ЭЖ-нің шешетін типтік тапсырмалары

Презентация қосу

ЭЖ- Н І Ң Ш Е Ш Е ТІ Н ТИ П ТІК
ТАП С Ы РМ А Л А Р Ы
Орындаған: Нуриман Е.Т
Тексерген: Жаксыгулова Д.Д
Эксперттік жүйе (ЭЖ)-нақты салада
тәжірибелі мамандардың білімі енгізілген және
осы салада диагноз қою,кеңес беру сияқты
эксперттік (эксперттік) шешім қабылдайтын
интелектуальды жүйе. Ол саланың бір бағыты
бойынша маманның шешіміне ұқсас нәтиже
шығарып, қызметкердің дұрыс шешім
қабылдауына үлкен септігін тигізеді. Мұндай
жүйелер-маманның нақты жағдайда
қабылдайтын дұрыс шешімі сияқты, мәселені
шешетін машиналық программалар. Яғни, ЭЖ –
практикада тексеріліп,бір облыста дайындалған
үлкен көлемді білім қоры бойынша эксперттік
ретінде пайдаланатын жасанды интеллект,
электрондық кеңесші. Егер оған дұрыс
берілгендер енгізілмесе, жүйе қате нәтиже
беруі де мүмкін.
Эксперттік жүйе – интеллектуальды жүйелердің не ғұрлым
таныс (атақты) және кең тараған түрі. Эксперттік ж үйе
жоспарының 5 кезеңін шартты түрде бөлу жеткілікті. Ол жоспар
нашар құрылған, сызықтықтан гөрі циклдік және к өбінесе
нашар болжаушы процесс болып табылады:
Теңістіру (идентификация) кезеңі
Кезеңнің мақсаты – мәселені формальді емес, вербальді
түрде сипаттау арқылы білім негізін құруға арнал ған
бастапқы импульспен қамтамасыз ету. Осы кезе ңде шынайы
өмірден (дүниеден) абстракциллауды ң ұзақ процесі
басталады: ПА-ның бөлінуі,
Оның білімді ұсынудың нақты моделінің көмегімен білім
негізінде ұсынылуы, және Білім негізінің (базасыны ң) на қты
программалық жабдықтардың көмегімен компьютерде ж үзеге
асуы.
Концептуализация кезеңі
Кезеңнің мақсаты – кезкелген пән аумағына (ПА) арналған жалпы әдіс
болмағандықтан, пән аумағы жайлы білімді ұсынудың әдісін таңдау.
Сондықтан осы кезеңде алдын-ала білімді ұсынудың моделі таңдалады.
Ол пән аумағының нысандарының ұйымын және олардың арасындағы
байланысты көрсетеді. Медицина мен биологияда пән аумағы көбінесе
иерархиялық құрылымда болады.
Пән аумағында (ПА) үш түрдің иерархиясын бөлуге болады. Олардың
әрқайсысы пән аумағына қатысты белгілі бір көзқарасқа сәйкес келеді:
құрылымдық (пән аумағында объективті түрде бола алады немесе оның
моделінде, классификациясында беріле алады), функциональды, себеп
нәтижелік. Ойлап отырған адам иерархия типтерін ажырату мәселесін
қарастырмайды, ал білім негізін (базасын) қалауда бұл өте қажет.
Құрылымдық иерархия әдетте беткейлік білімге, ал қалғаны – терең
білімге жақын болады. Концептуализация кезеңінде келесі мәселелерді
қарастыру қажет: негізгі ұғымдарды, қатынастарды және сипаттарды
анықтау (терминдер сөздігінің қалыптасуы, оның толық болуы), жалпы
стратегиялар мен жеке гипотезалардың анықталуы, білімді ұсынудың
моделін алдын-ала таңдау, мәселені шешу процесіне берілген типтердің
шектелуі. Бір мәселені шешу кезінде эксперттің іс-әрекеті мен ойлауына
толық протокол құру және білімді ұсынуда әдістің соңғы тандауын
жасамау ұсынылады.
Формализация кезеңі
Кезеңнің мақсаты – пән аумағын (ПА) абстракциялаудың нәтижесін, білім негізін
(базасын) құру. Бұл кезеңде білімнің негізгі бөлігі алынады. Алайда, бұл процесс
теңестіру кезеңінде басталады. Формализация процесі басқа кезеңдерге қарағанда
нашар циклді және құрылымы да нашар. Ұғымның формализациялануы
медициналық мәнін сақтай отырып олардың бағасын дәрігерлердің қайта өндіруін
қамтамасыз ету қажет. Осы кезеңде білімді ұсыну моделі және эксперттік жүйе
жоспарының инструменттік жабдығы нақты таңдалады. Осы кезеңде келесі
мәселелерді шешу қажет: қолданылған мәліметтердің толық сипаттамасы,
мәліметтер арасындағы, олардың уақытында пайда болу тәртібінің қарым-
қатынасының орнығуы, білім алудың нақты әдістері, толыққандылық, біркелкілік
білімдерін тексеру, іздеу кеңістігі құрылымының толық анықталуы. Орындау кезеңі
Кезеңнің мақсаты – бір немесе бірнеше прототиптерді, сосын өндірісте қолдану
үшін соңғы программалық өнімді жасау. Эксперттік жүйенің прототипінің алғашқы
үлгісінің жоспарын жұмыстың алғашқы мысалы жақсы түсінілген кезде бастау
керек. Бұл прототип қойылатын мәселе бойынша білімді ұсынудың идеяларының
әдістерінің жән тәсілдерінің адекваттылығын тексеруді қамтамасыз етуі қажет.
Көптеген қиындықтар мен іске асыратын инженерияның қиын методтарын талап
ететін сұрақтар бұл этапта әдетте сыртта қалады. ЭС прототипінің біріншісін құру
кезінде ЭВМ есте сақтауын және ЭС жұмысының жылдамдығын үнемдемейді. Әрбір
өзгерістің және жалпы құжаттарды протоколдауға бса назар аудару керек.
Орындау этапына қайта келгенде білім базасының кеңейген кездегі ЭС жұмысын
қорытындылау, кемшіліктері туралы тұтынушылардың пікірін анализдеу, енгізу-
шығарудың ыңғайлы жүйесін дайындау.
Жалпы, ЭЖ дайындаушы ұжымға кемінде төрт адам
қатысады: Эксперттік ; білім жөніндегі инженер;
программалаушы; пайдаланушы. Бұл ұжымды
басқарып, жүйе дайындайтын кісі – білім жөніндегі
инженер делінеді. Тәжрибелі Эксперттікдан білімді
алатын жүйенің ұсынған ережесі қарапайым, орнықты
және жеңіл түсінетіндей болуы міндетті.Мысалы,жүйеде
мындай талаптардың орындалуы тиіс: толық емес не
бір-біріне қайшы берілгендер бойынша да пікір айту
мүмкіндігі; пікірлер тізбегін пайдаланушыға түсінікті
тілде жеткізе білу ; фактілер мен оларды шығарудың
бір-біріне айқын түрде ажырытылуы; қажет болса,білім
қорын толықтыру мүмкіндігі ; ЭЖ – ден шығару кезінде
айқын кеңес бере алуы; ЭЖ-нің өзіндік құнының онша
қымбат болмауы (қазіргі кезде күрделі ЭЖ – лердің
көпшілігінің бағасы мыңдаған – он мың даған доллар
тұрады).
Қатысушылардың арасында білім бойынша инженерінің (яғни оны
программистпен ауыстыру) болмауы ЭС процессінің сәтсіздігіне немесе
оның ұзаруына әкелетінін айта кету керек. Эксперт білімдерді (берілгендер
мен ережелер) анықтайды, ЭС білімдеріне енгізудің толықтығын және
дұрыстығын қамтамасыз етеді. Білім бойынша инженер экспертке ЭС
жұмысына қажетті білімдерді анықтауға және құруға көмектеседі;
Берілген мәселені облысқа сәйкес келетін ИС-ті таңдауға және осы ЭС-та
білім көрсетудің әдістерін анықтайды, стандартты функцияларды
анықтайды және бағдарламалайды. Программист ЭС-тің барлық негізгі
компоненттерін қамтитын ИС-і зерттейді. Экспертті жүйе 2 режимде
жұмыс істейді: білім алу мен тапсырманы шешу (консультация режимі
және ЭС қолдану режимі деп те аталады). Білім алу режимінің ЭС-пен
қарым-қатынасы білім бойынша инженерінің делдалдылығымен іске асады.
Эксперт проблеманы облысты берілгендер мен ережелер мәні түрінде
сипаттайды. Берілгендер объектілерді анықтайды, экспертиза
облысындағы мінездемелер мен маңызын анықтайды. Ережелер
проблемалы облысты зерттеуге арналған берілгендерді басқару әдістерін
анықтайды. Эксперт білім алу компонентін қолдана отырып, ЭС-ке шешу
режимінде мәселені өз бетінше шешуге көмектесетін білімдер жүйесін
толықтырады.
Білім алу режимінде түсіндірмелі компонент маңызды орын алады.
Осының көмегімен эксперт тестілеу кезеңінде ЭС-тің сәтсіз жұмысының
себебін локализдейді. Бұл экспертке ескі білімдерді модифицирлеп,
жаңасын енгізуге көмектеседі. Эдетте түсіндірмелі компонент келесілерді
айтады: тұтынушы ақпаратын қалай дұрыс қолдану керек; берілгендер мен
ережелер неге қолданылды немесе қолданылмады; қандай қорытындылар
шығарылды, т.б. Барлық түсіндірулер, ереже бойынша, шектелген анық
тілде немесе графикалық тілде жасалады. Білім алу режимінде
бағдарламаны шешуге дәстүрлі көзқараспен қарағанда алгоритмизация
кезеңдері, бағдарламалау сәйкес келеді. Дәстүрлі көзқарастан
айырмашылығы бағдарлама зерттеуін эксперт іске асырады (ЭС
көмегімен). Консультация режимінде ЭС-пен қарым-қатынас нәтиже мен
шешім алу әдісін қызықтыратын соңғы тұтынушы іске асырады. Тұтынушы
ЭС тағайындауына тәуелді берілген проблемалы облыста маман өзі жауап
ала алмағандықтан ЭС-ке кеңсе алуға келеді; ал егер ол оның маманы
болса, ол нәтижені процесін жылдамдату үшін ЭС-ке келеді: «тұтынушы»
термині ол экспертте, білім бойынша инженер де, программист те бола
алуын білдіреді. Сондықтан ЭС кім үшін жасалғанын айту үшін «соңғы
тұтынушы» терминін қолданады.
П А Й Д А Л А Н Ы Л Ғ А Н Ә Д Е Б И Е Т Т Е Р

http://www.izden.kz/referattar/informatika/299
http://freeref.ru/wievjob.php?id=391156

Ұқсас жұмыстар

Көпсатылы тұжырымдау

Экперттік жүйе дегеніміз бұл әдістер мен ұйымдастыру жолдарының жиынтығы, күрделі міндеттерді шешуге арналған білімдердің сақталуы мен қолданылуы

Эксперттік жүйе

Есептеу техникасының даму тарихы жайлы

1.Эксперттік жүйенің сипаттамасы. 2 Білімді көрсету. 3 Жанұялық қатынастарды көрсетудің семантикасы және синтаксисі

Электронды есептеуіш машиналары

Эксперттік жүйелер

Кері және тура ережелерді өңдеуді салыстыру

Есептеу техникасының (машинаның) даму тарихы

Эксперттік жүйенің сипаттамасы. Білімді көрсету. Жанұялық қатынастарды көрсетудің семантикасы және синтаксисі

Пәндер