Өсімдіктер клеткасының құрылымы мен атқаратын қызметі туралы шолу
Барлық тірі организмдердің денесі майда тор тәріздес клеткалардан тұратыны ерте заманнан, лупа мен микроскоп пайда болған кезден, оларды тіршілік құбылыстарын зерттеуге пайдалана бастағаннан белгілі болған. Клетка- өсімдіктер мен хайуанаттардың өте майданегізгі құрылыстық және қызметтік бөлігі.
Тіршілік әрекеттерін өз алдына дербес жүзеге асара алатын бактериялар, балдырлар, саңырауқұлақтар бір клеткалы организмдерге жатады. Бұлардың басым көпшіліктері өте майда, көзге ілінер-ілінбес организмдер.
Өмірімізде күнделікті көзге түсетін жоғары сатыдағы өсімдіктердің барлығы көп клеткалы организмдерге жатады. Мысалы, ағаштың жапырағанда 20000000 клетка бар. Егер бір ағаштың жапырақ саны 4 триллионға жетеді екен.
Өсімдіктің жалпы денесін құрастыратын жеке мүшелері – жапырақ, сабақ, тамыр, гүл шоғырлары өз алдына белгілі қызмет атқарады. Олардың әр қайсысы түрліше қызмет атқаратын бірнеше ұлпалардан құралған. Жеке ұлпалар бір-біріне пішіндері және атқаратын қызметтері жағынан ұқсас клеткалар жиынтығынан тұрады. Бір ұлпадағы клеткалардың пішіндері және атқаратын қызметтері басқа ұлпалардағыдан өзгеше болады.
Алайда көп клеткалы өсімдіктердің жеке клеткалары атқаратын қызметін бір клеткалы организмдердің қызметімен салыстыруға болмайды. Себебі, көп клеткалы организмдердегі жеке клеткалар тіршілік әрекеттері, атқаратын қызметі жағынан бір клеткалы организмдерге тән дербестігін жоғалта бастайды.
Сондықтан жеке клеткаларды бір жағынан дербес организмдер, екіншк жағынан көп клеткалы организмдердің ең майда және қарапайым бөлігі деп қарастырған жөн.
Тіршілік әрекеттерін өз алдына дербес жүзеге асара алатын бактериялар, балдырлар, саңырауқұлақтар бір клеткалы организмдерге жатады. Бұлардың басым көпшіліктері өте майда, көзге ілінер-ілінбес организмдер.
Өмірімізде күнделікті көзге түсетін жоғары сатыдағы өсімдіктердің барлығы көп клеткалы организмдерге жатады. Мысалы, ағаштың жапырағанда 20000000 клетка бар. Егер бір ағаштың жапырақ саны 4 триллионға жетеді екен.
Өсімдіктің жалпы денесін құрастыратын жеке мүшелері – жапырақ, сабақ, тамыр, гүл шоғырлары өз алдына белгілі қызмет атқарады. Олардың әр қайсысы түрліше қызмет атқаратын бірнеше ұлпалардан құралған. Жеке ұлпалар бір-біріне пішіндері және атқаратын қызметтері жағынан ұқсас клеткалар жиынтығынан тұрады. Бір ұлпадағы клеткалардың пішіндері және атқаратын қызметтері басқа ұлпалардағыдан өзгеше болады.
Алайда көп клеткалы өсімдіктердің жеке клеткалары атқаратын қызметін бір клеткалы организмдердің қызметімен салыстыруға болмайды. Себебі, көп клеткалы организмдердегі жеке клеткалар тіршілік әрекеттері, атқаратын қызметі жағынан бір клеткалы организмдерге тән дербестігін жоғалта бастайды.
Сондықтан жеке клеткаларды бір жағынан дербес организмдер, екіншк жағынан көп клеткалы организмдердің ең майда және қарапайым бөлігі деп қарастырған жөн.
Өсімдіктер клеткасының құрылымы мен атқаратын қызметі туралы шолу
Барлық тірі организмдердің денесі майда тор тәріздес клеткалардан
тұратыны ерте заманнан, лупа мен микроскоп пайда болған кезден, оларды
тіршілік құбылыстарын зерттеуге пайдалана бастағаннан белгілі болған.
Клетка- өсімдіктер мен хайуанаттардың өте майданегізгі құрылыстық және
қызметтік бөлігі.
Тіршілік әрекеттерін өз алдына дербес жүзеге асара алатын бактериялар,
балдырлар, саңырауқұлақтар бір клеткалы организмдерге жатады. Бұлардың
басым көпшіліктері өте майда, көзге ілінер-ілінбес организмдер.
Өмірімізде күнделікті көзге түсетін жоғары сатыдағы өсімдіктердің
барлығы көп клеткалы организмдерге жатады. Мысалы, ағаштың жапырағанда
20000000 клетка бар. Егер бір ағаштың жапырақ саны 4 триллионға жетеді
екен.
Өсімдіктің жалпы денесін құрастыратын жеке мүшелері – жапырақ, сабақ,
тамыр, гүл шоғырлары өз алдына белгілі қызмет атқарады. Олардың әр қайсысы
түрліше қызмет атқаратын бірнеше ұлпалардан құралған. Жеке ұлпалар бір-
біріне пішіндері және атқаратын қызметтері жағынан ұқсас клеткалар
жиынтығынан тұрады. Бір ұлпадағы клеткалардың пішіндері және атқаратын
қызметтері басқа ұлпалардағыдан өзгеше болады.
Алайда көп клеткалы өсімдіктердің жеке клеткалары атқаратын қызметін
бір клеткалы организмдердің қызметімен салыстыруға болмайды. Себебі, көп
клеткалы организмдердегі жеке клеткалар тіршілік әрекеттері, атқаратын
қызметі жағынан бір клеткалы организмдерге тән дербестігін жоғалта
бастайды.
Сондықтан жеке клеткаларды бір жағынан дербес организмдер, екіншк
жағынан көп клеткалы организмдердің ең майда және қарапайым бөлігі деп
қарастырған жөн.
Жекеленіп алынған клеткалар көлемдері жағынан да алуан – түрлі болып
келеді.
Ең майда деген бактерия клеткасының біреуінің құрамында 10 молекула
болады екен. Міне, осының өзі тірі организмнің майда бірлігі – клетканың
қаншалықты күрделі екендігін дәлелдеп, неліктен тіршілікке байланысты
зеттеулер соның ішінде физиологиялық зерттеулер клеткадан басталатындығы
түсінікті.
Клеткалар сыртқы пішіндері жағынан да түрліше болуы мүмкін.
Өсімдік клеткасын микроскоппен қарағанда ең алдымен көзге түсетін үш
бөлігі – қабығы, протопласты, вакуоль байқалады.
Протоплазманың құрамында құрылыстық бөліктер, цитоплазма, рибосома
орналасқан. Құрылыстық бөліктерге – ядро, митохондрия, пластид жатады.
Цитоплазманың өзі мембраналардан, майда денешіктерден, цитоплазмалық
негізден (матрикс) құралған.
Атқаратын қызметтеріне байланысты клетканың құрылыстық бөліктерін үш
топқа бөлуге болады: 1) өзгертуші машиналар – митохондрия, хлоропластар; 2)
белок және басқа полимерлердің синтезделуін жүзеге асыратын машиналар –
рибосома, ядро; 3) май қышқылдары мен холестеринді синтездеуге қатысатын
метоболиттік жүйе.
Клетка сыртынан целлюлозадан және басқа полисахаридтерден құралған
қабықпен қоршалған. Оның толып жатқан ірі саңылаулары болады. Сондықтан ол
еріген заттардың клетка ішіне енуіне немесе сыртына шығуына кедергі бола
алмайды. Клетка қабығының ішкі жағында цитоплазманы қоршаған плазмалық
мембрана – плазмалемма орналасқан. Ол өзі арқылы заттарды қабыққа
қарағанда, таңдап өткізеді. Соған байланысты заттардың клеткаға енуін және
одан шығуын реттейді. Цитоплазмада митохондрия, хлорпласттар, ядро, т.б.
оргонойдтар орналасқан. Өсімдіктердің өсіп жетілген клеткаларында тонопласт
деп аталатын мембранамен қоршалған үлкен орталық вакуоль бар. Ол құрамында
минералдық иондар. Органикалық қышқылдар, кейде қанттар және амин
қышқылдары бар ерітіндіге толы болады.
Өсімдік клеткасының ішкі бөліктері бір – бірінен мембраналар арқылы
оқшауланады.
Клетканың жеке бөліктерінің құрылысы мен атқаратын қызметтері
Клетка қабығы
Өсімдік клеткасының ішінін, көлемін анықтайтын және оларды бір –
бірінен ажырататын, сыртын қоршаған, негізінен полисахаридтерден құралған,
тығыз қабығы болады. Ол клетканың митоздық бөлінуінің телофазалық кезеңінде
қалыптасады.
Алғашқы қабықтың құрамына енетін бөліктерін төрт топқа бөлуге болады:
1) Құрылыстық бөліктер – целлюлоза, хитин, глюкан, маннан немесе ксилан. 2)
Қабық негізінің бөліктері – гемицеллюлозалар, пектиндер, белоктар,
липидтер. 3) Қабықтың астарын лигнин, суберин және юасқа қосындылар
бедерлейді. 4) Қабықтың тыс жағының құрамына кутин және балауыз енеді.
Клетканың алғашқы және қайталама қабықтарының негізгі қаңқасы
целлюлоза талшықтарынан құралады. Целлюлоза – Д- глюкозаның 1000 – 11000
молекуласынан құралатын өте ірі молекулалы полисахарид.
Гемицеллюлозалар – күрделі полимерлер, пентоза және гексозалардың
туындысы болып есептеледі. Оларды сілтілі еріткіштерде ерітіп, әлсіздеу
қышқылдармен ыдыратуға болады.
Клетка қабығының негіздік бөлігінде көмірсулы қосындылардан басқа
экстенсин деп аталатын құрылыстық белок бар. Оның құрамындағы амин
қышқылдардың 20 проценті оксипролин үлесіне келеді.
Клетка қабығының астар жағы, негізінен, гетерополимерлі хош иісті
қосынды – лигнинмен бедерленеді. Ол клетка қабығында проксилема
түтіктерінің қалыптаса бастаған кезінде пайда болып, біртіндеп алғашқы және
қайталама қабықтың құрамына енеді. Лигниннің жедел пайда болуы клетканың
өсуі тоқтағаннан кейін байқалады.
Клетка қабығының тыс жағындағы гидрофобты заттардың өкілі – кутинде
оксимай қышқылдарынан құралған қосындыға жатады. Кутиннің бастамалары –
клетка қабығы эпидермалық клеткаларының сыртына шығып қатайып,
полисахаридтер мен қосылып кутикуланы қалыптастырады.
Кутинді қабық цитоплазмадан бөлінетін балауызбен де араласады. Құрамы
жағынан балауыз май қышқылдары мен бір атомды спирттердің күрделі эфирі
болып саналады. Сондықтан кутикуланың гидрофобтық қасиеті жоғарылап, судың
енуіне кедергі келтіреді.
Клетка қабығының құрылысы. Жалпы құрамының күрделілігіне қарамастан
қабықтың қалыңдығы 0,1- ден ондаған микрон аралығында болады. Меристеманың
бөлінетін және созылып өсетін клеткаларын қоршаған алғашқы қабық біртіндеп
қалыңдап, қайталама қабыққа айналады. Көрші екі клетканың алғашқы
қабаттарының арасында табақша деп аталатын аморфты үшінші қабықша пайда
болады.
Меристемалық клеткалардың алғашқы қабығында жіңішке жіпшумақтар қабық
негізінде пішінсіз тор жасап орналасады. Клетка ұзарған сайын жіп
шумақтардың орналасуы кәдімгі түзу пішінді тордың құрылысынбейнелей
бастайды. Алғашқы қабықтың астар жағында жіпшумақтар ұзарып, өсу бойына
көлденең бағытталып, тыс жағындағыфлар қатарласа орналасады. Қабық
бөліктерінің бұндай орналасуын көп қабатты торлы құралыс деп атайды.
Көптеген клеткаларының алғашқы қабығында сондай құрылысты аймақтардың
аралықтарында ұзарып өсу бағытын бойлай жайғасқан жіпшумақ тартпалар пайда
болады.
Ұлпалардағы және мүшелердегі клетка қабықтары өзара ұштапыс апопласт
деп аталатын біртұтас жүйе құрайды. Осы жүйе арқылы клетка араларында,
сондай-ақ өсімдіктің жалпы денесінде еріген заттар оңай, кедергісіз
тасымалданады.
Клетка қабығындағы еріген заттардың ірігуі, сіңуі және бөлінуі жүзеге
асатын саңылаулар жиынтығы бос кеңістік деп аталады. Клетка қабығындағы
полисахаридтерді синтездейтін ферменттер болмағанымен, полимерлердің өзрегу
реакцияларына қатысатын ферменттер бар екені анықталды.
Қос жарнақты өсімдіктердің клетка қабықтарында көптеген зиянды
микроорганизмдерден бөлінетін полигалактоуроназа ферментін босатқылайтын,
соған сәйкес клеткаларды індеттену әсерінен қорғайтын белоктардың
болатындығы анықталды.
Клетка қабығының қалыптасуы полимерлердің пайда болуынан басталып,
клетка және өсімдік өмірінің кезеңдерінде түрлі өзгерістерге ұшырап,
күрделі құрылымға айналуымен аяқталады. Бұл процеске клетка ядросы,
рибосома, эндоплазмалық тор, Гольджий аппараты, плазмалемма қатысады.
Плазмалемма
Клетка ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Барлық тірі организмдердің денесі майда тор тәріздес клеткалардан
тұратыны ерте заманнан, лупа мен микроскоп пайда болған кезден, оларды
тіршілік құбылыстарын зерттеуге пайдалана бастағаннан белгілі болған.
Клетка- өсімдіктер мен хайуанаттардың өте майданегізгі құрылыстық және
қызметтік бөлігі.
Тіршілік әрекеттерін өз алдына дербес жүзеге асара алатын бактериялар,
балдырлар, саңырауқұлақтар бір клеткалы организмдерге жатады. Бұлардың
басым көпшіліктері өте майда, көзге ілінер-ілінбес организмдер.
Өмірімізде күнделікті көзге түсетін жоғары сатыдағы өсімдіктердің
барлығы көп клеткалы организмдерге жатады. Мысалы, ағаштың жапырағанда
20000000 клетка бар. Егер бір ағаштың жапырақ саны 4 триллионға жетеді
екен.
Өсімдіктің жалпы денесін құрастыратын жеке мүшелері – жапырақ, сабақ,
тамыр, гүл шоғырлары өз алдына белгілі қызмет атқарады. Олардың әр қайсысы
түрліше қызмет атқаратын бірнеше ұлпалардан құралған. Жеке ұлпалар бір-
біріне пішіндері және атқаратын қызметтері жағынан ұқсас клеткалар
жиынтығынан тұрады. Бір ұлпадағы клеткалардың пішіндері және атқаратын
қызметтері басқа ұлпалардағыдан өзгеше болады.
Алайда көп клеткалы өсімдіктердің жеке клеткалары атқаратын қызметін
бір клеткалы организмдердің қызметімен салыстыруға болмайды. Себебі, көп
клеткалы организмдердегі жеке клеткалар тіршілік әрекеттері, атқаратын
қызметі жағынан бір клеткалы организмдерге тән дербестігін жоғалта
бастайды.
Сондықтан жеке клеткаларды бір жағынан дербес организмдер, екіншк
жағынан көп клеткалы организмдердің ең майда және қарапайым бөлігі деп
қарастырған жөн.
Жекеленіп алынған клеткалар көлемдері жағынан да алуан – түрлі болып
келеді.
Ең майда деген бактерия клеткасының біреуінің құрамында 10 молекула
болады екен. Міне, осының өзі тірі организмнің майда бірлігі – клетканың
қаншалықты күрделі екендігін дәлелдеп, неліктен тіршілікке байланысты
зеттеулер соның ішінде физиологиялық зерттеулер клеткадан басталатындығы
түсінікті.
Клеткалар сыртқы пішіндері жағынан да түрліше болуы мүмкін.
Өсімдік клеткасын микроскоппен қарағанда ең алдымен көзге түсетін үш
бөлігі – қабығы, протопласты, вакуоль байқалады.
Протоплазманың құрамында құрылыстық бөліктер, цитоплазма, рибосома
орналасқан. Құрылыстық бөліктерге – ядро, митохондрия, пластид жатады.
Цитоплазманың өзі мембраналардан, майда денешіктерден, цитоплазмалық
негізден (матрикс) құралған.
Атқаратын қызметтеріне байланысты клетканың құрылыстық бөліктерін үш
топқа бөлуге болады: 1) өзгертуші машиналар – митохондрия, хлоропластар; 2)
белок және басқа полимерлердің синтезделуін жүзеге асыратын машиналар –
рибосома, ядро; 3) май қышқылдары мен холестеринді синтездеуге қатысатын
метоболиттік жүйе.
Клетка сыртынан целлюлозадан және басқа полисахаридтерден құралған
қабықпен қоршалған. Оның толып жатқан ірі саңылаулары болады. Сондықтан ол
еріген заттардың клетка ішіне енуіне немесе сыртына шығуына кедергі бола
алмайды. Клетка қабығының ішкі жағында цитоплазманы қоршаған плазмалық
мембрана – плазмалемма орналасқан. Ол өзі арқылы заттарды қабыққа
қарағанда, таңдап өткізеді. Соған байланысты заттардың клеткаға енуін және
одан шығуын реттейді. Цитоплазмада митохондрия, хлорпласттар, ядро, т.б.
оргонойдтар орналасқан. Өсімдіктердің өсіп жетілген клеткаларында тонопласт
деп аталатын мембранамен қоршалған үлкен орталық вакуоль бар. Ол құрамында
минералдық иондар. Органикалық қышқылдар, кейде қанттар және амин
қышқылдары бар ерітіндіге толы болады.
Өсімдік клеткасының ішкі бөліктері бір – бірінен мембраналар арқылы
оқшауланады.
Клетканың жеке бөліктерінің құрылысы мен атқаратын қызметтері
Клетка қабығы
Өсімдік клеткасының ішінін, көлемін анықтайтын және оларды бір –
бірінен ажырататын, сыртын қоршаған, негізінен полисахаридтерден құралған,
тығыз қабығы болады. Ол клетканың митоздық бөлінуінің телофазалық кезеңінде
қалыптасады.
Алғашқы қабықтың құрамына енетін бөліктерін төрт топқа бөлуге болады:
1) Құрылыстық бөліктер – целлюлоза, хитин, глюкан, маннан немесе ксилан. 2)
Қабық негізінің бөліктері – гемицеллюлозалар, пектиндер, белоктар,
липидтер. 3) Қабықтың астарын лигнин, суберин және юасқа қосындылар
бедерлейді. 4) Қабықтың тыс жағының құрамына кутин және балауыз енеді.
Клетканың алғашқы және қайталама қабықтарының негізгі қаңқасы
целлюлоза талшықтарынан құралады. Целлюлоза – Д- глюкозаның 1000 – 11000
молекуласынан құралатын өте ірі молекулалы полисахарид.
Гемицеллюлозалар – күрделі полимерлер, пентоза және гексозалардың
туындысы болып есептеледі. Оларды сілтілі еріткіштерде ерітіп, әлсіздеу
қышқылдармен ыдыратуға болады.
Клетка қабығының негіздік бөлігінде көмірсулы қосындылардан басқа
экстенсин деп аталатын құрылыстық белок бар. Оның құрамындағы амин
қышқылдардың 20 проценті оксипролин үлесіне келеді.
Клетка қабығының астар жағы, негізінен, гетерополимерлі хош иісті
қосынды – лигнинмен бедерленеді. Ол клетка қабығында проксилема
түтіктерінің қалыптаса бастаған кезінде пайда болып, біртіндеп алғашқы және
қайталама қабықтың құрамына енеді. Лигниннің жедел пайда болуы клетканың
өсуі тоқтағаннан кейін байқалады.
Клетка қабығының тыс жағындағы гидрофобты заттардың өкілі – кутинде
оксимай қышқылдарынан құралған қосындыға жатады. Кутиннің бастамалары –
клетка қабығы эпидермалық клеткаларының сыртына шығып қатайып,
полисахаридтер мен қосылып кутикуланы қалыптастырады.
Кутинді қабық цитоплазмадан бөлінетін балауызбен де араласады. Құрамы
жағынан балауыз май қышқылдары мен бір атомды спирттердің күрделі эфирі
болып саналады. Сондықтан кутикуланың гидрофобтық қасиеті жоғарылап, судың
енуіне кедергі келтіреді.
Клетка қабығының құрылысы. Жалпы құрамының күрделілігіне қарамастан
қабықтың қалыңдығы 0,1- ден ондаған микрон аралығында болады. Меристеманың
бөлінетін және созылып өсетін клеткаларын қоршаған алғашқы қабық біртіндеп
қалыңдап, қайталама қабыққа айналады. Көрші екі клетканың алғашқы
қабаттарының арасында табақша деп аталатын аморфты үшінші қабықша пайда
болады.
Меристемалық клеткалардың алғашқы қабығында жіңішке жіпшумақтар қабық
негізінде пішінсіз тор жасап орналасады. Клетка ұзарған сайын жіп
шумақтардың орналасуы кәдімгі түзу пішінді тордың құрылысынбейнелей
бастайды. Алғашқы қабықтың астар жағында жіпшумақтар ұзарып, өсу бойына
көлденең бағытталып, тыс жағындағыфлар қатарласа орналасады. Қабық
бөліктерінің бұндай орналасуын көп қабатты торлы құралыс деп атайды.
Көптеген клеткаларының алғашқы қабығында сондай құрылысты аймақтардың
аралықтарында ұзарып өсу бағытын бойлай жайғасқан жіпшумақ тартпалар пайда
болады.
Ұлпалардағы және мүшелердегі клетка қабықтары өзара ұштапыс апопласт
деп аталатын біртұтас жүйе құрайды. Осы жүйе арқылы клетка араларында,
сондай-ақ өсімдіктің жалпы денесінде еріген заттар оңай, кедергісіз
тасымалданады.
Клетка қабығындағы еріген заттардың ірігуі, сіңуі және бөлінуі жүзеге
асатын саңылаулар жиынтығы бос кеңістік деп аталады. Клетка қабығындағы
полисахаридтерді синтездейтін ферменттер болмағанымен, полимерлердің өзрегу
реакцияларына қатысатын ферменттер бар екені анықталды.
Қос жарнақты өсімдіктердің клетка қабықтарында көптеген зиянды
микроорганизмдерден бөлінетін полигалактоуроназа ферментін босатқылайтын,
соған сәйкес клеткаларды індеттену әсерінен қорғайтын белоктардың
болатындығы анықталды.
Клетка қабығының қалыптасуы полимерлердің пайда болуынан басталып,
клетка және өсімдік өмірінің кезеңдерінде түрлі өзгерістерге ұшырап,
күрделі құрылымға айналуымен аяқталады. Бұл процеске клетка ядросы,
рибосома, эндоплазмалық тор, Гольджий аппараты, плазмалемма қатысады.
Плазмалемма
Клетка ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz