Баға жане баға жасау жайлы

Презентация қосу

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым Министрлігі
Семей қаласының Шәкәрім атындағы Мемлекеттік университеті

Баға жане баға
жасау
Орындаған: Құрманов
М.Т.
Тексерген: Нуралина Қ.Т.

Семей -2015
Жоспары:
1. Бағаның құндық негіздері
және баға жасаудың
нарықтық әдісіне көшу
2. Баға жасаудың нарықтық
әдісінің ерекше белгілері
3. Бағаның экономикалық
функциялары
4. Баға жасаудың әдістемелік
мәселелері
5. Қолданылған әдебиеттер
тізімі.
Баға және баға жасау нарықтық экономиканың өте
маңызды элементтерінің бірі болып табылады. Баға –
күрделі экономикалық категория. Баға негізінде
тауарлар өндірісі. өткізілуі, олардың құнын анықтау
мәселесі, ұлттық жалпы өнімді шығару, тарату және
қолдану және т.с.с. сұрақтар шешіледі. Бағаның екі
негізгі теориясы бар. Бірінші теория бойынша тауар
бағасы оның құнын (ұсыныс) айқындайды (бағаның
шығынды теориясы). Негізін қалаушылар Вильям Петти,
Адам Смит, Давид Рикардо. Олардың ойларынша тауар
құны оны өңдіруге кеткен еңбек мөлшерімен
анықталады. Бұл теорияның әрі қарай дамытқан К.Маркс
болатын (абстрактты еңбек), оның ойынша тауардың
құны және бағасы болады. Құн – қоғамға пайдалы еңбек
шығындары (орташа). Әртүрлі тауарлар құндарының
ара-қатысы оларға кеткен абстрактты еңбек
мөлшерлерінің ара-қатысы болып табылады. Ал тауар
бағасы осы тауар құнының ақшалай көрінісі болып
табылады. Ол әртүрлі кездейсоқ нарықтық факторларға
байланысты өзгеруі мүмкін. Басқа теория бойынша тауар
бағасы деп өндірістік қорларды ең тиімді пайдалану
Қазіргі заманғы экономикалық теория осы екі теорияны
біріктіруге тырысуда

Қанша айтқанмен, тауарды өңдіруге және өткізуге кеткен
шығындарды анықтау объективті қажеттілік ретінде қалды,
өйткені кез келген фирма өзінің шығындарын қайтарып, қалыпты
пайда алуға мәжбүр. Тарифтер және сауда бойынша генеральды
агентство (ГАТТ) қалыпты құнның анықтамасын келесі түрде
береді: қалыпты құн деп сауда арқылы орны толтырылатын
тауар пайда болған елдегі тауарға кеткен материалдар және
жасау құны мен жалпы шығындар және қалыпты пайда
мөлшерінің қосындысын атайды. Баға жасау деп тауарға бағаны
қалыптастыру процесін атайды. Жалпы алғанда баға жасаудың
екі жүйесі бар: орталықтандырылған және нарықтық. Бағаның
нарықтағы орны қандай. Нарықтың өзі тауарлы-ақшалай қарым-
қатынастарын және құндық категорияларды (қаржы, несие,
еңбек ақы, өзіндік құн, пайда, баға) іске асырудың негізгі
формасы болып табылады. Егер де сұраныс және ұсыныс бар
болса мұнда міндетті түрде нарықтық қарым-қатынас пайда
болады. Олардың мүдделері қарама-қайшы болады. Сондықтан
да оларды үйлестіретін тек баға ғана болады. Солымен, нарық
деп сатушылардың және сатып алушылардың мүдделерін
қақтығысу арқылы бағаның пайда болуына мүмкіндік жасайтын
экономикалық процесті атайды. Яғни баға нарықтық қарым-
Орталықтандырылған экономикада өнім бағасы кейде
өндірістің басталуына дейін анықталуы мүмкін, яғни баға
негізінде шығындарды есептеу болатын.
1. Нарықтық баға жасаудың ең түбегейлі ерекше белгісі ретінде
тауар бағасының өндірісте, тіпті кәсіпорында емес, өткізу
өрісінде анықталатынын, яғни сұраныс пен ұсыныстың
ықпалына тәуелді болатынын атау қажет. Тауар бағасы және
оның пайдалылығы тек нарықта ғана тексеріледі және
қалыптасады. Біздің елде, өкінішке орай әлі де болса, тауар
бағасы негізінен кәсіпорын шығындарына қарай қалыптасады.
Оның себебі ретінде біздің еліміздегі сұраныстың ұсыныстан
әлдеқайда көп болуын және монополиялардың бар болуын
атауға болады.

2. НАРЫҚТЫҚ БАҒА ЖАСАУДЫҢ КЕЛЕСІ БЕЛГІСІ РЕТІНДЕ ТАУАР
БАҒАСЫН ОНЫ ӨҢДІРГЕН ТҰЛҒА БЕЛГІЛЕЙТІНІН АТАУҒА
БОЛАДЫ (ЯҒНИ МЕМЛЕКЕТ БҰЛ ПРОЦЕСКЕ АРАЛАСПАЙДЫ).
МЕМЛЕКЕТ ТЕК ШЕКТЕЛГЕН ТАУАР ТҮРЛЕРІНЕ ҒАНА БАҒАНЫҢ
ЖАСАЛУ ПРОЦЕСІНЕ РЕТТЕУ ЖҮРГІЗЕ АЛАДЫ. СОНЫМЕН
ҚАТАР, МЕМЛЕКЕТ БАҒА ЖАСАУДЫҢ ЖАЛПЫҒА БІРДЕЙ
ЕРЕЖЕЛЕР МЕН ҚАҒИДАЛАРДЫ ІСКЕ ҚОСА АЛАДЫ (МЫСАЛЫ,
ТИІМДІЛІКТІҢ ШЕКТІ ДЕҢГЕЙІН ОРНАТУ). БІРАҚ НАҚТЫ ТАУАР
3. Нарықтық экономикада бағалардың динамикасына екі маңызды
фактор әсер етеді: стратегиялық және тактикалық. Стратегиялық фактор
– бағалар тауарлар құнының негізінде құрылады. Бағалар осы құнның
төңірегінде тербеліс жасау мүмкін. Бұл өте күрделі және ұзақ уақытты
процесс. Тактикалық фактор – бағалар нарық конънктурасына тәуелді
өзгеру мүмкін. Осы екі факторды кез келген кәсіпорын жақсы меңгеріп
білу қажет, әйтпесе қосымша шығындарға ұшырау мүмкін. Бірінші
фактор өте жақсы ұйымдастырылған фирма, яғни шығындары ең аз
кәсіпорын үшін тиімді. Екінші фактор нарық конъюнктурасын әрі тез және
икемді қолдана алатын фирмалар үшін тиімді. Мұнда тыңғылықты
дайындық және жоғары білікті кадрлардың маңызы зор. Ал ең көп
пайданы осы екі факторды пайдалана алатын фирмалар алады. Осы
бағалардың динамикасына және нарық конъюнктурасына мемлекет те
экономикалық тұрғыдан әсер ету қажет. Бізде бұл әсер әлі де дұрыс
қалыптаспаған.
4. Бәсеке. Ол үшін меншік түрлерінің алуан түрлілігін және заңның бәріне бірдей
болуын қамтамасыз ету қажет. (жекешелендіру, мемлекет иелігінен алу
мәселесі). Бәсеке нәтижесінде нарықта тек шын мәнінде өндірісті дұрыс
ұйымдастырып, шынайы кәсіби біліктілікті көрсете алатын шаруашылық
субъектілердің қалуына негіз болады. Тіпті банкроттықтың өзі ел үшін тиімді бола
алады. Бәсекеде ұтысқа жетудің негізі ретінде икемді өндірісті жасау болып
табылады, яғни жаңа қажеттіліктерге тез арада ауыса алатын, көп шығынсыз
жаңа өнімді шығаруға бейімделген өндірістер. Директивті баға жасау мен
нарықтық баға жасаудың бәсекені өсіруге ықпалын қарастыру. Негізгі міндет
келісімдік (еркін) баға жүйесіне ауысу. Ол үшін келесі шарттарды орындау
қажет:
А) кәсіпорындардың іс жүзіндегі шаруашылық дербестігі Б) тауарлардың
Баға функциясы деп оның ішкі құрамының (қасиеттерінің)
сыртынан көрінісін айтады. Бағаның 5 функциясын атауға
болады: а) есебке алу функциясы – қоғамдық еңбек
шығындарын есебке алу және өлшеу. Басқаша айтқанда баға
арқылы біз осы тауарға қанша шығын кеткенін анықтай аламыз
немесе берілген қажеттілікті қанағаттандыруға арналған тауарға
қоғам қанша шығындалғанын көре аламыз. Баға тек шығында
ғана емес, сондай-ақ пайда деңгейін де көрсете алады. Әрине
шын мәнінде нарықтық баға қалыпты бағадан қатты ауытқуы да
мүмкін екенін ұмытпауымыз керек. Берілген функция бойынша
баға барлық құндық көрсеткіштерді анықтауға негіз бола алады.
Бұл көрсеткіштер сандық және сапалық болып бөлінеді. Сандық
көрсеткіштер – жалпы ішкі өнім, ұлттық табыс, күрделі салымдар
көлемі, тауар айналымы, өнім көлемі, және т.б. Сапалық
Б) Ынталандырушы функция. Баға арқылы ҒТП, қорлардың
көрсеткіштер – пайдалылық (тиімділік, еңбек өнімділігі, қор
үнемделуін, өнім сапасын көтеруді, өндіріс құрылымын өзгертуді
қайтарылымдылығы және т.б.).
ынталандыруға болады. Баға арқылы сонымен қатар,
тұтынушыларды да ынталандыруға болады. В) Бөлу функциясы.
Бағаның көмегімен ұлттық (таза) табысты бөлуге және қайта
бөлуге болады: экономика салалары арасында, меншік
формалары арасында, ел аймақтары арасында, жинақтау және
тұтыну қоры арасында, халықтың әртүрлі әлеуметтік топтары
арасында. Мемлекет бұл функцияны акциз, ҚҚС және т.б. әдістер
арқылы орындайды. Г) Сұраныс пен ұсынысты теңестіру
функциясы. Д) Өндірісті тиімді орналастыру белгісі ретінде
Баға жасау методологиясы – баға жасау
тұжырымдамасын құрастырудың, бағаларды анықтау
және дәлелдеудің, бағалар жүйесін қалыптастырудың,
баға жасауды басқарудың жалпы ережелерінің,
қағидаларының, әдістерінің жиынтығы болып
табылады. Методология баға белгілеудің барлық
деңгейлеріне бірдей болады. Методология мен
әдістемені шатыстырмау керек, өйткені методология
бұл баға жасаудың стратегиясы болса, әдістеме нақты
баға құрастырудың нақты әдістерін, ұсыныстарын,
құралдарын қарастырады. Яғни әдістемелер
методологияның құрамдас элементтері болып
табылады. Методологияның екінші құрамдас элементі
ретінде баға жасаудың қағидалары болады. Қағидалар
мен әдістемелер бір-бірімен тығыз байланыста болады
және бірігіп методологияны құрайды. Баға жасау
қағидалары деп үздіксіз қызмет ететін негізгі ережелер,
бүкіл бағалар жүйесіне тән болып, оның негізінде
жатады. Қағидалар: бағаларды ғылыми тұрғыдан
дәлелдеу, бағалардың мақсатты бағытталуы, баға
жасау процесінің үздіксіздігі, баға жасау процесінің
және олардың орындалуына бақылау жүргізудің
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

1. УЧЕБНИК/ ПОД РЕД. САЛИМЖАНОВА И.К. М.:
1999., 6-29 Б.

ЖАБАЙХАН КАЙКЕН/ ОҚУЛЫҚ ҚҰРАЛ.
СЕМЕЙ.:2002. 6-10 Б

ИСТОЧНИК: HTTP://
FREEREF.RU/WIEVJOB.PHP?ID=196721

ДОРНБУШ Р., ФИШЕР С., МАКРОЭКОНОМИКА,
А., 1997; БОЛЬШОЙ ЭКОНОМИЧЕСКИЙ
СЛОВАРЬ, М., 1997; ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТЕОРИЯ
НЕГІЗДЕРІ, А., 1998
НАЗАРЛАРЫҢ
ЫЗҒА
РАХМЕТ!!!

Ұқсас жұмыстар

Жалпы білім беретін орта мектептерде оқушылардың білімін бағалау мәселелері

Дәрілік заттардың тағайындалуына және пайдалануына әсері

Балғын әрі тәтті кофе

Баға және баға жасау туралы

Баға жасау методологиясы

Ұлттық GPP стандарты (тиісті дәріханалық тәжірибе) және оны тәжірибелік қолданылуы

АСАН ҚАЙҒЫ ЖӘНЕ ЖЕРҰЙЫҚ

Психодиагностиканың революцияға дейінгі дамуы

Калькуляциялық шығындардың схемасы

Кәсіпкерлік қызметті жоспарлау

Пәндер