Еуропалық Қауымдастық құқығының заңдық болмысы мен құрылтай және институционалдық сипаттағы негізгі құжаттары
Кіріспе
1. Еуропалық Қауымдастық пен Еуропалық Одақтың қазіргі
кезендегі орны мен іс.әрекеттерінің маңызы
1.1 Еуропалық қауымдастықтардың құрылуы мен олардың Еуропалық Одаққа трансформациялау процесі
1.2 Еуропалық Одақ қызметінің негізгі бағыттары мен салалары
1.3 Қауымдастық құқығы мен халықаралық құқық
2. Еуропалық Қауымдастық құқығының заңдық болмысы мен құрылтай және институционалдық сипаттағы негізгі құжаттары
2.1 Мүше — мемлекеттердің құрылтай құжаттары — бірінші кезектегі құқық
2.2 Қауымдастық құқығы мен халықаралық құқық
2.3 Қауымдастық құқықтарының жалпы принциптері
3. Еуропалық Одақтың басты органдары
3.1 Еуропалық Одақтың басты органдарының маңызы мен құрылуының сипаты
3.2 Еуропалық Кеңес пен Еуропалық Комиссия
3.3 Еуропалық Парламент
3.4 Еуропалық Сот
4. Еуропалық Одақ және Қазақстан
4.1 Еуропалық Одақтың Қазақстанмен қарым.қатынастарын орнатуы. ТАСИС бағдарламасының мәні
4.2 Қазақстан мен Еуропалық Одақтың заң саласындағы қарым.қатынастары. Саяси.құқықтық база
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Библиография ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1. Еуропалық Қауымдастық пен Еуропалық Одақтың қазіргі
кезендегі орны мен іс.әрекеттерінің маңызы
1.1 Еуропалық қауымдастықтардың құрылуы мен олардың Еуропалық Одаққа трансформациялау процесі
1.2 Еуропалық Одақ қызметінің негізгі бағыттары мен салалары
1.3 Қауымдастық құқығы мен халықаралық құқық
2. Еуропалық Қауымдастық құқығының заңдық болмысы мен құрылтай және институционалдық сипаттағы негізгі құжаттары
2.1 Мүше — мемлекеттердің құрылтай құжаттары — бірінші кезектегі құқық
2.2 Қауымдастық құқығы мен халықаралық құқық
2.3 Қауымдастық құқықтарының жалпы принциптері
3. Еуропалық Одақтың басты органдары
3.1 Еуропалық Одақтың басты органдарының маңызы мен құрылуының сипаты
3.2 Еуропалық Кеңес пен Еуропалық Комиссия
3.3 Еуропалық Парламент
3.4 Еуропалық Сот
4. Еуропалық Одақ және Қазақстан
4.1 Еуропалық Одақтың Қазақстанмен қарым.қатынастарын орнатуы. ТАСИС бағдарламасының мәні
4.2 Қазақстан мен Еуропалық Одақтың заң саласындағы қарым.қатынастары. Саяси.құқықтық база
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Библиография ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Жоспар:
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3 3
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ...
1. Еуропалық Қауымдастық пен Еуропалық Одақтың қазіргі
кезендегі орны мен іс-әрекеттерінің 7
маңызы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.1Еуропалық қауымдастықтардың құрылуы мен олардың
Еуропалық Одаққа трансформациялау 7
процесі ... ... ... ... ... ... ...
1.2Еуропалық Одақ қызметінің негізгі бағыттары мен
салалары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ...12
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ...
1.3Қауымдастық құқығы мен халықаралық 14
құқық ... ... ... ... ... ... .
2. Еуропалық Қауымдастық құқығының заңдық болмысы мен құрылтай
және институционалдық сипаттағы негізгі 18
құжаттары ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ...
2.1Мүше — мемлекеттердің құрылтай құжаттары — бірінші
кезектегі 18
құқық ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ...
2.2Қауымдастық құқығы мен халықаралық 22
құқық ... ... ... ... ... ... .
2.3Қауымдастық құқықтарының жалпы 25
принциптері ... ... ... ... ... .
3. Еуропалық Одақтың басты 33
органдары ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ..
3.1Еуропалық Одақтың басты органдарының маңызы мен
құрылуының 33
сипаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ..
3.2Еуропалық Кеңес пен Еуропалық 34
Комиссия ... ... ... ... ... ... .. ...
3.3Еуропалық 36
Парламент ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ...
3.4Еуропалық 40
Сот ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ..
4. Еуропалық Одақ және 46
Қазақстан ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ...
4.1Еуропалық Одақтың Қазақстанмен қарым-қатынастарын орнатуы.
ТАСИС бағдарламасының 46
мәні ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...
4.2Қазақстан мен Еуропалық Одақтың заң саласындағы
қарым-қатынастары. Саяси-құқықтық 52
база ... ... ... ... ... ... ... .. .
Қорытынды ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .60
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...
Библиография ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... .. 63
КІРІСПЕ
Еуропалық құқық - біріншіден, өз пәні мен реттеу әдістері бар құқықтың
жеке саласы. Екіншіден, еуропалық құқық өз алдына оқу тәртібі ретінде
еуропалық құқық туралы білім жүйесін үйрету және құқықтық реттеу
саласындағы жұмысқа мамандарды дайындау үшін арналған. Үшіншіден, еуропалық
құқық еуропалық құқықтың негіздерін, оның тарихын, ішкі қызметінің
заңдылығын, басқа құқық салаларымен байланысын, еуропалық құқықтың құрылымы
мен оның құзыреті арасындағы келіспеушілікті, пәрменділік жолдарын биіктету
мен даму тенденцияларын зерттейтін ғылым ретінде саналады.
Еуропалық құқық, біріншіден, біздің континенттегі экономикалық
қатынастарды реттейді: сауда-саттықты, банкылық операцияларды, бірлескен
кәсіпорынды құру, инвестициялық операцияларды. Ол бірқатар шамада азаматтық
құқықтар мен бостандықтар саласын қамтиды. Бүл адам құқықтары мен негізгі
бостандықтарын қорғау туралы Еуропалық конвенцияның әрекет механизмінде
айқын көрініс табады.
Еуропалық құқық - өзіне әртүрлі құқық салаларына жататын нормаларды
енгізетін үлкен және бұтақталған құқықтық массив болып табылады. Бұфнда
жариялық пен жеке құқық нормалары, дәстүрлі және жаңа құқық салалары
байланысады.
Еуропалық құқықтың дамуы барлық Еуропаның бірігу бағытына апаратын
позитивті процестерді қамтиды. Бүған мысал Еуропалық Кеңес. Бүл өте беделді
халықаралық ұйым, оның мақсаты жалпы байлық болып табылатын мүшелер
арасындағы мұрат пен принциптерді жүзеге асыру мен қорғауға бағытталған
үлкен бірлікке жету, олардың экономикалық және әлеуметтік үдеуіне көмектесу
(Еуропалық Кеңес Жарғысының 1 Бабы). Еуррпалық Кеңес өз мақсаттарьша
жетудің жалпы мүддесін біддіретін мәселелерді қарастыру, келісімдерді
бекіту және экономикалық, әлеуметтік, мәдени, ғылыми, қүқықтық, әкімшілік
салаларында бірлескен әрекеттерді өткізу жолын таңдайды.
Еуропалық құқық қауымдастық құқығы ретінде жеке және айрықша құқық
болып табылады. Өз шекарасымен қатар өз табиғаты бар. Ол дәстүрлі
халықаралық құқықтан елеулі ерекшеленетін жаңа құқық. Олар Қауымдастықтың
ата заңын құрайды және онда бекітілген құқықтық нормалар Қауымдастық
құқығының ішкі жүйесін құрайды. Халықаралық құқықтан пайда болған
Қауымдастық құқығы оның барлық сипаттамасын қабылдамады, Қауымдастық
құқығының тұжырымдамасы халықаралық құқықтағы сәйкестіктерге қарағанда,
көбірек ұлттық құқықтың конституциялық және әкімшілік саларымен ұқсас.
Бірақ Қауымдастық құқығы ұлттық соттармен қолданылатындығына қарамастан, ол
ұлттық құқықтын ерекшеленеді. Ұлттық заңнаманың құрамалары Қауымдастық
нормаларын жоюға немесе оған түзетулер енгізуге құқығы жоқ. Жанжал пайда
болған жағдайда Қауымдастық нормалары ұлттық , құқықтың және соңғы
инстанцияның алдында басымдық заңды күшке ие.
Қауымдастық құқығында континенттік және жалпы құқықтың нормалары мен
идеялары, егемендік пен ұлттықүсті принциптері, бір тараптан — халықаралық,
екінші тараптан -үлттық құқықтар арасындағы өзара келісушілікпен табысты
қатар өмір сүреді.
Қауымдастық құқығын түсіну үшін, біріншіден 3 қүрылымын атап өту керек;
олар: Еуропалық көмір мен болат қорыту бірлестігі, Еуропалық экономикалық
қауымдастығы, атом энергиясы жөніндегі Еуропалық қауымдастық.
Үш қауымдастық арасындағы ең бастысы Еуропалық экономшсалық
қауымдастығы. Ол жалпы экономикалық сипаттағы кең интеграциялық бірлестік
болып табылады. Ал Еуропалық көмір мен болат қорыту бірлестігі мен атом
энергиясы жөніндегі Еуропалық қауымдастық Еуропалық экономикалық
қауымдастықтан өзгеше, мүше-мемлекеттің интеграциясында тек қана
экономиканың жеке секторларында ғана әрекет етеді.
Еуропалық құқықтың батыстылығының өз тарихи тамыры бар. Оның
территориялық шекарасы — Еуропаның саяси нышаны бойынша Батысқа және
Шығысқа бөлінуімен байланысты. Экономика саласында Еуропаның бөлінуін
Батыстағы капиталистік мемлекеттердің еуропалық қауымдастықтарды құруынан
көруге болады.
Қауымдастық құқығы алғашында халықаралық шарттар негізінде пайда
болған. Қауымдастық құқық - халықаралық құқық тәртібінде өз негізі бар
автономиялы жүйе. Оның құқығы бір жақтан халықаралық құқықпен, екінші
жақтан ұлттық құқықпен шектеседі. Ол екі тараптың да ықпалына түседі,
екеуімен де шекаралық жүйемен генетикалық байланыста, әсіресе халықаралық
құқықпен, бірақ оның табиғаты мен беталысының дамуы барған сайын өзінің
дербестігін айқындайды.
Маастрихт Шарты өз автономиясы мен қауымдастық құқығының дербестігін
бекітті. Көбінесе түтас ішкі нарықтың құрамасы мен қызмет ету мәселесі
бойынша ол тауар, тұлға, қызмет көрсету мен капиталдың еркін жылжуын,
аймақтық ауылшаруашылықты және көліктік саясатты, әсіресе экономикалық және
валюталық Одақты жүзеге асыру саласында Қауымдастыққа кеңірек өкілдік
бекітті. Бұл жаңа өкілдіктер мүше-мемлекеттер үшін шешімдерді қабылдауға
міндетті болып келетін кеңірек мүмкіндік алған Еуропарламент, Кеңес,
Комиссия, Сот және қауымдастықтың басқа мекемелер іс-әрекетінің белсенді
дамуына құқықтық негізі ретінде қызмет етеді.
Қауымдастық құқығының басымдығы — халықаралық құқықпен жақындастыратын
белгі. Бүл мүше-мемлекеттердің ішкі құқығының алдында қауымдастық құқық
билігінің жоғары орын алатындығын білдіреді.
Егер қауымдастық құқығы өз алдына ұлттық - және халықаралық құқытан
ерекшеленетін құқықтық тәртіп болса, онда Еуропалық Одақтың құқықтық
реттелуі халықаралық құқықтың құрамды бөлігі болып табылады.
Дипломдық жұмыс барысында Еуропалық Одақтың құрылуына негіз болған
1992 жылғы Маастрихт Шартына, 1951 жылғы Еуропалық көмір мен болат қорыту
туралы Париж Шартына, 1957 жылғы Еуропа экономикалық қауымдастық, атом
энергиясы жөніндегі Еуропалық Қауымдастық туралы Рим Шартына, Еуропалық
Одақ пен Қазақстан арасындағы көптеген келісімдерге, екіжақты және көпжақты
шарттарға көп көңіл аударылды.
Диплом жұмысының зерттеу мақсаты болып – Еуропалық Қауымдастық пен
Еуропалық Одақтың құқықтық базасы мен құқықтық жағдайын анықтау,
Қауымдастық құқығы мен халықаралық құқықтың ара-қатынасын зерттеу,
интеграция мәселесін қарастыру, Еуропалық Қауымдастық пен Еуропалық Одақтың
құқықтық даму тарихына анализ жасау, Еуропалық Одақпен Қазақстанның қарым-
қатынасын зерттеу және Еуропалық Одақ пен Еуропалық Қаымдасықтың құқықтық
сипаттарының ерекшеліктерін орнату, негізгі бағыттарын айқындау болып
табылады.
Қойылған мақсаттарға жүгіне отырып,келесі міндеттерді анықтау қажет:
1.Еуропалық Қауымдастық пен Еуропалық Одақтың құқықтық базасының
қалыптасу тарихын, құқықтық институттары мен пәнін, басты органдарын,
халықаралық құқықпен байланысын көрсету.
2.Қазақстан Республикасымен қарым-қатынасын орнату жөніндегі, ТАСИС
бағдарламасының мәнін ашып көрсету, Республикамыздың Еуропалық Одақпен заң
саласындағы ара-қатынасын зерттеу.
3.Қауымдастық құқықтың жалпы принциптерін зерттеу мен талдау жасау.
Диплом жұмысының зерттеу объектісі - Еуропалық Қауымдастық пен
Еуропалық Одақтың жағдайына байланысты пайда болатын қоғамдық қатынастар
болып табылады.Ал осы ұйымның шеңберінде жүзеге асырылған және жүзеге
асырылады деп болжанып отырған интеграциялық процесстер – осы диплом
жұмысының пәні болып табылады.
Диплом жұмысын орындау барысында эмпирикалық,теоретикалық зерттеу
әдістері қолданылды, соның ішінде тарихи, талдау және синтез әдістері
көрініс тапты.
Қорғауға келесі ережелер шығарылады:
1. Еуропалық Одақтың ТМД елдерімен ынтымақтастық бастамасы 1991
жылдың 31 желтоқсанынан басталды. Егемендікті алғаннан кейін
жаңа тәуелсіз мемлекеттер халықаралық қарым – қатынастардың
жеке субьектісі болды. Орталық Азия аймағындағы жаңа тәуелсіз
мемлекеттердің сыртқы саясаты басынан әлемнің барлық
мемлекеттерімен өзара тиімді және тең құқылы қатынастар орнатуға
бағытталған еді.Бұл мемлекеттер үшін Еуропалық Одақпен қарым –
қатынас дамытуының қажеттігі мен перспективасы осы одақтың
әлемдік саясаттағы, экономикадағы, мәдениеттегі алатын орнымен
және ролімен түсіндіріледі. 1992 жылдан бастап, Еуропалық Одақ
Орталық Азия елдерімен дипломатиялық қатынастарды орната
бастады. Еуропалық Одақтың құқықтық саясатының негізі ТАСИС
бағдарламасының тәртібі болып табылады. 1992 жылдың аяғында
Алматыда Қазақстан Республикасына техникалық көмек көрсету
бойынша ТАСИС бағдарламасының шеңберінде Еуропалық Одақтың
Координациялық Бюросы ашылды. ТАСИС бағдарламасы шеңберінде
негізінен саяси, экономикалық, әлеуметтік, экологиялық
тұрғысынан, сонымен қатар ауылшаруашылық экономикасы саласында
көмек беріледі. Демек, Қазақстанның Еуропалық Одақпен қарым –
қатынастарды дамыту, Республикамыз үшін маңызды екенін ескере
отырып, әр – түрлі бағдарламаларға қосылуды орынды деп
есептейміз.
2. Еуропалық Одақтың құқықтық базасы, әлі күнге шейін даулы
мәселелерді туындап жатыр, мысалға, Еуропалық Одақтың
Конституциясы әлі барлық мемлекеттермен қабылданбаған,
мемлекеттер бір шешімге әлі келген жоқ. Сонымен қатар жаңа 10
мемлекеттің Еуропалық Одаққа қосылуы Еуропалық Парламентте
депутаттар санын өзгерту жөнінде мәселе қарастырылып жатыр және
бұл көптеген түсінбеушіліктерге, жағымсыз мәселелерге әкеліп
соқтыратындығын атап өту орынды болып табылады.
Біздің оймызша, жоғарыда айтылып кеткен шаралар Еуропалық Одақтың
қызметінің келешегін , әлемде өзінің жағымды орын алуына сенімдіміз.
Диплом жұмысының құрамы: кіріспеден, 4 бөлімге жинақталған 12
тармақтан, қорытынды және библиографиядан тұрады. Диплом жұмысының жалпы
көлемі 65 бет.
1. ЕУРОПАЛЫҚ ҚАУЫМДАСТЫҚ ПЕН ЕУРОПАЛЫҚ ОДАҚТЫҢ ҚАЗІРГІ КЕЗЕҢДЕГІ
ОРНЬІ МЕН ІС-ӘРЕКЕТТЕРІНІҢ МАҢЫЗДАРЫ.
1.1. Еуропалық Қауымдастықтардың құрылуы мен олардың Еуропалық
Одаққа трансформациялау процесі.
Соғыстан кейін жаңа халықаралық экономикалық және саяси жағдайларда
Еуропада интеграциялық процестер басталды, олар тұтас шаруашылық
комплексінің қалыптасуына апаратын өзара бейімделумен , экономикалық және
өндірістік ынтымақтастықты кеңейтумен, бірден алты мемлекеттің ұлттық
шаруашылығын бірлестірумен, шаруашылық өмір интернационализациясының жоғары
нысанымен сипатталады.
Халықаралық экономика мен саясатта дүниежүзілік соғыс әсерінен
ұстанымның әлсіреуі батысеуропалық мемлекеттердің біреулеп емес, бірлесе
өзін бекіту жолдарын іздеуді талап етті.
Осы заманғы батысеуропалық интеграциясының негізі басында екі француз
саясаткерлері — Жан Монне және Робер Шуман тұрды. Олар көмір өндіру мен
болат қорыту өндірістерінің қайнар салаларын франко-германиялық бірлесуіне
бастама салды. Канцлер Адэнауэрдің Монне-Шуман жоспарын белсенді қолдауы
көмір және болат қорыту жөніндегі Еуропалық бірлестігінің құрылуына маңызды
қадам жасады.
Экономиканы қалпына келтіру үшін Батыс елдеріне көмек көрсету жөніндегі
Маршалл жоспарын жүзеге асыруына қатысқан 1948 жылғы еуропалық экономикалық
ынтымақтастық Бірлестігінің қүрылуы батысеуропалық интеграция жолына
тәжірибелі қадам болды. Еуропалық көмір мен болат қорыту Бірлестігіне 17
мемлекет кірді, ал 1949 жылы оған ГФР қосылды.
Батысеуропалық мемлекеттер Бретон-Вуд жүйесіне қосылып, оларға несие
беретін халықаралық валюта қорының және Халықаралық қайта құру мен даму
Халықаралық банкінің мүшелері болды. Валюта курсының және қаржы жүйесінің
қалыпқа келуі экономиканың бекітілуіне маңызды әсерін тигізді.
Экономикалық өрлеудің тағы бір себебі жаңа техника мен технологияның
енуі болды. Экономиканың жаңа ғылыми салаларының дамуы — бірінші орында:
атом энергетикасы, есептегіш техникасы, электроника, химия полимері -
өндірістің кейінгі мамандығын анықтады.[1]
Еуропа үшін жаңа құбылыс ол экономикадық интеграциясы шеңберінде үш
қауымдастықтың құрылуы болды — Еуропалық
көмір мен болат қорыту бірлестігі (ЕКББ), Еуропалық экономикалық
қауымдастығы (ЕЭҚ), атом энергиясы жөніндегі Еуропалық қауымдастық(АЭЕҚ).
Бүл процесс негізінде экономиканың бұтақталған механизмі құрылды, аяғында
саяси интеграциялық органдар мен институттар да құрылды. Еуропалық
Қауымдастықтардың құрылуына бастапқы этапына 5 жылдық кезең жұмсалынды
(1945-1950ж.ж.).
1950 жылдың шілде айында үкіметаралық келіссөздері шеңберінде алты
мемлекеттің өкіддері (Франция, Германия, Италия және Бенилюкс)
сарапшыларымен қоса Еуропалық көмір мен болат қорыту Бірлестігін құру
жоспарының ақырғы детальдарын дайындады. Көмір және болат қорыту өндірісі
саласында Еуропалық қауымдастықтың формальді туылған күні 1951 жыл 18 сәуір
болып табылады, Еуропалық көмір мен болат қорыту Бірлестітін құрған Париж
шартына қол қойылған күннен бастап. Шарт 50 жылға бекітілді; оған алты
хаттама, өтпелі ережелер туралы конвенция, сонымен қатар Саара мәселесі
бойынша Франция мен ГФР арасындағы өзара хаттары қосымша құжат ретінде
қосылды.
Жалпы нарықтың принциптерін тәжірибелі жүзеге асыру, мүше-
мемлекеттердегі шарт ережелерінің орындалуын бақылау, Еуропалық көмір мен
болат қорыту бірлестігінің барлық территориясында көмір мен болат қорыту
өндірісін басқару мен реттеу қүзыреті Бірлестік институттарына жүктелді —
Жоғарғы Орган, Министрлер Кеңесі, Сот және Ассамблея.
Римде Еуропалық көмір мен болат қорыту бірлестігіне қатысушы
мемлекеттер Еуропалық экономикалық қауымдастық пен атом энергиясы жөніндегі
Еуропалық Қауымдастығын құру туралы Шартты 1957 жылдың 25 наурызында
бекітті (Римдік келісімдер). Қол қойылған шарттар барлық мүше-мемлекеттерде
бекітілгеннен кейін өз күшіне 1958 жылдың 1 қаңтарында күшіне енді. Ал 1958
жылдың наурызында Страсбург қаласында Еуропалық парламенттік ассамблеяның
бірінші жиналысы өтті.
Сонымен Батыс Еуропада үш Қауымдастық қүрылды: Еуропалық көмір мен
болат қорыту бірлестігі, Еуропа экономикалық қауымдастығы және атом
энергиясы жөніндегі қауымдастық. Шарттар оларды қолдану . салаларындағы
айырмашылықтарына қарамастан, бірдей мақсаттарды жариялайды: экономикалық
өмірдің үйлесімді дамуын, экономиканың тұрақты өсімін, оның қалыптылығын,
өмір деңгейін және мемлекеттер арасындағы байланыстың тығыздылығын көтеру.
Еуропалық экономикалық қауымдастықты бекітетін шарт үлкен маңызға ие.
Еуропа экономикалық
қауымдастығы туралы Шарттың маңызы және Еуропа экономика қауымдастығының
құқықтық актілері мен институттар қызметінің негізгі мазмұны нарықты құру
мен реттеуге апарады.[2]
Еуропа экономикалық қауымдастығы жалпы нарығының құрылуы 3 негізгі
элеметтен тұрады: біріншіден, қауымдастық негізін қүру — Еуропа экономика
қауымдастық мемлекеттердің Кеден Одағын және олардың арасындағы кедендік
шекараларын тарату, сонымен қатар бәсекеге кедергі жасайтын бөгеттерді
тарату және көмір мен металлургия салаларының өнімдерін сатудағы жалпы
либерализациясын енгізу. Бұны жүзеге асыру үшін 12-15 жылдық өтпелі кезең
алдын-ала қарастырылған еді. Әлсіреу, одан ары кедендік тосқауылды түсіру
жағдайы Батыс Еуропада өзара саудада сыйымды нарық құруға рұқсат бермеді
және 30 жылдары протекционизм саясатымен туылған халықаралық шаруашылық
байланыстардың құлауына төтеп бере алмады.
Екіншіден, Жалпы нарық ішінде бәсекеге кедергі жасайтын барлық бөгеттер
таратылды; қауымдастық мемлекеттері арасындағы капиталдар мен ақша
айналымына, инвестицияға барлық шектеулер жойылды. Жалпы нарықты құру 4
бостандықтармен қамтамасыз етуді қарастырады: тауарлардың, қызмет
көрсетудің, капиталдың және жұмыс қүшінің еркін жылжуын.
Жалпы нарықтың үшінші элементі позитивті интеграцияны
жүзеге асыру болып табылады — Еуропа экономикалық
қауымдастығы институттар арқылы мемлекеттердің жалпы
саясаттарды жүргізуі: ауылшаруашылық, көліктік,
антимонополиялық және т.б.
Рим Шартында Еуропа экономикалық қауымдастық әрекетінің басқа да
бағыттары анықталған, оларды жүзеге асыру шаралары туралы баяндалған. Олар
өзіне мүше-мемлекеттердің экономикалық саясаты мен төлем баланс
диспропорциясының үйлесімділігін; жалпы нарықтың қызмет жасау мақсатымен
мемлекет заңнамаларының жақындасуын; еңбекшілер үшін жүмыспен
қамтамасыздандыруды жақсарту мақсатымен Еуропалық әлеуметтік қордың
қүрылуын; жаңа ресурстарды тартуға шақырылған Еуропалық инвестициялық
банктің қүрылуын енгізеді.
Аtom энергиясы жөніндегі Еуропалық қауымдастық Еуропа экономикалық
қауымдастыққа қарағанда шағын мәртебеге және іс-әрекеттің кішігірім
масштабына ие болады, бірақ ол еуропадағы экономикалық даму салаларынан
біреуін қамтитын жартылай интеграцияның құрылуы болып табылады.
Рим Шарттарының күшіне енуі мүше-мемлекеттер өз өкілетін Еуропа
экономикалық қауымдастық құзыретіне біртіндеп беру және экономиканың
кейбір салаларында өкілеттіктерінің шектеулі екендігін білдіреді.
Мемлекеттер Қауымдастық шеңберінде жалпы еріктің қатысушылары бола бастады,
және серіктестіктердің пікірін ескермей өз бетінше дербес әрекет жасай
алмайтын болды. Өзіне міндеттерді қабылдау нәтижесінде мүше-мемлекеттер
Еуропа экономикалық қауымдастықтың жалпы құзыретіне өзінің үлттық
экономикалық салаларында егеменді құқықтарын берді және қауымдастық құқығын
қолдану мен сақтау жолымен жалпы ерікті орындауға келісті.[3]
1958 жылы Еуропа экономикалық қауымдастығының мемлекеттері алты
мемлекеттің Кеден Одақ ұйымының маңызды экономикалық бастамасы болып
табылатын валюталардың айналымын енгізді. Еуропа экономикалық
қауымдастығының ішіндегі кеден тарифтерінің бірінші арзандауы . 1959 жылдың
1 қаңтарында болды. Кеден одағы барлық тауар алмасымды, әсіресе өндірістік
тауарларды өрістеді. Мүше-мемлекеттер арасындағы импорттық және экспорттық
кеден баждары жойылды. Нәтижесінде 1968 жылдың 1 шілдесінде Қауымдастықтағы
барлық ішкі кеден шекаралары таратылды, ал оның ішкі шекараларында жалпы
кедендік тарифтер енгізілді.
Батыс Еуропадағы интеграциялық процестердің дамуына көмегін тигізген
маңызды фактор, алпысыншы жылдардағы экономикалық бум экономикада орайлы
жағдай болды, ол өнеркәсіптік, ауылшаруашылық өндірістің көптеген салаларын
қамтыды.
Осы жетістіктер толқынында 1971 жылы Вернер жоспары деп аталатын
экономикалық және валюталық одаққа өту программасы қабылдады. Бірақ
экономикалық және валюталық одақты құру жоспары сәтсіздікке ұшырады. Бұнда
маңызды рольді сыртқы жағдай ойнады. 70 жылдардың басында интеграциялық
қозғалысы алдыңғы уақытта бәсендеді, ал одан кейін мүлдем тоқтатылды.
Қауымдастық дамуының жаңа кезеңі, Еуропалық Одақтың құрылуы. 1980 жылы
А. Спинелли федералистің басқаруымен еуропарламентарийлердің үлкен тобы
бастама қабылдауға әрекеттенді, бұл бастама онан ары 1984 жылдың қаңтар
айында Еуропалық Одақ туралы Шарт жобасын көпшілік дауыспен қабылдануына
әкеліп соқтырды. 1985 жылы Қауымдастық Комиссиясының "Ішкі нарық құру
туралы ақ кітабында" ойлап қойылған мерзімді сақтау жөнінде алаңсыздық
білдірілді.
1985 жылдың мамыр айында Миландағы жоғары деңгейдегі
кездесуде, Үлыбритания, Дания және Греция мемлекеттерінің
оппозициясына қарамастан, Қауымдастықтың көпшілік
мемелекеттік лидерлері 1957 жылғы Рим шартын қайта қарастыру
мақсатында арнайы үкіметаралық конференцияның
шақырылуына келісті.
Бұндай қатаң келіс негізінен жаңа шарттың - Бірыңғай
Еуропалық Актінің және оның мазмұнының қабылдануын
алдын ала айқындады. Оған Люксембург пен Гаагада болған үкіметаралық
конференцияның қорытынды шешімі бойынша 1986 жылдың 17 және 28 қаңтарында
қауымдастық мүшелері — он екі мемлекетпен қол қойылған. Тұтасымен алғанда
Акт интеграцияның жаңа кезеңіндегі еуропаның бірыңғайлық идеясын жүзеге
асырды.
1990 жылы Германия мен Франция лидерлері - Г. Коль мен Ф. Миттеран —
екі үкіметаралық конференцияны шақыру ұсынысымен шықты. Оның біреуі саяси
одақ туралы мәселелерді, екіншісі — экономикалық және валюталық одақ туралы
мәселелерді қарастыруы керек еді. Екі жетекші ел лидерлерінің бастамасы
қайтадан он жылдық ағымдағы еуропалық интеграцияның қозғалысына талпыныс
берді.
Осының нәтижесінде Еуропалық Одақ туралы Маастрихт шарты қабылданды
(1992 жылы). 1991 жылы желтоқсанда Маастрихт қаласында болған Еуропалық
Одақ отырысында мемлекет пен үкімет басшылары шарттың жобасын мақұлдап,
1992. жылы 7 қаңтарда Еуропалық Одақ туралы Шарттың ақырғы мәтініне қол
қойды. Туылған жеріне байланысты көбінесе Маастрихт шарты деп аталады.
Маастрихтте Қауымдастықтың үйымдық бірлігі онан ары бекітілді. Үш
қауымдастық базасының негізінде (оның ешқайсысы таратылмай үшеуі бірлесті)
үш тіректен тұратын (саяси, экономикалық және валюталық одақтан) .Еуропалық
Одақ құрылды. Одақ жөне Қауымдастық түсініктері енді бірдей жүрді. Бұрынғы
институттар сақталынды, олардың қызмет салалары, негізгі қызметтері және
қүзыреттері елеулі өзгерістерге түспеді. Шарт еуропалық мемлекеттердің
саяси одағының теңделу мәселелеріне қатысты интеграцияның жаңа бағыттарын
белгілейді. Осылай бірыңғай еуропалық азаматтық; Экономикалық және
валюталық Одақ (ЭВС) құрылды. Шарт процесі кем дегенде екі онжылдықты
алатын саяси және әскери одақтың құрылуын және бірыңғай үкіметтің құрылуын
үйғарды. Еуропарламент тарапынан Еуропалық Одақ үшін бірыңғай
конституцияның қабылдануы туралы да ұсыныс жасалынды.
Осыған сәйкес Еуропалық Одақ дамуының ұзақ мерзімді
стратегиясы қабылданды.
Қазіргі әрекеттегі Маастрихт Шарты еуропалық азаматтық институтының
пайда болуына негіз болды. Бірінші рет Еуропалық Одақ заңнамасына
субсидиарлық принципі енгізілді (ол 1984 жылғы Еуропалық Одақ туралы
шарттың жобасында бейнеленген еді). Бұл принцип қай жақтың нәтижесі
тиімдірек болса, сол деңгейде мәселелерді шешу жолын қарастырады.
Субсидиарлық идеясы дәстүрлі федерализм принципіне жақын.[4]
1.2 Еуропалық Одақ қызметінің негізгі бағыттары мен салалары.
Еуропалық Қауымдастық негізінде құрылған Одақ оның құрылғысын, құрылымы
мен ұйым архитектурасын құраған саяси сферамен және ынтымақтастық нысанымен
толықтырылды.
Еуропалық Қауымдастық қызметінің бірінші кезеңінде жалпы нарық
негіздерінің құрылуына және Кедендік Одақтың жасалуына көмегін тигізген
шаралар өткізілді.
Жалпы сауда саясатының шеңберінде Еуропалық Одақ институттары көпжақты
келісімдерге қатысады, өздерінің жеке, дербес қорғаныс және антидемпингтік
шараларын жүргізеді; өздеріне қолайлы режимнің ұсынылуына жетеді.
Экономикалық және саяси өзара байланыстың дамуына Шарттар арналған.
Еуропалық Одақ өндіріс, технология, ауылшаруашылығы, коммерциялық және тағы
басқа салалар бойынша ассоциация туралы келісімдер бекітеді. Мысалы,
қатысушыларына өзара саудада жеңілдік беретін ассоциация туралы келісімін
Қауымдастық оннан аса мемлекетпен және халықаралық ұйымдармен бекітті:
Швейцария, Турция, Мальта, Шығыс Еуропа мемлекеттерімен, АСЕАН және
басқалар.
Еуропалық Қауымдастық ТСБК шеңберінде өткізілген
халықаралық экономикалық қарым-қатынастарын
либерализациялауға бағытталған келіссөздерге қатысты, ал 1993 жылдан бастап
ДСҰ-ның (Дүниежүзілік Сауда Ұйымы) мүшесі болды.
1993 жылы Еркін Сауда Еуропалық Ассоциациясының еуропалық мүше-
мемлекеттеріне (Исландия, Норвегия, Лихтенштейн) жалпы нарық режимін
тарататын Еуропалық экономикалық кеңістік туралы Шарт күшіне енді.
Жалпы аграрлық (ауылшаруашылық) саясаты іс жүзінде ЕЭҚ-нің бірінші және
бұрыннан келе жатқан ескі саясаты болып табылады. Соғыстан кейінгі азық-
түліктің жетіспеушілігі мемлекеттерді жалпы аграрлық саясатты өндіруге және
оны алдыңғы жоспарға шығаруға мәжбүрледі. Бұл саясаттың ЕЭҚ қызметіндегі
маңызы, ол Қауымдастық шаралары саясатының ең қымбат тұратын режимі болып
табылады. Оны қаржыландыру үшін Қауымдастықтың бюджеттік ресурсының елеулі
бөлігі бөлінеді.
Әуе, су, көлік, теміржол коммуникация құралдарының дамуына көмек
көрсету, жүк және жолаушы көлік қызметі нарығын реттеу Қауымдастық
қызметінің келесі сферасын құрайды - жалпы көлік саясатын. Көлікке арналған
Еуропалық Одақ туралы Шарттың нормалары көбінесе сілтемелі сипатқа ие.[5]
1992 жылдан бастап жалпы көлік саясаты коммуникация құралдары
салаларында мазмұны бойынша Еуропалық Одақ саясатының көлемді бөлігі болып
табылады. Оның басты мақсаты көлік, телекоммуникация және энергетикалық
инфраструктура саласында трансеуропалық торларын дамыту мен құру.
Энергетикалық саясатының негіздері ЕОУС және Еуратом құрылтай
шарттарында берілген. Осымен қатар Еуропалық Одақ мүше-мемлекеттері
Халықаралық энергетикадық агенттігінің мүшелері болып табылады.
Ғылыми-техникалық және өндірістік саясат еуропалық өнеркәсіптің ғылыми
және технологиялық базасының бекітілуіне және бәсекеге қабілетті өнеркәсіп
құруға қажетті шараларымен қамтамасыздандыруға бағытталған.
Еуропалық Одақ құрамына қазір әлеуметтік-экономикалық даму деңгейлері
әртүрлі 25 мемлекет кіреді. Артта қалған аймақтар қатарына Италияның батыс
аудандарына қоса Греция, Пиреней түбегінің мемлекеттері, Ирландия, ГФР
шығыс жерлері жатады. Еуропалық Одақтың аймақтық саясаты Еуропалық Одақтың
жеке бөлігінің экономикалық ықтималындағы айырмашылықтарды жеңу үшін қызмет
жасайды, қолайлығы аз жағдайдағы аймақтардың артта қалу санын төмендетуге
және ажырауын қысқартуға бағытталады, ауылшаруашылық жерлерін қоса алғанда.
Осы мақсатпен артта қалған аймақтарға капиталдың жылжуына жеңілдетілген
жағдайлар ұсынылады. Олардың өнеркәсіптері арнайы қарыз бен несие алады.
Экологиялық келелі мәселелер адамзаттың ғаламдық мәселелеріне айналды,
және жеке континент (Еуропа) деңгейінде көптеген мемлекеттердің адам мен
табиғатты болашақта болатын экологиялық баланстың бұзылу сақтығынан қорғау
үшін өзара шараларды жүзеге асыруын талап етеді. Комиссия мен Кеңес
Еуропалық Одақтың жалпы экологиялық саясатының жиынын құраған әртүрлі
шараларды өмірге келтіріп, өңдейді. Еуропалық Одақтың 20 жыл ішінде ауаны,
суды, жер ресурстарын ластау; табиғи байлықтарды өнеркәсіп және
ауылшаруашылығында дұрыс пайдалану ережелері; тұтыну өнімдерін экологиялық
таза стаңдартқа сәйкес шығару мәселелеріне қатысты көптеген бағдарламалар
қабылданды.
Мәдениет пен білім беру саласында, денсаулық сақтау саласында Еуропалық
Одақтың іс-әрекеттері жалпы мәдени мұраны алдыңғы орынға шығара отырып,
мүше-мемлекеттер мәдениетінің өркендеуіне көмек береді, мемлекеттер мен
Еуропалық Одақ халқының ұлттық мәдениетінің түрлілігін сақтау мен қүрмет
тұту шартымен ғана.
Еуропалық Одақтың бағдарламалар тобы Орталық Азия мемлекеттерінде ғылым
мен мәдениеттің, сонымен қатар экономикалық және саяси реформалардың
құрылуына көмек береді (ТАСИС, ТЕМПУС).
Еуропалық Одақтағы жалпы нарық пен нарық экономикасының қызмет етуіне
қажетті жағдай бәсекелестік орта болып саналады. Өндірісте, саудада,
банкылық және инвестициялық қызметте бәсекелестік ортаны құру мен қолдау,
отандық өндірушілерді және мемлекеттік тапсырыс нарығындағы бәсекелестікті
мемлекеттік қолдау саясаты тауар мен қызмет көрсетудегі бағалардың
төмендеуіне, өндірілетін өнімнің сапасы мен санын арттыруына мүмкіндік
тудырады. Еуропалық Одақ мүше-мемлекеттерінің барлығында бәсеке
ережелерінің орындалуын зандық және әкімшілік сипаттағы өкілдікке ие
Комиссия, кеңес және Сот бақылайды.
Еуропалық Одақ монопилистік көрініспен, арам ниетті бәсекелестікпен,
заңсыз қосылу мен мемлекеттік субсидиямен күресу шаралары мен әсер ету
құралдарын пайдаланады.
Еуропалық Одақ мемлекеттері әсіресе еңбек заңнамасы мен еңбек шарты;
кәсіби білім беру мен біліктілікті жоғарылату; әлеуметтік қамтамасыз ету;
өндірісте бақытсыз жағдайлар мен кәсіби аурулардан қорғау; еңбек гигиенасы;
кәсіби бірлестіктерді және кәсіпкер мен жұмысшылар арасындағы ұйымдық
шарттарды құруға құқық беру мәселелеріне қатысты тығыз ынтымақтасады.[6]
1.3 Қауымдастық құқығы мен халықаралық құқық
Қауымдастық құқығының даму процесі күрделі, көптүрлі, ал кей-кезде
қарама-қайшы болып келеді. Барлық үш қауымдастық халықаралық құқықтық
қабілеттіке ие. Бүл олардың халықаралық құқықтық субьектілері бола отырып,
халықаралық-құқықтық құқықтар мен міндеттерін сақтаушысы екендігін
біддіреді. Қауымдастық құқық қабілеттілігі барлық үш құрылтай құжаттарымен
бекітілген. Олар бірі-бірі қайталайды, бірақ қауымдастықтың халықаралық
құқықтық қабілеттілігіне кең тұжырым ЕОУС шартында берілген. Ол
бірлестіктің занды тұлға болып табылатындығын орнатып қана қоймай, сонымен
қатар бірлестіктің қызметін жүзеге асырудағы мақсаттарға жетудегі
халықаралық қарым-қатынастарда қажетті құқықтық қабілеттілікке ие
екендігіне лайықты жалпы принципті бекітгі. Ары қарай ЕОУС Шартында
Бірлестік мүше-мемлекеттердің әрқайсысында, сол мемлекетте занды
тұлғаларына берілетін неғүрлым құқықтық қабілеттілікті иемденеді. Бірлестік
жылжымалы және жылжымалы емес мүлікті иемдене және бере алады.
1957 жылғы Рим шарттары ЕОУС Шартының ережелерін іс
жүзінде қайталайды. ЕЭС Шартының 210 Бабында және соған
тиісті Еуратом туралы Шарттың 184 Бабында бірдей мәтін
берілген: қауымдастық заңды тұлға құқығымен пайдаланады.
Ұқсас жолмен қауымдастықтың құқықтық қабілетінің шегі
анықталған: Мүше-мемлекеттердің әрқайсысында
Қауымдастықтың заңды тұлға артынан ұлттық заңнамамен танылатын ең үлкен
құқықтық қабілеттілікті иемденеді. Ол жылжымалы және жылжымалы емес мүлікті
иемдене және біреге беру ете алады, сотта тарап ретінде шыға алады (211
және соған тиісті 185 Бап).
Кедендік келісімдер шекара салымдар мен салықтардың тізімін, кеден
қызметтерінің ынтымақтастық ұйымын, келісім қатысушылары арасындағы кеден
дауларын қарастыру ережелерін бекіте алады. Тауар келісімдері халықаралық
экономикалық байланыспен қатар жеке бизнестің қатысуымен халықаралық
саудаға қатысты болып келеді. ЕЭС туралы Шарт кедендік және тауарлық
келісімдерді бекіту рәсімін анықтады. Осы келісімдер туралы келіссөздер
Комиссиямен дайындалады және жүргізіледі. Ол Кеңеспен тағайындалған арнайы
комитетпен ақылдасуы керек, және Кеңес беретін нұсқаулар шеңберінде әрекет
істеуі керек. Келісімдердің өздеріне осы туралы дауыстың білікті
көпшілігімен шешім қабылдайтын Кеңес қол қояды.
Құрылтай шарттарында үлттық заңнама бойынша заңды түлғалардың құқықтық
қабілеттілігі көлеміне жол бермейтін дәл сондай құқықтық қабілеттілік
көлемі анықталған. Бүндай әдіс ары қарай өз дамуын алды. Маастрихт шартында
қауымдастық құқығының азаматтық-құқықтық тарабы алдыңғы жоспарға
жоғарылатылған. Қауымдастықтың нақты контрактіге қолданылатын шартты
жауаптылығы заңмен анықталатыны Шартта бекітілген. Барлық мүше-
мемлекеттерде қолданылып жүрген құқықтың жалпы принцитеріне сәйкес
Қауымдастықтың шартты емес жауаптылығы жағдайында оның институттары немесе
өз міндеттерін орындайтын қызметкерлері залалды өтейді (215 Бап).
Халықаралық құқық сферасында Қауымдастықтың үшінші мемлекеттерге және
халықаралық ұйымдарға қатысты құқықтық қабілеттілігі бір жақтан құрылтай
шарттары мен оларды өзгертетін және толықтыратын басқа құқықтық актілерде
анықталды. Осы құжаттарда халықаралық қарым-қатынастар сферасындағы
қауымдастық өкілеттігінің шеңбері бекітілген. Бұл өкілеттіктер, оларды
ұлғайта және тарылта алатын мүше-мемлекеттермен жасалынады (тек қана мүше-
мемлекетпен). Қауымдастықтардың өздері мазмүны мен өзінің халықаралық
құқықтық қабілеттілігінің шегіне ешқандай өзгертулер енгізе алмайды. Олар
бүл құқықтық қабілеттілікті ұлғайтуға және тарылтуға құқығы жоқ.[7]
Екінші жақтан қауымдастықтардың халықаралық құқықтық қабілеттілігі
олардың серіктерімен расталады немесе қайтарылады - үшінші мемлекеттермен
және басқа халықаралық ұйымдармен.
Олар қауымдастықтардың халықаралық-құқықтық қабілетін алдымен олармен
халықаралық келісімдер бекіту жолы арқылы таниды, кейде қауымдастыққа
мемлекетаралық қатынастардың жалпытанылған нормаларын қалдырады. Бұндай
жолмен тану дипломатиялық өкілдерді алмастыруда, келіссөздер жүргізуде,
халықаралық шарттарды бекітуде көрініс табады. Халықаралық аренадағы
қауымдастық қызметі ГААТ, Еуропалық ашық сауда зонасына, теңіз кеңістігі
режиміне және т.б. қатысты шарттарымен регламенттеледі.
Маастрихт шарты қауымдастық мәртебесіне ешқандай өзгерістер енгізбеді.
Олар халықаралық құқықтың субъектілері болып қала берді. Олардан
өзгешеленетін Еуропалық Одақ халықаралық құқықтық қабілеттілікті
иемденбейді. Оның тапсырмаларын анықтай отырып, мүше-мемлекеттер Маастрихт
шартында тек қана оның халықаралық аренада жекешелігін бекітуге мүмкіндік
тудыру қажеттігін ғана тіркейді, әсіресе жалпы сыртқы саясатты және жалпы
саяси қауіпсіздікті жүзеге асыру жолымен, онан ары уақыт өте келе жалпы
қорғаныс күштерінің құрылуына апаратын жалпы қорғаныс саясатын рәсімдеу
мүмкіндігін қоса алғанда (В Бап).
Қауымдастық құқығының халықаралық құқықпен арақатысы үлттық құқықпен
халықаралық құқықтың арақатыс негізі ретінде құрылады. Басқа сөзбен
айтқанда, қауымдастық құқығы үстінен халықаралық құқықтың приматы туралы
айтылып жатыр.Басты ерекшелік халықаралық құқық секілді қауымдастық құқығы
әдеттегідей мүше-мемлекеттердің мүдде балансына негізделуінде жатыр. Оның
негізінде қожайыны мүше-мемлекет болып табылатын халықаралық шарт болған
да, қалады да. Сондықтан қауымдастық құқығының берілген критериі
халықаралық құқықпен ұқсас. Өйткені ұлттық құқық мемлекеттің өзімен
егеменді анықталады. Бірақ бұндай критерий анықтаушы болып табылмайды және
халықаралық құқықтан сапалы түрде ерекшелінетін аса, автономды құқықтық
тәртіп сияқты қауымдастық құқығының мәніне әсер етпейді.
Қауымдастық құқығына қатысты халықаралық құқықтың приматы екі негізгі
бағытта көрінеді. Біріншіден, қауымдастық құқығы халықаралық құқықтың
жалпытанылған принциптерінен және нормаларынан шығады. Олар тек қауымдастық
қүқығының мазмұнына әсер етіп қана қоймай, коллизия жағдайында біріншілік
болып табылады. Өз шешімдерінде қауымдастық Соты қауымдастық шеңберінде
міндеттілік сипаттаманы таситын принциптер мен нормаларды жүйелі басшылыққа
алады. Бұнда жалпытанылған принциптердің және халықаралық құқық
нормаларының қайдан шыққанына мән берілмейді. Олар қалыптасқан халықаралық
салт пен дәстүрлерден де, сонымен қатар көпжақты декларациялар, келісімдер
мен конвенциялардан да шыға алады (мысалы, 1969 жылғы халықаралық шарт
құқығы туралы Вена конвенциясы).
Екіншіден, міндеттілі күшке халықаралық шарттардың ережелері ие. Олар
екі топқа бөлінеді: 1) мүше-мемлекеттермен бекітілген шарттар мен
келісімдер; 2) қауымдастықпен бекітілетін шарттар мен келісімдер.[8]
2. ЕУРОПАЛЫҚ ҚАУЫМДАСТЫҚ ҚҰҚЫҒЫНЫҢ ЗАҢДЫ БОЛМЫСЫ МЕН ҚҰРЫЛТАЙ ЖӘНЕ
ИНСТИТУЦИОНАЛДЫҚ СИПАТТАҒЫ НЕГІЗГІ ҚҰЖАТТАРЫ.
2.1 Мүше-мемлекеттердің құрылтай құжаттары және Қауымдастық
актілері — бірінші кезектегі құқық
Қауымдастық құқығын түсіну үшін қайнар көздердің классификациясын
қарастырамыз. Олар екіге бөлінеді:
1. Мүше-мемлекеттердің құрылтай құжаттары және
Қауымдастық актілері — бірінші кезектегі құқық.
2. Одақ актілері — екінші кезектегі құқық.
Бірінші кезектегі құқықты құрылтай құжаттары қамтиды. Олар негізгі заң
ролін ойнайды және тұтас Еуропаның ата заңы деп аталады. Екінші кезектегі
құқық - ол бірінші кезектегі құқық негізінде құрылады және оның ережелеріне
сәйкес әрекет етеді. Бұндай иерархияда бірінші кезектегі құқық екінші
кезектегі құқыққа қарағанда жоғары түрады, ал бүл бірінші кезектегі
құқықтың екінші кезектегі құқықпен салыстырғанда басымдыққа және үлкен
заңды күшке ие екендігін білдіреді. Бұл әдістеме төтеді, ол қабылданды және
Еуропалық Қауымдастық Сотының іс-әрекет тәжірибесінде қолданылады.
1992 жылғы Маастрихт шартында принциптер мен қауымдастық мақсаттары
интеграцияның жаңа кезеңінде жарияланғаннан кейін, мүше-мемлекеттер Шарт
мәтініне қауымдастық институттарына — Еуропарламентке, Кеңеске, Комиссияға
және Сотқа - құрылтай шарттарында аддын-ала қарастырылып өткен шара мен
мақсаттарға жету, сонымен қатар Шартқа сәйкес өз өкілдіктерін жүзеге асыру
міндетін жүктейтін бапты енгізу қажет деп тапты.
Құрылтай шарттары Қауымдастықтың негізін салушы құжаттар болып
табылады. Оларды Қауымдастықтың конституциясы ретінде қарастыруға болады.
Сонымен қатар шарттардың көп жерлерінде конституциялық емес ңегіздер
көрінеді. Бұл экономикалық -және әлеуметтік саладағы мәселелерді қамтитын
Шарттар табиғатының түрлілігін көрсетеді. Бірінші кезектегі құқық түсінігі
біріншіден солардың негізінде қауымдастықтар құрылған 3 құрылтай шартты
қамтиды: 1951 жылғы Еуропалық көмір мен болат қорыту бірлестігі туралы
Париж Шарты және 1957 жылғы Еуропа экономикалық қауымдастық, атом энергиясы
жөнінде Еуропалық қауымдастық туралы екі Рим шарты. Осы шарттар негізінде
Қауымдастықтың органдары құрылды. Құрылтай шарттары қауымдастық
органдарының құзыреті мен іс-әрекетінің нысаны мен әдістерін анықтайды.
Олар қауымдастық құқығының материалды және іс жүргізуші негізін құрайды.
Құрылтай құжаттарымен бірге бірінші кезектегі құқыққа өзіне
толықтырулар мен өзгертулер енгізген барлық кейінгі шарттар кіреді.
Осы үш қоғамдастықтың құрылуына негіз болып табылған құрылтай шарттар
мен қосалқы конвецияларға мыналар жатады:
1. Мыс және болат жөніндегі Еуропа бірлестігі туралы
Шарт (ЕС8С Treaty);
2. Еуропа Қауымдастығы туралы Шарт (EC Treaty);
3. Атомдық энергетика жөніндегі Еуропа Қоғамдастығы
туралы Шарт (Euratom Treaty);
4. Еуропа Қауымдастығы үшін кейбір ортақ институттар
туралы- Конвенция (Convention on Certain Institutions Common to the
European Communities);
5. Қосылу туралы Шарт (Merger Treaty);
6. Бірінші бюджеттік Шарт (First Budgetary Treaty);
7. Біріктіру туралы бірінші Шарт (First Treaty of Accession),
(Дания, Ирландия және Біріккен Корольдық);
8. Екінші бюджеттік Шарт;
9. Біріктіру туралы екінші шарт (Second Treaty of Accession ),
(Греция);
10. Біріктіру туралы үшінші Шарт (Third Treaty of Accession ),
(Испания және Португалия);
11. Бірыңғай еуропалық акт (Single European Act);
12. Еуропалық Одақ туралы Шарт (Treaty on European Union);
13.. Еуропалық экономикалық кеңістік туралы келісім
(Agreement on the European Economic Area).[9]
1987 жылдың 1 тамызында құрылтай шарттарына елеулі өзгертулер мен
толықтырулар енгізген, бірақ өзінің бұрынғы құқықтық негізін сақтап қалған
Тұтас еуропалық акт күшіне енді. Еуропалық қауымдастықгар,- 1 Бапта
айтылғандай,- Еуропалық көмір мен болат қорыту бірлестігін, Еуропа
экономикалық қауымдастығын және атом энергиясы жөніндегі Еуропалық
қауымдастықтығын құрған шарттарға, және оларды өзгертетін, толықтыратын
кейінгі шарттар мен актілерге негізделген. Бірінші кезектегі қүқықтың
актісі ретінде — Шартқа сәйкес саяси сферамен жөне ынтымақтастықтың
нысанымен толықтырылған, Еуропалық қауымдастық базасында Еуропалық Одақты
құрған, 1992 жылғы Амстердам шарты да кіреді. Халықаралық конференция
дайындаған 1996-1997 жылғы Амстердам шарты 50 жылдары қаланған, интеграция
принциптерін дамытатын және бекітетін тағы бір құжат болып табылады.
Көптеген шарттарға қосалқы құқықтық құжаттар ілеседі. Шарттардың
қосалқы құжаттары мен хаттамалары — оның ажырамас бөлігі болып табылады.
Еуропа Қауымдастығы және атомдық энергетика жөніндегі Еуропа
қауымдастығы туралы шарттардың мезгіл уақыты шектеусіз. Көмір және болат
Еуропа бірлестігі туралы Шарттың мезгіл уақыты 50 жыл. Шартқа өзгертулер
енгізу мүмкіншілігі туралы қазіргі уақытта Еуропалық Одақ туралы Шарттың
(Маастрихт келісімі) 1 Бабында бекітілген.
Осы бапқа сәйкес бұл ынта мүше — мемлекеттердің біреуінен
немесе Комиссиадан шығуы мүмкін. Кез келген жағдайда
өзгерту туралы ұсыныс Кеңеске берілуі керек. Кеңес мүше
мемлекеттердің үкімет өкілдерінің конференциясын шақыру
туралы шешім қабылдайды. Шешім қабылдау алдынан Кеңес
Еуропалық парламентпен келіссөз өткізуі қажет, егер ынта мүше
мемлекеттердің біреуінен шықса-Комиссиядан.
Конференцияны Кеңес төрағасы шақырады. Конференцияда шешім ортақ келісім
бойынша қабылданады. Өзгертулер тек қана барлық мүше - мемлекеттердің өз
конституциялық рәсіміне сәйкес бекіткен мезгілден бастап енеді.
Көмір және болат жөніндегі Еуропа бірлестігінің 95 Бабында КБЕБ туралы
Шартқа кіргізілген шамалы өзгертулерді күшіне енгізу рәсімі мүше —
мемлекеттердің бекіту рәсімінсіз қарастырылған. Бұл өзгертулер біріншіден
Еуропа Одақ сотына жіберіледі, 95 Бапқа сәйкестігін анықтау үшін; осыдан
кейін бұл өзгертулерді Еуропалық парламент қабылдауы қажет. Бүдан басқа,
Шарттың кейбір ережелерін Кеңес алдын — ала қарастырылған рәсімдерге сәйкес
өзгерте алады.
Одаққа жаңа мүшені қабылдау жағдайында, өзгертулер енгізудің ерекше
нысаны қолданылады. Одаққа жаңа мүшені қабылдау өтінішін кез-келген
еуропалық мемлекет бере алады; арыз Кеңеске жіберіледі. Кеңес пен Еуропалық
парламенттің келісімін алғаннан кейін бір ауыздан шешім қабылдайды (шешім
мүшелердің көпшілік дауысымен қабылданады). Бірігу жағдайы нәтижесінде
Қауымдастық шартына енгізілген өзгертулер мәлімдеуші — мемлекет пен мүше-
мемлекет арасындағы келісімге де енгізілуі керек. Бүл келісім барлық мүше-
мемлекеттердің конституциялық рәсіміне сәйкес бекітілуі қажет. Шартқа
бірігу кезінде жаңа мүше-мемлекет Одақтың құқығын қабылдайды.
Құрылтай Шарттарынан басқа, мүше-мемлекеттер басқа да халықаралық
келісімдер тобын бекітті. Егер олар Одақтың
құзыретімен жанасса, онда олар кейбір жағдайларда Одақ құқығының бір бөлігі
ретінде қарастырыла алады.
Кейбір жағдайларда Құрылтай Шарттары қосалқы конвенциялардың
қорытындысын өздері алдын-ала қарастырады.
Еуропалық Одақ туралы Шарттың 220 Бабы мүше-мемлекеттердің қажет болған
жағдайда өз азаматтарының құқығын қамтамасыз ету мақсатымен өздері
арасындағы келісімсөзге тұра алатындығын қарастырады,- тану мен соттық
шешімдердің атқарылуын қоса алғанда. Бүл мақсатты жүзеге асыру үшін
азаматтық және тауарлық істер бойынша юрисдикция және сот шешімдерін атқару
туралы Конвенциясы 1968 жылдың 27 қыркүйегінде бекітілді (The Convention on
Jurisdiction and the Enforcement of Judgments in Civil and Commercial
Manners).
Бүл фактілермен дәлелденді, Одаққа енген жаңа мүше-мемлекет 220 Бапқа
сәйкес ол міндетті өзгертулерге жататын Конвенцияларға қосылуы қажет.
Комиссия Кеңес отырысында мүше-мемлекеттердің өкілдері қол қойған 1968
жылғы Конвенцияның дайындауына белсенді роль атқарды; сонымен қатар хаттама
да бар.
Бірақ құрылтайшы Шарттарда көрсетілмеген конвенциялар да
Одақтың құқық жүйесінің бөлігі болып табыдады. Бүған жақсы
мысал - контрактілі міндеттерге қолданылатын құқық туралы
Конвенцияға (the Convention on the Law applicable to Contractual
Obligations), Римде 1980 жылдың 19 маусымында қол қойылды.
Конвенция тараптары Еуропалық экономикалық қауымдастықты
құрушы Шарттың Жоғары Келісуші Тараптары деп
сипатталады; Конвенция мақсаты — жалпы нарықгы құрумен
байланысты- халықаралық жеке құқық саласындағы контрактілі
міндеттемелерге қолданылатын құқыққа Одақтың унифицерленген ережелерін
құру болып табылады.
Егер Конвенция Шарттан кейін қабылданған болса, ол Шартты өзгертуші
аргумент болып табылады, соған байланысты жоғары заңды күшке ие болуы
керек. Шарт сияқты Конвенция да Одақтың құқық жүйесінің бір бөлігі болып
табылады және бұл жүйеде құрылтай шарттары өз табиғаты бойынша үлкен заңды
күшке - ие: олар құқықтық жүйені құрайды. Конвенциялар Шарттың алдында
бағынушылық орнын алады: құқықтық нормалардың коллизиясы жағдайында қосалқы
Конвенцияларға қарағанда Шарт үлкен занды күшке ие.
Мүше-мемлекеттердің Конвенцияны бекіту өкілеттігі халықаралық құқыққа
негізделеді, бірақ олар Одақ құқығымен шектелуі мүмкін.[10]
2.2 Одақ актілері - екінші кезектегі құқық.
Екінші кезектегі құқық кей-кезде қауымдастық құқығында кейінгі немесе
туынды құқық деп аталынады. Екінші кезектегі құқық - ол құқықтық
шығармашылық өкілдігінің шеңберінде немесе соған сәйкес қауымдастық
органдарымен қабылданатын құқықтық актілердің жиынтығы.
Құқықтық актілердің осы екі түрлі критерийлерге бөлінуі Еуропа көмір
мен болат қорыту бірлестігі туралы Шартында және Еуропа экономикалық
қауымдастық туралы Шартында айтылған.
189 Бапта Еуропалық актілердің 5 типі берілген. Оларды Кеңеспен немесе
Комиссиямен қатар әрекет ететін Еуропалық парламент қабылдайды:
1. Тәртіп (регламент);
2. Нұсқау (директива);
3. Шешімдер (решение);
4. Кепілдемелер(рекомендациялар);
5. Тұжырымдамалар.
189 Бапта бүл актілердің қысқаша сипаттамасы берілген. Тәртіп ортақ,
жалпы қолдануға арналған. Ол толық көлемде міндеттілі, барлық мүше-
мемлекеттерле тікелей қолданылады. Нұсқау және шешімдер тәртіптен
ерекшеленеді, олар басынан жалпы міндеттілі болып табылмайды: олар тек қана
белгілі біреуге ғана міндеттілі бола алады. Нұсқаулар тек қана мүше-
мемлекеттерге ғана адрестеле алады, бірақ жеке тұлғаларға да қатысты болуы
мүмкін. 189 Бапқа сәйкес нұсқаудың тағы да бір ерекшелігі ұлттық өкіметтің
әрекет әдіс бостандығын сақтайды. Нұсқау - ұлттық өкіметтің өзіне оптималды
болып табылатын әдісті қолдануға мүмкіндік бере алады. Кепілдемелер мен
тұжымдар міндеттілі болып табылмайды.
Атомдық әнергетика жөніндегі Еуропалық Қауымдастық туралы Шарттың 161
Бабында да дәл осындай классификация берілген. Бірақ КБЕБ туралы Шартта
басқа жүйе қарастырылған. Осы Шарттың 14 бабында актілердің тек қана 3 типі
берілген:
1. Шешімдер;
2. Кепілдемелер;
3. Тұжырымдамалар.
КБЕБ 14 Бабында шешімдердің тек толық көлемде міндеттілі екендігі
айтылған, бірақ ЕО Соты КБЕБ 33 Бабына сәйкес жалпы және жеке шешімдердің
арасында ережелерге негізделген айырым өткізді: біріншісі - ЕО тәртібінің
эквиваленті, ал соңғысы - ЕО шешімдерінің эквиваленті болып табылады.
Тәртіптер (КБЕБ жалпы шешімдері) кең пәндік диапозонда бәріне
міндеттілі және тікелей қолданылымға жатады,
иерархиялық пирамиданың жоғарғы сатысында. ЕО шешімдері
(және КБЕБ жеке шешімдері) бұндай иерархияда келесі деңгейде
орын алады: олар тек қана шеңбері шектеулі тұлғаларға міндеттілі
болса да, олардың міндеттілік дәрежесі тәртіптің міндеттілік
дәрежесіне дәл сәйкес. Нұсқаулар (КБЕБ кепілдемелері)
иерархиялық баспалдақтың ең соңында: олардың қолданылым
сферасы шектеулі және олар тек күтілетін нөтижеге байланысты
ғана міндеттілі.
Әр құрылтай шарты - бүл тәртіп. Тәртіпті қабылдау жолы арқылы
қауымдастық іс-әрекетіндегі басты мәселелер шешіледі, тәртіп интеграциясы
қиынырақ салаларда олардың саясатын құқықтық реттеу негізі ретінде қызмет
етеді. Дәл солай тәртіп жиынтығы қауымдастық ата - заңының шартты ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3 3
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ...
1. Еуропалық Қауымдастық пен Еуропалық Одақтың қазіргі
кезендегі орны мен іс-әрекеттерінің 7
маңызы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.1Еуропалық қауымдастықтардың құрылуы мен олардың
Еуропалық Одаққа трансформациялау 7
процесі ... ... ... ... ... ... ...
1.2Еуропалық Одақ қызметінің негізгі бағыттары мен
салалары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ...12
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ...
1.3Қауымдастық құқығы мен халықаралық 14
құқық ... ... ... ... ... ... .
2. Еуропалық Қауымдастық құқығының заңдық болмысы мен құрылтай
және институционалдық сипаттағы негізгі 18
құжаттары ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ...
2.1Мүше — мемлекеттердің құрылтай құжаттары — бірінші
кезектегі 18
құқық ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ...
2.2Қауымдастық құқығы мен халықаралық 22
құқық ... ... ... ... ... ... .
2.3Қауымдастық құқықтарының жалпы 25
принциптері ... ... ... ... ... .
3. Еуропалық Одақтың басты 33
органдары ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ..
3.1Еуропалық Одақтың басты органдарының маңызы мен
құрылуының 33
сипаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ..
3.2Еуропалық Кеңес пен Еуропалық 34
Комиссия ... ... ... ... ... ... .. ...
3.3Еуропалық 36
Парламент ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ...
3.4Еуропалық 40
Сот ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ..
4. Еуропалық Одақ және 46
Қазақстан ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ...
4.1Еуропалық Одақтың Қазақстанмен қарым-қатынастарын орнатуы.
ТАСИС бағдарламасының 46
мәні ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...
4.2Қазақстан мен Еуропалық Одақтың заң саласындағы
қарым-қатынастары. Саяси-құқықтық 52
база ... ... ... ... ... ... ... .. .
Қорытынды ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .60
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...
Библиография ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... .. 63
КІРІСПЕ
Еуропалық құқық - біріншіден, өз пәні мен реттеу әдістері бар құқықтың
жеке саласы. Екіншіден, еуропалық құқық өз алдына оқу тәртібі ретінде
еуропалық құқық туралы білім жүйесін үйрету және құқықтық реттеу
саласындағы жұмысқа мамандарды дайындау үшін арналған. Үшіншіден, еуропалық
құқық еуропалық құқықтың негіздерін, оның тарихын, ішкі қызметінің
заңдылығын, басқа құқық салаларымен байланысын, еуропалық құқықтың құрылымы
мен оның құзыреті арасындағы келіспеушілікті, пәрменділік жолдарын биіктету
мен даму тенденцияларын зерттейтін ғылым ретінде саналады.
Еуропалық құқық, біріншіден, біздің континенттегі экономикалық
қатынастарды реттейді: сауда-саттықты, банкылық операцияларды, бірлескен
кәсіпорынды құру, инвестициялық операцияларды. Ол бірқатар шамада азаматтық
құқықтар мен бостандықтар саласын қамтиды. Бүл адам құқықтары мен негізгі
бостандықтарын қорғау туралы Еуропалық конвенцияның әрекет механизмінде
айқын көрініс табады.
Еуропалық құқық - өзіне әртүрлі құқық салаларына жататын нормаларды
енгізетін үлкен және бұтақталған құқықтық массив болып табылады. Бұфнда
жариялық пен жеке құқық нормалары, дәстүрлі және жаңа құқық салалары
байланысады.
Еуропалық құқықтың дамуы барлық Еуропаның бірігу бағытына апаратын
позитивті процестерді қамтиды. Бүған мысал Еуропалық Кеңес. Бүл өте беделді
халықаралық ұйым, оның мақсаты жалпы байлық болып табылатын мүшелер
арасындағы мұрат пен принциптерді жүзеге асыру мен қорғауға бағытталған
үлкен бірлікке жету, олардың экономикалық және әлеуметтік үдеуіне көмектесу
(Еуропалық Кеңес Жарғысының 1 Бабы). Еуррпалық Кеңес өз мақсаттарьша
жетудің жалпы мүддесін біддіретін мәселелерді қарастыру, келісімдерді
бекіту және экономикалық, әлеуметтік, мәдени, ғылыми, қүқықтық, әкімшілік
салаларында бірлескен әрекеттерді өткізу жолын таңдайды.
Еуропалық құқық қауымдастық құқығы ретінде жеке және айрықша құқық
болып табылады. Өз шекарасымен қатар өз табиғаты бар. Ол дәстүрлі
халықаралық құқықтан елеулі ерекшеленетін жаңа құқық. Олар Қауымдастықтың
ата заңын құрайды және онда бекітілген құқықтық нормалар Қауымдастық
құқығының ішкі жүйесін құрайды. Халықаралық құқықтан пайда болған
Қауымдастық құқығы оның барлық сипаттамасын қабылдамады, Қауымдастық
құқығының тұжырымдамасы халықаралық құқықтағы сәйкестіктерге қарағанда,
көбірек ұлттық құқықтың конституциялық және әкімшілік саларымен ұқсас.
Бірақ Қауымдастық құқығы ұлттық соттармен қолданылатындығына қарамастан, ол
ұлттық құқықтын ерекшеленеді. Ұлттық заңнаманың құрамалары Қауымдастық
нормаларын жоюға немесе оған түзетулер енгізуге құқығы жоқ. Жанжал пайда
болған жағдайда Қауымдастық нормалары ұлттық , құқықтың және соңғы
инстанцияның алдында басымдық заңды күшке ие.
Қауымдастық құқығында континенттік және жалпы құқықтың нормалары мен
идеялары, егемендік пен ұлттықүсті принциптері, бір тараптан — халықаралық,
екінші тараптан -үлттық құқықтар арасындағы өзара келісушілікпен табысты
қатар өмір сүреді.
Қауымдастық құқығын түсіну үшін, біріншіден 3 қүрылымын атап өту керек;
олар: Еуропалық көмір мен болат қорыту бірлестігі, Еуропалық экономикалық
қауымдастығы, атом энергиясы жөніндегі Еуропалық қауымдастық.
Үш қауымдастық арасындағы ең бастысы Еуропалық экономшсалық
қауымдастығы. Ол жалпы экономикалық сипаттағы кең интеграциялық бірлестік
болып табылады. Ал Еуропалық көмір мен болат қорыту бірлестігі мен атом
энергиясы жөніндегі Еуропалық қауымдастық Еуропалық экономикалық
қауымдастықтан өзгеше, мүше-мемлекеттің интеграциясында тек қана
экономиканың жеке секторларында ғана әрекет етеді.
Еуропалық құқықтың батыстылығының өз тарихи тамыры бар. Оның
территориялық шекарасы — Еуропаның саяси нышаны бойынша Батысқа және
Шығысқа бөлінуімен байланысты. Экономика саласында Еуропаның бөлінуін
Батыстағы капиталистік мемлекеттердің еуропалық қауымдастықтарды құруынан
көруге болады.
Қауымдастық құқығы алғашында халықаралық шарттар негізінде пайда
болған. Қауымдастық құқық - халықаралық құқық тәртібінде өз негізі бар
автономиялы жүйе. Оның құқығы бір жақтан халықаралық құқықпен, екінші
жақтан ұлттық құқықпен шектеседі. Ол екі тараптың да ықпалына түседі,
екеуімен де шекаралық жүйемен генетикалық байланыста, әсіресе халықаралық
құқықпен, бірақ оның табиғаты мен беталысының дамуы барған сайын өзінің
дербестігін айқындайды.
Маастрихт Шарты өз автономиясы мен қауымдастық құқығының дербестігін
бекітті. Көбінесе түтас ішкі нарықтың құрамасы мен қызмет ету мәселесі
бойынша ол тауар, тұлға, қызмет көрсету мен капиталдың еркін жылжуын,
аймақтық ауылшаруашылықты және көліктік саясатты, әсіресе экономикалық және
валюталық Одақты жүзеге асыру саласында Қауымдастыққа кеңірек өкілдік
бекітті. Бұл жаңа өкілдіктер мүше-мемлекеттер үшін шешімдерді қабылдауға
міндетті болып келетін кеңірек мүмкіндік алған Еуропарламент, Кеңес,
Комиссия, Сот және қауымдастықтың басқа мекемелер іс-әрекетінің белсенді
дамуына құқықтық негізі ретінде қызмет етеді.
Қауымдастық құқығының басымдығы — халықаралық құқықпен жақындастыратын
белгі. Бүл мүше-мемлекеттердің ішкі құқығының алдында қауымдастық құқық
билігінің жоғары орын алатындығын білдіреді.
Егер қауымдастық құқығы өз алдына ұлттық - және халықаралық құқытан
ерекшеленетін құқықтық тәртіп болса, онда Еуропалық Одақтың құқықтық
реттелуі халықаралық құқықтың құрамды бөлігі болып табылады.
Дипломдық жұмыс барысында Еуропалық Одақтың құрылуына негіз болған
1992 жылғы Маастрихт Шартына, 1951 жылғы Еуропалық көмір мен болат қорыту
туралы Париж Шартына, 1957 жылғы Еуропа экономикалық қауымдастық, атом
энергиясы жөніндегі Еуропалық Қауымдастық туралы Рим Шартына, Еуропалық
Одақ пен Қазақстан арасындағы көптеген келісімдерге, екіжақты және көпжақты
шарттарға көп көңіл аударылды.
Диплом жұмысының зерттеу мақсаты болып – Еуропалық Қауымдастық пен
Еуропалық Одақтың құқықтық базасы мен құқықтық жағдайын анықтау,
Қауымдастық құқығы мен халықаралық құқықтың ара-қатынасын зерттеу,
интеграция мәселесін қарастыру, Еуропалық Қауымдастық пен Еуропалық Одақтың
құқықтық даму тарихына анализ жасау, Еуропалық Одақпен Қазақстанның қарым-
қатынасын зерттеу және Еуропалық Одақ пен Еуропалық Қаымдасықтың құқықтық
сипаттарының ерекшеліктерін орнату, негізгі бағыттарын айқындау болып
табылады.
Қойылған мақсаттарға жүгіне отырып,келесі міндеттерді анықтау қажет:
1.Еуропалық Қауымдастық пен Еуропалық Одақтың құқықтық базасының
қалыптасу тарихын, құқықтық институттары мен пәнін, басты органдарын,
халықаралық құқықпен байланысын көрсету.
2.Қазақстан Республикасымен қарым-қатынасын орнату жөніндегі, ТАСИС
бағдарламасының мәнін ашып көрсету, Республикамыздың Еуропалық Одақпен заң
саласындағы ара-қатынасын зерттеу.
3.Қауымдастық құқықтың жалпы принциптерін зерттеу мен талдау жасау.
Диплом жұмысының зерттеу объектісі - Еуропалық Қауымдастық пен
Еуропалық Одақтың жағдайына байланысты пайда болатын қоғамдық қатынастар
болып табылады.Ал осы ұйымның шеңберінде жүзеге асырылған және жүзеге
асырылады деп болжанып отырған интеграциялық процесстер – осы диплом
жұмысының пәні болып табылады.
Диплом жұмысын орындау барысында эмпирикалық,теоретикалық зерттеу
әдістері қолданылды, соның ішінде тарихи, талдау және синтез әдістері
көрініс тапты.
Қорғауға келесі ережелер шығарылады:
1. Еуропалық Одақтың ТМД елдерімен ынтымақтастық бастамасы 1991
жылдың 31 желтоқсанынан басталды. Егемендікті алғаннан кейін
жаңа тәуелсіз мемлекеттер халықаралық қарым – қатынастардың
жеке субьектісі болды. Орталық Азия аймағындағы жаңа тәуелсіз
мемлекеттердің сыртқы саясаты басынан әлемнің барлық
мемлекеттерімен өзара тиімді және тең құқылы қатынастар орнатуға
бағытталған еді.Бұл мемлекеттер үшін Еуропалық Одақпен қарым –
қатынас дамытуының қажеттігі мен перспективасы осы одақтың
әлемдік саясаттағы, экономикадағы, мәдениеттегі алатын орнымен
және ролімен түсіндіріледі. 1992 жылдан бастап, Еуропалық Одақ
Орталық Азия елдерімен дипломатиялық қатынастарды орната
бастады. Еуропалық Одақтың құқықтық саясатының негізі ТАСИС
бағдарламасының тәртібі болып табылады. 1992 жылдың аяғында
Алматыда Қазақстан Республикасына техникалық көмек көрсету
бойынша ТАСИС бағдарламасының шеңберінде Еуропалық Одақтың
Координациялық Бюросы ашылды. ТАСИС бағдарламасы шеңберінде
негізінен саяси, экономикалық, әлеуметтік, экологиялық
тұрғысынан, сонымен қатар ауылшаруашылық экономикасы саласында
көмек беріледі. Демек, Қазақстанның Еуропалық Одақпен қарым –
қатынастарды дамыту, Республикамыз үшін маңызды екенін ескере
отырып, әр – түрлі бағдарламаларға қосылуды орынды деп
есептейміз.
2. Еуропалық Одақтың құқықтық базасы, әлі күнге шейін даулы
мәселелерді туындап жатыр, мысалға, Еуропалық Одақтың
Конституциясы әлі барлық мемлекеттермен қабылданбаған,
мемлекеттер бір шешімге әлі келген жоқ. Сонымен қатар жаңа 10
мемлекеттің Еуропалық Одаққа қосылуы Еуропалық Парламентте
депутаттар санын өзгерту жөнінде мәселе қарастырылып жатыр және
бұл көптеген түсінбеушіліктерге, жағымсыз мәселелерге әкеліп
соқтыратындығын атап өту орынды болып табылады.
Біздің оймызша, жоғарыда айтылып кеткен шаралар Еуропалық Одақтың
қызметінің келешегін , әлемде өзінің жағымды орын алуына сенімдіміз.
Диплом жұмысының құрамы: кіріспеден, 4 бөлімге жинақталған 12
тармақтан, қорытынды және библиографиядан тұрады. Диплом жұмысының жалпы
көлемі 65 бет.
1. ЕУРОПАЛЫҚ ҚАУЫМДАСТЫҚ ПЕН ЕУРОПАЛЫҚ ОДАҚТЫҢ ҚАЗІРГІ КЕЗЕҢДЕГІ
ОРНЬІ МЕН ІС-ӘРЕКЕТТЕРІНІҢ МАҢЫЗДАРЫ.
1.1. Еуропалық Қауымдастықтардың құрылуы мен олардың Еуропалық
Одаққа трансформациялау процесі.
Соғыстан кейін жаңа халықаралық экономикалық және саяси жағдайларда
Еуропада интеграциялық процестер басталды, олар тұтас шаруашылық
комплексінің қалыптасуына апаратын өзара бейімделумен , экономикалық және
өндірістік ынтымақтастықты кеңейтумен, бірден алты мемлекеттің ұлттық
шаруашылығын бірлестірумен, шаруашылық өмір интернационализациясының жоғары
нысанымен сипатталады.
Халықаралық экономика мен саясатта дүниежүзілік соғыс әсерінен
ұстанымның әлсіреуі батысеуропалық мемлекеттердің біреулеп емес, бірлесе
өзін бекіту жолдарын іздеуді талап етті.
Осы заманғы батысеуропалық интеграциясының негізі басында екі француз
саясаткерлері — Жан Монне және Робер Шуман тұрды. Олар көмір өндіру мен
болат қорыту өндірістерінің қайнар салаларын франко-германиялық бірлесуіне
бастама салды. Канцлер Адэнауэрдің Монне-Шуман жоспарын белсенді қолдауы
көмір және болат қорыту жөніндегі Еуропалық бірлестігінің құрылуына маңызды
қадам жасады.
Экономиканы қалпына келтіру үшін Батыс елдеріне көмек көрсету жөніндегі
Маршалл жоспарын жүзеге асыруына қатысқан 1948 жылғы еуропалық экономикалық
ынтымақтастық Бірлестігінің қүрылуы батысеуропалық интеграция жолына
тәжірибелі қадам болды. Еуропалық көмір мен болат қорыту Бірлестігіне 17
мемлекет кірді, ал 1949 жылы оған ГФР қосылды.
Батысеуропалық мемлекеттер Бретон-Вуд жүйесіне қосылып, оларға несие
беретін халықаралық валюта қорының және Халықаралық қайта құру мен даму
Халықаралық банкінің мүшелері болды. Валюта курсының және қаржы жүйесінің
қалыпқа келуі экономиканың бекітілуіне маңызды әсерін тигізді.
Экономикалық өрлеудің тағы бір себебі жаңа техника мен технологияның
енуі болды. Экономиканың жаңа ғылыми салаларының дамуы — бірінші орында:
атом энергетикасы, есептегіш техникасы, электроника, химия полимері -
өндірістің кейінгі мамандығын анықтады.[1]
Еуропа үшін жаңа құбылыс ол экономикадық интеграциясы шеңберінде үш
қауымдастықтың құрылуы болды — Еуропалық
көмір мен болат қорыту бірлестігі (ЕКББ), Еуропалық экономикалық
қауымдастығы (ЕЭҚ), атом энергиясы жөніндегі Еуропалық қауымдастық(АЭЕҚ).
Бүл процесс негізінде экономиканың бұтақталған механизмі құрылды, аяғында
саяси интеграциялық органдар мен институттар да құрылды. Еуропалық
Қауымдастықтардың құрылуына бастапқы этапына 5 жылдық кезең жұмсалынды
(1945-1950ж.ж.).
1950 жылдың шілде айында үкіметаралық келіссөздері шеңберінде алты
мемлекеттің өкіддері (Франция, Германия, Италия және Бенилюкс)
сарапшыларымен қоса Еуропалық көмір мен болат қорыту Бірлестігін құру
жоспарының ақырғы детальдарын дайындады. Көмір және болат қорыту өндірісі
саласында Еуропалық қауымдастықтың формальді туылған күні 1951 жыл 18 сәуір
болып табылады, Еуропалық көмір мен болат қорыту Бірлестітін құрған Париж
шартына қол қойылған күннен бастап. Шарт 50 жылға бекітілді; оған алты
хаттама, өтпелі ережелер туралы конвенция, сонымен қатар Саара мәселесі
бойынша Франция мен ГФР арасындағы өзара хаттары қосымша құжат ретінде
қосылды.
Жалпы нарықтың принциптерін тәжірибелі жүзеге асыру, мүше-
мемлекеттердегі шарт ережелерінің орындалуын бақылау, Еуропалық көмір мен
болат қорыту бірлестігінің барлық территориясында көмір мен болат қорыту
өндірісін басқару мен реттеу қүзыреті Бірлестік институттарына жүктелді —
Жоғарғы Орган, Министрлер Кеңесі, Сот және Ассамблея.
Римде Еуропалық көмір мен болат қорыту бірлестігіне қатысушы
мемлекеттер Еуропалық экономикалық қауымдастық пен атом энергиясы жөніндегі
Еуропалық Қауымдастығын құру туралы Шартты 1957 жылдың 25 наурызында
бекітті (Римдік келісімдер). Қол қойылған шарттар барлық мүше-мемлекеттерде
бекітілгеннен кейін өз күшіне 1958 жылдың 1 қаңтарында күшіне енді. Ал 1958
жылдың наурызында Страсбург қаласында Еуропалық парламенттік ассамблеяның
бірінші жиналысы өтті.
Сонымен Батыс Еуропада үш Қауымдастық қүрылды: Еуропалық көмір мен
болат қорыту бірлестігі, Еуропа экономикалық қауымдастығы және атом
энергиясы жөніндегі қауымдастық. Шарттар оларды қолдану . салаларындағы
айырмашылықтарына қарамастан, бірдей мақсаттарды жариялайды: экономикалық
өмірдің үйлесімді дамуын, экономиканың тұрақты өсімін, оның қалыптылығын,
өмір деңгейін және мемлекеттер арасындағы байланыстың тығыздылығын көтеру.
Еуропалық экономикалық қауымдастықты бекітетін шарт үлкен маңызға ие.
Еуропа экономикалық
қауымдастығы туралы Шарттың маңызы және Еуропа экономика қауымдастығының
құқықтық актілері мен институттар қызметінің негізгі мазмұны нарықты құру
мен реттеуге апарады.[2]
Еуропа экономикалық қауымдастығы жалпы нарығының құрылуы 3 негізгі
элеметтен тұрады: біріншіден, қауымдастық негізін қүру — Еуропа экономика
қауымдастық мемлекеттердің Кеден Одағын және олардың арасындағы кедендік
шекараларын тарату, сонымен қатар бәсекеге кедергі жасайтын бөгеттерді
тарату және көмір мен металлургия салаларының өнімдерін сатудағы жалпы
либерализациясын енгізу. Бұны жүзеге асыру үшін 12-15 жылдық өтпелі кезең
алдын-ала қарастырылған еді. Әлсіреу, одан ары кедендік тосқауылды түсіру
жағдайы Батыс Еуропада өзара саудада сыйымды нарық құруға рұқсат бермеді
және 30 жылдары протекционизм саясатымен туылған халықаралық шаруашылық
байланыстардың құлауына төтеп бере алмады.
Екіншіден, Жалпы нарық ішінде бәсекеге кедергі жасайтын барлық бөгеттер
таратылды; қауымдастық мемлекеттері арасындағы капиталдар мен ақша
айналымына, инвестицияға барлық шектеулер жойылды. Жалпы нарықты құру 4
бостандықтармен қамтамасыз етуді қарастырады: тауарлардың, қызмет
көрсетудің, капиталдың және жұмыс қүшінің еркін жылжуын.
Жалпы нарықтың үшінші элементі позитивті интеграцияны
жүзеге асыру болып табылады — Еуропа экономикалық
қауымдастығы институттар арқылы мемлекеттердің жалпы
саясаттарды жүргізуі: ауылшаруашылық, көліктік,
антимонополиялық және т.б.
Рим Шартында Еуропа экономикалық қауымдастық әрекетінің басқа да
бағыттары анықталған, оларды жүзеге асыру шаралары туралы баяндалған. Олар
өзіне мүше-мемлекеттердің экономикалық саясаты мен төлем баланс
диспропорциясының үйлесімділігін; жалпы нарықтың қызмет жасау мақсатымен
мемлекет заңнамаларының жақындасуын; еңбекшілер үшін жүмыспен
қамтамасыздандыруды жақсарту мақсатымен Еуропалық әлеуметтік қордың
қүрылуын; жаңа ресурстарды тартуға шақырылған Еуропалық инвестициялық
банктің қүрылуын енгізеді.
Аtom энергиясы жөніндегі Еуропалық қауымдастық Еуропа экономикалық
қауымдастыққа қарағанда шағын мәртебеге және іс-әрекеттің кішігірім
масштабына ие болады, бірақ ол еуропадағы экономикалық даму салаларынан
біреуін қамтитын жартылай интеграцияның құрылуы болып табылады.
Рим Шарттарының күшіне енуі мүше-мемлекеттер өз өкілетін Еуропа
экономикалық қауымдастық құзыретіне біртіндеп беру және экономиканың
кейбір салаларында өкілеттіктерінің шектеулі екендігін білдіреді.
Мемлекеттер Қауымдастық шеңберінде жалпы еріктің қатысушылары бола бастады,
және серіктестіктердің пікірін ескермей өз бетінше дербес әрекет жасай
алмайтын болды. Өзіне міндеттерді қабылдау нәтижесінде мүше-мемлекеттер
Еуропа экономикалық қауымдастықтың жалпы құзыретіне өзінің үлттық
экономикалық салаларында егеменді құқықтарын берді және қауымдастық құқығын
қолдану мен сақтау жолымен жалпы ерікті орындауға келісті.[3]
1958 жылы Еуропа экономикалық қауымдастығының мемлекеттері алты
мемлекеттің Кеден Одақ ұйымының маңызды экономикалық бастамасы болып
табылатын валюталардың айналымын енгізді. Еуропа экономикалық
қауымдастығының ішіндегі кеден тарифтерінің бірінші арзандауы . 1959 жылдың
1 қаңтарында болды. Кеден одағы барлық тауар алмасымды, әсіресе өндірістік
тауарларды өрістеді. Мүше-мемлекеттер арасындағы импорттық және экспорттық
кеден баждары жойылды. Нәтижесінде 1968 жылдың 1 шілдесінде Қауымдастықтағы
барлық ішкі кеден шекаралары таратылды, ал оның ішкі шекараларында жалпы
кедендік тарифтер енгізілді.
Батыс Еуропадағы интеграциялық процестердің дамуына көмегін тигізген
маңызды фактор, алпысыншы жылдардағы экономикалық бум экономикада орайлы
жағдай болды, ол өнеркәсіптік, ауылшаруашылық өндірістің көптеген салаларын
қамтыды.
Осы жетістіктер толқынында 1971 жылы Вернер жоспары деп аталатын
экономикалық және валюталық одаққа өту программасы қабылдады. Бірақ
экономикалық және валюталық одақты құру жоспары сәтсіздікке ұшырады. Бұнда
маңызды рольді сыртқы жағдай ойнады. 70 жылдардың басында интеграциялық
қозғалысы алдыңғы уақытта бәсендеді, ал одан кейін мүлдем тоқтатылды.
Қауымдастық дамуының жаңа кезеңі, Еуропалық Одақтың құрылуы. 1980 жылы
А. Спинелли федералистің басқаруымен еуропарламентарийлердің үлкен тобы
бастама қабылдауға әрекеттенді, бұл бастама онан ары 1984 жылдың қаңтар
айында Еуропалық Одақ туралы Шарт жобасын көпшілік дауыспен қабылдануына
әкеліп соқтырды. 1985 жылы Қауымдастық Комиссиясының "Ішкі нарық құру
туралы ақ кітабында" ойлап қойылған мерзімді сақтау жөнінде алаңсыздық
білдірілді.
1985 жылдың мамыр айында Миландағы жоғары деңгейдегі
кездесуде, Үлыбритания, Дания және Греция мемлекеттерінің
оппозициясына қарамастан, Қауымдастықтың көпшілік
мемелекеттік лидерлері 1957 жылғы Рим шартын қайта қарастыру
мақсатында арнайы үкіметаралық конференцияның
шақырылуына келісті.
Бұндай қатаң келіс негізінен жаңа шарттың - Бірыңғай
Еуропалық Актінің және оның мазмұнының қабылдануын
алдын ала айқындады. Оған Люксембург пен Гаагада болған үкіметаралық
конференцияның қорытынды шешімі бойынша 1986 жылдың 17 және 28 қаңтарында
қауымдастық мүшелері — он екі мемлекетпен қол қойылған. Тұтасымен алғанда
Акт интеграцияның жаңа кезеңіндегі еуропаның бірыңғайлық идеясын жүзеге
асырды.
1990 жылы Германия мен Франция лидерлері - Г. Коль мен Ф. Миттеран —
екі үкіметаралық конференцияны шақыру ұсынысымен шықты. Оның біреуі саяси
одақ туралы мәселелерді, екіншісі — экономикалық және валюталық одақ туралы
мәселелерді қарастыруы керек еді. Екі жетекші ел лидерлерінің бастамасы
қайтадан он жылдық ағымдағы еуропалық интеграцияның қозғалысына талпыныс
берді.
Осының нәтижесінде Еуропалық Одақ туралы Маастрихт шарты қабылданды
(1992 жылы). 1991 жылы желтоқсанда Маастрихт қаласында болған Еуропалық
Одақ отырысында мемлекет пен үкімет басшылары шарттың жобасын мақұлдап,
1992. жылы 7 қаңтарда Еуропалық Одақ туралы Шарттың ақырғы мәтініне қол
қойды. Туылған жеріне байланысты көбінесе Маастрихт шарты деп аталады.
Маастрихтте Қауымдастықтың үйымдық бірлігі онан ары бекітілді. Үш
қауымдастық базасының негізінде (оның ешқайсысы таратылмай үшеуі бірлесті)
үш тіректен тұратын (саяси, экономикалық және валюталық одақтан) .Еуропалық
Одақ құрылды. Одақ жөне Қауымдастық түсініктері енді бірдей жүрді. Бұрынғы
институттар сақталынды, олардың қызмет салалары, негізгі қызметтері және
қүзыреттері елеулі өзгерістерге түспеді. Шарт еуропалық мемлекеттердің
саяси одағының теңделу мәселелеріне қатысты интеграцияның жаңа бағыттарын
белгілейді. Осылай бірыңғай еуропалық азаматтық; Экономикалық және
валюталық Одақ (ЭВС) құрылды. Шарт процесі кем дегенде екі онжылдықты
алатын саяси және әскери одақтың құрылуын және бірыңғай үкіметтің құрылуын
үйғарды. Еуропарламент тарапынан Еуропалық Одақ үшін бірыңғай
конституцияның қабылдануы туралы да ұсыныс жасалынды.
Осыған сәйкес Еуропалық Одақ дамуының ұзақ мерзімді
стратегиясы қабылданды.
Қазіргі әрекеттегі Маастрихт Шарты еуропалық азаматтық институтының
пайда болуына негіз болды. Бірінші рет Еуропалық Одақ заңнамасына
субсидиарлық принципі енгізілді (ол 1984 жылғы Еуропалық Одақ туралы
шарттың жобасында бейнеленген еді). Бұл принцип қай жақтың нәтижесі
тиімдірек болса, сол деңгейде мәселелерді шешу жолын қарастырады.
Субсидиарлық идеясы дәстүрлі федерализм принципіне жақын.[4]
1.2 Еуропалық Одақ қызметінің негізгі бағыттары мен салалары.
Еуропалық Қауымдастық негізінде құрылған Одақ оның құрылғысын, құрылымы
мен ұйым архитектурасын құраған саяси сферамен және ынтымақтастық нысанымен
толықтырылды.
Еуропалық Қауымдастық қызметінің бірінші кезеңінде жалпы нарық
негіздерінің құрылуына және Кедендік Одақтың жасалуына көмегін тигізген
шаралар өткізілді.
Жалпы сауда саясатының шеңберінде Еуропалық Одақ институттары көпжақты
келісімдерге қатысады, өздерінің жеке, дербес қорғаныс және антидемпингтік
шараларын жүргізеді; өздеріне қолайлы режимнің ұсынылуына жетеді.
Экономикалық және саяси өзара байланыстың дамуына Шарттар арналған.
Еуропалық Одақ өндіріс, технология, ауылшаруашылығы, коммерциялық және тағы
басқа салалар бойынша ассоциация туралы келісімдер бекітеді. Мысалы,
қатысушыларына өзара саудада жеңілдік беретін ассоциация туралы келісімін
Қауымдастық оннан аса мемлекетпен және халықаралық ұйымдармен бекітті:
Швейцария, Турция, Мальта, Шығыс Еуропа мемлекеттерімен, АСЕАН және
басқалар.
Еуропалық Қауымдастық ТСБК шеңберінде өткізілген
халықаралық экономикалық қарым-қатынастарын
либерализациялауға бағытталған келіссөздерге қатысты, ал 1993 жылдан бастап
ДСҰ-ның (Дүниежүзілік Сауда Ұйымы) мүшесі болды.
1993 жылы Еркін Сауда Еуропалық Ассоциациясының еуропалық мүше-
мемлекеттеріне (Исландия, Норвегия, Лихтенштейн) жалпы нарық режимін
тарататын Еуропалық экономикалық кеңістік туралы Шарт күшіне енді.
Жалпы аграрлық (ауылшаруашылық) саясаты іс жүзінде ЕЭҚ-нің бірінші және
бұрыннан келе жатқан ескі саясаты болып табылады. Соғыстан кейінгі азық-
түліктің жетіспеушілігі мемлекеттерді жалпы аграрлық саясатты өндіруге және
оны алдыңғы жоспарға шығаруға мәжбүрледі. Бұл саясаттың ЕЭҚ қызметіндегі
маңызы, ол Қауымдастық шаралары саясатының ең қымбат тұратын режимі болып
табылады. Оны қаржыландыру үшін Қауымдастықтың бюджеттік ресурсының елеулі
бөлігі бөлінеді.
Әуе, су, көлік, теміржол коммуникация құралдарының дамуына көмек
көрсету, жүк және жолаушы көлік қызметі нарығын реттеу Қауымдастық
қызметінің келесі сферасын құрайды - жалпы көлік саясатын. Көлікке арналған
Еуропалық Одақ туралы Шарттың нормалары көбінесе сілтемелі сипатқа ие.[5]
1992 жылдан бастап жалпы көлік саясаты коммуникация құралдары
салаларында мазмұны бойынша Еуропалық Одақ саясатының көлемді бөлігі болып
табылады. Оның басты мақсаты көлік, телекоммуникация және энергетикалық
инфраструктура саласында трансеуропалық торларын дамыту мен құру.
Энергетикалық саясатының негіздері ЕОУС және Еуратом құрылтай
шарттарында берілген. Осымен қатар Еуропалық Одақ мүше-мемлекеттері
Халықаралық энергетикадық агенттігінің мүшелері болып табылады.
Ғылыми-техникалық және өндірістік саясат еуропалық өнеркәсіптің ғылыми
және технологиялық базасының бекітілуіне және бәсекеге қабілетті өнеркәсіп
құруға қажетті шараларымен қамтамасыздандыруға бағытталған.
Еуропалық Одақ құрамына қазір әлеуметтік-экономикалық даму деңгейлері
әртүрлі 25 мемлекет кіреді. Артта қалған аймақтар қатарына Италияның батыс
аудандарына қоса Греция, Пиреней түбегінің мемлекеттері, Ирландия, ГФР
шығыс жерлері жатады. Еуропалық Одақтың аймақтық саясаты Еуропалық Одақтың
жеке бөлігінің экономикалық ықтималындағы айырмашылықтарды жеңу үшін қызмет
жасайды, қолайлығы аз жағдайдағы аймақтардың артта қалу санын төмендетуге
және ажырауын қысқартуға бағытталады, ауылшаруашылық жерлерін қоса алғанда.
Осы мақсатпен артта қалған аймақтарға капиталдың жылжуына жеңілдетілген
жағдайлар ұсынылады. Олардың өнеркәсіптері арнайы қарыз бен несие алады.
Экологиялық келелі мәселелер адамзаттың ғаламдық мәселелеріне айналды,
және жеке континент (Еуропа) деңгейінде көптеген мемлекеттердің адам мен
табиғатты болашақта болатын экологиялық баланстың бұзылу сақтығынан қорғау
үшін өзара шараларды жүзеге асыруын талап етеді. Комиссия мен Кеңес
Еуропалық Одақтың жалпы экологиялық саясатының жиынын құраған әртүрлі
шараларды өмірге келтіріп, өңдейді. Еуропалық Одақтың 20 жыл ішінде ауаны,
суды, жер ресурстарын ластау; табиғи байлықтарды өнеркәсіп және
ауылшаруашылығында дұрыс пайдалану ережелері; тұтыну өнімдерін экологиялық
таза стаңдартқа сәйкес шығару мәселелеріне қатысты көптеген бағдарламалар
қабылданды.
Мәдениет пен білім беру саласында, денсаулық сақтау саласында Еуропалық
Одақтың іс-әрекеттері жалпы мәдени мұраны алдыңғы орынға шығара отырып,
мүше-мемлекеттер мәдениетінің өркендеуіне көмек береді, мемлекеттер мен
Еуропалық Одақ халқының ұлттық мәдениетінің түрлілігін сақтау мен қүрмет
тұту шартымен ғана.
Еуропалық Одақтың бағдарламалар тобы Орталық Азия мемлекеттерінде ғылым
мен мәдениеттің, сонымен қатар экономикалық және саяси реформалардың
құрылуына көмек береді (ТАСИС, ТЕМПУС).
Еуропалық Одақтағы жалпы нарық пен нарық экономикасының қызмет етуіне
қажетті жағдай бәсекелестік орта болып саналады. Өндірісте, саудада,
банкылық және инвестициялық қызметте бәсекелестік ортаны құру мен қолдау,
отандық өндірушілерді және мемлекеттік тапсырыс нарығындағы бәсекелестікті
мемлекеттік қолдау саясаты тауар мен қызмет көрсетудегі бағалардың
төмендеуіне, өндірілетін өнімнің сапасы мен санын арттыруына мүмкіндік
тудырады. Еуропалық Одақ мүше-мемлекеттерінің барлығында бәсеке
ережелерінің орындалуын зандық және әкімшілік сипаттағы өкілдікке ие
Комиссия, кеңес және Сот бақылайды.
Еуропалық Одақ монопилистік көрініспен, арам ниетті бәсекелестікпен,
заңсыз қосылу мен мемлекеттік субсидиямен күресу шаралары мен әсер ету
құралдарын пайдаланады.
Еуропалық Одақ мемлекеттері әсіресе еңбек заңнамасы мен еңбек шарты;
кәсіби білім беру мен біліктілікті жоғарылату; әлеуметтік қамтамасыз ету;
өндірісте бақытсыз жағдайлар мен кәсіби аурулардан қорғау; еңбек гигиенасы;
кәсіби бірлестіктерді және кәсіпкер мен жұмысшылар арасындағы ұйымдық
шарттарды құруға құқық беру мәселелеріне қатысты тығыз ынтымақтасады.[6]
1.3 Қауымдастық құқығы мен халықаралық құқық
Қауымдастық құқығының даму процесі күрделі, көптүрлі, ал кей-кезде
қарама-қайшы болып келеді. Барлық үш қауымдастық халықаралық құқықтық
қабілеттіке ие. Бүл олардың халықаралық құқықтық субьектілері бола отырып,
халықаралық-құқықтық құқықтар мен міндеттерін сақтаушысы екендігін
біддіреді. Қауымдастық құқық қабілеттілігі барлық үш құрылтай құжаттарымен
бекітілген. Олар бірі-бірі қайталайды, бірақ қауымдастықтың халықаралық
құқықтық қабілеттілігіне кең тұжырым ЕОУС шартында берілген. Ол
бірлестіктің занды тұлға болып табылатындығын орнатып қана қоймай, сонымен
қатар бірлестіктің қызметін жүзеге асырудағы мақсаттарға жетудегі
халықаралық қарым-қатынастарда қажетті құқықтық қабілеттілікке ие
екендігіне лайықты жалпы принципті бекітгі. Ары қарай ЕОУС Шартында
Бірлестік мүше-мемлекеттердің әрқайсысында, сол мемлекетте занды
тұлғаларына берілетін неғүрлым құқықтық қабілеттілікті иемденеді. Бірлестік
жылжымалы және жылжымалы емес мүлікті иемдене және бере алады.
1957 жылғы Рим шарттары ЕОУС Шартының ережелерін іс
жүзінде қайталайды. ЕЭС Шартының 210 Бабында және соған
тиісті Еуратом туралы Шарттың 184 Бабында бірдей мәтін
берілген: қауымдастық заңды тұлға құқығымен пайдаланады.
Ұқсас жолмен қауымдастықтың құқықтық қабілетінің шегі
анықталған: Мүше-мемлекеттердің әрқайсысында
Қауымдастықтың заңды тұлға артынан ұлттық заңнамамен танылатын ең үлкен
құқықтық қабілеттілікті иемденеді. Ол жылжымалы және жылжымалы емес мүлікті
иемдене және біреге беру ете алады, сотта тарап ретінде шыға алады (211
және соған тиісті 185 Бап).
Кедендік келісімдер шекара салымдар мен салықтардың тізімін, кеден
қызметтерінің ынтымақтастық ұйымын, келісім қатысушылары арасындағы кеден
дауларын қарастыру ережелерін бекіте алады. Тауар келісімдері халықаралық
экономикалық байланыспен қатар жеке бизнестің қатысуымен халықаралық
саудаға қатысты болып келеді. ЕЭС туралы Шарт кедендік және тауарлық
келісімдерді бекіту рәсімін анықтады. Осы келісімдер туралы келіссөздер
Комиссиямен дайындалады және жүргізіледі. Ол Кеңеспен тағайындалған арнайы
комитетпен ақылдасуы керек, және Кеңес беретін нұсқаулар шеңберінде әрекет
істеуі керек. Келісімдердің өздеріне осы туралы дауыстың білікті
көпшілігімен шешім қабылдайтын Кеңес қол қояды.
Құрылтай шарттарында үлттық заңнама бойынша заңды түлғалардың құқықтық
қабілеттілігі көлеміне жол бермейтін дәл сондай құқықтық қабілеттілік
көлемі анықталған. Бүндай әдіс ары қарай өз дамуын алды. Маастрихт шартында
қауымдастық құқығының азаматтық-құқықтық тарабы алдыңғы жоспарға
жоғарылатылған. Қауымдастықтың нақты контрактіге қолданылатын шартты
жауаптылығы заңмен анықталатыны Шартта бекітілген. Барлық мүше-
мемлекеттерде қолданылып жүрген құқықтың жалпы принцитеріне сәйкес
Қауымдастықтың шартты емес жауаптылығы жағдайында оның институттары немесе
өз міндеттерін орындайтын қызметкерлері залалды өтейді (215 Бап).
Халықаралық құқық сферасында Қауымдастықтың үшінші мемлекеттерге және
халықаралық ұйымдарға қатысты құқықтық қабілеттілігі бір жақтан құрылтай
шарттары мен оларды өзгертетін және толықтыратын басқа құқықтық актілерде
анықталды. Осы құжаттарда халықаралық қарым-қатынастар сферасындағы
қауымдастық өкілеттігінің шеңбері бекітілген. Бұл өкілеттіктер, оларды
ұлғайта және тарылта алатын мүше-мемлекеттермен жасалынады (тек қана мүше-
мемлекетпен). Қауымдастықтардың өздері мазмүны мен өзінің халықаралық
құқықтық қабілеттілігінің шегіне ешқандай өзгертулер енгізе алмайды. Олар
бүл құқықтық қабілеттілікті ұлғайтуға және тарылтуға құқығы жоқ.[7]
Екінші жақтан қауымдастықтардың халықаралық құқықтық қабілеттілігі
олардың серіктерімен расталады немесе қайтарылады - үшінші мемлекеттермен
және басқа халықаралық ұйымдармен.
Олар қауымдастықтардың халықаралық-құқықтық қабілетін алдымен олармен
халықаралық келісімдер бекіту жолы арқылы таниды, кейде қауымдастыққа
мемлекетаралық қатынастардың жалпытанылған нормаларын қалдырады. Бұндай
жолмен тану дипломатиялық өкілдерді алмастыруда, келіссөздер жүргізуде,
халықаралық шарттарды бекітуде көрініс табады. Халықаралық аренадағы
қауымдастық қызметі ГААТ, Еуропалық ашық сауда зонасына, теңіз кеңістігі
режиміне және т.б. қатысты шарттарымен регламенттеледі.
Маастрихт шарты қауымдастық мәртебесіне ешқандай өзгерістер енгізбеді.
Олар халықаралық құқықтың субъектілері болып қала берді. Олардан
өзгешеленетін Еуропалық Одақ халықаралық құқықтық қабілеттілікті
иемденбейді. Оның тапсырмаларын анықтай отырып, мүше-мемлекеттер Маастрихт
шартында тек қана оның халықаралық аренада жекешелігін бекітуге мүмкіндік
тудыру қажеттігін ғана тіркейді, әсіресе жалпы сыртқы саясатты және жалпы
саяси қауіпсіздікті жүзеге асыру жолымен, онан ары уақыт өте келе жалпы
қорғаныс күштерінің құрылуына апаратын жалпы қорғаныс саясатын рәсімдеу
мүмкіндігін қоса алғанда (В Бап).
Қауымдастық құқығының халықаралық құқықпен арақатысы үлттық құқықпен
халықаралық құқықтың арақатыс негізі ретінде құрылады. Басқа сөзбен
айтқанда, қауымдастық құқығы үстінен халықаралық құқықтың приматы туралы
айтылып жатыр.Басты ерекшелік халықаралық құқық секілді қауымдастық құқығы
әдеттегідей мүше-мемлекеттердің мүдде балансына негізделуінде жатыр. Оның
негізінде қожайыны мүше-мемлекет болып табылатын халықаралық шарт болған
да, қалады да. Сондықтан қауымдастық құқығының берілген критериі
халықаралық құқықпен ұқсас. Өйткені ұлттық құқық мемлекеттің өзімен
егеменді анықталады. Бірақ бұндай критерий анықтаушы болып табылмайды және
халықаралық құқықтан сапалы түрде ерекшелінетін аса, автономды құқықтық
тәртіп сияқты қауымдастық құқығының мәніне әсер етпейді.
Қауымдастық құқығына қатысты халықаралық құқықтың приматы екі негізгі
бағытта көрінеді. Біріншіден, қауымдастық құқығы халықаралық құқықтың
жалпытанылған принциптерінен және нормаларынан шығады. Олар тек қауымдастық
қүқығының мазмұнына әсер етіп қана қоймай, коллизия жағдайында біріншілік
болып табылады. Өз шешімдерінде қауымдастық Соты қауымдастық шеңберінде
міндеттілік сипаттаманы таситын принциптер мен нормаларды жүйелі басшылыққа
алады. Бұнда жалпытанылған принциптердің және халықаралық құқық
нормаларының қайдан шыққанына мән берілмейді. Олар қалыптасқан халықаралық
салт пен дәстүрлерден де, сонымен қатар көпжақты декларациялар, келісімдер
мен конвенциялардан да шыға алады (мысалы, 1969 жылғы халықаралық шарт
құқығы туралы Вена конвенциясы).
Екіншіден, міндеттілі күшке халықаралық шарттардың ережелері ие. Олар
екі топқа бөлінеді: 1) мүше-мемлекеттермен бекітілген шарттар мен
келісімдер; 2) қауымдастықпен бекітілетін шарттар мен келісімдер.[8]
2. ЕУРОПАЛЫҚ ҚАУЫМДАСТЫҚ ҚҰҚЫҒЫНЫҢ ЗАҢДЫ БОЛМЫСЫ МЕН ҚҰРЫЛТАЙ ЖӘНЕ
ИНСТИТУЦИОНАЛДЫҚ СИПАТТАҒЫ НЕГІЗГІ ҚҰЖАТТАРЫ.
2.1 Мүше-мемлекеттердің құрылтай құжаттары және Қауымдастық
актілері — бірінші кезектегі құқық
Қауымдастық құқығын түсіну үшін қайнар көздердің классификациясын
қарастырамыз. Олар екіге бөлінеді:
1. Мүше-мемлекеттердің құрылтай құжаттары және
Қауымдастық актілері — бірінші кезектегі құқық.
2. Одақ актілері — екінші кезектегі құқық.
Бірінші кезектегі құқықты құрылтай құжаттары қамтиды. Олар негізгі заң
ролін ойнайды және тұтас Еуропаның ата заңы деп аталады. Екінші кезектегі
құқық - ол бірінші кезектегі құқық негізінде құрылады және оның ережелеріне
сәйкес әрекет етеді. Бұндай иерархияда бірінші кезектегі құқық екінші
кезектегі құқыққа қарағанда жоғары түрады, ал бүл бірінші кезектегі
құқықтың екінші кезектегі құқықпен салыстырғанда басымдыққа және үлкен
заңды күшке ие екендігін білдіреді. Бұл әдістеме төтеді, ол қабылданды және
Еуропалық Қауымдастық Сотының іс-әрекет тәжірибесінде қолданылады.
1992 жылғы Маастрихт шартында принциптер мен қауымдастық мақсаттары
интеграцияның жаңа кезеңінде жарияланғаннан кейін, мүше-мемлекеттер Шарт
мәтініне қауымдастық институттарына — Еуропарламентке, Кеңеске, Комиссияға
және Сотқа - құрылтай шарттарында аддын-ала қарастырылып өткен шара мен
мақсаттарға жету, сонымен қатар Шартқа сәйкес өз өкілдіктерін жүзеге асыру
міндетін жүктейтін бапты енгізу қажет деп тапты.
Құрылтай шарттары Қауымдастықтың негізін салушы құжаттар болып
табылады. Оларды Қауымдастықтың конституциясы ретінде қарастыруға болады.
Сонымен қатар шарттардың көп жерлерінде конституциялық емес ңегіздер
көрінеді. Бұл экономикалық -және әлеуметтік саладағы мәселелерді қамтитын
Шарттар табиғатының түрлілігін көрсетеді. Бірінші кезектегі құқық түсінігі
біріншіден солардың негізінде қауымдастықтар құрылған 3 құрылтай шартты
қамтиды: 1951 жылғы Еуропалық көмір мен болат қорыту бірлестігі туралы
Париж Шарты және 1957 жылғы Еуропа экономикалық қауымдастық, атом энергиясы
жөнінде Еуропалық қауымдастық туралы екі Рим шарты. Осы шарттар негізінде
Қауымдастықтың органдары құрылды. Құрылтай шарттары қауымдастық
органдарының құзыреті мен іс-әрекетінің нысаны мен әдістерін анықтайды.
Олар қауымдастық құқығының материалды және іс жүргізуші негізін құрайды.
Құрылтай құжаттарымен бірге бірінші кезектегі құқыққа өзіне
толықтырулар мен өзгертулер енгізген барлық кейінгі шарттар кіреді.
Осы үш қоғамдастықтың құрылуына негіз болып табылған құрылтай шарттар
мен қосалқы конвецияларға мыналар жатады:
1. Мыс және болат жөніндегі Еуропа бірлестігі туралы
Шарт (ЕС8С Treaty);
2. Еуропа Қауымдастығы туралы Шарт (EC Treaty);
3. Атомдық энергетика жөніндегі Еуропа Қоғамдастығы
туралы Шарт (Euratom Treaty);
4. Еуропа Қауымдастығы үшін кейбір ортақ институттар
туралы- Конвенция (Convention on Certain Institutions Common to the
European Communities);
5. Қосылу туралы Шарт (Merger Treaty);
6. Бірінші бюджеттік Шарт (First Budgetary Treaty);
7. Біріктіру туралы бірінші Шарт (First Treaty of Accession),
(Дания, Ирландия және Біріккен Корольдық);
8. Екінші бюджеттік Шарт;
9. Біріктіру туралы екінші шарт (Second Treaty of Accession ),
(Греция);
10. Біріктіру туралы үшінші Шарт (Third Treaty of Accession ),
(Испания және Португалия);
11. Бірыңғай еуропалық акт (Single European Act);
12. Еуропалық Одақ туралы Шарт (Treaty on European Union);
13.. Еуропалық экономикалық кеңістік туралы келісім
(Agreement on the European Economic Area).[9]
1987 жылдың 1 тамызында құрылтай шарттарына елеулі өзгертулер мен
толықтырулар енгізген, бірақ өзінің бұрынғы құқықтық негізін сақтап қалған
Тұтас еуропалық акт күшіне енді. Еуропалық қауымдастықгар,- 1 Бапта
айтылғандай,- Еуропалық көмір мен болат қорыту бірлестігін, Еуропа
экономикалық қауымдастығын және атом энергиясы жөніндегі Еуропалық
қауымдастықтығын құрған шарттарға, және оларды өзгертетін, толықтыратын
кейінгі шарттар мен актілерге негізделген. Бірінші кезектегі қүқықтың
актісі ретінде — Шартқа сәйкес саяси сферамен жөне ынтымақтастықтың
нысанымен толықтырылған, Еуропалық қауымдастық базасында Еуропалық Одақты
құрған, 1992 жылғы Амстердам шарты да кіреді. Халықаралық конференция
дайындаған 1996-1997 жылғы Амстердам шарты 50 жылдары қаланған, интеграция
принциптерін дамытатын және бекітетін тағы бір құжат болып табылады.
Көптеген шарттарға қосалқы құқықтық құжаттар ілеседі. Шарттардың
қосалқы құжаттары мен хаттамалары — оның ажырамас бөлігі болып табылады.
Еуропа Қауымдастығы және атомдық энергетика жөніндегі Еуропа
қауымдастығы туралы шарттардың мезгіл уақыты шектеусіз. Көмір және болат
Еуропа бірлестігі туралы Шарттың мезгіл уақыты 50 жыл. Шартқа өзгертулер
енгізу мүмкіншілігі туралы қазіргі уақытта Еуропалық Одақ туралы Шарттың
(Маастрихт келісімі) 1 Бабында бекітілген.
Осы бапқа сәйкес бұл ынта мүше — мемлекеттердің біреуінен
немесе Комиссиадан шығуы мүмкін. Кез келген жағдайда
өзгерту туралы ұсыныс Кеңеске берілуі керек. Кеңес мүше
мемлекеттердің үкімет өкілдерінің конференциясын шақыру
туралы шешім қабылдайды. Шешім қабылдау алдынан Кеңес
Еуропалық парламентпен келіссөз өткізуі қажет, егер ынта мүше
мемлекеттердің біреуінен шықса-Комиссиядан.
Конференцияны Кеңес төрағасы шақырады. Конференцияда шешім ортақ келісім
бойынша қабылданады. Өзгертулер тек қана барлық мүше - мемлекеттердің өз
конституциялық рәсіміне сәйкес бекіткен мезгілден бастап енеді.
Көмір және болат жөніндегі Еуропа бірлестігінің 95 Бабында КБЕБ туралы
Шартқа кіргізілген шамалы өзгертулерді күшіне енгізу рәсімі мүше —
мемлекеттердің бекіту рәсімінсіз қарастырылған. Бұл өзгертулер біріншіден
Еуропа Одақ сотына жіберіледі, 95 Бапқа сәйкестігін анықтау үшін; осыдан
кейін бұл өзгертулерді Еуропалық парламент қабылдауы қажет. Бүдан басқа,
Шарттың кейбір ережелерін Кеңес алдын — ала қарастырылған рәсімдерге сәйкес
өзгерте алады.
Одаққа жаңа мүшені қабылдау жағдайында, өзгертулер енгізудің ерекше
нысаны қолданылады. Одаққа жаңа мүшені қабылдау өтінішін кез-келген
еуропалық мемлекет бере алады; арыз Кеңеске жіберіледі. Кеңес пен Еуропалық
парламенттің келісімін алғаннан кейін бір ауыздан шешім қабылдайды (шешім
мүшелердің көпшілік дауысымен қабылданады). Бірігу жағдайы нәтижесінде
Қауымдастық шартына енгізілген өзгертулер мәлімдеуші — мемлекет пен мүше-
мемлекет арасындағы келісімге де енгізілуі керек. Бүл келісім барлық мүше-
мемлекеттердің конституциялық рәсіміне сәйкес бекітілуі қажет. Шартқа
бірігу кезінде жаңа мүше-мемлекет Одақтың құқығын қабылдайды.
Құрылтай Шарттарынан басқа, мүше-мемлекеттер басқа да халықаралық
келісімдер тобын бекітті. Егер олар Одақтың
құзыретімен жанасса, онда олар кейбір жағдайларда Одақ құқығының бір бөлігі
ретінде қарастырыла алады.
Кейбір жағдайларда Құрылтай Шарттары қосалқы конвенциялардың
қорытындысын өздері алдын-ала қарастырады.
Еуропалық Одақ туралы Шарттың 220 Бабы мүше-мемлекеттердің қажет болған
жағдайда өз азаматтарының құқығын қамтамасыз ету мақсатымен өздері
арасындағы келісімсөзге тұра алатындығын қарастырады,- тану мен соттық
шешімдердің атқарылуын қоса алғанда. Бүл мақсатты жүзеге асыру үшін
азаматтық және тауарлық істер бойынша юрисдикция және сот шешімдерін атқару
туралы Конвенциясы 1968 жылдың 27 қыркүйегінде бекітілді (The Convention on
Jurisdiction and the Enforcement of Judgments in Civil and Commercial
Manners).
Бүл фактілермен дәлелденді, Одаққа енген жаңа мүше-мемлекет 220 Бапқа
сәйкес ол міндетті өзгертулерге жататын Конвенцияларға қосылуы қажет.
Комиссия Кеңес отырысында мүше-мемлекеттердің өкілдері қол қойған 1968
жылғы Конвенцияның дайындауына белсенді роль атқарды; сонымен қатар хаттама
да бар.
Бірақ құрылтайшы Шарттарда көрсетілмеген конвенциялар да
Одақтың құқық жүйесінің бөлігі болып табыдады. Бүған жақсы
мысал - контрактілі міндеттерге қолданылатын құқық туралы
Конвенцияға (the Convention on the Law applicable to Contractual
Obligations), Римде 1980 жылдың 19 маусымында қол қойылды.
Конвенция тараптары Еуропалық экономикалық қауымдастықты
құрушы Шарттың Жоғары Келісуші Тараптары деп
сипатталады; Конвенция мақсаты — жалпы нарықгы құрумен
байланысты- халықаралық жеке құқық саласындағы контрактілі
міндеттемелерге қолданылатын құқыққа Одақтың унифицерленген ережелерін
құру болып табылады.
Егер Конвенция Шарттан кейін қабылданған болса, ол Шартты өзгертуші
аргумент болып табылады, соған байланысты жоғары заңды күшке ие болуы
керек. Шарт сияқты Конвенция да Одақтың құқық жүйесінің бір бөлігі болып
табылады және бұл жүйеде құрылтай шарттары өз табиғаты бойынша үлкен заңды
күшке - ие: олар құқықтық жүйені құрайды. Конвенциялар Шарттың алдында
бағынушылық орнын алады: құқықтық нормалардың коллизиясы жағдайында қосалқы
Конвенцияларға қарағанда Шарт үлкен занды күшке ие.
Мүше-мемлекеттердің Конвенцияны бекіту өкілеттігі халықаралық құқыққа
негізделеді, бірақ олар Одақ құқығымен шектелуі мүмкін.[10]
2.2 Одақ актілері - екінші кезектегі құқық.
Екінші кезектегі құқық кей-кезде қауымдастық құқығында кейінгі немесе
туынды құқық деп аталынады. Екінші кезектегі құқық - ол құқықтық
шығармашылық өкілдігінің шеңберінде немесе соған сәйкес қауымдастық
органдарымен қабылданатын құқықтық актілердің жиынтығы.
Құқықтық актілердің осы екі түрлі критерийлерге бөлінуі Еуропа көмір
мен болат қорыту бірлестігі туралы Шартында және Еуропа экономикалық
қауымдастық туралы Шартында айтылған.
189 Бапта Еуропалық актілердің 5 типі берілген. Оларды Кеңеспен немесе
Комиссиямен қатар әрекет ететін Еуропалық парламент қабылдайды:
1. Тәртіп (регламент);
2. Нұсқау (директива);
3. Шешімдер (решение);
4. Кепілдемелер(рекомендациялар);
5. Тұжырымдамалар.
189 Бапта бүл актілердің қысқаша сипаттамасы берілген. Тәртіп ортақ,
жалпы қолдануға арналған. Ол толық көлемде міндеттілі, барлық мүше-
мемлекеттерле тікелей қолданылады. Нұсқау және шешімдер тәртіптен
ерекшеленеді, олар басынан жалпы міндеттілі болып табылмайды: олар тек қана
белгілі біреуге ғана міндеттілі бола алады. Нұсқаулар тек қана мүше-
мемлекеттерге ғана адрестеле алады, бірақ жеке тұлғаларға да қатысты болуы
мүмкін. 189 Бапқа сәйкес нұсқаудың тағы да бір ерекшелігі ұлттық өкіметтің
әрекет әдіс бостандығын сақтайды. Нұсқау - ұлттық өкіметтің өзіне оптималды
болып табылатын әдісті қолдануға мүмкіндік бере алады. Кепілдемелер мен
тұжымдар міндеттілі болып табылмайды.
Атомдық әнергетика жөніндегі Еуропалық Қауымдастық туралы Шарттың 161
Бабында да дәл осындай классификация берілген. Бірақ КБЕБ туралы Шартта
басқа жүйе қарастырылған. Осы Шарттың 14 бабында актілердің тек қана 3 типі
берілген:
1. Шешімдер;
2. Кепілдемелер;
3. Тұжырымдамалар.
КБЕБ 14 Бабында шешімдердің тек толық көлемде міндеттілі екендігі
айтылған, бірақ ЕО Соты КБЕБ 33 Бабына сәйкес жалпы және жеке шешімдердің
арасында ережелерге негізделген айырым өткізді: біріншісі - ЕО тәртібінің
эквиваленті, ал соңғысы - ЕО шешімдерінің эквиваленті болып табылады.
Тәртіптер (КБЕБ жалпы шешімдері) кең пәндік диапозонда бәріне
міндеттілі және тікелей қолданылымға жатады,
иерархиялық пирамиданың жоғарғы сатысында. ЕО шешімдері
(және КБЕБ жеке шешімдері) бұндай иерархияда келесі деңгейде
орын алады: олар тек қана шеңбері шектеулі тұлғаларға міндеттілі
болса да, олардың міндеттілік дәрежесі тәртіптің міндеттілік
дәрежесіне дәл сәйкес. Нұсқаулар (КБЕБ кепілдемелері)
иерархиялық баспалдақтың ең соңында: олардың қолданылым
сферасы шектеулі және олар тек күтілетін нөтижеге байланысты
ғана міндеттілі.
Әр құрылтай шарты - бүл тәртіп. Тәртіпті қабылдау жолы арқылы
қауымдастық іс-әрекетіндегі басты мәселелер шешіледі, тәртіп интеграциясы
қиынырақ салаларда олардың саясатын құқықтық реттеу негізі ретінде қызмет
етеді. Дәл солай тәртіп жиынтығы қауымдастық ата - заңының шартты ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz