Ас қорыту туралы жалпы түсінік

Жоспар
Кіріспе

Жоспар

I Кіріспе

Ас қорыту туралы жалпы түсінік

ІІ Негізгі бөлім

Ащы ішекте ас қорыту ерекшелігі
а) он екі елі ішек
б) Ащы ішек
в) Мықын ішек

ІІІ Қорытынды

Ащы ішектегі ас қорыту маңызы

Ас қорыту туралы жалпы түсінік

Ас қорыту деп сыртқы ортадан организм қабылдаған қоректі заттардың күрделі қысылыстарының денеге жеңіл сіңетін қарапайым құрамаларына ыдырауын, айналуын қамтамасыз ететін процестердің жиынтығы.
Организм әр түрлі жұмыстар атқару үстінде көп мөлшерде энергия шығындайды, сондықтан оның тіршілік әрекетін сақтау үшін энергия қоры үздіксіз толықтырылып отыруы керек. Қажетті энергияны организм азықпен түрлі органикалық заттар (белоктар, көмірсулар, майлар) түрінде қабылдайды. Қоректі заттар азық құрамында ірі молекулалы қосылыстар түрінде кездеседі. Олар қан мен лимфаға тарап, торшалар мен ұлпаларға сіңу үшін арнаулы өңдеуден өтіп қарапайым қосылыс түріне айналу керек. Ас қорыту жолында қоректік заттар физикалық, химиялық, биологиялық әсерлерге ұшырап, кіші молекулалы, суда жеңіл еритін, денеге жеңіл сіңетін қосылыстарға айналады.
Ас қорыту мәні осында.
Жоғарғы сатыдағы жануарлапрдың ас қорыту ағзалары күрделі эволюциялық даму жолынан өткен, сол себепті тіршілік ортасының жағдайына, қоректік заттардың сипаты мен табиғаты байланысты ас қорытудың бірнеше түрлері қалыптасқан.
1. Торшалық ас қорыту
Ол түрлі тығыз немесе сұйық заттарды торша ішіне сіңіріп, оларды цитоплазма ферменттерінің әсерімен ыдырату процестеріне негізделген. Демек, фагоцитоз және пиноцитоз құбылыстары осы торшалық ас қорытудың көрінісі. Ас қорытудың бұл түрі бір торшалы қарапайым жануарларға тән.
2. Торшадан тыс ас қорыту.
Көптеген қоректік заттар молекуласының мөлшері торшалар мөлшерінен әлдеқайда үлкен келеді. сондықтан оларды ыдырату процестері маманданған

Пән: Медицина
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

I Кіріспе

Ас қорыту туралы жалпы түсінік

ІІ Негізгі бөлім

Ащы ішекте ас қорыту ерекшелігі

а) он екі елі ішек
б) Ащы ішек
в) Мықын ішек

ІІІ Қорытынды

Ащы ішектегі ас қорыту маңызы

Ас қорыту туралы жалпы түсінік

Ас қорыту деп сыртқы ортадан организм қабылдаған қоректі заттардың
күрделі қысылыстарының денеге жеңіл сіңетін қарапайым құрамаларына
ыдырауын, айналуын қамтамасыз ететін процестердің жиынтығы.
Организм әр түрлі жұмыстар атқару үстінде көп мөлшерде энергия
шығындайды, сондықтан оның тіршілік әрекетін сақтау үшін энергия қоры
үздіксіз толықтырылып отыруы керек. Қажетті энергияны организм азықпен
түрлі органикалық заттар (белоктар, көмірсулар, майлар) түрінде қабылдайды.
Қоректі заттар азық құрамында ірі молекулалы қосылыстар түрінде кездеседі.
Олар қан мен лимфаға тарап, торшалар мен ұлпаларға сіңу үшін арнаулы
өңдеуден өтіп қарапайым қосылыс түріне айналу керек. Ас қорыту жолында
қоректік заттар физикалық, химиялық, биологиялық әсерлерге ұшырап, кіші
молекулалы, суда жеңіл еритін, денеге жеңіл сіңетін қосылыстарға айналады.
Ас қорыту мәні осында.
Жоғарғы сатыдағы жануарлапрдың ас қорыту ағзалары күрделі эволюциялық
даму жолынан өткен, сол себепті тіршілік ортасының жағдайына, қоректік
заттардың сипаты мен табиғаты байланысты ас қорытудың бірнеше түрлері
қалыптасқан.
1. Торшалық ас қорыту
Ол түрлі тығыз немесе сұйық заттарды торша ішіне сіңіріп, оларды цитоплазма
ферменттерінің әсерімен ыдырату процестеріне негізделген. Демек, фагоцитоз
және пиноцитоз құбылыстары осы торшалық ас қорытудың көрінісі. Ас қорытудың
бұл түрі бір торшалы қарапайым жануарларға тән.
2. Торшадан тыс ас қорыту.
Көптеген қоректік заттар молекуласының мөлшері торшалар мөлшерінен
әлдеқайда үлкен келеді. сондықтан оларды ыдырату процестері маманданған
торшалардан тыс, олардың сыртында жүреді. Ас қорытудың бұл түрі қуыстық
және мембраналық болып екіге бөлінеді.
Қуыстық ас қорыту қарын мен ішектің қуысына бөлінген сөлдердің
құрамындағы ферменттердің әрекетімен атқарылады.
Мембраналық ас қорыту торшалардың сыртқы бетінде, олардың қабығына
(мембранасына) тұтылған, немесе сол мембрананың құрамына енген
ферменттердің әсерімен жүреді. Аталған ферменттер тек қана торша бетімен
жанасқан қоректік заттарға ғана әсер ететін. Сондықтан ас қорытудың бұл
түрін жанаспалы, беткейлік ас қорыту деп те атайды.
3. Сыртта ас қорыту қоректік заттардың органитзмнен тыс ыдырауымен
сиптталады. Ас қорытудың бұл түрі кейбір буынаяқтылар класында
кездеседі. Мысалы, өрмекшілер торына түскен жәндіктерге өздерінің ас
қорыту сөлдерін арнаулы аппараттары арқылы егеді де, құрбандық
денесінде қоректік заттардың ыдырау өнімдері бөлінген соң, оларды
дайын күйінде сорып алу арқылы қоректенеді.
4. Ұжымдық ас қорыту аралар, термиттер, құмырсқалар сияқты жәндіктерге
тән. Оларды ас қорыту процесі бірнеше индивидтің қатысуымен жүреді,
сондықтан олардың илеуінен бөлініп алынған жеке өкілдері ұзақ тіршілік
ете алмайды.
Ас қорыту органдарының негізгі қызметі – қабылданған азық құрамындағы
қоректік заттарды организмге жеңіл сіңетін қарапайым қосылыстарға
айналдырып, оларға ішектің қабырғасы арқылы қанға өткізу. Мысалы азық
құрамындағы белоктар – амин қышқылдарына, майлар – глицерин май
қышқылдарына, ал көмірсулар – жүзім қанты не басқа моносахаридтерге
айналғанда ған денеге қан арқылы тарап, сіңе алады.

Ащы ішек

Ащы ішек (тонкая кишка) – intestinum tenue – қарын мен бүйеннің
аралығында орналасуқан азық қорыту аппаратының ортаңғы бөлімі. Ащы шекте
қорында жартылай қорытылған жын құрамындағы қоректік заттар (белоктар
майлар, көмірсулар) қабырғалық жалпыішектің бездің, ұйқы безінің сөлдері
құрамын – ферменттердің әсері мен және бауырдан келген өттің қатысуымен
өздерінің қарапайым мономерлеріне ыдырап, химиялық өңдеуден өтіп қорытлып,
қорытылған қоректік заттар ащы шек бүрлеріндегі эпителий қабаты арқылы
сорылып, қанға және лимфаға сіңіріледі. Сондықтан, ащы ішектің қабырғасы
қан және лимфа тамырларымен жергілікті дәрежеде қамтамасыз етілген. Ащы
ішектің ішкі бетіндегі көптеген қатпарлар мен ащы шек бүрлері ішектің ішкі
беті ауданының көлемін арттырады.
Қабылданатын азықтың түрлеріне байланысты үй жануарлары ішектерінің
ұзындығы әр түрлі болады. Жануар текті азықпен қоректенетін жануарлардың
ішегі қысқа, ал өсімдік текті азықпен азықтанатын жануардың ішегі өте ұзын
болады. Талғаусыз жануарлар (мысалы шошқа) ішегінің ұзындығы орташа болып
келеді.
Ащы ішек өз кезегінде: он екі елі ішек, аш ішек және мықын ішек
Он екі елі ішек – intestinum duodenum – жануарлардың түрлеріне
байланысты ұзындығы 40 см – 120 см дейінгі, қысқа шажырқайға ілінген ащы
ішектің қарыннан басталар бөлігі. Ол қарынның қақпақша бөлігінен басталған
бойда, S әрпі тәрізді иілім жасай бауырға бағытталып, одан әрі артқа қарай
оң бүйрекке жетеді де, солға және қарай бұрылып, шекарасыз ас
ішекке өтеді. S әрпі тәрізді иілім аумағында он екі елі ішек қуысына бауыр
мен ұйқы безі өзектері (сиыр мен шошқада бөлек, ал жылқы, ұсақ мал мен итте
бірге) ашылады. Он екі елі ішектің кілегейліасты негізінде, өзектері ішек
қуысына ашылатын арнайы дуаденальды безі болады.
Он екі елі ішек үй жануарларында негізінен құрса қуысының оң
қабырғаастылық аумағында орналасады. Бауыр мен ұйқы безінің негізгі
өзектері он екі елі қуысының алдыңғы бөліктеріне бірге ашылып, он екі елі
ішектің кіші бүртігін (papilla duodeni minor) жасауға қатысады .

Ерекшеліктері.
Күйіс қайыратын жануарларда он екі елі ішек ұлтабар ұшы деп аталады.
Оның ұзындығы 70-120 см болады. Ол ұлтабардан 9-11 қабырғалар тұсында
басталады да, тік жоғары көтеріліп, бауырдың бетінде он екі елі ішектің
краниальды иілімін (flexura duodeni cranialis) түзеді. Бұдан соң, ол
бауырдан каудальды бағытта оң бүйректің төменгі жиегін бойлай жамбас
қуысының кіреберісіне дейін созылады да медгеальды бағытта бұрылып, ұлтабар
ұшының каудальды иілімін (flexura duodeni cranialis) жасайды. Бұдан кейін,
ол бел бұлшықеттерімен жанаса қайтадан бауырға қарай бағытталып оның
маңында он екі елі – аш ішек иілімін (flexura duodenojejunalis) түзіп, аш
ішекте өтеді. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.