Мектепке психологиялық даярлықты анықтау әдістері




Презентация қосу
Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі
Семей қаласындағы Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті
«Педагогика» факультеті

Мектепке психологиялық
даярлықты анықтау әдістері
Орындаған: п-223 топ студенті
Әлімбаева Арай
Тексерген: Жакпарова Г.А.

Семей
2015ж
Психодиагностиканың әдістерінің түрлері

Қатаң ережесі бар
Қатаң ережесіз
әдістер (тест, әдістер (бақылау,
сұрақша, проективті әңгімелесу,
техника және сұрақтар,
психофизиологиялық жемістік іс-
әдістемелер жатады) әрекеті талдау.
Қатаң ережесі бар әдістер
Қатаң ережелері бар әдістерге зерттеу
процедуралардың (инструкцияны дәл сақтау
материалдық көрсету тәсілдері дәл анықтау,
тексерушінің іс-әрекетіне зерттеуді
жүргізушімен араласпау) стандарттау (нәтижені
бағалаунормасының және критерилерінің
болмауы) сенімділік және жарамдылы қ тән.
Бұл әдістер диагностиканың хабарды қысқа
уақытта жинауға көмектеседі. Алынған
нәтижелері арқылы жеке адамды салыстыру ға
сандық және сапалық көмектесу жүреді.
Қатаң ережесіз әдістер
Бұл тәсілдер зерттеу пәні ретінде обьяктивтілікке
нашар берілетін бағасы мағлұматтар береді жіне жие
өзгеріске ұшырайтын психикалық құбылыстар
зерттейді.
Қатаң ережесіз әдістер көп еңбек етуді талап етеді
(бақылаулар бірнеше айларға созылуы мүмкін) ж әне
психодиагностиканың кәсібитәжірибесіне байланысты.
Психологиялық әңгіме бақылаудыңөткізудің жоғары
деңгейдегі мәдениеттерінің болуы. Зерттеуді ң
нәтижесіне кездейсоқ жағымсыз факторларды ң әсер
етуі болуы мүмкін.
Тең дәрежедегі қатаң ережелі және қатаң ережесіз
әдістер бір-бірімен байланысуы керек.
Қатаң ережені сақтайтын әдістеме:
Тест(ағыл. Тексеру, сынау, байқау).
Тест стандартталған зерттеу уақыты қысқа
сандық жекелей психадиагностиканың
анықталған әдіс. Тест 3 негіз бойынша
жіктеледі:
Формасы
Мазмұны
Мақсаты
Формасына байланысты тест
түрлері:
Жекелей – әдістеменің бір түрі, тәжірибесі мен
тексерушінің бірде-бір қарым-қатынасы.
Топтық – бұл методиканың бір типі бір уақытта өте
үлкен топтағы адамдар мен тексеру жүргізуге
мүмкіндік береді (брнеше жүздеген адамдарға дейін)
Ауызша – бұл тестерге көбінесе жекелей тестер
жатады, ауызша тестер кейбір жағдайларғ
тәрбиешісінің өз бетімен қайталауы мүмкін.
Жазбаша – топтық тестер. Жазбша тестерде жауап
беру тексерулермен немесе тесттік дәптерге және
арнайы дайындалған жауап бланкісінде жазбаша
жауаптар ашық және жабқ түрде болуы мүмкін.
Бланкылы – (басқа кең танымал атаулары
қарандаш және қағаз) жеке бланкі ж әне д әптері, брошюр,
қолданылуына байланысты нұсқаулықтар, тасырмаларды ң өзі,
және жауаптарының өзі және жауаптарының бір формасы
берілген түрі.
Заттық – тапсырманың материалды заттар т үрінд беріледі,
кубиктер, карточкалар, геометриялы қ, техникалы қ құрылымдар
мен конструкцияның түйіндері және т.б. Затты ң тестер к өбіне
жекелей өткізіледі.
Ақпаратты – арнаулы техникалық белгілер немесе арнаулы
құрылғыларды зерттеу жүргізу үшін немесе тіркеу ж үргізу үшн
қолданылатын әдістемелер түрі.
Компьютерлі – Бұл автоматтандырылған дилы түріндегі ж әне
ЭВМ түріндегі тест түрі.
Вербальды – жұмыстың негізгі мазмұны операциялы қ ұғымдар
болып табылады, ойлау іс-әрекеті сөзді ойлау ж үйесінде қолдану.
Вербальді емес – бұл әдістеменің мынадай үлгісі тестілік
материал көрнекі білімінде ұсынылады.
Мазмұнына баланысты жіктелуі:

Интеллект тесті немесе ақыл-ой тесті – бұл
ойлау қызметі мен танымдық процестерді дамту
деңгейлерін талдауға арналған.
Қабілер тестері – түрліше қызметті меңгеру
мүмкіндігі бағалауға арналған.
Жетістік тестері – оқытудан кейінгі білім, білік,
іс-әрекет ете алуды дамытуды бағалауға
арналған.
Жеке бас тестері – эмоционалды еріктік
қасиетті бағалауға арналған.
Мақсатына қарай жіктелуі:
1. Баланың ойлауы қиялы, зейінінің жекелей
ерекшеліктері жайлы, психологиялық
мінездеме мақсатында.
2. Білім беру жүйесінде пайдаланылады
(оқытудың әдістері мен тиімділігін анқытау)
3. Колледж, институт, университетке
қабылдауда пайдаланады.
4. Өзін-өзі тану, өзін-өзі дамыту мінез-құлқын
түзеу мақсатында
5. Жұмыс орындарында мамандарды іріктеу.
Психикалық әдістер келесідей бөлінеді:
Жауап формасына қарай: ауызша, жазбаша
Зерттеушілер санына қарай: индивидуалды,
топтық.
Міндеттің бір жақтығына қарай: гологенді,
гетерегенді.
Бағыттылығына бойынша: жылдамдық, күштілік,
тұлғааралық, қатынаста дамыту, диагностикалау
Кемелділігіне байланысты: жалғызділікті, тестік
батарея.
Тағайндалуы бойынша: жалпы диагностикалық,
кәсіби жарамдық.
Алынған нәтижеге диагностикалық әсері
бойынша: объктивті, субьективті.
Баланың мектепке даярлығын диагностикалау әдістері
Диагностикалау Ұсынылған диагностикалық әдістер
параметрлері

Баланың мектепке 1. Қабылдауының дамуы:
қабылдауындағы Л.А.Венгердің «Эталондар» әдісі (4-5,5 жас).
даму деңгейін 2. Есте сақтауының дамуы:
диагностикалау. «10 сөз» тесті (4-6 жас).
3. Ойлауының дамуы:
«Реттілікпен орналасқан суреттер» тест (Бине) – (5-7 жас);
4. Креативтілігінің дамуы:
«Салып аяқта» тесті (4-10 жас);

Мектепке «Мотивациалық дайындық» тесті (А.Л.Венгер)
даярлығын
анқтау
Тұлғааралық - «Екі үйшік» тесті (4-7 жас);
қарым –
қатынасын
анықтау
Л.А.Венгердің «Эталондар» әдісі (4-5,5 жас)
(қабылдауының дамуы)

Әдістің барысы: Балаға 4 бағамдарға бөлінген 16
сурет бөліктерінен тұратын суретті береді. Және де
4 этолон фигураларын береді:

Бала этолндар бойынға бағытталып,
суреттерді қою керек. (Әр этолонға ұқсас
суретті табу)
Дұрыс жауабы:

Етік, ит, көлік, бесік арба

шынаяқ, саңырауқұлақ, баскиім,
себет

алмұрт, шам, матрешка, гитара

пирамида, қуыршақ, сәбіз, жаңғақ
Нәтижесі:
Ең жоғарғы балл — 32 балл. Дұрыс суретті
таңдамау немесе қалдырып кеткен үшін 1 балл
алынады.
1-ші деңгей. Синкреттік бағдарлау.қандай да бір
этолонға мүлдем ұқсамайтын суретті таңдау
2-ші деңгей. Аралас бағдарлау. Жеңіл
этолондарды табу(етік, иттің басы), ал
қиындарын (себет) таба алмау
3-ші деңгей. Адекватты бағдарлау. 1 немес 2 қате
жибереді. Этолондарды жеңіл бағдарлай алады.
«10 сөз» тесті (4-6 жас). (Есте сақтауыны ң дамуы)
Ойынның барысы: балаға 10 суреттен тұратын карточка
беріледі. Бала карточкаға 2-3 минут қарап есіне сақтауы
қажет. 20-30 минут өткеннен кейін баладан суреттегі
заттарды сұрайды.
Нәтижесі: Әр есіне сақтаған затқа 1 баллдан беріледі. 4-6
затты есіне сақтауы қалыпты болып табылады.
«Реттілікпен орналасқан суреттер» тест (Бине) (5-7 жас)
(Ойлауының дамуы)
Ойынның барысы: Балаға бірнеше бір бірімен байланысты
карточкалар беріледі. Бала бұл карточкаларды түсінікті етіп реттілігімен
орналастыру керек. Бала суреттерді орналастырып болғаннан кейін оны
әңгімелеп беру қажет. Егер балада реттілікпен қою кезінде қателік
болып, әңгімелеу кезінде бала оны байқаса түсеуіне болады, ал
байқамай түзмей кетсе, оған көмектесуге болмайды.
Нәтижесі: Егер бала қателескен болса 1 баллдан лынып отырады.
Максималды балл карточканың көлеміне байланысты.
«Салып аяқта» тесті (4-10 жас) (Креативтілігінің
дамуы)
Ойынның барысы:
Балаға мынадай екі түрлі фигуралар беріледі.

1-ші өткізгенді 1-ші комплектісін өткізеді, ал 2-шісін келесі қайталау кезінде немесе бір жылдан
кейін өткізеді.
Балаға фигураларды аяқтап салуға беріледі.
Нәтижесі:
Төмен деңгей: бала берілген фигуранын жанынан өзінің суретін салуы мүмкін немесе затсыз
бейне (сызық) салу.
Орташа деңгей: бала барлық немесе көбін аяқтап салуы мүмкін, бірақ суреттері қарапайым
деталдары жок өзімен немесе, басқа балалармен қайталанып салынуы м үмкін.
Жоғары деңгей: Жүйелі деталдарымен өзгеше өзімен және ешкіммен қайталанбаған суреттер
салуы.
1-ші өткізгенді 1-ші комплектісін өткізеді, ал 2-
шісін келесі қайталау кезінде немесе бір жылдан
кейін өткізеді.
Балаға фигураларды аяқтап салуға беріледі.
Нәтижесі:
Төмен деңгей: бала берілген фигуранын жанынан
өзінің суретін салуы мүмкін немесе затсыз бейне
(сызық) салу.
Орташа деңгей: бала барлық немесе көбін аяқтап
салуы мүмкін, бірақ суреттері қарапайым
деталдары жок өзімен немесе, басқа балалармен
қайталанып салынуы мүмкін.
Жоғары деңгей: Жүйелі деталдарымен өзгеше
өзімен және ешкіммен қайталанбаған суреттер
салуы.
«Мотивациалық дайындық» тесті (А.Л.Венгер)
Ойынның барысы: Балаға төмендегі сұрақтар қойылады.
1. Егер екі мектеп болса - біреуінде қазақ тілі, математика,
оқыту, ән-күй, суретсалу және дене шынықтыру, ал
екіншісі – тек қана ән-күй, сурет салу және дене
шынықтыру, - сен қай мектепте оқығың келер еді?
2.Егер екі мектеп болса – біреуі қоңырау мен сабақпен, ал
екіншісі – ешқандай сабақсыз тек қана қоңыраумен болса.
Сен қай мектепте оқығың келер еді?
3. Егер екі мектеп болса – біреуінде дұрыс жауап үшін
жақсы 4-5 деген баға қойса, ал екіншісінде ойыншықтар
мен тәттілер берсе. Сен қай мектепте оқығың келер еді?
4. Егер екі мектеп болса – біреуінде тек қана мұғалімнің
рұқсатымен ғана қол көтеріп, тұруға болады, ал
екіншісінде өзің білген нәрселерді істегің келеді. Сен қай
мектепте оқығың келер еді?
5. Егер екі мектеп болса – біреуінде үйге тапсырмалар берсе, ал
екіншісінде бермесе. Сен қай мектепте оқығың келер еді?
6. Егер мектептегі мұғалім ауырып қалса, мектеп директоры
оның орнына басқа мұғалімді немесе сені ң ана ңды ша қырам
десе кімді таңдар едің?
7. Егер сенің анаң: "Сен әлі кішкентайсың, са ған ерте тұру,
сабақ қарау қиын болады. Сен үйде қал немесе келесі жылы
барасың", - десе сен келісесіңбе?
8. Егер сенің анаң: " Мен сенің мұғаліңмен келістім, енді ол
біздің үйге келіп сені оқытып отырады, са ған енді ерте
тұрудып мектепке барудың қажеті жоқ ", - десе сен
келісесіңбе?
9.Егер сенен көрші бала мектепте са ған е ң қатты не ұнайды
десе, сен не деп жауап берер едің?
Нәтижесі:
Әр дұрыс жауапқа 1 балл,
Әр дұрыс емес жауапқа 0 балл.
«Екі үйшік» тесті (4-7 жас)
Ойынның барысы: Психолог қағаз алып екі үй салады
біреуін қызыл қарындашмен ал екіншісін қара
қарындашпен. Балаға қызыл үйде көп ойыншы қтар бар, ал
қара үйде ойыншықтар жоқ екендігін айтадын бала ға:
«Топтағы қай балаларды қызы үйге, ал қай балаларды қара
үйге шақырар едің» деп сұрақ қояды.
Нәтижесі:
Ең алдымен бала қанша баланы қызыл, қаншасын қара үйге сал ғанына назар
аудару керек. Қызыл үйге салғандарға + белгісі қойылады, ал қара ға – белгісі
қойылады.
+4 және одан көп – «социометриялық жұлдыз», өзіне-өзі сенімді, топта
авторитеті бар, ойында лидерлік орын алатын, балалармен қызы ға араласатын
балалар.
+1 ден +3 баллға дейін («-» жоқ) – Бұл балалар тек шектеулі бірнеше немесе
бір балалармен ғана қарым-қатынас қа түседі, сонымен қатар бас қа балалармен
конфликтіге түспейді, өзінің кішігірім ұжымында лидер болуы м үмкін.
–2 ден +2 баллға дейін ( «+»және «-» бар) – белсенді, қозғалмалы, қарым-
қатынасқа тез түсетін бірақ конфликтіге біршама т үсетін балалар. Олар тез
ұрсысып, ойыннан бас тартуы мүмкін, көп ренжиді ж әне бас қаларды ренжітеді.

0 балл ( «+» және «-» жоқ) – бұндай балаларды топта көрінбейді, белсенді емес,
тыныш келеді, жалғыздықта ойнайды, бас қалармен қарым- қатынас қа т үсуге
асықпайды. Бұндай балалаға жаңадан келген немесе к өп ауратын балаларды
жатқызуға болады.
–1 және одан көп – бұндай балаларды құрдастары бас тартды, онымен
ойнағысы келмейді. Көбінесе физикалы қ дефектілері бар,нервоз, тым
конфликтілі, басқа балаларға негативті қарым- қатынаста.
Әдебиеттер тізімі
1. «ҚР білім беруді дамытудың 2011-2020жж
арналған Мемлекеттік бағдарламасы». А., 2010.
2. Выготский Л.С. Исторический смысл
психологического кризиса. Т. 6., М., 1982.
3. Леонтьев А.Н. Психическое развитие ребенка
в дошкольном возрасте. М-Л., 1948.
4. Подготовка детей к школе в детском саду. //
Под ред. Ф.А.Сохина, Т.В.Тарунтаевой. М.,
1978.
5. Эльконин Д.Б. Психологические аспекты
проблемы готовности к обучению в школе. М.,
1971., ч. 1.
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА
РАХМЕТ!!!

Ұқсас жұмыстар
Балалардың мектепте оқуға психологиялық даярлығы
Балалардың мектепке психологиялық дайындығы
Мектеп жасына дейінгі баланың мінез - құлық мотивтерін дамыту және өзінің санасынын қалыптастыру
Жоғары мектеп педагогикасының әдіснамасы
Мектепке дейінгі мекемелердегі негізгі құжаттамалар
Жастардың психологиясы
Психологиялық даму және жас ерекшелік психологиясы
Мектеп жасына дейінгі балалардың есте сақтау қабілеттерін зерттеу
Мектепке дейінгі жас кезеңіндегі балалардың жетістіктері
БОЛАШАҚ ОҚЫТУШЫЛАРДЫҢ ЭТНОПЕДАГОГИКАЛЫҚ БІЛІМІНІҢ МАЗМҰНЫ
Пәндер