Салықтың мәні және рөлі



Жоспар:

І Кіріспе

II. Негізгі бөлім.

І Бөлім
1.1 Салықтың мәні және рөлі
1.2. Салықтағы заң элементтері
1.3. Салық түрлері
1.4. Салықтың функциялары
1.5 Лаффер қисығы

ІІ Бөлім
2.1Салық жүйесі және оның міндеттері
2.2 Салық жүйесінің түрлері
2.3 Салық салу принциптері

ІІІ Бөлім
3.1. Қазақстан Республикасының салық жүйесін реформалау, оның даму кезеңдері
3.2. Ағымдағы салықтық жүйе
3.3 Қазақстан Республикасы салық жүйесін негізгі бағыттары және оның экономика дамуына әсері.

III. Қорытынды

IV.Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе

Мемлекет құрылғаннан бастап салықтар қоғамдағы экономикалық байланыстардың ең маңызды буыны ретінде өзінің міндетін атқаруға бастайды. Мемлекет құрылымының өзгеруі немесе дамуы әрқашан сәйкесінше салық жүйесінің өзгерісімен қатар жүреді. Қазіргі дамыған қоғамда салықтар – мемлекеттік кірістің негізгі көзі болып табылады. Бұл аса финанстік міндетінен басқа, салықтық механизм арқылы мемлекет қоғамдық өндіріске, оның динамикасы және құрылымына, ғылыми – техникалық прогресске экономикалық әсерін тигізеді.
Салықтар өте ерте заманнан бастап, адам өркениеті пайда болысымен пайдаланылды. Оның пайда болуы қоғамның алғашқы қажеттіліктерімен байланысты.
Салықтарды жинау әдістері мен формаларының дамуын үш ірі кезеңге бөлуге болады.
Қоғамның дамуының ерте кезінде (ежелгі әлемнен ортағасырларға дейін) мемлекеттің қаншама салық жинау керектігін анықтайтын финанстік аппараты болған жоқ. Тек қана неше салық жинау керектігі анықталды. Салық жинау процесін қоғам немесе қалаға тапсырды.
Екінші кезеңде (XVI – басы XIX ғғ.) үкімет мемлекттік мекемелер желісін құрады. Оның құрамында финанстік мекемелер де болады. Мемлекет қазынаға салық жинаудың функцияларының бір бөлігін өзіне қалдырады, салық жинау процесін бақылап отырады, бұл процестің орындалу уақытын шектейді.
Және де, үшінші, соңғы кезеңде – мемлектет салықты салудың және жинаудың бүкіл функцияларын өз қолына алады. Бүгінде аумақтық және жергілкті билік органдары белгілі бір мөлшерде дербестігін сақтай отырып, мемлекетке көмекші рөлін атқарады.
Салықтарды рыноктік экономикаға әсер етуге арналған құралғы ретінде маңызы өте зор. Рыноктік экономика шарттарына сәйкес қандай-да болсын мемлекет рыноктің негативтік құбылыстарын реттеу үшін салықтық саясат жүргізе алады. Салықтар,
Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Балабин В.И. «Салықтық құқық»: теория, практика, таластар. – Мәскеу: Кітаптар әлемі, 2000;
2. Бобоев М.Р.Қазіргі кездегі Қазақстандағы салық саясаты // Экономика сұрақтары, 2002, №7;
3. Букаев Г. 13% - Ұзақ уақытқа / Известия, 2002, 6 сәуір;
4. Гаврилова Т.В. Жеке тұлғалардың табыстарынан алынатын салықтар// Салық жаршысы, 2002, №12;
5. Гужелева Л.В. Аз, бірақ жиі; немесе көп, бірақ сирек (табысқа салынатын салық) // Негізгі кітап, желтоқсан 2002;
6. Истратова М.В. Салық салымының жеңілдітілген жүйесіне өту // Ресей салық тасымалдаушысы, 2002, №24;
7. Казанцев В.А. Ұтылғандар болмайды // Ресей салық тасымалдаушысы, 2002, №23;
8. Кашин В.А., Бобоев М.Р. Салық жүйесін дамыту туралы // Салық жаршысы, 2002, №12;
9. ҚР Салық Кодексіне нұсқама – Алматы: 2002;
10. Макконнелл Кемпбелл Р., Брю Стенли Л. Экономикс: Принциптер, мәселелер және саясат. - М.: 1996;
11. Миляков Н.В. Салық және салық салымы. – М.: Инфра, 2001;
12.Нестеров В.В. Салық негізі. Оның әлеуметтік мәні // Салық жаршысы, 2002,.№7;
13. Черник Д.Г. Салықтар және салық салымы – М.: Инфра 2001;
14. Шиденов А Жалпы экономикалық теория негіздері –Алматы: Рауан баспасы – 1998 жылы.
15. Мәуленов. Экономикалық теория.

Пән: Салық
Жұмыс түрі:  Курстық жұмыс
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 24 бет
Таңдаулыға:   
Жоспар:

І Кіріспе

II. Негізгі бөлім.

І Бөлім
1.1 Салықтың мәні және рөлі
1.2. Салықтағы заң элементтері
1.3. Салық түрлері
1.4. Салықтың функциялары
1.5 Лаффер қисығы

ІІ Бөлім
2.1Салық жүйесі және оның міндеттері
2.2 Салық жүйесінің түрлері
2.3 Салық салу принциптері

ІІІ Бөлім
3.1. Қазақстан Республикасының салық жүйесін реформалау, оның даму
кезеңдері
3.2. Ағымдағы салықтық жүйе
3.3 Қазақстан Республикасы салық жүйесін негізгі бағыттары және оның
экономика дамуына әсері.

III. Қорытынды

IV.Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе

Мемлекет құрылғаннан бастап салықтар қоғамдағы экономикалық байланыстардың
ең маңызды буыны ретінде өзінің міндетін атқаруға бастайды. Мемлекет
құрылымының өзгеруі немесе дамуы әрқашан сәйкесінше салық жүйесінің
өзгерісімен қатар жүреді. Қазіргі дамыған қоғамда салықтар – мемлекеттік
кірістің негізгі көзі болып табылады. Бұл аса финанстік міндетінен басқа,
салықтық механизм арқылы мемлекет қоғамдық өндіріске, оның динамикасы және
құрылымына, ғылыми – техникалық прогресске экономикалық әсерін тигізеді.

Салықтар өте ерте заманнан бастап, адам өркениеті пайда болысымен
пайдаланылды. Оның пайда болуы қоғамның алғашқы қажеттіліктерімен
байланысты.
Салықтарды жинау әдістері мен формаларының дамуын үш ірі кезеңге бөлуге
болады.
Қоғамның дамуының ерте кезінде (ежелгі әлемнен ортағасырларға дейін)
мемлекеттің қаншама салық жинау керектігін анықтайтын финанстік аппараты
болған жоқ. Тек қана неше салық жинау керектігі анықталды. Салық жинау
процесін қоғам немесе қалаға тапсырды.
Екінші кезеңде (XVI – басы XIX ғғ.) үкімет мемлекттік мекемелер желісін
құрады. Оның құрамында финанстік мекемелер де болады. Мемлекет қазынаға
салық жинаудың функцияларының бір бөлігін өзіне қалдырады, салық жинау
процесін бақылап отырады, бұл процестің орындалу уақытын шектейді.
Және де, үшінші, соңғы кезеңде – мемлектет салықты салудың және жинаудың
бүкіл функцияларын өз қолына алады. Бүгінде аумақтық және жергілкті билік
органдары белгілі бір мөлшерде дербестігін сақтай отырып, мемлекетке
көмекші рөлін атқарады.
Салықтарды рыноктік экономикаға әсер етуге арналған құралғы ретінде маңызы
өте зор. Рыноктік экономика шарттарына сәйкес қандай-да болсын мемлекет
рыноктің негативтік құбылыстарын реттеу үшін салықтық саясат жүргізе алады.
Салықтар, бүкіл салық жүйесі секілді, экономиканы басқаруда аса қуатты
құрылғысы болып табылады.
Салықтарды қолдану жалпымемлекеттік мүдделерімен жеке кәсіпкерлердің
арасындағы байланысты құрастырып, оны бақылауға мүмкіндік береді. Салықтар
арқылы кәсіпкерлік істің субъектілерімен мемлекеттік және жергілікті
қаражат, банктер, және жоғары деңгейлі мекемелермен қарым – қатынасы
анықталады, салық төлеушінің сыртқы экономикалық іс-әрекеті бағдарланады.
Сонымен қатар, инвестиция тарту да инвесторларға салықтық жеңілдіктер беру
арқылы жүзеге асырылады.
Әкімшілік – нұсқаулық басқару әдістерінен ауысу шарттары салықтардың
рыноктік экономиканы бағдарлаушы ретінде болуын талап етеді. Салық арқылы
халықтық шаруашылықтың приоритетті дамуын оған салықтық жеңілдіктер беру
арқылы белгілеп қоюға болады. Мемлекет дұрыс ойластырлған салық саясатын
жүргізе отырып, ғылымды көп қажет ететін өндірістерді дамытуға және шығыны
көп мекемлерді жоя алады.
Мемлекет қоғамдық процесстерге де салық жүйесі арқылы араласа алады. Осылай
мемлекет өзінің экономиканы бақылайтын функцияларын іске асырады және
конституциялық құқықтың қорғалуына сенімді кепілдік береді.
Менің зерттеулерімнің көздері отандық және шетелдік ғалымдардың салық
туралы еңбектері болды. Курстық жұмыстың құқықтық және ақпараттық базасы
етіп Қазақстан Республикасының заң және нормативтік актілерін қолдандым.
Жұмыс құрылымы кіріспе, үш бөлімнен, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер
тізімінен тұрады.
Менің курстық жұмысымның мақсаты салықтың маңыздылығын ашу және салық
жүйесіне анықтама беру болып табылады. Ол үшін, менің ойымша, келесі
мәселелерді шешу керек: салық туралы түсінікті қарастыру және салықтың
рөлін анықтау, салық туралы заңдарымен, қажетінше толықтыру, оның түрлерін
және функцияларын көрсету болып табылады. Біз Қазақстан Республикасында
өмір сүрігендіктен, Қазақстан экономикасындағы салықтың негізгі түрлерін
және классификациясын қарастыруымыз керек. Салық жүйесі ұғымының мәнін
тереңірек түсіну үшін, бізге оның міндеттерін, оның түрлерін зерттеу керек.

І Бөлім.

1.1 Салық туралы түсінік және салықтың әлеуметтік рөлі

Қазіргі кезде әрбір мемлекеттің өмір сүруі салықтармен тығыз байланысты.
Әрбір адам бұны өзінде қандай-да мөлшерде сезініп көрген. Бенджамин
Франклин былай деген: әрбір адам салық төлеуден және өлімнен құтыла
алмайды. Берілген принцип Қазақстан конституциясында да көрсетілген:
Әрбір адам заңды түрде оған бекітілген салықты уақытында төлеп тұруы
керек
Салықтар мемлекеттің кірісінде ерекше, әрі маңызды рөл атқарады. Себебі,
салық республикалық бюджеттің 80% құрайды.
Салық ұғымы төленуге міндетті, дара, қайтарылмайтын төлемақы мағынасын
білдіреді. Ол мекемелерден және қарапайым адамдардан алынады. Дәстүрге
байланысты салық баж салығы деп аталуы мүмкін. Оның төленуі салық төлеушіге
мемлекеттен заңдық іс-әрекеттер күтуіне мүмкіндік береді.
Салық қайтарылмайды, мемлекетпен қайтарылмау шарында алынады, бірақ шара
немесе контрибуция түрінде келмейді.
Мемлекетте жиналатын салықтар, баж салықтары, және тағы басқа төленуге
міндетті төлемдер жиынтығы салық жүйесі деп аталады. Салық салудың
обьектілері болып кірістер, белгілі бір тауарлардың құны, салық
төлеушілердің жеке қызмет көрсету түрлері, бағалы қағаздармен операциялар,
табиғи байлықтарды қолдану, адамдардың мүлкі, мүлікті беру, өндірілген
тауарларға қосымша төлем және т.б. конституцияда белгіленген обьектілер
болуы мүмкін.

1.2 Салықтағы заң элементтері.

Конституция арқылы мемлекет салықтарды төлеу және жинаудың нақты әдіс –
тәсілдерін бекітеді. Салық белгіленген болып есептеледі, егер салық
төлеушілер және салық салу элементтері белгіленсе, яғни:
Салық салу обьекті – бұл тауарды (жұмыс, қызмет) сату операцияларын, мүлік
немесе кіріс болып табылады.
Салықтық база – салық салу обьектінің құнының немесе т.б. ерекшелігі.
Салықтық период – осы уақыт аралығында салықтық база және төленуге тиіс
салық соммасы есептеледі.
Салықтық ұтыс тігу – салық обьектінің бірлігінен салық алымдарының мөлшері.
Қатты түрде немесе пайызда анықталуы мүмкін, салықтық квота деп аталады.
Салықты есептеудің реті – салық төлеудің нақты реті, конституциямен
бекітіледі.
Салық төлеудің реті және мерзімі – бұл мерзімде салық толығымен төленуі
қажет, орындалмаған жағдайда салық төлеушіден пени алынады. Мерзім заңмен
анықталады.

1.3 Салық түрлері

Салықтың екі түрі бар: бірінші түрі – кіріс және мүліктен алынатын салық:
кіріс салығы және корпорация табысы салығы; әлеуметтік сақатандыру және
төлемақы қоры және жұмыс күші (әлеуметтік салықтар, әлеуметтік салымдар);
мүлікке, жерге және тағы басқа қозғалмайтын мүлік; капиталды басқа елге
аударуға арналған салықтар және т.б. Бұл салық түрі нақты бір адамнан
алынады, оларды тіке салықтар деп атаймыз. Екінші түрі – тауар және
қызметтерден алынатын салықтар: айналым салығы – көптеген дамыған елдерде
қосымша құн салығымен ауыстырылып тасталған; акциздер (тауар немесе қызмет
түрлеріне тікелей кірістірілген салықтар); мұрагерлік; қозғалмайтын
мүлікпен немесе бағалы қағаздармен операциялар жасағаны үшін алынатын
салықтар; Бұлар жанама салықтар. Олар жартылай немесе түгелімен тауар не
қызмет құнына біріктіріледі.
Тіке салықтарды тұтынушыға ауыстыру өте қиын. Одан басқа, жерге және басқа
да қозғалмайтын мүлікке салынатын салықтармен жұмыс жасау ыңғайлы: олар
аренданың және пәтердің құнына, қосылады. Жанама салықтар соңғы тұтынушыға
ауыстырылуы тауар мен қызметтерге сұраныстардың иілгіштігіне байланысты.
Сұраныстың қаншама иілгіштігі төмен болады, соншама тұтынушыға салынатын
салықтың мөлшері көбейеді. Ұсыныс иілгіштігі төмендесе, тұтынушыға салық
аз салынады, қалғаны кірістен төленеді. Ұзаққа созылған жоспарда
ұсыныс иілгіштігі өскен сайын тұтынушыға салынатын жанама салық мөлшері
арта түседі. Сұраныстың жоғары иілгіштігі байқалса, жанама салықтардың өсуі
қолданушыларды азайтады. Ал ұсыныстың жоғары иілгіштігі жағдайында таза
кіріс азаяды, соның себебінен капитал еңгізу азаяды немесе басқа салаларға
жұмсалады.
Салықтық ұтыс тігу қатты, пропорциялы, прогрессивті, регрессивті болып та
бөлінеді. Қатты ұтыс тігу бір салымға түгел соммасымен бекітіледі,
пропорциялы – салық обьектіне оның дифференциациасын есептемей-ақ бірдей
пайыздық қатынаста бекітіледі, прогрессивті – ұтыс тігу көлемі кірістің
мөлшері өскен сайын артады. Прогрессивті салықтардың ауыртпалығы кірісі
жоғары адамдарға тиеді. Регрессивтіде ұтыс тігу мөлшері кіріс өскен сайын
азаяды. Салық төлеушілердің кірісі үлкенген жағдайда, бұл салық түрінен
артық төлем ала алмайсыныз.
Қолдануына байланысты салықтар жалпы және ерекшеленген болып бөлінеді.
Жалпы салықтар ағымдағы және қаражат жұмсалатын мемлекеттік және жергілікті
бюджеттің шығынын өтеуге қолданылады. Ерекшеленген салықтардың белгелі бір
міндеті болады. Мысалы, әлеуметттік сақтандыруға немесе жол қорларына
қаражатты бөліп шығару.

1. 4 Салық функциялары

Салықтың әлеуметтік-экономикалық негізі, оның ішкі құрылымы оның
функциялары арқылы көрінеді. Салықтар бес маңызды функция атқарады:
Мемлекеттік шығындарды қаражатпен қамтамасыздандыру (фиксальді функция)
Мемлекеттің экономиканы бағдарлауы (бағдарлаушы функция)
Әлеуметтік теңдікті сақтау. Белгілі бір әлеуметтік топтардың арасында
кіріс мөлшері қатынастарын өзгерту арқылы жүзеге асырылады. (әлеуметтік
функция)
Ынталандыратын функция.
Бақылаушы функция.
Бүкіл мемлекеттерде салықтар көбінесе фиксальді функцияны атқарды.
Мемлекеттік аппаратты, елді қорғау ісі, және өзінің кіріс көздері жоқ
немесе өте аз өндіріссіз салаларды (мәдениет, денсаулық сақтау, білім беру
және т.б. мекемелері) қамтамасыздандыру үшін азаматтардан және
мекемелерден кірістің бір бөлігін алды.
Мемлекеттік бюджеттің кіріс бөлігін қамтамасыздандыруда салықтардың рөлі
жоғары. Тауар-ақша қатынастары экономикасында бұл функциясыз даму мүмкін
емес. Дамыған елдерде рыноктік экономика – бұл бағдарланатын экономика.
Мемлекетпен бағдарланбайтын рыноктік экономиканы елестету мүкін емес. Сонда
ол қалай, қандай әдіс-тәсілдермен бағдарланады? Оның түрлі мүмкіндігі бар,
бірақ қандай-да тәсілдер болмасын, ең басты бағдарлайтын тәсіл – салықтар.
Салықтық ұтыс тігулерді, айыппұлдарды, жеңілдіктерді өзгерте отырып, салық
салу шарттарын бағдарлап, салықтың бір түрін алып тастап, екіншісін еңгізіп
мемлекет белгілі бір салаларды және өндірістерді дамытады, халықтың өзекті
мәселелерін шешеді.
Әлеуметтік немесе қайтадан бөлінетін салық функциялары. Мемлекеттік
бюджетте салық арқылы қаражат жинақталады. Кейін оны халық шаруашылығының
әлеуметтік немесе өндірістік мәселелерін шешуге, экономикалық, ғылыми-
техникалық проекттерді қамтамасыздандыруға арнап бөледі. Салық арқылы
мемлекет кәсіпкерлер мен мекемелердің кірісінің бір бөлігін жинақтап,
өндірістік және әлеуметтік құрылымдарға, қаражатты көп қажет ететін
шығындарды (темір жолдар, электр станциялары және т.б.) өтеуге жұмсайды.
Қазіргі уақытта бюджеттің қаражаты ауыл шаруашылығына жұмсалуы қажет. Бұл
саланың артта қалуы жалпы экономиканың және халық өмірінің жағдайында
көрінеді.
Салықтың бақылаушы функциясы. Оның негізі салықтық түсімдердің көрсетілуін
және сәйкес келуін бақылауда болып келеді. Салықтың бұл функциясының іске
асуы салықтық тәртіпке тәуелді. Мәнісі: салық төлеушілердің уақытында және
түгелімен заңмен бекітілген салықты төлеуін қадағалап отыру. Салық
органдарының тәжірибесі мұндай тәртіп бұзушылықтар көптеп кездесетіндігін
атап көрсетеді.
Жоғарыда аталған салық жүйесінің түрлері тек шартты түрде бөлінген. Олар
бірдей уақытта іске асырылады және әрқашан өзара байланыста болады.

1.5 Лаффер қисығы

Прогрессив салық туралы әңгіме еткенде, ғалымдар жоғары (көтеріңкі) табыс
салығы фирма мен тұрғындардың іскерлік белсендігін төмендетпей ме деген
күдікті жиі айтады. Американ экономисі Артур Лаффер 80-ші жылдардың басында
осы мәселені қарап, мынандай ой түйген: салық өсімінің жоғары болуы адамның
экономикалық белсенділігін бәсендетіп, оларды салық төлеуден кашуға
итермейді. Қызмет жасау арқылы табатын табыстың өмір сүруден гөрі, олар
жәрдем акыға өмір сүргенді жөн санайды. А. Лаффердің атағын ресторанда
салфеткаға салған Лаффер қисығы шығарды (суретті караңыз).

Суретте байқалғандай Лаффер қисығында салық өсімі 0-ден 100%-ке өскенше,
салық түсімі максимальды деңгейге (М нүктесі) көтеріліп, онан соң 0-ге
дейін төмендейді. Алайда салық түсімі МL шартты нүктесінде тепе-тең, бірақ
L нүктесіндегі өсімнің төмен деңгейі құптарлық жай.
Салық өсімі 50%-тен асқанда адамдар аз жүмыс істейді және ақшасын сақтауға
еш тырыспайды. Өзінің күш-жігерін көлеңкелі экономикаға бағыттап,
нәтижесінде мемлекеттік казынаның табысы азая түседі. Егер салық өсімі
көтерілсе, ерте ме кешпе оның деңгейі сондай дәрежеге жетіп ешкім жүмыс
істегісі келмейді және салықты төлемейді. Санап келгенде, мемлекетке
ешкандай салык түсімі түспейді.
ІІ Бөлім.

2.1. Салық жүйесі және оның мақсаттары.

Салықтардың жиынтығы, баж салығы және басқа да белгіленген жүйедегі
төлемдер, мемлекеттің экономикасын басқарудағы басты механизм жүйесі болып
табылатын мемлекеттік салық жүйесін құрайды.
Дамыған елдердің салық жүйесі экономикалық саясаттық және әлеуметтік
шарттардың әсер етуінен түзіледі. Салық жүйелерінің құрылымы, салық алу
әдістері, фиксальді түрлі басқару деңгейінің лауазымы болып бөлінеді.
Салық жүйесінің міндеттері – мемлекетті, ұлттық кірісті қайтадан бөлу
көмегімен қаржы ресурстарымен қамтамасыз ету, өндірістің құлдырауына жол
бермеу, кәсіпкерліктің дамуы үшін тиімді шаралар жасау, әлеуметтік
бағдарламаларды жүзеге асыру. Салық жүйесінің басты функциясы – фиксальді
(мемлекеттік бюджеттің кіріс бөлігін құрастыру) Сонымен қатар, басқа да
функциялары бар: қоғамның крісіндегі дифференциацияның әлсіреуі, құрылымға
өндіріс көлемі және ұсынысы механизміне әсері, ғылыми-техникалық проресс те
ынталандыруы, сыртқы экономикалық іс-әрекетті басқару.
Салық жүйесінің нәтижелілігі екі фактор арқылы анықталады:
Кіріс көздеріне нақты салық салу үшін оларды толығымен анықтау
Салық салуда шығындарды азайту
Салық жүйесінің нәтижелілігі салықтардың келуінен мемлекетке түскен таза
кіріспен анықталады, яғни алынған салықтардың және алымдардың арасындағы
айырмашыоығы бүкіл салық жүйесінің экономикалық коньюктураға қатынасы ара
салмақтан мұндағы салықтың әр түрлілігіне байланысты. Сонымен қатар,
салықтың деңгейіне де байланысты.

2.2 Салық жүйесінің түрлері

Салық жүйесінің 3 түрі бар: ғаламдық, дифференциалданған және аралас.
Ғаламдық салық жүйесінде барлық кіріс жеке және заң тұлғаларының арасында
бірдей болады. Мұндай жүйе салықты өтеуді және кәсіпорындарға қаржылық
нәтижелерді жоспарлауды жеңілдетеді. Ғаламдық салық жүйесі батыс елдерде
кеңінен қолданылады.
Дифференциалданған кезде барлық табыс оларды алу кезінде топтарға бөлінеді:
оларға әр түрлі ұтыс тігулер қолданылады.
Аралас жүйеде ғаламдық және дифференциалдық жүйе бірліктері кездеседі.

2.3 Салық салымының принциптері

Біріншіден, базалық деп аталатын, негіз болатын салық салымын
қарастырайық. Олардың бір бөлігі Д. Рикардо және А. Смит өмір сүрген кезде
қазіргі салық салымы жүйесі тәжірибе негізінде құрылған.
Қазіргі салық нормаларын қанағаттандыратын үш басты принципті қарастырайық.
Олар: анықтылық, нәтижелілік, әділдік. Анықтылық А. Смиттің түсінігінше,
әрбір салық алдын-ала және дауысты хабарландыруға тиісті. Мынадай
қатынастарда:
Салық төлеуге тиісті адам
Сол салықты алушы адам немесе мекеме
Сол салықтың алыну немесе төлену кезеңі
Салық төлеушінің салық ретінде төлейтін соммасының нақты анықтылығы
Нәтижелілік салық төлеу міндеті атқарылуына байланысты қаражат және
еңбектің, қосымша уақыттың жойылуы. А. Смиттің түсіндірілуінде ол үшініш
және төртінші принциптер (уақыт үнемділігі, салық төлеу аймақтары және
қосымша шығындардың аздығы). Шын мәнінде, билеушілердің салық салушыларға
ұсынған арнайы шектеулері мен салық төлеу кезіндегі шарттары оларға
негативті ықпал етіп отырды. (салық төлеуді мезгілсіз уақытта, ыңғайсыз
жерде талап етуі және т.б.)
Қазіргі уақытта нәтижелілік принципі ұлғайтылған түрде көтерілуі қажет.
Біріншіден, тек қана мемлекет шығыны ғана емес, салық жинау, сонымен қатар
салықтық есеп және салықтың есептік ұсынылуы есепке алынуы қажет.
А. Смиттің кезінде бұл азаматтардың шығыны аз болды. Бірақ, қазіргі кездегі
салық салымы жүйесінің шығындары азаматтың немесе мекеменің салығықай кезде
де өз соммасына тең болатындай үлкен көлемде болды. Көптеген батыс
елдерінде салық төлеушілердің мұндай шығындары әлдеқашан қабылданған және
қатаң қадағаланады. Екіншіден, жоғары технологиялық және қымбат техникалық
құралдардың салық қызметкерлерінің көбеюі салық органдарының шығындарының
көбеюіне әсер етеді.
Салықтың әділдігі негізінде А. Смит салықтың, оның төлеушілері арасындағы
ауыртпалықтың бірдеңгейлілігін түсіндіреді. Оның алдында мұндай деңгейлік
кейде салық соммасындағы арифметикалық термин ретінде түсіндіріледі.
А. Смит әрбір азаматтан алынатын салықты оның кірісінің көлемін алынатын
алымдарды салықтық әділдік деп есептеуді ұсынды. Басқаша айтқанда, салық
салымының пропорционалдық ережесін еңігізді. Сол кезде бұл алға деген үлкен
қадам болды.
Қазіргі кезде салықтың әділдігі идеясы әрі қарай салық салымының дамуына
тікелей әсерін тигізді. Сол арқылы жоғары табыс табушылар салық түрінде
олардың көп бөлігін төлеу керек болды.
Осы классикалық нормаға айналған салық салымының түрлерінен басқа қазіргі
тәжірибе жүзінде тиым салу деп аталатын маңызды принциптердің қатарын жасап
шығарды. Солардың ішінде мыналарды атап кетуге болады:
Заңсыз салық еңгізуге болмайды.
Салықты еселеп алуға болмайды.
Өндіріс факторларына салық салуға ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Аймақтығы салық салуды жетілдіру жолдары
Салық элементтері және салықтың жіктелуі
Республикалық бюджет табыстары мыналар
Салық жүйесінің экономикалық ролі және салық механизмі
Салық салу жүйесінің негізгі элементтері мен салық салудың түрлері
Қазақстан Республикасындағы салық жүйесінің қалыптасуы
Әлеуметтік салықтың теориялық негіздерін зерттеу
Салық салудың экономикаға және әлеуметтік салаға әсері
Салықтың экономикалық мәні
Қазақстан Республикасындағы салық жүйесі даму және құрылуы
Пәндер