Қазақстандағы және дамыған мемлекеттердегі тұтыну себебін, күнкөріс минимумын, ең төменгі еңбекақыны талдау

Презентация қосу

Тақырыбы:Қазақстандағы және дамыған
мемлекеттердегі тұтыну себебін, күнкөріс
минимумын, ең төменгі еңбекақыны талдау.

Орындаған:Берікболқы
зы Б
Тексерген: Нуралина К.Т.
ТПс-325
ЖОСПАР

I. Кіріспе
IІ. Негізгі бөлім
Күүнк
К нкөөріс минимумы ттүүсінігі
ріс минимумы жәәне
сінігі ж оның
не оны ң
Қ
ҚРР әәлеуметтік стандартына ссәәйкес
леуметтік стандартына йкес өөлшемі
лшемі
«Күүнк
«К нкөөріс минимумы» әәлеуметтік
ріс минимумы» леуметтік индикатор
индикатор

Кедейлік ккөөрсеткіштері
Кедейлік рсеткіштері

Күүнк
К нкөөріс минимумы ккөөрсеткіштеріні
ріс минимумы рсеткіштерінің жүүйесін
ңж йесін

Күүнк
К
IV. өөріс минимумы ккөөрсеткіштеріні
ріс минимумы
Пайдаланылған
нк әдебиеттер
рсеткіштеріні ң
ңжжүүйесін
йесін
тізімі
Қ олданылғған
Қолданыл ан әәдебиеттер
дебиеттер
Күнкөріс минимумы
дегеніміз – адамның өмір
сүруін сақтау үшін қажетті
өмірлік қажеттіліктердің
минимум құны.
Күнкөріс минимумы адам денсаулығын сақтау мен оның өмір сүруін
қамтамасыз ететін тамақтану өнімдері, сатылмайтын тауарлар мен қызметтер,
төлемдер мен салықтардың ең аз бағаларынан тұратын тұтыну себетінің бағасын
құрайды. Бұл көрсеткіш еңбекақы, шәкіртақы, зейнетақы және басқа да әлеуметтік
төлемдерді тағайындауда ескеру үшін есептелінеді. Статистика түсіндіргендей,
күнкөріс минимумы керек екен. Ол: - халықтың тіршілік деңгейін бағалауға және
кедейшілік шегін анықтауға; - әлеуметтік саясаттың бағытын анықтауға және
халыққа әлеуметтік қолдау көрсету шарасын жүзеге асыруға; - айлық еңбекақы
мөлшерінің төменгі мөлшерін, зейнетақының төменгі мөлшерін және негізгі
әлеуметтік төлемді анықтауға негіз болады. Әр елде күнкөріс минимумы әр қалай
есептеледі. Қазақстанда ол азық-түлік себетінің төменгі құнынан және қажетті азық-
түлік емес тауарлар мен қызметтерге кететін төменгі шығындар үлестерінен алынып
есептеледі. Біздің күнкөріс минимумымыз 60 пайыз азық-түлік себетінен және 40
пайыз азық-түлік емес тауарлар мен қызметтерден тұрады. Ақшалай арақатынас
бойынша – тиісінше 10 295 теңге мен 6 863 теңге. Азық-түлік себетіні ң к өлемі азық-
түлік тұтынудың физиологиялық ғылыми негізделген нормалары бойынша есептеледі.
Ол Денсаулық сақтау министрлігінде бекітіледі. Оған 40-тан аса азық-түліктердің түрі
кіреді. Азық-түлік емес бөлігіне коммуналдық қызметтер, көлік, киімдер, аяқ киім,
дәрі-дәрмек, гигиена құралдары кіреді. Қазақстанда 2010 жылдың қаңтар айындағы
есеп бойынша күнкөріс минимумы 12 141 теңгені құрайды. Тұтыну себетінің
құрылымы: ет және балыққа – 20,3%, сүт, май өнімдеріне және тұқымдарға – 17,1%,
көкөніс және жемістерге – 10,1%, нан өнімдеріне – 9,6%, қант, шай ж әне бас қа
заттарға – 2,9%. Ал студенттердің шәкіртақысы 9600 теңге, жоғары санаттағылар
10600 теңге алады.
«Күнкөріс минимумы»
әлеуметтік индикатор
Ең төменгі күнкөріс деңгейінің мәні мен мөлшерін аны қтауда халы қаралы қ практикада
адамның ең төмен қажеттіліктерін қанағаттандыруда қажет ететін тауарлар мен қызметтерді ң бірер
ең төмен деңгейін белгілеуге негізделген тәсілдеме - тұтыну себеті ке ңірек тарал ған. Ол азы қ-
түлікті және азық-түліктік емес бөліктерге бөлінеді. Сонымен бірге к өптеген елдерде е ң т өменгі
күнкөріс деңгейінде азық-түлік шығыстарының үлесіне 25-тен 50 %-ға дейін тиеді.

Тұтыну себетінің құны нормативтік, статистикалық және құрамдастырылған әдістермен
айқындалады. Дамыған елдерде ең төменгі күнкөріс деңгейін халы қты ң медициналы қ (орташа)
табыстарын есепке ала отырып анықтауды ң практикасы ке ң дамы ған. Шы ғыс еуропалы қ елдерді ң
көбінде есеп-қисаптарда нормативтік әдіс пайдаланылады. ТМД елдерінде ол басымыра қ
пайдаланылады және ең аз тұтыну себетінің құнына тең келеді.

Ең төменгі күнкөріс деңгейінің шамасы тағамдық азық-түліктерді тұтыну нормасы мен азы қ-
түліктік және азық-түліктік емес шығыстар арасындағы ара қатынасты белгілеуге байланысты
болған кезде практика құрамдастырылған әдісті пайдалануды ң арты қшылы ғына сендіреді.
Қазақстанда 2005 жылға дейін өмір сүрген ең төменгі к үнк өріс де ңгейіндегі
азық-түліктік және азық-түліктік емес бөлігі - 70-тің 30 %- ға ара салма ғы - халы қ
шығыстарының нақты құрылымына жауап бермеді. Халы қтың әр алуан
топтарына арналған тағамдық негізгі азық-түліктерді т ұтынуды ң жа ңа е ң т өменгі
нормаларын қабылдау ға табанды қажеттік қалыптасты. Б ұл тама қты қ азы қ-
түліктерді тұтыну экономика дамуының да ғдарысты қ мезгіліні ң өзгеше
ерекшеліктеріне көп нәрседе сәйкес келген қолданыста ғы е ң т өменгі
нормаларының салауатты тамақтану туралы қазіргі т үсінікке, экономика
дамуының қазіргі реалдарына, демографиялы қ жа ғдаятты ң белгіленген
үдерістеріне және негізгі тамақтық азық- түліктерімен елді ң азы қ-т үлік
рыногының толықтылығы деңгейіне жауап бермейтіндігіне байланысты болып
отыр. Ең төменгі күнкөрістегі азық-түліктік және азық-түліктік емес б өліктерді ң
арасындағы ара салмақ 2006 жылдан бастап 60-ты ң 40%- ға ара салма ғына өзгерді.
Екінші өзгеріс азық-түлік себетінің құрамына қатысты болып отыр, ол толы қ
құнды және баланстанған тамақтану жөніндегі Д үниеж үзілік денсаулы қты
ұйымдастыру ұйымының ұсыныстарын ескере отырып ке ңейтілуде. Е ң алдымен
азық-түліктік себеттің ассортименттік жиынты ғымен, ол 20 атауды ң орнына
предметтердің 43 атауын кіріктіреді. Бұл тамақтануды ң с өткелік та ғам м өлшерін
(рационды) алуан етіп түрлендіруге, ай қын пайдалы қасиеттері бар ж ұғымды
заттардың түсуін айтарлықтай көбейтуге мүмкіндік береді. Оны ң үстіне б ұл үшін
отбасылық бюджетті айтарлықтай көбейтудің қажеті жо қ мамандар ж ұғымды
микроэлементтер бойынша теңгерімділікке қол жетеді деп санайды.
Күнкөріс минимумы көлемін есептеу
әдістемесі
Күнкөріс минимумы – бұл мемлекеттік әлеуметтік саясаттың маңызды құралы.
Әлемдік тәжірибеде ол абсолютті кедейшілік ретінде қолданылады және «кедейшілік
шегі» деп аталады. Кдейшілік шегі – бұл адамның негізгі қажеттіліктерін
қанағаттандыру үшін қажетті табыстың минималды деңгейі. Қазақстанда да
кедейшілік деңгейін өлшеу үшін күнкөріс минимумы қолданылады. Бірақ
экономикалық теңсіздікпен тығыз байланысты болатын кедейшілік қоғамның барлық
таптарының әл-ауқат деңгейімен қоса қарастырылуы керек. Есепке сәйкес,
Қазақстанда кедейшілік деңгейін төмендетуге бағытталған мемлекеттік саяст тек
абсолютті кедейшілік жағдайындағы адамдарға ғана емс, кедейшілікке душар болу
тәуекелін болдырмауға да бағытталуы керек. Абсолютті кедей болу тәуекел қапі төнген
адамдарды анықтау үшін күнкөріс минимумының екі мөлшеріне тең табыс деңгейінің
шекті мөлшерін пайдалану ұсынылады. Табыстардың мұндай дңгейі минималды
деңгеден жоғары болса да, қалыпты өмір сүру деңгейін қолдауға қажетті адамның
физикалық және ойлау қабілеттерін қамтамасыз етуге мүмкіндік бермейді. «Жан
басына шаққанда еліміздегі өмір сүру минимумы 2013 жылдың қарашасында 17 029
теңгені құрады. Бұл өткен аймен салыстырғанда 8,6%-ға аз болса, өткен жылдың осы
уақытымен салыстырғанда 2,9%-ға артық», - делінген хабарламада. Кедейшілік
мәселесі экономикалық және әлеуметтік аспектілерді және бақылау аспектісін
қамтиды.
Табыстар юойынша негізгі критерийлер – б ұ лк үнк өріс минимумы ж әне кедейшілік
шегі. Күнкөріс минимумы кедейшілік деңгейін аны қтауды ң негізі болып саналады
жәнеминималды тұтынушылық қоржыны негізінде есептелінеді, ол 701 пайыз ға
азық-түліктік және 30 пайызға азық-түліктік емес тауарлар мен қызметтерден
тұрады. Кедейшілік шегі күнкөріс минимумының бір б өлігін құрайды. Б ұл
көрсеткіш, ең алдымен, адрестік әлеуметтік к өмекті к өрсетуде мемлекетті ң
мүмкіндіктерін сипаттайды. Табыстар бойынша кедейшілік индикаторлары – б ұл
табыстары күнкөріс минимумнан төмен болатын халы қты ң үлесі, кедейшілік
алшақтығы мен өткірлігі. Табыстық емес кедейшілікті ба ғалауды ң негізгі
критерийлері – бұл негізгі әлеуметтік игіліктер мен қызметтерді ң қол жетерлік
минималды деңгейі. Денсаулық сақтау сферасында – б ұл жан басына ша ққанда ғы
медициналық ұйымдары жоқ қоныстардың саны; білім беруде – б ұл балаларды
оқумен қамту, мектептері жоқ қоныстардың осаны, білім беру мекемелерінде
материалдық көмек көрсетілгендер; әлеуметтік көмек ж үйесінде – халы қты ң осал
топтарына көрсетілген көмекпен қамту және оны ң м өлшері. Кедейлер үшін
әлеуметтік инфрақұрылымның қол жетерлігінің жанама индикаторлары болып
денсаулық, білім, өмірдің орташа ұзақтығы, әлеуметтік деградация (алкоголизм,
нашақорлық, жезөкшелік, қылмыстық) көрсеткіштері, сондай-а қ халы қты ң к өші-
қонысының көрсеткіштері табылады. Біра қ бар индикаторлар кедейшілікті ң барлы қ
аспектілерін толық көрсетпейді. Физикалы қ инфра құрылымны ң қол жетерлігіні ң
индикаторлары кедейшіліктің коммуникациялардан алша қты қ, таби ғи немесе
энергетикалық ресурстардың шектеулігі сияқты факторларын ашып к өрсетеді, біра қ
олар қажетті шараларды жасауда жеткіліксіз көлемде қолданылады.
Күнкөріс минимумы
көрсеткіштерінің жүйесі
Әрбір жұмыс істейтін жанды үнемі мазалайтын жайт – ол еңбегінің лайы қты ба ғаланып, тиесілі
ақысының төленуі. Ел азаматтарының еңбегінің құны мен табысы да осы орташа жала қыны ң
деңгейімен анықталады. Қазақстандағы жалақының өсімі дағдарыс жылдарына тап келгендіктен ресми
деректерде жіпке тізгендей көрсетілетін әдемі цифрларды инфляция ж ұтып жат қаны аны қ. Жалпы,
соңғы үш жыл ішінде орташа айлық номиналды жалақының өсімі жылына 7 пайыздан артық к өр
сеткішті құрап отыр. Ресми мәліметтерде осы мөлшердегі қарқынмен халы қты ң ақшалай табысы да
өскені айтылады. Бізде кедейшілік шегін есептеу 2000 жылы шыққан үкіметтің қаулысына с әйкес
жүзеге асады. Қаулыда «кедейшілік шегі экономикалық мүмкіндіктерге байланысты Е ңбек ж әне
халықты әлеуметтік қорғау министрлігімен анықталады» деп анық көрсетілген. Нақты критерийлер
мен сандар жоқ. Ал, дамыған елдердегі есеп мүлдем өзгеше. Бізді ң Кедендік ода қ бойынша
серіктесімізде де күнкөріс минимумынан төмен табысы барлар кедей саналады. Сонды қтан, к өптеген
мемлекетте күнкөріс минимумы мен кедейшілік шегі дегеніміз – бір көрсеткіш.
Қорытынды
Күнкөріс минимумы - адамның тіршілік харекетін қолдау және оның
жұмыс күшін қалпына келтіру үшін қажет ақшалай қаражаттың ең төмен
деңгейі (минимумы); оны анықтау әдістемесі бүкіл отбасының немесе бір
қызметкердің шығыны мен табысының теңгерімі болып табылатын
тұтыну бюджетін (күнкөріс минимумының бюджетін) құрауға
негізделеді. Статистикада, ғылыми зерттеулерде, болжауларда Күнкөріс
минимумының көрсеткіші кедейлік шегі ретінде қаралады
Күнкөріс минимумы – бұл мемлекеттік әлеуметтік саясаттың
маңызды құралы. Әлемдік тәжірибеде ол абсолютті кедейшілік ретінде
қолданылады және «кедейшілік шегі» деп аталады. Кдейшілік шегі – б ұл
адамның негізгі қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін қажетті табыстың
минималды деңгейі. Қазақстанда да кедейшілік деңгейін өлшеу үшін
күнкөріс минимумы қолданылады. Бірақ экономикалық теңсіздікпен
тығыз байланысты болатын кедейшілік қоғамның барлық таптарының әл-
ауқат деңгейімен қоса қарастырылуы керек.
Қолданылған әдебиеттер
1. Қаржы-экономика сөздігі. — Алматы: ҚР Білім
және ғылым министрлігінің Экономика
институты, «Зияткер» ЖШС, 2007. ISBN 978-601-
215-003-2
2. Саяси түсіндірме сөздік. – Алматы,
2007. ISBN 9965-32-491-3
3. Ақша, несие, банктер теориясы:
Оқулық. — Алматы: Жеті
жарғы, 2011. ISBN 978-601-288-026-7

Ұқсас жұмыстар

Қазақстандағы және дамыған мемлекеттердегі тұтыну себетін, күнкөріс минимумын,төменгі еңбекақыны талдау

Қазақстандағы және дамыған мемлекеттердегі тұтыну себетін, күнкөріс минимумын, ең төменгі еңбекақыны талдау

Қазақстандағы тұтыну себебін, күнкөріс минимумын, ең төменгі еңбекақыны талдау

Қазақстандағы және дамыған мемлекеттердегі тұтыну себетін, күн көріс минимумын, ең төменгі еңбекақыны талдау

Халықтың өмір сүру сапасы жөнінде мемлекеттік саясат

Кәсіпорында еңбекақыны төлеуді ұйымдастыру

Түркістан облысы

Жұмыссыздық және халықты жұмыспен қамту

МЕМЛЕКЕТТІК ӘЛЕУМЕТТІК ЖӘРДЕМАҚЫЛАР. ҚР ӘЛЕУМЕТТІК САЯСАТЫНЫҢ НЕГІЗГІ БАСЫМДЫҚТАРЫН ТАЛДАУ

Қазақстандағы орта тап

Пәндер