Хадис туралы
Алхамдулла, біз мұсылманбыз Дініміз Ислам бұған ешбір шәк шүбәміз жоқ. әрине бұған мақтаныш етеміз. Мұсылман болғандығымыз үшін аллаға қаншалықты шүкіршілік етсекте аз: екінші бір мақтаныш етеін жағдай әлемге әйгілі Хадис ғылымы Мұхаммед Исмайл ия тихат имамы Абдулмансур Матуриды бізден шыққан тағы Ибинсина Фараби қожа Ахмет Иассауи, Махмут қашқари және Юсуф хас Хажиб сияқты дүние бойынша машқұр ғаналымдар бізден шыққан киелі жер. Хадисте Сахих Бухарих фиқһи да мухтасар выкая, пидая тәрізді кітаптар жазылатын болған Бүгінде де, Бұхара қаласы сол сәулетті күмбезерді мен зәулім мұнаралары және Түркістандағы Хазрет Хожа Ахмет Иасауидің мазары сол алтын дәуірдің мәңгілік айғағы біздерге мен мұндалап тарихымызды ескертуде.
Екінші қазан қаласы әуел басты Құран кәрім тәпсмрлер болып барлық діни кітаптардың басып тарапатын орталық болған еді. Ал бүгін ол баспаханалар жоқ. Соның салдарынан діни медрессе діни баспасөз болмағандықтан да мұсылмандар діннен діни мінез құлықтан махрұм қалды. Міне бүгін дінге бейімделіп мойындағандар діни ерекшелерді орындау үшін оқитын құран кәрім және басқа кітап таба алмауда. Сондай ақ діни баспа сөздерге тиым салумен тұрмай дінге қарсылық дін дұшпандығы қатаң жүгізіліп әр түрлі жолмен дінді қорлайтын дінді төмендететін үгіттер жүргізілді. Сондықта мұсылмандар діни үгіттерге аса ынтық өте құштар еліміздің бұл діни керегін қозлдға ұстай отырып таңдаулы Ахлахи хадистерді түсінуді жөн көрдім.
Сіздерге ұсынатын хадистерді шынайы ынтамен оқып көңілге тоқып хаурет пайғамбарымыз ғалай хиссаламның хадисы бойынша хамал қылсаңыздар сіздерді алла да жақсы көреді пайғамбар да сүйеді сондай ақ ел арасында да сүйкімді болып абройға ие боласыздар, сонымен қатар о дүниеде де ғазірет пайғамбарымыз ғалайхисаламның шапағатына бөленген құлдары боласыздар .
Хадистерге байланысты түсініктер.
Хазірет пайғамбар ғалайқиссаламның Хадистері өте- мөте құрмет
Екінші қазан қаласы әуел басты Құран кәрім тәпсмрлер болып барлық діни кітаптардың басып тарапатын орталық болған еді. Ал бүгін ол баспаханалар жоқ. Соның салдарынан діни медрессе діни баспасөз болмағандықтан да мұсылмандар діннен діни мінез құлықтан махрұм қалды. Міне бүгін дінге бейімделіп мойындағандар діни ерекшелерді орындау үшін оқитын құран кәрім және басқа кітап таба алмауда. Сондай ақ діни баспа сөздерге тиым салумен тұрмай дінге қарсылық дін дұшпандығы қатаң жүгізіліп әр түрлі жолмен дінді қорлайтын дінді төмендететін үгіттер жүргізілді. Сондықта мұсылмандар діни үгіттерге аса ынтық өте құштар еліміздің бұл діни керегін қозлдға ұстай отырып таңдаулы Ахлахи хадистерді түсінуді жөн көрдім.
Сіздерге ұсынатын хадистерді шынайы ынтамен оқып көңілге тоқып хаурет пайғамбарымыз ғалай хиссаламның хадисы бойынша хамал қылсаңыздар сіздерді алла да жақсы көреді пайғамбар да сүйеді сондай ақ ел арасында да сүйкімді болып абройға ие боласыздар, сонымен қатар о дүниеде де ғазірет пайғамбарымыз ғалайхисаламның шапағатына бөленген құлдары боласыздар .
Хадистерге байланысты түсініктер.
Хазірет пайғамбар ғалайқиссаламның Хадистері өте- мөте құрмет
Хадис туралы
Алхамдулла, біз мұсылманбыз Дініміз Ислам бұған ешбір шәк шүбәміз
жоқ. әрине бұған мақтаныш етеміз. Мұсылман болғандығымыз үшін аллаға
қаншалықты шүкіршілік етсекте аз: екінші бір мақтаныш етеін жағдай әлемге
әйгілі Хадис ғылымы Мұхаммед Исмайл ия тихат имамы Абдулмансур Матуриды
бізден шыққан тағы Ибинсина Фараби қожа Ахмет Иассауи, Махмут қашқари және
Юсуф хас Хажиб сияқты дүние бойынша машқұр ғаналымдар бізден шыққан киелі
жер. Хадисте Сахих Бухарих фиқһи да мухтасар выкая, пидая тәрізді кітаптар
жазылатын болған Бүгінде де, Бұхара қаласы сол сәулетті күмбезерді мен
зәулім мұнаралары және Түркістандағы Хазрет Хожа Ахмет Иасауидің мазары сол
алтын дәуірдің мәңгілік айғағы біздерге мен мұндалап тарихымызды ескертуде.
Екінші қазан қаласы әуел басты Құран кәрім тәпсмрлер болып барлық діни
кітаптардың басып тарапатын орталық болған еді. Ал бүгін ол баспаханалар
жоқ. Соның салдарынан діни медрессе діни баспасөз болмағандықтан да
мұсылмандар діннен діни мінез құлықтан махрұм қалды. Міне бүгін дінге
бейімделіп мойындағандар діни ерекшелерді орындау үшін оқитын құран кәрім
және басқа кітап таба алмауда. Сондай ақ діни баспа сөздерге тиым салумен
тұрмай дінге қарсылық дін дұшпандығы қатаң жүгізіліп әр түрлі жолмен дінді
қорлайтын дінді төмендететін үгіттер жүргізілді. Сондықта мұсылмандар діни
үгіттерге аса ынтық өте құштар еліміздің бұл діни керегін қозлдға ұстай
отырып таңдаулы Ахлахи хадистерді түсінуді жөн көрдім.
Сіздерге ұсынатын хадистерді шынайы ынтамен оқып көңілге тоқып хаурет
пайғамбарымыз ғалай хиссаламның хадисы бойынша хамал қылсаңыздар сіздерді
алла да жақсы көреді пайғамбар да сүйеді сондай ақ ел арасында да сүйкімді
болып абройға ие боласыздар, сонымен қатар о дүниеде де ғазірет
пайғамбарымыз ғалайхисаламның шапағатына бөленген құлдары боласыздар .
Хадистерге байланысты түсініктер.
Хазірет пайғамбар ғалайқиссаламның Хадистері өте- мөте құрмет
етіледі.пайғамбар әлахисаламның не бұйырғанын сахабалары (жолдастары) дереу
жаттап алып бір-біріне жалғастыратын болған екінші жағынан пайғамбар
ғалакисаламның хадистерін дұрыс жалғастыру тым елеулі міндет деп
есептелінеді. Негізінен де солай болуға тиіс екендігі даусыз аз да болса
бұрмалау ауыстыру өте зор күнә болып табылады. Алла тағаланың алдында
жауапкер болады. өйткені хазірет пайғамбар ғалаки салам біреу маған көмекші
боламын деп мен айтылған сөзді айтты десе оның орны тозақ деп бұйырған.
Үшінші жағынан хадисті пайғамбар ғалакисаламның мүбарак сөздерін
біреуден естіген кісі оны жаттап алушы қатар оның кімнен естігенін аты-
жөнін пайғамбар ғалакисаламнан естіген кім соны анықтап сұрастырып толық
білетін. Сөйтіп пайғамбар ғалакисаламның мүбарак аузынан шыққандығы
дәлелдесу қажет болса, соны жалғастыратын дәрежеге ие болған. Төртінші
арабтардың бір туындыны жаттап алуға ерекше қабілеті бар еді хазірет
пайғамбар ғалакисаламның бұрында ақындардың ұшан теңіз өлеңдерін жаттап
алатын болған. Сондай-ақ ру шежірелерін жаттап ауыздан –ауызға нәсілден-
нәсілге жалғастыратын ата салттары болған.
Ислам дінін қабылдағаннан кейін сахабалатдың мінез-құлықтары мейілінше
өзгеріп бұынғы құран сайттар жайылып құран кәрімге негізделген пайғамбар
ғалакисаламның нұсқауларына тығыз байланысты. Ислам салт-санасы орнап діни
ерекшелерге зор маңыз берілген.
Сондықтан хазрет пайғамбар ғалакйыссаламның мүбәрак сөздеріне, қасиетті
әрекеттеріне мейлінше мән беріліп, міне осылайша хазрет пайғамбар
галайкиссаламның әрекеттері ұқыпты түрде аса сақтыкпен зерттелген. Әрине,
бұл мәселенің карапайым тарихи материалды зерттеп жинактауға ұксамайтын, өз
алдына өзгеше. ерекшеліктері болған.
Қорыта айтқанда, мұсылман ғалымдары Хадистерді жйнақтауға, оның дұрыс
екендігін дәлелдеуге ерекше көніл бөлген. Сондыктан карапайым тарихи
жағдайларды зерттеу. мен Хадистерді жинақтаудағы енбектерді салы-стыруға
болмайды. өйткені Хадистерді риуаят етушілердін егжей-тегжейлі жағдайлары
ерекше көз алдыға ұстала отырып, тәртіпке койылған. Мысалы, Хадистерді
айтушылардын мінездері, сенімділіктері, сондай-ақ әртүрлі жағдайлары өте
толық зерттелген. Тікелей айтқанда Хадистерді анықтауға байланысты жана
әдістер, колданылған түрлі шаралары тұрғысынан адам баласының тарихында
түңғыш рет жүзеге асырылды деу-ге болады.
Ислам дініне байланысты мәлімет алғысы келгендердің пайдаланулары үшін
жазылған кептеген Хадис кітаптары бар. Ислам ғалымдары томенде баян
етілетін алты Хадис кітапты өте елеулі деп санаған. Бүларды, сыхах сітте:
алты шындық деп атаған.
1. Сахихул Бұхари. Бұл Құран Кәримнен кейіигі екі тура кітапты
жинақтаушы (Габдолла Мұхаммед бін Исмаил) Исмағұл ұлы Ғабдұлла Мұхаммед
бұхаралық. имам Бүхари деп аталады, (194—256 һ. 816—878 м.) имам Бүхари он
алты жасында білімін арттыру үшін Шам, Мысыр және араб жарты Аралына екі
рет, Бас-раға төрт рет сапар жасады. Хижазда алты жыл түрды. Бірнеше рет
Куфеге, Бағдатқа барды. "Сахих Бұхари" атыкдағы бұл кітабын он алты жылда
жазды. 600 мың Хадис жинактап, солардын ішікек такдап, бұл кітабына
кайталауымен бірге 7275 Хадис жазған. Бұл Хадистердік әрбірін тандап
жазарда әуелі бұсыл күйынып, екі рікат намаз етеп Алла тағалаға жалбарынып
барьт жазғандығык озі айтқан. Жаттаған Хадистерінін пайғамбар
галайкыссаламға дейін барған барлык дәлелдерін ол Хадисті пайғамбар
ғалайкыссаламнан тартып өзіме жалғастырған түрлі рауилердің жағдайларын
толық зерттеп, олардын шынайы дұрыс, толық сенімді кісілер екендігіне
қанағат келтірген. Міне, сондықтан бүкіл Хадис ғалымдары, ммам
Бүхаридың "Сахихұл Бүхари" атындағы кітабын Құран Кәримнен кейінгі ең дұрыс
кітап деген. Бұл кітап төрт том.
2. Сахих Мұслим екінші дүрыс кітап саналған. Бүны жинактаушы имам
Мұслим Әл Хажжаж ұлы (204—261ж) Хорасанның Нышабүр дегек
жерінен. Бұнда кайталаумен бірге 7200 Хадис бар. Бұда
Бүхаридай күшке ие.
3. Сүнани Әбу Даул. Жинактаушысы Систандық Ашғас ұлы
Сүлеймен. (202—275 һ) 480 Хадис бар. Бұл Хадис кітабы фықғи негізі
бойынша жннакталған.
4. Жамиғұл тірмизи. Жинактаушы — тірмиздік Ғайса ұлы
Мұхаммед (209—289 һ) имам Бұхаридан оқыған. Имам Бұхари қайтыс
болғаннан кейін Хорасанға бұл тәрізді басқа ғалым болмаған.
Несайи. Жинақтаушы — Шүғайып ұлы Ахмед (216—303 һ). Хорасанның
Неса деген жерінде туылып, Ремла деген жерде қайтыс болған.
Сунани ибни Мажа. Жинақтаған — ғазауиндік Мажа ұлы Мұхаммед
(207—273 һ). Бұл алты Хадис кітаптын ек мыкты үшеуі түрік
ғалымдары жағынан жинақталған. Бұл алты Хадис кітаптарының
сыртында төмендегі үш қітап та бар:
Кітап муатта. Жинақтаған Әнас ұлы Мәлік (93—179 һ).
Ахмед бін Мәлік (Маснади Ахмед). Хадис дегеніміз Құран
Кәрммнен басқа Мұхаммед Ғалайкыссаламнын өз
сөздері. Сондай-ақ Кұран Каримнің түсінігі. Исламнын
негізгі ережелері төртеу Оның біріншісі Құран Кәрим, екіншісі
Хадис шарифке негізделеді. Үшіншісі бұл екеуімен шешімі
табылмаған мәселелер мұжтақиттердін ең жоғарғы дәрежедегі Ислам
ғалымдарының Аят хадистердегі соған жақық дәлелдерге суйене отырып берген
фәтуаларат-Төртіншісін ғалымдар "Қыяш фукаһа" деп атайды.
Ижмағи үммет үмметтін бірлесуі,
Ғалымдар Хадистерді "Суннат" деп те атаған, Және Хадистерді немесе
сукнаттарды кзули, фигли және такрири деп үш түрге бөлген.
Хадис қаули: пайғамбар галайкиссаламның айтқам мубәрак сөздері,
Хадис фигли: пайғамбар ғалайкиссаламның істеген істері.
3. Хадис такрири: сахабалар бір істі істегенде, не бір сөз сөйлегенде
хазрет пайғамбар ғалайкиссалам үндемеген болуы, ашып айтқанда: пайғамбар
ғалайкиссалам осы істі көре, ол сөзді ести тұр оған бір нәрсе демеген
болса, ол Хадис такрири болып, ол істін немесе ол сөздік дұрыстығын
дәлелдеп, сүннатқа жатады. Тағы да Хадис: сөздері де, мағаналары да
пайғамбардың өз тарапынан айтылған Хадистер.
Хадис Қүдси. Оның мағынасы Алла тағалаға тән сөздері пайғамбарға тән
болған Хадистер. Бұндай хадиси күдсилер: Алла айтты деп басталады.
Сондықтан пайғамбардың мүбәрак аузынан шакқан сөздер үш түрге айырылады.
1. Қүран Кәримнің аяттары; әрі сөздері, әрі
мағыналары да Алла тағала жағынан болып, жәбірейіл галайһыссалам
аркылы уахи етіліп барып, пайғамбардың
мүбәрак аузынан шығады. Пайғамбар дәиекер болып жалғастыруға
ғана міндетті.
Хадис қүдси: Алла тағала тарапынан көкейіне мағына түрінде
қондырылып, пайғамбар өз сөздерімен баян еткен Хадистер.
Қарапайым Хадистер: сөздері де, мағыналары да пайғамбар өз сөздерімен
баян еткен Хадистері.
53-сүренін 3—4 аяттарында "ол өз ойынан сөйлемейді, Сөйлегені көкейіне
салынған уахи ғана" делінген бейнедегі ұғымы бойынша хазрет пайғамбардың әр
сөзі уахиға негізделгендігі айқын ескертіледі. Ал және 75-сүренін 16—19
аяттарынын: "Әй Мұхаммед! Құран уахи етілген сәтте, онан асығып тілінді
козғалтпа. Шын мәнінде оны жинау, оқу бізге міндет. Ал біз оны окығанда
оның окылуына ілес, сонсоң оны түсіндіру бізге тән" делінген. Бейнедегі
ұғымдар бойынша, Құран Кәримнің пайғамбардың сөзі емес, Аллатағаланың сөзі
екендігі өте ашық түрде баян етіледі.
Хадистерді жинақтаушыларды мұхаддис, жалғастырушыларды (айтушы) рауи
деп атайды. Сондықтан жоғарыдағы сегіз Хадис кітаптарын жинақтаушылардың
барлығы Мұхаддис деп аталады. Ал Хадистер, рауйлері тұрғысынан үшке
бөлінеді.
Мұтауатыр, машһур және ахади. Мұтауатыр Хадис пайғамбарға дейін
жалғасуда ешбір күдік болмаған Хадистер.
Машһур Хадис: 2—3 ғасырларда машһур болып танылған Хадистер. Хадис
Ахади. Бір кісінін, бір немесе
бірнеше кісілерден риуаят еткен Хадистері және мауғут Хадис деп
негізсіз сөздерді айтады. Жоғарыда айтылғандай Хадистер пайғамбар қайтыс
болғаннан кейін екі ғасырдай заманда жинақталған.
Бұл таңдаулы Хадистер, Түркия діни Істер баскармасынан реттеліп, 383
Хадис 18 тақырылта басылған. Хазреті пайғамбарымыз ғалайһыссаламның істері
мен сөздері бізге әр бағытта жол көрсетіп өнеге болған. Сондықтан
Хадистерін зерттеп, өте қымбатты өсиеттеріне сәйкес әрекет ету бізді Аллаға
жақындатады. Адам баласы әр салада керек болған мыкты және тура сөздерді
пайғамбардың Хадистерінен ғана іздеп таба алады,
Хадистер бізге иман жане ғибадаттың негізін көрсетумен қатар сондай-ақ
ахлактық негізін де елеулі түрде үйретеді. Сол себептен Ислам ғалыммдары
Хадисті зерттеуге көп көңіл аударған. Сондықтан Хадистерді жинактап аса
кұнды енбектер жазған. Бұлардая "Қүтубүсітте" атымем аталған (Бүхари,
Мүслим, Тірмизи, Әбудауыдың, Несани және Ибни Мажа) алты кітаптың Ислам
алемінде ғылыми тұрғыдан ерекше мәні бар. Бұлардан өзге Ахмед Ибни
Ханбелдің Маснеді, имам Мәліктің муаттасы тәрізді еибектер де елеулі Ха-дис
кітаптары екені анық.
ҚАЙЫР-САДАҚА
Қайырды ең алдымен өзіңе, содан соң отбасыңа бер, бұдан кейін барып
жақын туыстарыңа, одан артылғанын алысырак, ағайындарыңа, яғни жақыныңнан
бастап алыстауларына қарай үлестір.
23қайырға жарты құрма беріп болса да, өзіңізді от азабынан қутқарыңыз.
Түсініктеме: Жақыбайларға мейірімді болуды айтады.
147Қайырдың жақсысы-адамның дені сау кезінде, дүниеге қызығушылығы мен
ашкөздігін жоғалтпаған, ұзақ өмір сүргісі келетін және кедейліктен
қорқатын кезінде берілгені.Қайыр беруді ең соңғы күнге дейін, сенің
"анаған мунша бер, мынаған онша бер" деген сезіңде көп мән қалмайтын соңғы
сәтіңе дейін доғарма, ақтық сәтте байлыққа билігің де жоғалады.
148К,айырдың жақсысы-бай адамдардың саналы түрде бергені. Үстіңгі қол
төменгіден қадірлірек.Қайыр беруді жақыныңнан баста.
149Қайырдың ең тамашасы-шөлдегеннің шелін басу.
150Қайырдың жақсысы-әлдебір мұсылман баласының оқып,білім алуы,содан
сон, өз білімін бауырларына беруі.
201Алла Тағала ауыртпалыққа ұшырағандарға қол ұшын берген жандарды
жақсы көреді.
327Кімде-кім қайыр-садақа.зекет берсе.қонақтарын сыйласа, қатерге тап
болғандарға көмектессе-сараңдықтың ауылынан аулақ кеткені.
422Қайыр-садақаның ең жақсысы-сенің отбасыңның, тәуелді адамдарыңның,
жақындарыңның дәулетін арттыратыны. Қайыр беруші алушыдан артық тұрады.
Қайыр бергенде алдымем өэіңнің ең қарыздар деген адамыңнан баста.
436Науқасты қайыр-садақамен емдеңдер.
Түсініктеме: Дәрі-дәрмек бүкіл денеге қандай пайдалы әсеретсе, шын
жүректен шыққан жақсы сөз бен қайыр-садақа да сондай игі ықпалын тигізеді.
438Жұмақтың кіре беріс есігіндегі мынадай жазуға көзім түсті: "Қайыр
бергенің үшін он сауап, ал қарыз бергенің үшін-он сегіз сауап". Мұның
себебін Жебірейілден сұрағанымда ол: "Қайыр-садақа кедейге де, байға да
берілуі мүмкін, ал қарыз тек мүқтажға беріледі. Сол себепті қарыздың сауабы
қайырдың сауабынан көбірек",-деп жауап қайырды.
516Туысқанға берілген қайырдын, сауабы садақа үшін және ағайынмен
жақындығың үшін берілетін сауаппен бірдей.
517Жасырын берілген қайыр-садақа Алланың қаһарын басады.
526Қайыр-садақа жаман елімнен сақтайды.
528Қонаққа сый-құрмет пен ілтипат көрсету-үш күндік, одан арғысы-қайыр
беру. Кез-келген игілікті іс-қайырға жатады.
555Әрбір мұсылман баласы қайыр беруге міндетті. Кімде-кім қолында
беретін ештеңесі болмаса.өз еңбегі мен өзіне пайдалы іс жасасын; егер ол
қолынан келмесе өз күшін әлсізге көмектесуге жұмсасын немесе сөзі мен
көмектессін;егер ол қолынан келмесе.басқаларды ізгілікке шақырсын;егер мұны
да жасай алмаса.онда өзі жамандыққа бармасын-бұл ол ушін қайырмен бірдей
болмақ.
613Халыққа қаскунемдік жасама.шын мәнінде, ол сен үшін қайыр-садақамен
бірдей,
624Қандай рахым болсын-қайыр садақа.
643Кімде-кім көзінің тірісінде бір дирхем қайыр-садақа берсе.ол
өлгеннен кейін берілген жүз дирхемнен артық.
731Егер әлдебір мұсылман дән сепсе немесе ағаш отырғызса және онымен
қустар, жанды мақұлықтар мен адамдар қоректенсе-мұның бәрі ол үшін қайыр-
садақа болып саналады.
745Адамдарға кішіпейілдік білдіру-қайыр беру деген сөз.
КӨРШІЛЕР, ҚОНАҚТАР МЕН ТОЙ
5Шақырылсаңыз, шақырған жерге барыңыз!
31Шақырған жерге барыңыз, тартылған сыйды қайтармаңыз; мусылмандармен
жауласпаңыз.
38Алла алдында мақтанарлық тағам-бір мезгілде баршалық жандар қол сала
аларлықтай ас.
85Көршілеріңнен өзің туралы жақсы лебіз естісең-Алла Тағаланың алдында
жақсы іс атқардым дей бер. Егер сен туралы көршілерің жаман пікірде болса-
Алла алдында күнәһармын деп ойла.
268Үйге кіру үшін міндетті түрде рүқсат сурауыныз қажет.
291Көршілеріңмен тату-тәтті өмір суруді өсиет етемін.
320Үйге кіру үшін үш мәрте руқсат сурау керек, егер бұдан кейін руқсат
берілсе кіріңіз, егер рұқсат етілмесе-кері қайтыңыз.
329Молшылық тойдың ең жаманы-байларға ас тартылып. кедейлердің ұмыт
қалуы.
330Қонақтарын жарқын жүзбен қабыл алмайтын халық-халықтардың ішіндегі
ең сорақысы адамдар да осы сияқты.
342Елді мекендер мен қалалардағы кершілерің жөнінде Алла Тағалаға
жалбарын, өйткені даладағы көршілер көшіп-қонып жүреді.
500Тамақтанудың ең жаманы-қарны тоқтар шақырылып, аштар мен жарлылар
ұмыт қалған той-думан.
530Бір адамға арнап дайындалған ас екі адамды тойдырады. Екі адамға
әзірленген тағам төрт адамға жетеді, ал төрт адамға жасалған тамақ сегіз
адамға жетеді.
531Жомарттын, қолынан шыққан ас-пайдалы жақсылық, ал сараңның тамағы-
дерт.
532Үйлену тойының алғашқы күніндегі сый тамақ - дәстүр, екінші күнгі-
артық ас. Үшінші кунгі сый-жасанды жылтырақтық пен атақ үшін ғана жасалған
нәрсе
680Көршілері зұлымдық күтіп.сескенетін адам-дінсіз.
681Өзің тоқ, кершің аш болса, сен дінге толық сенген адам емессің.
631Өзіңннің көз алдыңда адал бауыздалған малдың не ауланып өлтірілген
аң-құстың етін же; егер көзің көрмесе, аузыңа алма.
783Кімде-кім өзінің бауырын қалауынша тойдырса, ол ешқашан да
тозақтың отына түспейді.
871Кімде-кім Аллаға және ақырет күнінің болатынына сенсе, көршісіне
жәқсылық істесін; қонағын жақсылап сыйласын; жақсы сөздер айтсын немесе
үндемесін.
916Пайғамбар,тыныштық тілейміз оған, ас үстінде бірден екі құрма жеуге
тыйым салады.
917Пайғамбар, тыныштық тілейміз оған, өз еркіңмен жападан жалғыз
кезбелікке салынуға рұқсат етпейді.
919Пайғамбар, тыныштық тілейміз оған, сізге қонақ күту үшін шектен тыс
тыраштанбауға кеңес береді (ең бастысы-қонақты жылы жүзбен қарсы алып,
қолдағы барыңызбен сыйлау).
ШЫНДЫҚ, ӨТІРІК ЖӘНЕ ЖАЛҒАН КУӘГЕРЛІК
89Егер қауым ішіндегі қырықтан аса адам әлденеге куәлік етер болса,
Алла Тағала олардың куәлігін ескереді.
250Алдаудың ең жаманы-жалған түстерді ойдан шығарып айту.
309Өтірік айтудан аулақ болыңыз. Өйткені өтірік пен иманның арасы жер
мен көктей.
322Шыншылдық байытады, өтірік-жоғалтады.
702Бір отар қойды бетке алған екі аш қасқырдан гөрі дүние қоңыз әрі
атақ құмар адамның дінге тигізген зияны анағурлым қауіптірек.
719Кімде-кім көпшілікке қызмет ете жүріп өз ісін әділ атқармаса, Алла
Тағала оны басын төмен қаратып тозаққа жібереді. Халық арасында әділ
төрелік жасамаған қазылар-аса қауіпті.
725Оннан көп адамнан тұратын қауымға жетекші болған кез-келген адам
ақырет соты күні Алланың алдында екі қолы желкесіне қайырыла байланған
күйде әкелінеді. Тек өз өмірінде жасаған рахымды істері ғана оның қолдарын
босата алады. Басшылық-ең алдымен жекіру, одан соң өкіну.ал ақырет соты
күні-үлкен қайғы.
753Басшы адамның өзіне бағынышты халық ортасында сауда жасауы-үлкен
кемшілік.
763Кімде-кім кепшілік арасында қазы болуды ойлап, сол үшін өзгелерден
кемек сураса, Алла Тағала оған ерік береді алайда қазылық ісіне
көмектеспейді. Егер біреуді халық қалап қазы сайласа, онда адамға Алла
Тағала дұрыс бағыт сілтеу үшін бір періштесін көмекке жібереді.
Түсініктеме: Егер адам мансапқа пара беру, сатып алу жолымен жетсе, ол
ешқашан да халыққа пайдасын тигізбейді. Өзінің білімі мен тақуалығына қарай
қызмет алса, ол пайдасын тигізе алады.
776Алла Тағаланың ашу-ызасын тудыратын іс жасау арқылы султанды риза
еткен адам Алланың дінінен аластатылады.
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Алхамдулла, біз мұсылманбыз Дініміз Ислам бұған ешбір шәк шүбәміз
жоқ. әрине бұған мақтаныш етеміз. Мұсылман болғандығымыз үшін аллаға
қаншалықты шүкіршілік етсекте аз: екінші бір мақтаныш етеін жағдай әлемге
әйгілі Хадис ғылымы Мұхаммед Исмайл ия тихат имамы Абдулмансур Матуриды
бізден шыққан тағы Ибинсина Фараби қожа Ахмет Иассауи, Махмут қашқари және
Юсуф хас Хажиб сияқты дүние бойынша машқұр ғаналымдар бізден шыққан киелі
жер. Хадисте Сахих Бухарих фиқһи да мухтасар выкая, пидая тәрізді кітаптар
жазылатын болған Бүгінде де, Бұхара қаласы сол сәулетті күмбезерді мен
зәулім мұнаралары және Түркістандағы Хазрет Хожа Ахмет Иасауидің мазары сол
алтын дәуірдің мәңгілік айғағы біздерге мен мұндалап тарихымызды ескертуде.
Екінші қазан қаласы әуел басты Құран кәрім тәпсмрлер болып барлық діни
кітаптардың басып тарапатын орталық болған еді. Ал бүгін ол баспаханалар
жоқ. Соның салдарынан діни медрессе діни баспасөз болмағандықтан да
мұсылмандар діннен діни мінез құлықтан махрұм қалды. Міне бүгін дінге
бейімделіп мойындағандар діни ерекшелерді орындау үшін оқитын құран кәрім
және басқа кітап таба алмауда. Сондай ақ діни баспа сөздерге тиым салумен
тұрмай дінге қарсылық дін дұшпандығы қатаң жүгізіліп әр түрлі жолмен дінді
қорлайтын дінді төмендететін үгіттер жүргізілді. Сондықта мұсылмандар діни
үгіттерге аса ынтық өте құштар еліміздің бұл діни керегін қозлдға ұстай
отырып таңдаулы Ахлахи хадистерді түсінуді жөн көрдім.
Сіздерге ұсынатын хадистерді шынайы ынтамен оқып көңілге тоқып хаурет
пайғамбарымыз ғалай хиссаламның хадисы бойынша хамал қылсаңыздар сіздерді
алла да жақсы көреді пайғамбар да сүйеді сондай ақ ел арасында да сүйкімді
болып абройға ие боласыздар, сонымен қатар о дүниеде де ғазірет
пайғамбарымыз ғалайхисаламның шапағатына бөленген құлдары боласыздар .
Хадистерге байланысты түсініктер.
Хазірет пайғамбар ғалайқиссаламның Хадистері өте- мөте құрмет
етіледі.пайғамбар әлахисаламның не бұйырғанын сахабалары (жолдастары) дереу
жаттап алып бір-біріне жалғастыратын болған екінші жағынан пайғамбар
ғалакисаламның хадистерін дұрыс жалғастыру тым елеулі міндет деп
есептелінеді. Негізінен де солай болуға тиіс екендігі даусыз аз да болса
бұрмалау ауыстыру өте зор күнә болып табылады. Алла тағаланың алдында
жауапкер болады. өйткені хазірет пайғамбар ғалаки салам біреу маған көмекші
боламын деп мен айтылған сөзді айтты десе оның орны тозақ деп бұйырған.
Үшінші жағынан хадисті пайғамбар ғалакисаламның мүбарак сөздерін
біреуден естіген кісі оны жаттап алушы қатар оның кімнен естігенін аты-
жөнін пайғамбар ғалакисаламнан естіген кім соны анықтап сұрастырып толық
білетін. Сөйтіп пайғамбар ғалакисаламның мүбарак аузынан шыққандығы
дәлелдесу қажет болса, соны жалғастыратын дәрежеге ие болған. Төртінші
арабтардың бір туындыны жаттап алуға ерекше қабілеті бар еді хазірет
пайғамбар ғалакисаламның бұрында ақындардың ұшан теңіз өлеңдерін жаттап
алатын болған. Сондай-ақ ру шежірелерін жаттап ауыздан –ауызға нәсілден-
нәсілге жалғастыратын ата салттары болған.
Ислам дінін қабылдағаннан кейін сахабалатдың мінез-құлықтары мейілінше
өзгеріп бұынғы құран сайттар жайылып құран кәрімге негізделген пайғамбар
ғалакисаламның нұсқауларына тығыз байланысты. Ислам салт-санасы орнап діни
ерекшелерге зор маңыз берілген.
Сондықтан хазрет пайғамбар ғалакйыссаламның мүбәрак сөздеріне, қасиетті
әрекеттеріне мейлінше мән беріліп, міне осылайша хазрет пайғамбар
галайкиссаламның әрекеттері ұқыпты түрде аса сақтыкпен зерттелген. Әрине,
бұл мәселенің карапайым тарихи материалды зерттеп жинактауға ұксамайтын, өз
алдына өзгеше. ерекшеліктері болған.
Қорыта айтқанда, мұсылман ғалымдары Хадистерді жйнақтауға, оның дұрыс
екендігін дәлелдеуге ерекше көніл бөлген. Сондыктан карапайым тарихи
жағдайларды зерттеу. мен Хадистерді жинақтаудағы енбектерді салы-стыруға
болмайды. өйткені Хадистерді риуаят етушілердін егжей-тегжейлі жағдайлары
ерекше көз алдыға ұстала отырып, тәртіпке койылған. Мысалы, Хадистерді
айтушылардын мінездері, сенімділіктері, сондай-ақ әртүрлі жағдайлары өте
толық зерттелген. Тікелей айтқанда Хадистерді анықтауға байланысты жана
әдістер, колданылған түрлі шаралары тұрғысынан адам баласының тарихында
түңғыш рет жүзеге асырылды деу-ге болады.
Ислам дініне байланысты мәлімет алғысы келгендердің пайдаланулары үшін
жазылған кептеген Хадис кітаптары бар. Ислам ғалымдары томенде баян
етілетін алты Хадис кітапты өте елеулі деп санаған. Бүларды, сыхах сітте:
алты шындық деп атаған.
1. Сахихул Бұхари. Бұл Құран Кәримнен кейіигі екі тура кітапты
жинақтаушы (Габдолла Мұхаммед бін Исмаил) Исмағұл ұлы Ғабдұлла Мұхаммед
бұхаралық. имам Бүхари деп аталады, (194—256 һ. 816—878 м.) имам Бүхари он
алты жасында білімін арттыру үшін Шам, Мысыр және араб жарты Аралына екі
рет, Бас-раға төрт рет сапар жасады. Хижазда алты жыл түрды. Бірнеше рет
Куфеге, Бағдатқа барды. "Сахих Бұхари" атыкдағы бұл кітабын он алты жылда
жазды. 600 мың Хадис жинактап, солардын ішікек такдап, бұл кітабына
кайталауымен бірге 7275 Хадис жазған. Бұл Хадистердік әрбірін тандап
жазарда әуелі бұсыл күйынып, екі рікат намаз етеп Алла тағалаға жалбарынып
барьт жазғандығык озі айтқан. Жаттаған Хадистерінін пайғамбар
галайкыссаламға дейін барған барлык дәлелдерін ол Хадисті пайғамбар
ғалайкыссаламнан тартып өзіме жалғастырған түрлі рауилердің жағдайларын
толық зерттеп, олардын шынайы дұрыс, толық сенімді кісілер екендігіне
қанағат келтірген. Міне, сондықтан бүкіл Хадис ғалымдары, ммам
Бүхаридың "Сахихұл Бүхари" атындағы кітабын Құран Кәримнен кейінгі ең дұрыс
кітап деген. Бұл кітап төрт том.
2. Сахих Мұслим екінші дүрыс кітап саналған. Бүны жинактаушы имам
Мұслим Әл Хажжаж ұлы (204—261ж) Хорасанның Нышабүр дегек
жерінен. Бұнда кайталаумен бірге 7200 Хадис бар. Бұда
Бүхаридай күшке ие.
3. Сүнани Әбу Даул. Жинактаушысы Систандық Ашғас ұлы
Сүлеймен. (202—275 һ) 480 Хадис бар. Бұл Хадис кітабы фықғи негізі
бойынша жннакталған.
4. Жамиғұл тірмизи. Жинактаушы — тірмиздік Ғайса ұлы
Мұхаммед (209—289 һ) имам Бұхаридан оқыған. Имам Бұхари қайтыс
болғаннан кейін Хорасанға бұл тәрізді басқа ғалым болмаған.
Несайи. Жинақтаушы — Шүғайып ұлы Ахмед (216—303 һ). Хорасанның
Неса деген жерінде туылып, Ремла деген жерде қайтыс болған.
Сунани ибни Мажа. Жинақтаған — ғазауиндік Мажа ұлы Мұхаммед
(207—273 һ). Бұл алты Хадис кітаптын ек мыкты үшеуі түрік
ғалымдары жағынан жинақталған. Бұл алты Хадис кітаптарының
сыртында төмендегі үш қітап та бар:
Кітап муатта. Жинақтаған Әнас ұлы Мәлік (93—179 һ).
Ахмед бін Мәлік (Маснади Ахмед). Хадис дегеніміз Құран
Кәрммнен басқа Мұхаммед Ғалайкыссаламнын өз
сөздері. Сондай-ақ Кұран Каримнің түсінігі. Исламнын
негізгі ережелері төртеу Оның біріншісі Құран Кәрим, екіншісі
Хадис шарифке негізделеді. Үшіншісі бұл екеуімен шешімі
табылмаған мәселелер мұжтақиттердін ең жоғарғы дәрежедегі Ислам
ғалымдарының Аят хадистердегі соған жақық дәлелдерге суйене отырып берген
фәтуаларат-Төртіншісін ғалымдар "Қыяш фукаһа" деп атайды.
Ижмағи үммет үмметтін бірлесуі,
Ғалымдар Хадистерді "Суннат" деп те атаған, Және Хадистерді немесе
сукнаттарды кзули, фигли және такрири деп үш түрге бөлген.
Хадис қаули: пайғамбар галайкиссаламның айтқам мубәрак сөздері,
Хадис фигли: пайғамбар ғалайкиссаламның істеген істері.
3. Хадис такрири: сахабалар бір істі істегенде, не бір сөз сөйлегенде
хазрет пайғамбар ғалайкиссалам үндемеген болуы, ашып айтқанда: пайғамбар
ғалайкиссалам осы істі көре, ол сөзді ести тұр оған бір нәрсе демеген
болса, ол Хадис такрири болып, ол істін немесе ол сөздік дұрыстығын
дәлелдеп, сүннатқа жатады. Тағы да Хадис: сөздері де, мағаналары да
пайғамбардың өз тарапынан айтылған Хадистер.
Хадис Қүдси. Оның мағынасы Алла тағалаға тән сөздері пайғамбарға тән
болған Хадистер. Бұндай хадиси күдсилер: Алла айтты деп басталады.
Сондықтан пайғамбардың мүбәрак аузынан шакқан сөздер үш түрге айырылады.
1. Қүран Кәримнің аяттары; әрі сөздері, әрі
мағыналары да Алла тағала жағынан болып, жәбірейіл галайһыссалам
аркылы уахи етіліп барып, пайғамбардың
мүбәрак аузынан шығады. Пайғамбар дәиекер болып жалғастыруға
ғана міндетті.
Хадис қүдси: Алла тағала тарапынан көкейіне мағына түрінде
қондырылып, пайғамбар өз сөздерімен баян еткен Хадистер.
Қарапайым Хадистер: сөздері де, мағыналары да пайғамбар өз сөздерімен
баян еткен Хадистері.
53-сүренін 3—4 аяттарында "ол өз ойынан сөйлемейді, Сөйлегені көкейіне
салынған уахи ғана" делінген бейнедегі ұғымы бойынша хазрет пайғамбардың әр
сөзі уахиға негізделгендігі айқын ескертіледі. Ал және 75-сүренін 16—19
аяттарынын: "Әй Мұхаммед! Құран уахи етілген сәтте, онан асығып тілінді
козғалтпа. Шын мәнінде оны жинау, оқу бізге міндет. Ал біз оны окығанда
оның окылуына ілес, сонсоң оны түсіндіру бізге тән" делінген. Бейнедегі
ұғымдар бойынша, Құран Кәримнің пайғамбардың сөзі емес, Аллатағаланың сөзі
екендігі өте ашық түрде баян етіледі.
Хадистерді жинақтаушыларды мұхаддис, жалғастырушыларды (айтушы) рауи
деп атайды. Сондықтан жоғарыдағы сегіз Хадис кітаптарын жинақтаушылардың
барлығы Мұхаддис деп аталады. Ал Хадистер, рауйлері тұрғысынан үшке
бөлінеді.
Мұтауатыр, машһур және ахади. Мұтауатыр Хадис пайғамбарға дейін
жалғасуда ешбір күдік болмаған Хадистер.
Машһур Хадис: 2—3 ғасырларда машһур болып танылған Хадистер. Хадис
Ахади. Бір кісінін, бір немесе
бірнеше кісілерден риуаят еткен Хадистері және мауғут Хадис деп
негізсіз сөздерді айтады. Жоғарыда айтылғандай Хадистер пайғамбар қайтыс
болғаннан кейін екі ғасырдай заманда жинақталған.
Бұл таңдаулы Хадистер, Түркия діни Істер баскармасынан реттеліп, 383
Хадис 18 тақырылта басылған. Хазреті пайғамбарымыз ғалайһыссаламның істері
мен сөздері бізге әр бағытта жол көрсетіп өнеге болған. Сондықтан
Хадистерін зерттеп, өте қымбатты өсиеттеріне сәйкес әрекет ету бізді Аллаға
жақындатады. Адам баласы әр салада керек болған мыкты және тура сөздерді
пайғамбардың Хадистерінен ғана іздеп таба алады,
Хадистер бізге иман жане ғибадаттың негізін көрсетумен қатар сондай-ақ
ахлактық негізін де елеулі түрде үйретеді. Сол себептен Ислам ғалыммдары
Хадисті зерттеуге көп көңіл аударған. Сондықтан Хадистерді жинактап аса
кұнды енбектер жазған. Бұлардая "Қүтубүсітте" атымем аталған (Бүхари,
Мүслим, Тірмизи, Әбудауыдың, Несани және Ибни Мажа) алты кітаптың Ислам
алемінде ғылыми тұрғыдан ерекше мәні бар. Бұлардан өзге Ахмед Ибни
Ханбелдің Маснеді, имам Мәліктің муаттасы тәрізді еибектер де елеулі Ха-дис
кітаптары екені анық.
ҚАЙЫР-САДАҚА
Қайырды ең алдымен өзіңе, содан соң отбасыңа бер, бұдан кейін барып
жақын туыстарыңа, одан артылғанын алысырак, ағайындарыңа, яғни жақыныңнан
бастап алыстауларына қарай үлестір.
23қайырға жарты құрма беріп болса да, өзіңізді от азабынан қутқарыңыз.
Түсініктеме: Жақыбайларға мейірімді болуды айтады.
147Қайырдың жақсысы-адамның дені сау кезінде, дүниеге қызығушылығы мен
ашкөздігін жоғалтпаған, ұзақ өмір сүргісі келетін және кедейліктен
қорқатын кезінде берілгені.Қайыр беруді ең соңғы күнге дейін, сенің
"анаған мунша бер, мынаған онша бер" деген сезіңде көп мән қалмайтын соңғы
сәтіңе дейін доғарма, ақтық сәтте байлыққа билігің де жоғалады.
148К,айырдың жақсысы-бай адамдардың саналы түрде бергені. Үстіңгі қол
төменгіден қадірлірек.Қайыр беруді жақыныңнан баста.
149Қайырдың ең тамашасы-шөлдегеннің шелін басу.
150Қайырдың жақсысы-әлдебір мұсылман баласының оқып,білім алуы,содан
сон, өз білімін бауырларына беруі.
201Алла Тағала ауыртпалыққа ұшырағандарға қол ұшын берген жандарды
жақсы көреді.
327Кімде-кім қайыр-садақа.зекет берсе.қонақтарын сыйласа, қатерге тап
болғандарға көмектессе-сараңдықтың ауылынан аулақ кеткені.
422Қайыр-садақаның ең жақсысы-сенің отбасыңның, тәуелді адамдарыңның,
жақындарыңның дәулетін арттыратыны. Қайыр беруші алушыдан артық тұрады.
Қайыр бергенде алдымем өэіңнің ең қарыздар деген адамыңнан баста.
436Науқасты қайыр-садақамен емдеңдер.
Түсініктеме: Дәрі-дәрмек бүкіл денеге қандай пайдалы әсеретсе, шын
жүректен шыққан жақсы сөз бен қайыр-садақа да сондай игі ықпалын тигізеді.
438Жұмақтың кіре беріс есігіндегі мынадай жазуға көзім түсті: "Қайыр
бергенің үшін он сауап, ал қарыз бергенің үшін-он сегіз сауап". Мұның
себебін Жебірейілден сұрағанымда ол: "Қайыр-садақа кедейге де, байға да
берілуі мүмкін, ал қарыз тек мүқтажға беріледі. Сол себепті қарыздың сауабы
қайырдың сауабынан көбірек",-деп жауап қайырды.
516Туысқанға берілген қайырдын, сауабы садақа үшін және ағайынмен
жақындығың үшін берілетін сауаппен бірдей.
517Жасырын берілген қайыр-садақа Алланың қаһарын басады.
526Қайыр-садақа жаман елімнен сақтайды.
528Қонаққа сый-құрмет пен ілтипат көрсету-үш күндік, одан арғысы-қайыр
беру. Кез-келген игілікті іс-қайырға жатады.
555Әрбір мұсылман баласы қайыр беруге міндетті. Кімде-кім қолында
беретін ештеңесі болмаса.өз еңбегі мен өзіне пайдалы іс жасасын; егер ол
қолынан келмесе өз күшін әлсізге көмектесуге жұмсасын немесе сөзі мен
көмектессін;егер ол қолынан келмесе.басқаларды ізгілікке шақырсын;егер мұны
да жасай алмаса.онда өзі жамандыққа бармасын-бұл ол ушін қайырмен бірдей
болмақ.
613Халыққа қаскунемдік жасама.шын мәнінде, ол сен үшін қайыр-садақамен
бірдей,
624Қандай рахым болсын-қайыр садақа.
643Кімде-кім көзінің тірісінде бір дирхем қайыр-садақа берсе.ол
өлгеннен кейін берілген жүз дирхемнен артық.
731Егер әлдебір мұсылман дән сепсе немесе ағаш отырғызса және онымен
қустар, жанды мақұлықтар мен адамдар қоректенсе-мұның бәрі ол үшін қайыр-
садақа болып саналады.
745Адамдарға кішіпейілдік білдіру-қайыр беру деген сөз.
КӨРШІЛЕР, ҚОНАҚТАР МЕН ТОЙ
5Шақырылсаңыз, шақырған жерге барыңыз!
31Шақырған жерге барыңыз, тартылған сыйды қайтармаңыз; мусылмандармен
жауласпаңыз.
38Алла алдында мақтанарлық тағам-бір мезгілде баршалық жандар қол сала
аларлықтай ас.
85Көршілеріңнен өзің туралы жақсы лебіз естісең-Алла Тағаланың алдында
жақсы іс атқардым дей бер. Егер сен туралы көршілерің жаман пікірде болса-
Алла алдында күнәһармын деп ойла.
268Үйге кіру үшін міндетті түрде рүқсат сурауыныз қажет.
291Көршілеріңмен тату-тәтті өмір суруді өсиет етемін.
320Үйге кіру үшін үш мәрте руқсат сурау керек, егер бұдан кейін руқсат
берілсе кіріңіз, егер рұқсат етілмесе-кері қайтыңыз.
329Молшылық тойдың ең жаманы-байларға ас тартылып. кедейлердің ұмыт
қалуы.
330Қонақтарын жарқын жүзбен қабыл алмайтын халық-халықтардың ішіндегі
ең сорақысы адамдар да осы сияқты.
342Елді мекендер мен қалалардағы кершілерің жөнінде Алла Тағалаға
жалбарын, өйткені даладағы көршілер көшіп-қонып жүреді.
500Тамақтанудың ең жаманы-қарны тоқтар шақырылып, аштар мен жарлылар
ұмыт қалған той-думан.
530Бір адамға арнап дайындалған ас екі адамды тойдырады. Екі адамға
әзірленген тағам төрт адамға жетеді, ал төрт адамға жасалған тамақ сегіз
адамға жетеді.
531Жомарттын, қолынан шыққан ас-пайдалы жақсылық, ал сараңның тамағы-
дерт.
532Үйлену тойының алғашқы күніндегі сый тамақ - дәстүр, екінші күнгі-
артық ас. Үшінші кунгі сый-жасанды жылтырақтық пен атақ үшін ғана жасалған
нәрсе
680Көршілері зұлымдық күтіп.сескенетін адам-дінсіз.
681Өзің тоқ, кершің аш болса, сен дінге толық сенген адам емессің.
631Өзіңннің көз алдыңда адал бауыздалған малдың не ауланып өлтірілген
аң-құстың етін же; егер көзің көрмесе, аузыңа алма.
783Кімде-кім өзінің бауырын қалауынша тойдырса, ол ешқашан да
тозақтың отына түспейді.
871Кімде-кім Аллаға және ақырет күнінің болатынына сенсе, көршісіне
жәқсылық істесін; қонағын жақсылап сыйласын; жақсы сөздер айтсын немесе
үндемесін.
916Пайғамбар,тыныштық тілейміз оған, ас үстінде бірден екі құрма жеуге
тыйым салады.
917Пайғамбар, тыныштық тілейміз оған, өз еркіңмен жападан жалғыз
кезбелікке салынуға рұқсат етпейді.
919Пайғамбар, тыныштық тілейміз оған, сізге қонақ күту үшін шектен тыс
тыраштанбауға кеңес береді (ең бастысы-қонақты жылы жүзбен қарсы алып,
қолдағы барыңызбен сыйлау).
ШЫНДЫҚ, ӨТІРІК ЖӘНЕ ЖАЛҒАН КУӘГЕРЛІК
89Егер қауым ішіндегі қырықтан аса адам әлденеге куәлік етер болса,
Алла Тағала олардың куәлігін ескереді.
250Алдаудың ең жаманы-жалған түстерді ойдан шығарып айту.
309Өтірік айтудан аулақ болыңыз. Өйткені өтірік пен иманның арасы жер
мен көктей.
322Шыншылдық байытады, өтірік-жоғалтады.
702Бір отар қойды бетке алған екі аш қасқырдан гөрі дүние қоңыз әрі
атақ құмар адамның дінге тигізген зияны анағурлым қауіптірек.
719Кімде-кім көпшілікке қызмет ете жүріп өз ісін әділ атқармаса, Алла
Тағала оны басын төмен қаратып тозаққа жібереді. Халық арасында әділ
төрелік жасамаған қазылар-аса қауіпті.
725Оннан көп адамнан тұратын қауымға жетекші болған кез-келген адам
ақырет соты күні Алланың алдында екі қолы желкесіне қайырыла байланған
күйде әкелінеді. Тек өз өмірінде жасаған рахымды істері ғана оның қолдарын
босата алады. Басшылық-ең алдымен жекіру, одан соң өкіну.ал ақырет соты
күні-үлкен қайғы.
753Басшы адамның өзіне бағынышты халық ортасында сауда жасауы-үлкен
кемшілік.
763Кімде-кім кепшілік арасында қазы болуды ойлап, сол үшін өзгелерден
кемек сураса, Алла Тағала оған ерік береді алайда қазылық ісіне
көмектеспейді. Егер біреуді халық қалап қазы сайласа, онда адамға Алла
Тағала дұрыс бағыт сілтеу үшін бір періштесін көмекке жібереді.
Түсініктеме: Егер адам мансапқа пара беру, сатып алу жолымен жетсе, ол
ешқашан да халыққа пайдасын тигізбейді. Өзінің білімі мен тақуалығына қарай
қызмет алса, ол пайдасын тигізе алады.
776Алла Тағаланың ашу-ызасын тудыратын іс жасау арқылы султанды риза
еткен адам Алланың дінінен аластатылады.
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz