Психология ғылым ретінде

Презентация қосу

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым Министрлігі
Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті

СӨЖ №1

Тақырыбы:Психология ғылым ретінде

Орындаған: Төлеуханова Айдана П-407
Тексерген: Оспанова Қ.Ш.
Психология ғылым
ретінде
Жоспар:
1) Психология терминінің мәні мен пайда болуы.
2) Ғылым ретінде психология нені сипаттайды?
Оның ғылыми ілімдеріне не кіреді?
3) Психология ғылым ретінде қалыптасуына үлес
қосқан ғалымдар
Психология терминінің мәні мен пайда болуы.

Психология- ерте уақыттан келе жатқан ғылымдардың бірі
болғанымен,адамның күнделікті қажетін өтеуге оның
пайдасы аз тиіп келеді.Өйткені сол кездегі көпшілік
зерттеулердің философиялық негізі ғылыми жағынан
дәйексіз болды да өмірден алшақ мәселерді ғылыми-
зерттеулер тек үстіміздегі ғасырда ғана көріне бастады

Психология - психикалық құбылыстардың пайда болуы,
дамуы және қалыптасу заңдылықтарын зерттейтін
ғылым.

Этимологиялық деңгейде психология рух пен руханиятты зерттеу деп
танылады. Өзінің грекше мағынасында бұл зерттеу вегетативттік жан
дүниесі мен рухани болмысы, сезімдік ниет-пиғыл, байым, әрекет,
интеллективттік ақыл –ой функцияларымен шектеледі. Алайда
психология — ақыл-ой қызметтерін зерттеумен бірге, рухани себеп-
салдар әдістемесі, рухани жекешілдігіні ң, тұлға ішіндегі а қи қатты
зерттеу. Ақыл-ой — тек комбинация мен арақатынас мекені емес, ол
абстракция мен материалдық қатынас арқылы адам затын ойлау
әрекетіне икемді нәрсе ретінде анықтайды. Осы т ұста адам мен жануар
арасындағы айырмашылық көрінеді.
Ғылым ретінде психология нені сипаттайды? Оның ғылыми
ілімдеріне не кіреді???

Бұл сұраққа жауап беру ойлағандай оңай емес. Бұл сауал ға жауап беру үшін ғылыми
психология тарихының әрбір даму кезеңіндегі психологиядағы ғылыми ілімні ң ма ғынасы
туралы көзқарастың қалайша өзгеретініне үңілу қажет. Психология к өне әрі жас ғылым.
Оның мыңжылдық өткені бола тұрса да, келешегі де зор. Оны ң жеке ғылыми п ән ретінде
таралуына жүз жылға жетер-жетпес уақыт болды, біра қ басты м әселесі, философия пайда
болғаннан бері, философиялық ой ретінде кездеседі.
Психологияның кей тараулары басқа ғылымдармен бірге немесе өзара к өрші зерттеу өрістері
ретінде немесе бір зерттеу өрісінің салалары ретінде үйлеседі. Б ұл тараулар, мысалы
психологияның бір тарауы — рухани бұзылыстарды зерттеу үшін патологияны белгілеу өте
күрделі, тұлға патологиясын ақыл−ой паталогиясынан ажырату — одан әрі к үрделі.
Ақыр соңында психология мен пәлсапа арасында көп уақыт бойы қарым— қатынас өте
жақын болды, ажыратылмас десе де болар, себебі б ұрын психология п әлсапаны ң бір б өлімі
болған, ал пәлсапафизиканың ескі мағынасында (ағла қ, сана, іс әрекет, т.б. қалыптас қан
пәлсапа тақырыптары психологияда кездеседі) бір б өлімі екендігін де ұмытпау қажет. Осылай
психологияның кей салалары пәлсапалық тақырыптарды зерттеуге ба ғыттал ған
(персонализм, гуманизм, биологизм т.б.).
Психологияны зерттеу өрісінде басқа да антропология, социология сия қты қо ғамды қ
ғылымдармен де соқтығыстыруға болады.
Психикалық құбылыстар бізді қоршап тұрған сыртқы дүние заттары мен
құбылыстарының мидағы әр түрлі бейнелері болып табылады. Олар көпшілігімізге
өз тәжірибиемізды жақсы мәлім, тілімізде жиі кездесетін ұғымдар. Бір қарағанда
бұлардың мәнін әрқайсымыз тез ажырататын да, білетін де сиақтымыз. Бірақ
психикалық құбылыстардың мәнін ғылыми түрғыдан түсіну арқылы ғана жан-
жақты ажыратуға болады. Осы мәселені ғылыми жолмен баяндауды, олардың
өзіндік заңдылықтарын айқындауды сөз болып отырған психология ғылымы
қарастырады. Психология ерте замандардан келе жаткан білім салаларының бірі.
Оның дүниеге тұңғыш келген жері ежелгі Греция. «Психология» термині гректіқ
екі сөзінен тұрады: оның біріншісі - «псюхе» (жан), екіншісі - «логос» (сез, ілім).
Сөйтіп, бұл сөз «жан туралы ілім» деген ұғымды білдіреді. Бірақ психологияны
«жан туралы ілім» демей, психика туралы ғылым деп түсінген дұрыс. Психология
ерте уақыттан келе жатқан ғылымдардың бірі болғанмен, адамның күнделікті
қажетін өтеуге оның пайдасы өте аз тиіп келді. Өйткені, сол кездегі көпшілік
зерттеулердің философиялық негізі ғылыми жағынан дәйексіз болды да өмірден
алшақ мәселелерді сөз етті. Психологияда шын мәнісіндегі ғылыми-зерттеулер тек
үстіміздегі ғасырда ғана көріне бастады.
Ерте замандарда пайда болып, ғасырлар бойы соқыр сенім нанымдар мен кейбір
зиялылардың көзқарастарында насихатталып келген түсініктер бойынша адамда
тәуслсіз «жан» болады, мәңгі-бақи жасайтын жан адамның барлық психикалык
тіршілігінің (ойынын, сезімініқң, еркінін) иесі де, себепшісі де. Жан туралы
осындай жалған түсініктің пайда болуына алғашкы адамдардың табиғат сырларын
дұрыс түсіне алмауы себеп болды. «Психикалык қүбылыстарды» төл тілімізде
«жан қуаттәры» деп алған макұл. Әл-Фараби, Абай еңбектерінде де осылай
алынған.
Психология ғылым ретінде
қалыптасуына үлес қосқан ғалымдар

Психология ғьлымының тарихын
зерттеушілердің бірі профессор
М.Г.Ярошевскийдің айтуынша, сана
психологиясының тоқырауы, әсіресе
Францияда тоқырау басталғанға дейін
ерекше кең өріс алған невропатология
және психиатрия саласындағы
зерттеулердің нәтижелері дайындалды.
Бұл зерттеулер адам психикасына кейде
санасыздық көріністер тән екендігін
дәлелдеп берді. Санасыздық саласына
клиникалық және эксперименталдік М.Г.Ярошевский
талдау жасалынды.
Жан-жақты зерттеу жұмысын Шарко (1825-1893) ж үргізді. Оны ң жетекшілігімен аса дарынды
француз психологі Пьер Жане (1859-1937) ж әне психоанализ ба ғытыны ң негізін салушы Зигмунд
Фрейд (1859-1939) өз жұмыстарын бастады. К өрнекті француз психологі Альфред Бине
объективтік әдістерді зерттеп, талдады. Ол балаларды ң интеллектісіні ң даму де ңгейін аны қтау
үшін тестілер жасады. Интроспективтік әдіс жа ңа объективтік талдау ж әне эксперименттік зерттеу
әдістерімен салыстырғанда кейінгі қатар ға ы ғыстырылды.

С.Л.Рубинштейн "Жалпы психология негіздері" атты іргелі
еңбекті дайындап, бастырып шығарды (1942, 1946 ж).
Еңбекке отандық, сонымен қатар әлемдік психология
ғылымының озық жетістіктері кірді.

Педагогикалық психологияның дамуына елеулі үлес қосқан
П.Я.Гальпериннің еңбектерін атауға болады. Оның еңбектерінің ішіңде
елімізге кеңінен таралған, белгілі ойлау іс-әрекетін кезендер бойынша
қалыптастыру теориясы, ол практикалық түрғыдан ойлау ға, к өптеген
ептілік пен дағдьшарды меңгерудің тиімді жолы болып табылады.
Нейропсихология саласында А.Р.Лурия жоғары психикалық қызметті ң
анатомиялық- физиологиялық негіздерін зерттеді. А.Р.Лурияның ес пен
ойлаудың нейрофизиологиялық негіздерін зерттеуге арналған е ңбектеріні ң
мөні ерекше болды. Оның еңбектері қазіргі кезде диагностикалық ж өне
терапевтік мақсатта кеңінен қодданылып отырған қазіргі медициналы қ
психология үшін ғылыми-психологиялық негіз болды.

А.АСмирновтың еңбектерінің арқасыңда материалды есте сақтау мен қайта
жаңғырту іс-әрекетті ұйымдастыру мен жағдайларына т әуелді екендігі
анықталды.

Еңбектері бүкіл әлемге кеңінен танымал болған к өрнекті психофизиолог
Е.Н.Соколовтың есімін ерекше. Ол түс көру теориясын негіздеді, я ғни
адамдардың заттардың түсін қабылдауды түсіңдірді. Ол зейінні ң
нейрофизиологиялық негіздерінің құрылымына кіретін бағдарлы рефлексті
ашты және сипаттап берді.
70-жылдардан басталған және қазір ғасырлар то ғысында одан әрі жал ғасып жат қан
психология ғылымы дамуының жаңа кезеңіне ая қ басты. Ол әлемдік психологияда ғы
сияқты, бір жағынан, бүрын өмір сүрген жекелеген ғылыми мектептер мен ба ғыттарды ң
арасыңда шекараның жойылуымен, екінші жа ғынан, сыни т үр ғыдан талдаумен ж әне оны ң
жетістіктерін дүрыс пайымдаумен, үшінші жағынан, психология ғылымыны ң жіктелуімен
және тәжірибемен байланысты зерттеулердің жа ңа ба ғыттары пайда болуымен сипатталады.

Қазақ психология тарихын зерттеумен к өптен айналысып ж үрген к өрнекті психолог- ғалым
Жарықбаев Құбығүл Бозайұлы Қазақстанда психология ғьшымыны ң қалыптасуы мен даму
тарихын үш кезеңге бөліп қарастырады.

Бірінші кезеңі — кеңес үкіметі орнағанға дейінгі қаза қ психологиясы — б ұл кезе ң
психология ғьшымының ілкі бастауы (ХV-ХХ ғ.) болса,

Екінші кезеңі марксистік кеңестік психология деп аталады (1920-1990)

Үшінші кезең - егемен, тәуелсіз Қазақстан жа ғдайында қалыптас қан ғылыми психология
дамуының жаңа кезеңі (1991-2006).
Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Қ.Жарықбаев «Жантану негіздері» Алматы-2002 жыл.
2. Жарықбаев Қ. Б. Психология. Алматы «Білім» 1993ж
3. Алдамұратов Ә. Рақымбеков Қ, Іргебаева Н, Бапаева М.
Нығыметова Г,Түрікпенов Ж. Жалпы психология. А, Білім.
1996 ж.

Ұқсас жұмыстар

Психологияның негізгі салалары

Психология тарихы

Психология ғылымы, даму тарихы

Психология негіздері

Психология туралы жалпы түсінік

Психология салалары

Психология негізгі салалары

Психологияның даму тарихы

Дифференциалды психология

Психологияның мәселелері

Пәндер