S,P,D элементтер

Жоспар

Кіріспе
2. S.элементтері
2.1. ІА тобының элементтері
2.2 ІІА тобының элементтері
1. Р.элементтері
1.1. ІІІА тобының элементтері
1.2. ІVА тобының элементтері
1.3. VА тобының элементтері
1.4. VІА тобының элементтері
1.5. VІІА тобының элементтері
2. D.элементтері
2.1. ІВ тобының элементтері
2.2. ІІВ тобының элементтері
2.3. VІВ және VІІВ тобының элементтері
2.4. VІІІ топтың элементтері

3. Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер

Пән: Химия
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 15 бет
Таңдаулыға:

1. Кіріспе

2. S-элементтері

2.1. ІА тобының элементтері

2.2 ІІА тобының элементтері

1. Р-элементтері

1. ІІІА тобының элементтері

2. ІVА тобының элементтері

3. VА тобының элементтері

4. VІА тобының элементтері

5. VІІА тобының элементтері

2. D-элементтері

1. ІВ тобының элементтері

2. ІІВ тобының элементтері

3. VІВ және VІІВ тобының элементтері

4. VІІІ топтың элементтері

3. Қорытынды

4. Қолданылған әдебиеттер

Кіріспе

Химиялық элементтер тірі ағзаның негізгі жасушаларын және биологиялық
сұйықтықты құрайды. Элементтердің биологиялық белсенділігі Д.И.Менделеевтің
преиодтық жүйесіндегі орнымен анықталады, яғни атом құрылысына байланысты
болады.
Периодтық жүйеде І топтың s-элементтерінің ішінде негізгі молекулалар
мен макромолекулалар құрамына кіретін сутегі ерекше орын алады.
Калий және натрий иондары жасушалар аралығына орналасқан: натрий иондары
жасуша сыртындағы сұйықтықта, ал калий иондары жасуша ішінде болады.
S-элементтерінің ІІ тобында сүйек құрамына кіретін (Ca, Mg) және
сүйектер ұлпаларының құрамына кірмейтін (Sr, Ba, Ra) орналасқан.
ІІ топтың s-элементтерінің атом массасы өскен сайын олардың улылық
қасиеті өседі және ағзадағы олардың мөлшері азаяды.
Р-элементтерін де осындай сияқты биогенді элементтер қатарына жатқызады,
ал ауыр р-элементтер тірі ағза үшін жоғары улылығымен сипатталады. Р-
элементтерінің атомдық салмағы өскен сайын биологиялық активті органикалық
қосылыстар түзуге бейім болады.
D-элементтер негізгі топтың қосымша топшаларында орналасқандықтан
негізгі биогенді микроэлементтерге жатады.
D-элементтер де s- және p-элементтер сияқты жалпы заңдылықпен
сипатталады, атомдық массасы өскен сайын ол элементтердің улылық қасиеті
күшейе түседі, ал ағзадағы проценттік мөлшері кемиді.

2. S-элементтері
2.1. ІА тобының элементтері
Сутек. Биосферада сутек бос күйінде кездеспейді. Биосферада ол табиғи
су, газдар және органикалық заттарының құрамында болады. Сутек ағзадағы
көмірсутек ақсылдар, майлар және нуклеин қышқылдарының құрамына кіреді.
Сутек органикалық қосылыстардың құрылысын түзуге қатыспайды. Тірі жасушалар
массасының 90% құрайтын суда оттегі атомдарының негізгі мөлшері болады.
Сутек және оттек – макроэлементтері су молекуласын түзетіні белгілі, ал,
ересек адам ағзасының шамамен 65%-ы су болып келеді. Су-маңызды еріткіш
және ол адамның мүшелерінде, ұлпаларында және биологиялық сұйықтықтарда
әркелкі таралған, асқазан сұйығының, сілекейдің, қан плазмасының, лимфаның
99,5% - дан 90% - ға дейінгі аралығын құрайды. Су жасушалар жүйесінде
еріткіш қызметін атқарады.
Салмағы 70 кг адам ағзасының 45 л су құрайды. Ағзада екі түрлі құрамды
электролит болады: ішкіжасушалық – онда калий катиондары және жасуша
сыртындағы – онда натрий иондары болады.
Сутегінің екінщі бір қосылысы – сутегінің асқын тотығы – Н2О2 ағзада
әртүрлі тотығу-тотықсыздану процестері нәтижесінде зат алмасудың қосымша
өнімі ретінде түзіледі және каталаза ферменттерінің әсерінен ыдырайды.
Литий – бұл микроэлемент. Ол тірі ағзалардың тұрақты құрам бөлігі.
Литий ионы сілтілік металдардың ең радиусы кішісі, сулы ерітінділерде күшті
гидратталған, осы гидратталған түрінің радиусы Na+ және K+ радиусынан
жоғары болады. Бұл мембрана жасушаларының иондық каналдары арқылы Li+
өтуіне бөгет жасайды. Li+ иондары кейбір ферменттер активтілігіне әсер ете
отырып, бас миы қатпарлары жасушаларында Na+ - K+ иондық теідігін реттейді.
Сондықтан құрамында литий ионы бар дәрілер жүйке ауруларын емдеуде
қолданылады.
Натрий және калий. Иондары ағзада кең таралған, біріншісі жасуша аралық
сұйықтықтарда, ал екіншісі жасуша ішінде болады. Абсолюттік шама ретінде
бағаласақ, онда 95% натрий иондары жасуша сыртында болып, ал калийдің
осынша үлесі жасуша ішінде болып, зат алмасу процесіне қатысады. Натрий
қанның осмостық қысымын реттейді, судың алмасуына, ағзада қышқылдық-
негіздік тепе-теідікті ұстап тұруға, жасуша мембранасы арқылы амин
қышқылдары мен қанттың тасымалдануына қатысады.
Шамамен салмағы 70 кг адам ағзасында калий мен натийдің мөлшері – 250
г. Натрий және калий фторид түрінде сүйек және тіс ұлпаларында болады.
Na+ және K+ иондары жасуша мембраналарындағы аденозинүшфосфатазаны
активтендіреді, ол Na+ иондарын жасушалардан шығарылып, иондарын
жасушалардан
K+ иондарының жинақталуына жағдай туғызады.
ІА тобындағы s-элементтер негізінде жасалған дәрілік препараттар
медицинада қолданылады.
1. Н2О2 – сутектің асқын тотығы (3%-к ерітінді): сілекей қабықшалары
(баспа, стоматит) суықтап ауырғанда, олрады шаю мен іріңді жараларды
жууда, мұрын қансырағанды тоқтатуда және т.б. үшін залалсыздандыратын
зат ретінде қолданылады.
2. Li2CO3 – литий карбонаты. Әр түрлі жүйке ауруларын емдеуде
қолданылады.
3. NaCl – натрий хлориді. Натрий хлоридінің концентрациясына байланысты
изотонды және гипертонды ерітінділер деп бөлінеді. Изотонды
ерітінділердің осмос қысымы қан плазмасының осмос қысымына сәйкес
келеді. Изотонды ерітінді ағза сусызданғанда кан плазмасын алмастырушы
ерітінді ретінде, дәрілік заттарды еріту үшін т.б. қолданылады.
Гипертоникалық ерітінділер іріңді жараларды емдеу үшін қолданылады.
4. NaHCO3 – натрий гидрокарбонаты – асқазан сөліндегі тұз қышқылын тез
арада бейтараптандырады.
5. Na2SO4 . 10H2O – натрий сульфатының декагидраты – ішті жүргізетін зат
ретінде қолданылады.
6. Na2B4O7 . 10H2O – натрий тетраборатының декагидраты – шаюда, жағуда,
антисептикалық зат ретінде қолданылады. Оның сулы ерітіндісі
гидролизге оңай ұшырайды.
Na2B4O7 + 7H2O = 4H3BO3 + 2NaOH
Гидролиз нәтижесінде түзілген бор қышқылының антисептикалық әсері болады.
7. NaI – натрий иодиді – иод препараты сияқты эндемиялық жемсау ауруында
қолданылады.
8. KCl – калий хлориді – ағзада электролит алмасуы бұзылғанда, сонымен
қатар жүрек соғысы бұзылғанда қолданылады.
9. КІ – калий иодиді – иод препараты сияқты жемсау ауруына қарсы
қолданылады.
10. KMnO4 – калий перманганаты – жараларды жуудағ тамақ және ауызды шаюда
антисептикалық препарат ретінде қолданылады.
2.2. ІІА тобының s-элементтері
Берилий. Биологиялық ролі анықталмаған. Берилийдің қосылыстары улы.
Оның ішінде берилийдің ұшқыш қосылыстары және шаңдағы берилий қосылыстары
улы болып келеді. Қоршаған ортада мөлшері аз болса да, бериллоз (берилді
рахит) ауруына әкеліп соқтырады. Ве2+ иондары сүйек ұлпаларындағы Са2+
ығыстырып, оны жұмсартып жібереді.
Магний. Салмағы 70 кг адам ағзасында 42 г магний болады, оның
жартысынан көбі сүйек ұлпаларында болады. Адамға күніне шамамен 400 мг
магний керек. Магний фосфат түрінде сүйек және тіс ұлпаларында болады.
Сүйектегіден басқа магний жасушалар ішінде болады.
Жасушалар ішіндегі К+ ионынан кейінгі жасуша ішіндегі осмостық қысымды
қолдап тұратын Mg+ ионның маңызы үлкен.
Кальций. Бұл адам ағзасында көптеу таралған элементтердің бірі. Салмағы
70 кг адам ағзасында кальцийдің 1700 г болады.
Кальций сүйек ұлпасының басты элементі, қан ұю механизмдеріне қатысады,
ағзадан ауыр металдардың бөлініп шығуына жағдай жасайды, антиоксиданттық
қызмет атқарады.
Кальцийдің ағзада болатын негізгі массасы сүйектер мен тісте болады.
Сүйек құрамына термодинамикалық және кинетикалық тұрақты кальций фосфаты
жіне кальций гидроксидінің фосфаты (Са5(РО4)3ОН) кіреді. Сүйек құрамынан
басқа 1%кальций жүрек тамырлары мен жүйке жүйелерінің жұмыс жасауда маңызы
зор.
Кальций жетіспеушілігі гипертоникалық кризиске, жүктілік токсикозына
шалдықтыруы мүмкін, холестериннің қандағы деңгейін жоғарылатады,
сүйектердің механикалық мықтылығын төмендететін остеопорозды дамытуы, жүйке
жүйесінің қозуын жоғарылатуы, шашты түсіруі мүмкін.
Барий. Барийдің биогенді маңызы аз зерттелген. Суда және қышқылдарда
еріген барий тұздары улы болады. Қышқылдар мен суда ерімейтін
күкіртқышқылды барий рентген сәулелерін жақсы жұтады, сондықтан оны асқазан
мен ішекті зерттеуде қолданады.
Стронций. Жануарлар мен адамдар ағзасында стронций сүйек ұлпаларында
жиналады және сүйектің сынғыштығына стронцийлі рахиттің пайда болуына
әкеледі. Сүйектен стронцийді шығару мүмкін емес.
2.3. ІІА тобының s-элементтері
1. MgO – магний оксиді (магнезия) – асқазан сөлінің қышқылдығы жоғарылап
кеткенде қолданылады.
2. MgSO4 . 7H2O – магний сульфатының гептагидраты – иммунды нерв жүйесін
тыныштандыратын қасиетіне байланысты ұйықтататын немесе нашақорлық
әсері бар.
3. CaCi2 . 6Н2О – кальцийдің гексагидрат хлориді – аллергиялық ауруларда
қолданылады.
4. 2СаSO4 . H2O – кальций сульфатының жартылай гидраты – сумен
араластырғанда, тез арада қатып қалады. Осы қасиетіне байланысты гипс
сынған сүйекті таңу үшін және тісті протездеуде қолданылады.
5. ВаSO4 – барий сульфаты – рентген айқындауда қолданылады.
3. р-элементтері
3.1. ІІІА тобының р-элементтері
Бор. Тірі ағзадағы бор қосылыстарының биологиялық маңызы зерттелмеген.
Медицинада қолданылуы:
1. Н3ВО3 – бор қышқылы – антисептик ретінде әр түрлі қою майлардың
құрамында болады. Ауызды шаюда және офтальмологиялық тәжірибеде 1-3%
ерітінді түрінде қолданылады.
2. Na2B4O7 . 10Н2О – натрий тетрабронаты – антисептик.
Алюминий. Медицинада қолданылуы:
1. KAl(SO4)2 . 12H2O – алюмимний калий ашудасы – жұмсартатын, күйдіретін
және қан тоқтататын әсері бар.
2. Al(OH)3 – алюминий гидроксиді – асқазан сөлінің қышқылдығын
төмендетуде, Алмагель деген препарат құрамына кіреді.
3.2. ІVА тобының р-элементтері
Көміртек және кремний. Жер қыртысының атмосфера және гидросфераның
16,08% кремний; 0,119% көміртегі құрайды.
Көміртек басқа элементтермен бірге ұзын атомдар тізбегін құрып,
құрылымы әр түрлі органикалық қосылыстар түзеді.
Көміртегінің арқасында өсімдіктер мен жануарлар түрлері көбейді.
Қазіргі уақытта биосфера көміртегінің диоксидімен ластанып жатқандығы көп
айтылуда, ол отындардың жануы нәтижесінде түзіледі. XX ғасырдың ортасына
қарай СО2-нің ауадағы мөлшерінің 20%-тен асып кетуі жерде температураның
аса көтеріліп (4-5°С) кетуіне жағдай туғызуы мүмкін. Оның себебі, СО2
спектрдің инфрақызыл аймағында өте жақсы жұтылады. Соған байланысты СО2
атмосфераға радиациялық күн сәулесін өткізіп, инфрақызыл сәулелерінің
жылуын кері жібермейді.
Көміртегі оксидінің (II) адам ағзасына зиянды әсері бар, оны пеш газы
деп те атайды. Дем алғанда көміртегі оксиді (II) қанға өтеді және
гемоглобинмен – карбоксигемоглобин түзеді. Пеш газымен уланғанда
гемоглобиннің оттегімен байланысы болмай қалады да, өлімге себепші болады.
Медицинада қолданылуы:
1. Активтелген көмір (карболен) - ауыр металдар тұздарымен,
алкалоидтармен т.б. уланғанда қолданылады.
2. КаНСОз – натрий гидрокарбонаты – асқазан сөлінің қышқылдығын
кемітеді; ол сулы ерітінділерді шаюда, жууда қолданылады.
Кремний. Микроэлемент. Тіршіліктің дамуы мен өсуіне керектілердің бірі.
Оның ең көп мөлшері теріде, сіңірде, көздің ұлпаларында кездеседі.
Медицинада (ЗМgО • 4SіО2 • Н2О) тальк қолданылады – сепкіш (присыпка).

Қорғасын. Қорғасынның биологиялық маңызы анықталмаған. Қорғасын
қосылыстары улы болып келеді. Түрлі қорғасын өндірісінде істейтін
жұмысшыларда улану (сатурнизм) болады. Сатурнизм ауруымен шалдыққанда
(бастың сынып ауруы, ұйқысыздық талма, жүйке жүйелері) осы белгілер және
бүйрек (альбуминурия), асқазан-ішек функциялары бұзылады.
Медицинада қорғасын қосылыстары антисептикалық зат ретінде қолданылады.
РbО қорғасын жабыстырғышының құрамында болады, оны тері ауруы сыздауық
шыққанда қолданылады. Рентген кабинетінде жұмыс істейтін медбикелердің
киімдеріне қорғасын қосылыстары қосылады, себебі қорғасын рентген γ-
сәулелерін жұтатын қабілеті бар.

3.3. VА тобының р-элементтері

Азот. Азот негізгі биогенді элементтердің бірі. Тірі ағзада оның мөлшері
3%-тей болады. Азот аминқышқылдарының, ақсылдардың, нуклеотидтердің,
нуклеин қышқылдарының, биогенді аминдердің т.б. құрамында болады.
Біз азотты атмосферада өмір сүрудеміз (ауаның 78% азоттан тұрады),
қалған бөліктері оттегі және өте аз бөлігі басқа химиялық элементтерден
тұрады. Жер бетінде азотсыз тіршілік болмас еді. Азот және өмір -
бөлінбейтін түсінік.
Зат айналымына молекулалы азот қатыспайды. Адам органикалық
қосылыстардағы азотты қолданады.
Сонымен қатар азоттың нитраты ағза үшін өте зиянды.
Медицинада қолданылуы:
1. Азот тотығы (I) немесе "шаттандырғыш газ" – N20 – оттегімен қоспасы
наркотикалық зат ретінде қолданылады.
2. NН4ОН – аммиактың сулы ерітіндісі (аммоний гидроксиді,
нашатыр спирті). Адам ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.