Діннің шығуы
Дін деген не ? Ол қалай пайда болды ? Оның мағынасы мен маңызы неде ? Бұл әлеуметтік құбылыс па ? Бұл сауалдарға жауап іздеген ойшылдар, философшылар турлі бағытта зерттеу жүргізіп , өз тұжырымдарын да ортаға салып келеді . Соның нәтижесінде дүние жүзі халықтарының ғасырлар бойы қалыптастырған сан қырлы рухани мәдениетінің маңызды бір саласы - дінтану ілімі пайда болды . Дінтану ғылымының міндеті - діннің пайда болуы , оның маңызы мен мағынасы , оның адамға әсері , қоғамдағы , тарихтағы және мәдениеттегі орны , оның мыңдаған жылдар бойы әлемдегі алатын маңызы мәселелерді зерттеу . Басқаща айтқанда дінтанудың мақсаты – дінді анықтау , тусіну және оның қоғамдық сана есебінде әлеуметтік құбылыс екенін түсіндіру .
Дін - әлемдік өркениеттегі барлық қоғамдық құрылыстарға тән тарихи , саяси-әлеуметтік , дүниетанымдық және психологиялық құбылыс . Ол ықылым замандардан бері адамзатпен бірег жасасып келеді . Оны ең тұжырымды түрде Құдай мен адамның арақатынасы , адамның танымынан тыс күштердің барлығын мойындау және соған илану деп анықтауға болады . Дін туралы арнайы ғылымды – дінтану дейміз . Дінтану ғылымы дінді теологиялық , филосовиялық - әлеуметтік , биологиялық , психологиялық және этнологиялық ( грек тілінде ethnos – халық , logos ілім ) тұрғылардан бөліп тұрған қарастырады . Теология ( көне грек тілінде teos - құдай , logos – ілім ) немесе конфессионалдық ілім ( көне грек тілінде konfessio – мойындайтын діни бірлестік ) адам мен Жаратушының , адам мен Абсолюттің , адам мен біздің түсінігімізден тыс күштердің қатынасын зерттейді , дінді оның қағидаларының өзіне сүйеніп негіздейді .
Дінді философиялық - әлеуметтік тұғыдан түсіну дегеніміз – оны қоғамдық сана мен дүниетанымның нысаны ( фор масы ) , діни мәдениет түрінде көрінуі , белгілі әлеуметтік қызмет атқаратын құбылыс , діни
Дін - әлемдік өркениеттегі барлық қоғамдық құрылыстарға тән тарихи , саяси-әлеуметтік , дүниетанымдық және психологиялық құбылыс . Ол ықылым замандардан бері адамзатпен бірег жасасып келеді . Оны ең тұжырымды түрде Құдай мен адамның арақатынасы , адамның танымынан тыс күштердің барлығын мойындау және соған илану деп анықтауға болады . Дін туралы арнайы ғылымды – дінтану дейміз . Дінтану ғылымы дінді теологиялық , филосовиялық - әлеуметтік , биологиялық , психологиялық және этнологиялық ( грек тілінде ethnos – халық , logos ілім ) тұрғылардан бөліп тұрған қарастырады . Теология ( көне грек тілінде teos - құдай , logos – ілім ) немесе конфессионалдық ілім ( көне грек тілінде konfessio – мойындайтын діни бірлестік ) адам мен Жаратушының , адам мен Абсолюттің , адам мен біздің түсінігімізден тыс күштердің қатынасын зерттейді , дінді оның қағидаларының өзіне сүйеніп негіздейді .
Дінді философиялық - әлеуметтік тұғыдан түсіну дегеніміз – оны қоғамдық сана мен дүниетанымның нысаны ( фор масы ) , діни мәдениет түрінде көрінуі , белгілі әлеуметтік қызмет атқаратын құбылыс , діни
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1 . Дінтану негіздері .
О. Көбеева
Оқу құралы . Алматы . КАЗақпарат 1999 ж.
2 . Дінтану негіздері .
Ғ . Есім , А. Артемьев , С . Қанаев , Г. Біләбова
Алматы . « Білім 2003 ж . »
3 . Ислам дінінің негіздері .
С . Дағайқызы
Анкара 1998 ж .
4 . Ислам ілімінің негізі .
Оңтүстік Қазақстан 1998 ж. 5 – тамыз
5 . Исламның қарапайым қағидалары .
Жас алаш 1995 ж . 14 – сәуір
1 . Дінтану негіздері .
О. Көбеева
Оқу құралы . Алматы . КАЗақпарат 1999 ж.
2 . Дінтану негіздері .
Ғ . Есім , А. Артемьев , С . Қанаев , Г. Біләбова
Алматы . « Білім 2003 ж . »
3 . Ислам дінінің негіздері .
С . Дағайқызы
Анкара 1998 ж .
4 . Ислам ілімінің негізі .
Оңтүстік Қазақстан 1998 ж. 5 – тамыз
5 . Исламның қарапайым қағидалары .
Жас алаш 1995 ж . 14 – сәуір
Діннің шығуы
Дін деген не ? Ол қалай пайда болды ? Оның мағынасы мен маңызы
неде ? Бұл әлеуметтік құбылыс па ? Бұл сауалдарға жауап іздеген ойшылдар,
философшылар турлі бағытта зерттеу жүргізіп , өз тұжырымдарын да ортаға
салып келеді . Соның нәтижесінде дүние жүзі халықтарының ғасырлар бойы
қалыптастырған сан қырлы рухани мәдениетінің маңызды бір саласы -
дінтану ілімі пайда болды . Дінтану ғылымының міндеті - діннің
пайда болуы , оның маңызы мен мағынасы , оның адамға әсері ,
қоғамдағы , тарихтағы және мәдениеттегі орны , оның мыңдаған жылдар
бойы әлемдегі алатын маңызы мәселелерді зерттеу . Басқаща айтқанда
дінтанудың мақсаты – дінді анықтау , тусіну және оның қоғамдық сана
есебінде әлеуметтік құбылыс екенін түсіндіру .
Дін - әлемдік өркениеттегі барлық қоғамдық құрылыстарға тән
тарихи , саяси-әлеуметтік , дүниетанымдық және психологиялық құбылыс . Ол
ықылым замандардан бері адамзатпен бірег жасасып келеді . Оны ең
тұжырымды түрде Құдай мен адамның арақатынасы , адамның танымынан
тыс күштердің барлығын мойындау және соған илану деп анықтауға
болады . Дін туралы арнайы ғылымды – дінтану дейміз . Дінтану ғылымы
дінді теологиялық , филосовиялық - әлеуметтік , биологиялық ,
психологиялық және этнологиялық ( грек тілінде ethnos – халық , logos
ілім ) тұрғылардан бөліп тұрған қарастырады . Теология ( көне грек
тілінде teos - құдай , logos – ілім ) немесе конфессионалдық ілім ( көне
грек тілінде konfessio – мойындайтын діни бірлестік ) адам мен
Жаратушының , адам мен Абсолюттің , адам мен біздің түсінігімізден
тыс күштердің қатынасын зерттейді , дінді оның қағидаларының өзіне
сүйеніп негіздейді .
Дінді философиялық - әлеуметтік тұғыдан түсіну дегеніміз – оны
қоғамдық сана мен дүниетанымның нысаны ( фор масы ) , діни мәдениет
түрінде көрінуі , белгілі әлеуметтік қызмет атқаратын құбылыс , діни
идеология , діни мораль тұрғысынан қарастыру , дін және саясат
мәселелерін зерттеу . Ғылым дінді табиғи инстинкт , өмір үшін
күрестің құралы деп санайды және діндарлық генінің болуы
ықтимал деген болжам жасайды . Осы мәселелерді зерттеуден діннің
биологиялық анықтамасы шығады . Қандай дінді алмасақ та оның
негізінде адамның сезім дүниесі жатыр . Мұны психология ғылымы
зеттейді . Осыдан діннің психология айқындамасы шығады .
Дін этностардың оқшаулану яакторларының бірі болып табылады
этнос мәдениетінің қалыптасуында айтулы роль атқарады . Діннің осы
қырын ерттеуден , оынң этнологиялық анықтамалары шығады .
Жоғарыда айтылғандар - дінді ғылыми тұрғыдавн танудың тәсілдері .
Бірақ , жеке – жеке алған да дін деген не , ол қа йда болды , хақ дін
қайсысын айтамыз , деген тәрізді сұрақтарға толық жауап бере
алмайды . Теология мен философияның өзі көзқарастар қайшылығы болып
табылады . Сондықтан дінді әлемдегі құбылыстарды қабылдау мен
түсінудің , әлемді тану мен меңгерудің өзіндік жолы , жеке
адамдардың және қоғамның өмір сүру тәсілінің маңызды құрамдас
бөлігі немесе мәдени феномен тұрғысында қарастыру бізді діннің шын
табиғатына бір қадам жуықтата түседі .
Дін құлшылық жолындағылар мен Құдірет арасындағы бір
байланыстың барлығына деген сенім белгілі бір діни ілім түрінде
тұжырымдылып , тұрмыста діни салттар мен ғұрыптар түрінде көрініс
береді . Ол құрылымдық жағынан діни сана , діни харекет , діни ұйым
болып тарайды .
Діни сана құрылым – діни сенім , ілім және діни идеология. Діни
сана күнделікті және концептуалды болып екі сатыға ажыратылады .
Бірінші сатыға діни түсініктер , дағдылар , қағидалар мен діни
дәстүрлер жатады . Концептуалды деңгейде осылардың бәрі белгілі бір
ізге түсіріліп , дін ілім сипатына ие болады , оның теориялық
негізі жасалады , ақиқаттығы дәлелденеді . Мұнымен теология және діни
философия шұғылданады .
Діни сана әр тарихи кезеңде , түрлі қғам да әр түрлі дәрежеде
қызметт атқарып , көрініп отырады . Оның негізінен үш сатысын алуға
болады .
Бірінші сатысы – діни сана қоғам санасында жетекші орын алады ;
діни тұрмыс бүкіл қоғамның әлеуметтік тұрмысының құрамды бөлігі
болады ; әлеуметтік қатаынастарға діни және азаматтық салалардан
тұрады . Бұл үдіс сакрализация (латын тілінен аударғанда – sakra –
қасиетті )деп аталады .
Екіншісі – діни сана қоғамдық санада басымдылықпен көрінбейді ,
одан азаматтық дүниетаным мен мәдениет озық тұрады ; діни қызмет
барған сайын өзінің негізгі қызмет аясына дейін тарыла береді ;
қоғамдық қатынастар діни қатынастардан оқшауланады ; бірақ , діни
тұтастық брынғысынша этностық тұтастыққа келеді .
Үшінші – діни сана қоғамдық ойға мейлінше аз ықпал жасайды ,
діни қызмет тек діни ұйымдардың ісі болып қалады , діни ортақтастық
этникалық , мемлекеттік тұтастық мәселесімен сәйкестігін жояды ,
діни және азаматтық өкімет биліктері біржола ажыратылады . Бұл үрдіс
секуляризация ( латынша saecularis – зайырлы ) деп аталады . Дін –
ислам философиясының түсіндіруінше - әлемді байланыстырушы күш – Алланың
барлығына сенім . Бұл ислам философиясында былай дәлелденеді :Алла
Тағала адам баласын жаратқанда оның жүрегін өзіне ұштастыра
жаратады , яғни жаратушының барына сеніп , өзін оның ажырамас бөлшегі
екенін жүрек арқылы сезетін болады . Діннің маңызы мен мағынасы
жайлы айтқанда , адам өз табиғи болмысымен өзгеге мұқтаж . Өмірде
тосын оқиғалар , түрлі жайлар мен сынақ кезеңдерге кездесуі ықтимал
. Оны шешу , одан құтылу үшін , адам бұл көріп тұрған әлемнен
құдіретті , қай болмыстан да күшті бір қуатты іздейді . Адамның сана
- сезімінде пайда болатын қайдан ? қалай ? қайда ? деген сияқты
барлық сұрауларға дін жауап бере алады . Ал , дінді түсіну үшін
адамға үлкен ынта – талап , зор ғылым білім керек . Адамның рухани
тазару дәрежесі көтерілмесе және діннен бас тартар болса , қоғам
заңдылықтары бұзылып , дүние ойран болар еді . Ислам философиясы -
дін адамды қатерден, апаттан , бос әрекеттерден күнделікті өмірі мен
тұрмысын мейлінше қатаң және дәл реттеп отырады , қоғамдық және
жеке өмірдегі тәртібін сақтайды , - дейді . Дін адам баласымен
бірге туылады десек , ол туылған ортасында тәрбиеленіп , табиғи
дамуда болуы заңдылық. Олай болса , соцалистік қоғам адам баласын
сол табиғи қасиеті - дінінен айырыды . Табиғи қасиетінен
айрылған адам негізгі қасиетінен айырылды . Онда әлеммен табиғи
байланысты түсіну қабілетін жоғалтады .
Діннің маңызын тереңірек түсіну үшін алдымен діннің адам
өміріне әсерін , қажеттілігін , дінді елестетудің ең басты себептерін
айқындау қажет . Бұл себептерді діннің қайнар көздері беп атау
қабылданған . Діннің қайнар көзі – дінді үнемі өркендетіп отыратын
себептер мен маңызды шарттардың бірлігі . Діннің қайнар көздерінің
мынадай тарихи айырмалары бар : әлеуметтік , гнесологиялық ,
психологиялық .
Діннің әлеуметтік қайнар көздері деп діншілікті үнемі
өркендетіп отыратын себептер мен маңызды шарттардың
бірлігі .
Діннің әлеуметтік қайнар көздері деп діншілікті , толықтырып
отыратын өмірдегі объективті шарттарды айтады . Бұл шарттардың біразы
адамдардың табиғатқа , ал біразы адамдар арасындағы өзара қатынастарға
байланысты .
Адамдардың табиғатқа қатынасы амалдар мен еңбек құралдары
арқылы жанама түрде пайда болған дейді матералистер . Діннің адам
туылғаннан бірге екенін ескермей , адам табиғатты өз білгенімен
меңгереді дегенге тоқталады . Еңбек құралдары неғұрлым нашар дамыса
, адамда табиғат алдында соғұрлым әлсіз .Олардың үстіне табиғат
көбірек билік құрады дейді . Ф . Энгельс алғашқы қауымдық кездегі
діннің қайнар көзін сипаттай келіп , экономикалық әлсіздіктен деген
болатын . Сонымен алғашқы қауымдық қоғамда діннің пайда болу себебі
- өндіріс күштерге байланысты өндірістік қатынастардың төмен деңгейде
дамуыда деп атп өтті . Алғашқы қауымдағы адамды қоршаған табиғаттқа
құбылыс әлемінің оған қатынасы қандай да бір дұшпан жұмбақ күш
немесе апат болып көрінеді дейді . Алғашқы қауымдағы адамдардың
табиғат ортасының жайсыз факторлары алдындағы әлсіздігі , олардың
табиғатқа әсер етуінлегі әлсіздіктен туып отыр . Табиғат
құбылыстарына қарсы тұра алмайтындығы алғашқы қауым адамдарының
тылсым күштеріге үміт артып , оларға табынуын , әр түрлі магиялық
құбылыстарға жүгінуін дінге жүгіну деп түсіндіреді . Міне , бұл
діннің әлеуметтік қайнар көзінің табиғатқа қатынасы . Ал , діннің
әлеуметтік қайнар көзінің адамаралық қатынасын қалай түсіндіруге
болады ? Бұл жағдайда дін қоғамдық қатынастардың қандай жақтарын
тудыратынын түсініп алайық . Әуелде қоғамдық дамуды стихиялы түрде
деп келді . Әсіресе ежелгі кездердегі адамдар қоғамның дамуын саналы
түрде қадағалауға қабілеті жеткен жоқ деп түсіндіреді . Қоғам
дамуында барлығы жоғарыдан деп , қоғам дау заңдылығына өз
пікірлерін енгізіп , әрекет жасап қарап отыра береді деген түсінік
айтады . Нақты әлеуметтік процестер адамдардың санасында
мистификацияланып , жерден тыс бейнеге , тылсым күшке , яғни құдіретке
айналды , - деп түсіндіреді . Бұдан адам Алланы өзі ойлап тауып ,
оған сыйынды деген түсінік пайда болды .
Осы жағдайда құл иелену немесе феодалдық қоғамдарда да
кенеттен пайда болмаған тылсым күш адам тағдырын алдын ала болжап
қойды . Сондықтан құл немесе қарапайым болып туғандар еріксіз ауыр
жұмыстарды істеп , толық саяси заңдылықты мәдениетсіздікті
көтерулеріне тура келеді деп қиынсыз түсінік берді .
Адам буржуазиялық қоғамда жеке тәуелсіздіктен босап ,
экономикалық бейберекетсіздіктен , нарықтық құбылуынан әлеуметтік
тәуелсіздікке душар болды . Бұл жағдайда өмір сүріп тұрған тәртіпті
өзгертуге мүмкіндігі жоқ болса , елдің көп бөлігінің ертенгі күнге
сенімі жоғаса , дәрменсізідк , тарығу әсерлері пайда болып ,олар дінді
тұтыну қажеттілігін тудырады , -дейді атеистік тұрғыдағы
түсіндірмелерде .
Егер В . И . Лениннің құрған заманда , яғни кешегі соцалистік
қоғамға мұқият зер салсақ дінсіз қоғамның жайына үңілсек , адамның
тек экономикалық емес , басқа да әлеуметтік , ұлттық , мәдени , т.б.
құқығынан айрылып , толық тәуелділікке түскенін байқаймыз . Діннің
пайда болу қайнар көздері деп түсіндірілген түсініктемелерге
бүгінде толық баға беруге болады . Діннің пайда болу көздері деу
дұрыс емес . Дін адамға туа берілген деген концепцияны толығырақ
тусіндіруіміз қажет деп санаймыз . Дінді адамнан ажыратқанда , адам
сөзсіз рухани кедейшілікке ұшырайтыны тағы да дәлелденеді .
Діннің пайда болу негізі деп адамның абстракті ойлау
қабілетіне сай топтасқан түсінік пайда болды деп түсіндіреді
атеистік дәлелдемелерде . Ойда елестету арқылы рух , жан бір
жерге топтастырмай , олардың маңызына бармай , кейбір ерекшеліктеріне
қарай бөлмеу түсіну мүмкін емес . Бұны гнесологиялық қайнар көзі
деп атайды . Мұнда адамның ойлау қабілетінің дәрменсіздігінен ,
топтасқан елестерді талдап дұрыс түсіне алмағандығынан , өзінің
түсінігін зерттей , талдамай , дәлелдей алмай , оны соңына дейін
қалдырып ,өзінің интелектуалды деңгейін көрсете алмағандығынан туған
ұғым дейді .
Бұл гнесологиялық қайнар көзінде де адамның табиғи болмысына
күмән келтіріп , атеистік тұрғыдан дәлелдемелер береді . ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Дін деген не ? Ол қалай пайда болды ? Оның мағынасы мен маңызы
неде ? Бұл әлеуметтік құбылыс па ? Бұл сауалдарға жауап іздеген ойшылдар,
философшылар турлі бағытта зерттеу жүргізіп , өз тұжырымдарын да ортаға
салып келеді . Соның нәтижесінде дүние жүзі халықтарының ғасырлар бойы
қалыптастырған сан қырлы рухани мәдениетінің маңызды бір саласы -
дінтану ілімі пайда болды . Дінтану ғылымының міндеті - діннің
пайда болуы , оның маңызы мен мағынасы , оның адамға әсері ,
қоғамдағы , тарихтағы және мәдениеттегі орны , оның мыңдаған жылдар
бойы әлемдегі алатын маңызы мәселелерді зерттеу . Басқаща айтқанда
дінтанудың мақсаты – дінді анықтау , тусіну және оның қоғамдық сана
есебінде әлеуметтік құбылыс екенін түсіндіру .
Дін - әлемдік өркениеттегі барлық қоғамдық құрылыстарға тән
тарихи , саяси-әлеуметтік , дүниетанымдық және психологиялық құбылыс . Ол
ықылым замандардан бері адамзатпен бірег жасасып келеді . Оны ең
тұжырымды түрде Құдай мен адамның арақатынасы , адамның танымынан
тыс күштердің барлығын мойындау және соған илану деп анықтауға
болады . Дін туралы арнайы ғылымды – дінтану дейміз . Дінтану ғылымы
дінді теологиялық , филосовиялық - әлеуметтік , биологиялық ,
психологиялық және этнологиялық ( грек тілінде ethnos – халық , logos
ілім ) тұрғылардан бөліп тұрған қарастырады . Теология ( көне грек
тілінде teos - құдай , logos – ілім ) немесе конфессионалдық ілім ( көне
грек тілінде konfessio – мойындайтын діни бірлестік ) адам мен
Жаратушының , адам мен Абсолюттің , адам мен біздің түсінігімізден
тыс күштердің қатынасын зерттейді , дінді оның қағидаларының өзіне
сүйеніп негіздейді .
Дінді философиялық - әлеуметтік тұғыдан түсіну дегеніміз – оны
қоғамдық сана мен дүниетанымның нысаны ( фор масы ) , діни мәдениет
түрінде көрінуі , белгілі әлеуметтік қызмет атқаратын құбылыс , діни
идеология , діни мораль тұрғысынан қарастыру , дін және саясат
мәселелерін зерттеу . Ғылым дінді табиғи инстинкт , өмір үшін
күрестің құралы деп санайды және діндарлық генінің болуы
ықтимал деген болжам жасайды . Осы мәселелерді зерттеуден діннің
биологиялық анықтамасы шығады . Қандай дінді алмасақ та оның
негізінде адамның сезім дүниесі жатыр . Мұны психология ғылымы
зеттейді . Осыдан діннің психология айқындамасы шығады .
Дін этностардың оқшаулану яакторларының бірі болып табылады
этнос мәдениетінің қалыптасуында айтулы роль атқарады . Діннің осы
қырын ерттеуден , оынң этнологиялық анықтамалары шығады .
Жоғарыда айтылғандар - дінді ғылыми тұрғыдавн танудың тәсілдері .
Бірақ , жеке – жеке алған да дін деген не , ол қа йда болды , хақ дін
қайсысын айтамыз , деген тәрізді сұрақтарға толық жауап бере
алмайды . Теология мен философияның өзі көзқарастар қайшылығы болып
табылады . Сондықтан дінді әлемдегі құбылыстарды қабылдау мен
түсінудің , әлемді тану мен меңгерудің өзіндік жолы , жеке
адамдардың және қоғамның өмір сүру тәсілінің маңызды құрамдас
бөлігі немесе мәдени феномен тұрғысында қарастыру бізді діннің шын
табиғатына бір қадам жуықтата түседі .
Дін құлшылық жолындағылар мен Құдірет арасындағы бір
байланыстың барлығына деген сенім белгілі бір діни ілім түрінде
тұжырымдылып , тұрмыста діни салттар мен ғұрыптар түрінде көрініс
береді . Ол құрылымдық жағынан діни сана , діни харекет , діни ұйым
болып тарайды .
Діни сана құрылым – діни сенім , ілім және діни идеология. Діни
сана күнделікті және концептуалды болып екі сатыға ажыратылады .
Бірінші сатыға діни түсініктер , дағдылар , қағидалар мен діни
дәстүрлер жатады . Концептуалды деңгейде осылардың бәрі белгілі бір
ізге түсіріліп , дін ілім сипатына ие болады , оның теориялық
негізі жасалады , ақиқаттығы дәлелденеді . Мұнымен теология және діни
философия шұғылданады .
Діни сана әр тарихи кезеңде , түрлі қғам да әр түрлі дәрежеде
қызметт атқарып , көрініп отырады . Оның негізінен үш сатысын алуға
болады .
Бірінші сатысы – діни сана қоғам санасында жетекші орын алады ;
діни тұрмыс бүкіл қоғамның әлеуметтік тұрмысының құрамды бөлігі
болады ; әлеуметтік қатаынастарға діни және азаматтық салалардан
тұрады . Бұл үдіс сакрализация (латын тілінен аударғанда – sakra –
қасиетті )деп аталады .
Екіншісі – діни сана қоғамдық санада басымдылықпен көрінбейді ,
одан азаматтық дүниетаным мен мәдениет озық тұрады ; діни қызмет
барған сайын өзінің негізгі қызмет аясына дейін тарыла береді ;
қоғамдық қатынастар діни қатынастардан оқшауланады ; бірақ , діни
тұтастық брынғысынша этностық тұтастыққа келеді .
Үшінші – діни сана қоғамдық ойға мейлінше аз ықпал жасайды ,
діни қызмет тек діни ұйымдардың ісі болып қалады , діни ортақтастық
этникалық , мемлекеттік тұтастық мәселесімен сәйкестігін жояды ,
діни және азаматтық өкімет биліктері біржола ажыратылады . Бұл үрдіс
секуляризация ( латынша saecularis – зайырлы ) деп аталады . Дін –
ислам философиясының түсіндіруінше - әлемді байланыстырушы күш – Алланың
барлығына сенім . Бұл ислам философиясында былай дәлелденеді :Алла
Тағала адам баласын жаратқанда оның жүрегін өзіне ұштастыра
жаратады , яғни жаратушының барына сеніп , өзін оның ажырамас бөлшегі
екенін жүрек арқылы сезетін болады . Діннің маңызы мен мағынасы
жайлы айтқанда , адам өз табиғи болмысымен өзгеге мұқтаж . Өмірде
тосын оқиғалар , түрлі жайлар мен сынақ кезеңдерге кездесуі ықтимал
. Оны шешу , одан құтылу үшін , адам бұл көріп тұрған әлемнен
құдіретті , қай болмыстан да күшті бір қуатты іздейді . Адамның сана
- сезімінде пайда болатын қайдан ? қалай ? қайда ? деген сияқты
барлық сұрауларға дін жауап бере алады . Ал , дінді түсіну үшін
адамға үлкен ынта – талап , зор ғылым білім керек . Адамның рухани
тазару дәрежесі көтерілмесе және діннен бас тартар болса , қоғам
заңдылықтары бұзылып , дүние ойран болар еді . Ислам философиясы -
дін адамды қатерден, апаттан , бос әрекеттерден күнделікті өмірі мен
тұрмысын мейлінше қатаң және дәл реттеп отырады , қоғамдық және
жеке өмірдегі тәртібін сақтайды , - дейді . Дін адам баласымен
бірге туылады десек , ол туылған ортасында тәрбиеленіп , табиғи
дамуда болуы заңдылық. Олай болса , соцалистік қоғам адам баласын
сол табиғи қасиеті - дінінен айырыды . Табиғи қасиетінен
айрылған адам негізгі қасиетінен айырылды . Онда әлеммен табиғи
байланысты түсіну қабілетін жоғалтады .
Діннің маңызын тереңірек түсіну үшін алдымен діннің адам
өміріне әсерін , қажеттілігін , дінді елестетудің ең басты себептерін
айқындау қажет . Бұл себептерді діннің қайнар көздері беп атау
қабылданған . Діннің қайнар көзі – дінді үнемі өркендетіп отыратын
себептер мен маңызды шарттардың бірлігі . Діннің қайнар көздерінің
мынадай тарихи айырмалары бар : әлеуметтік , гнесологиялық ,
психологиялық .
Діннің әлеуметтік қайнар көздері деп діншілікті үнемі
өркендетіп отыратын себептер мен маңызды шарттардың
бірлігі .
Діннің әлеуметтік қайнар көздері деп діншілікті , толықтырып
отыратын өмірдегі объективті шарттарды айтады . Бұл шарттардың біразы
адамдардың табиғатқа , ал біразы адамдар арасындағы өзара қатынастарға
байланысты .
Адамдардың табиғатқа қатынасы амалдар мен еңбек құралдары
арқылы жанама түрде пайда болған дейді матералистер . Діннің адам
туылғаннан бірге екенін ескермей , адам табиғатты өз білгенімен
меңгереді дегенге тоқталады . Еңбек құралдары неғұрлым нашар дамыса
, адамда табиғат алдында соғұрлым әлсіз .Олардың үстіне табиғат
көбірек билік құрады дейді . Ф . Энгельс алғашқы қауымдық кездегі
діннің қайнар көзін сипаттай келіп , экономикалық әлсіздіктен деген
болатын . Сонымен алғашқы қауымдық қоғамда діннің пайда болу себебі
- өндіріс күштерге байланысты өндірістік қатынастардың төмен деңгейде
дамуыда деп атп өтті . Алғашқы қауымдағы адамды қоршаған табиғаттқа
құбылыс әлемінің оған қатынасы қандай да бір дұшпан жұмбақ күш
немесе апат болып көрінеді дейді . Алғашқы қауымдағы адамдардың
табиғат ортасының жайсыз факторлары алдындағы әлсіздігі , олардың
табиғатқа әсер етуінлегі әлсіздіктен туып отыр . Табиғат
құбылыстарына қарсы тұра алмайтындығы алғашқы қауым адамдарының
тылсым күштеріге үміт артып , оларға табынуын , әр түрлі магиялық
құбылыстарға жүгінуін дінге жүгіну деп түсіндіреді . Міне , бұл
діннің әлеуметтік қайнар көзінің табиғатқа қатынасы . Ал , діннің
әлеуметтік қайнар көзінің адамаралық қатынасын қалай түсіндіруге
болады ? Бұл жағдайда дін қоғамдық қатынастардың қандай жақтарын
тудыратынын түсініп алайық . Әуелде қоғамдық дамуды стихиялы түрде
деп келді . Әсіресе ежелгі кездердегі адамдар қоғамның дамуын саналы
түрде қадағалауға қабілеті жеткен жоқ деп түсіндіреді . Қоғам
дамуында барлығы жоғарыдан деп , қоғам дау заңдылығына өз
пікірлерін енгізіп , әрекет жасап қарап отыра береді деген түсінік
айтады . Нақты әлеуметтік процестер адамдардың санасында
мистификацияланып , жерден тыс бейнеге , тылсым күшке , яғни құдіретке
айналды , - деп түсіндіреді . Бұдан адам Алланы өзі ойлап тауып ,
оған сыйынды деген түсінік пайда болды .
Осы жағдайда құл иелену немесе феодалдық қоғамдарда да
кенеттен пайда болмаған тылсым күш адам тағдырын алдын ала болжап
қойды . Сондықтан құл немесе қарапайым болып туғандар еріксіз ауыр
жұмыстарды істеп , толық саяси заңдылықты мәдениетсіздікті
көтерулеріне тура келеді деп қиынсыз түсінік берді .
Адам буржуазиялық қоғамда жеке тәуелсіздіктен босап ,
экономикалық бейберекетсіздіктен , нарықтық құбылуынан әлеуметтік
тәуелсіздікке душар болды . Бұл жағдайда өмір сүріп тұрған тәртіпті
өзгертуге мүмкіндігі жоқ болса , елдің көп бөлігінің ертенгі күнге
сенімі жоғаса , дәрменсізідк , тарығу әсерлері пайда болып ,олар дінді
тұтыну қажеттілігін тудырады , -дейді атеистік тұрғыдағы
түсіндірмелерде .
Егер В . И . Лениннің құрған заманда , яғни кешегі соцалистік
қоғамға мұқият зер салсақ дінсіз қоғамның жайына үңілсек , адамның
тек экономикалық емес , басқа да әлеуметтік , ұлттық , мәдени , т.б.
құқығынан айрылып , толық тәуелділікке түскенін байқаймыз . Діннің
пайда болу қайнар көздері деп түсіндірілген түсініктемелерге
бүгінде толық баға беруге болады . Діннің пайда болу көздері деу
дұрыс емес . Дін адамға туа берілген деген концепцияны толығырақ
тусіндіруіміз қажет деп санаймыз . Дінді адамнан ажыратқанда , адам
сөзсіз рухани кедейшілікке ұшырайтыны тағы да дәлелденеді .
Діннің пайда болу негізі деп адамның абстракті ойлау
қабілетіне сай топтасқан түсінік пайда болды деп түсіндіреді
атеистік дәлелдемелерде . Ойда елестету арқылы рух , жан бір
жерге топтастырмай , олардың маңызына бармай , кейбір ерекшеліктеріне
қарай бөлмеу түсіну мүмкін емес . Бұны гнесологиялық қайнар көзі
деп атайды . Мұнда адамның ойлау қабілетінің дәрменсіздігінен ,
топтасқан елестерді талдап дұрыс түсіне алмағандығынан , өзінің
түсінігін зерттей , талдамай , дәлелдей алмай , оны соңына дейін
қалдырып ,өзінің интелектуалды деңгейін көрсете алмағандығынан туған
ұғым дейді .
Бұл гнесологиялық қайнар көзінде де адамның табиғи болмысына
күмән келтіріп , атеистік тұрғыдан дәлелдемелер береді . ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz