Сталин

Жоспар
Кіріспе

кіріспе
негізгі бөлім

Сталин (Джугашвили) Иосиф Виссаронович (09.12.1879 Гори қаласы, қазіргі Грузия Республикасы – 05.03.1953, Мәскеу қаласы) – саяси қайраткер, Кеңес Одағы Коммунистік партиясының Бас хатшысы (1922 – 53 жж), Кеңес Одағының маршалы (1943), Кеңес Одағының генералиссимусы (1945). 1894 жылы Тибилиссидегі провославиялық діни семинарияға оқуға түскен. Онда оқи жүріп, құпия үйірменің жұмысына ат салысып, «Месамедаси» (үшінші топ) атты грузин социал – демократиялық ұйымына мүше болып кірді. 1899 жылы саяси қызметі үшін семинариядан шығарылып, біржола төңкерісшілдік жолға түсті. 1901 жылы РСДЖП – ға мүшелікке өтті. «Коба» деген лақап атты иемденді. Астыртын қызмет барысында бірнеше рет тұтқынға алынып, Шығыс Сібірге жер аударылды. 1912 жылдан РСДЖП – ның ОК – не мүшелікке сайланды. 1912 – 13 жылдары Санкт – Петербургте жұмыс істей жріп, «Звезда» және «Правда» газеттерінің жұмысына белсене ат салысты. Осы кезде «Марксизм және ұлт мәселесі» деген еңбегін жазды. 1913 жылы ақпанда тағы да тұтқындалып, Турухан өлкесіне жер аударылды. Айдаудан 1917 жылғы Ақпан революциясынан кейін оралып, РСДЖП – ның ОК бюросының құрамына және «Правда» редакциясына енді. Қазан төңкерісін әзірлеуге және оны жүргізеге ат салысты. Кеңестердің бүкілресейлік 2 – съезінде (08.11.1917) Ұлт істері халкомы (1917 – 22) ретінде алғашқы кеңес өкіметінің құрамына сайланды. 1919 – 22 жылдары Мемлекеттік бақылау халкомы міндетін қоса атқарды. Азамат соғысы (1918 – 20) кезінде Оңтүстік, Батыс және Оңтүстік – Батыс майдандарының рев. әскери комитетінің мүшесі болды. 1922 жылы сәуірде РК(б)П ОК Пленумы Сталинді ОК – нің Бас хатшысы етіп сайлады. КСРО – ны құруға белсене қатысты. Алғашқы кезде «автономияландыру» (бүкіл республикалардың РКФСР – ге автономия құқығына енуі) жобасын ұсынды. Ленин өмірінің соңғы жылдарында бар билікті қолына тапсыртуға талпынған Сталиннің жеке басына сенімсіздік танытты. Ол Кеңестердің Бүкілодақтық 1 – съезіне (1922 жыл желтоқсан) жолдаған хатында Сталинді орнынан ауыстыру жөнінде ойластыруды ұсынды. Алайда РК(б)П – ның 13 – съезі (1924 жыл мамыр) Сталинді Бас хатшы етіп қалдыруды ұйғарды. Сталиннің басшылығымен ауыл шаруашылығын коллективтендіру қолға алынып, байлар мен кулактарды тап ретінде жою саясаты жүзеге асырылды. Бұл халық арасында жасанды ашаршылық пен босқыншылық туғызып, ауыл шаруашылығын коллективтендіруге қарсы шаруалар қозғалысының өрістетуіне алып келді. Сталин елде қуғын – сүргін саясатын жүргізіп, тоталитарлық жүйені қалыптастырды. Ұлттық интеллигенция өкілдерін «халық жауы» ретінде

Пән: Тарихи тұлғалар
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

СТАЛИН.

Сталин (Джугашвили) Иосиф Виссаронович (09.12.1879 Гори қаласы, қазіргі
Грузия Республикасы – 05.03.1953, Мәскеу қаласы) – саяси қайраткер, Кеңес
Одағы Коммунистік партиясының Бас хатшысы (1922 – 53 жж), Кеңес Одағының
маршалы (1943), Кеңес Одағының генералиссимусы (1945). 1894 жылы
Тибилиссидегі провославиялық діни семинарияға оқуға түскен. Онда оқи жүріп,
құпия үйірменің жұмысына ат салысып, Месамедаси (үшінші топ) атты грузин
социал – демократиялық ұйымына мүше болып кірді. 1899 жылы саяси қызметі
үшін семинариядан шығарылып, біржола төңкерісшілдік жолға түсті. 1901 жылы
РСДЖП – ға мүшелікке өтті. Коба деген лақап атты иемденді. Астыртын
қызмет барысында бірнеше рет тұтқынға алынып, Шығыс Сібірге жер аударылды.
1912 жылдан РСДЖП – ның ОК – не мүшелікке сайланды. 1912 – 13 жылдары Санкт
– Петербургте жұмыс істей жріп, Звезда және Правда газеттерінің
жұмысына белсене ат салысты. Осы кезде Марксизм және ұлт мәселесі деген
еңбегін жазды. 1913 жылы ақпанда тағы да тұтқындалып, Турухан өлкесіне жер
аударылды. Айдаудан 1917 жылғы Ақпан революциясынан кейін оралып, РСДЖП –
ның ОК бюросының құрамына және Правда редакциясына енді. Қазан төңкерісін
әзірлеуге және оны жүргізеге ат салысты. Кеңестердің бүкілресейлік 2 –
съезінде (08.11.1917) Ұлт істері халкомы (1917 – 22) ретінде алғашқы кеңес
өкіметінің құрамына сайланды. 1919 – 22 жылдары Мемлекеттік бақылау халкомы
міндетін қоса атқарды. Азамат соғысы (1918 – 20) кезінде Оңтүстік, Батыс
және Оңтүстік – Батыс майдандарының рев. әскери комитетінің мүшесі болды.
1922 жылы сәуірде РК(б)П ОК Пленумы Сталинді ОК – нің Бас хатшысы етіп
сайлады. КСРО – ны құруға белсене қатысты. Алғашқы кезде автономияландыру
(бүкіл республикалардың РКФСР – ге автономия құқығына енуі) жобасын ұсынды.
Ленин өмірінің соңғы жылдарында бар билікті қолына тапсыртуға талпынған
Сталиннің жеке басына сенімсіздік танытты. Ол Кеңестердің Бүкілодақтық 1 –
съезіне (1922 жыл желтоқсан) жолдаған хатында Сталинді орнынан ауыстыру
жөнінде ойластыруды ұсынды. Алайда РК(б)П – ның 13 – съезі (1924 жыл мамыр)
Сталинді Бас хатшы етіп қалдыруды ұйғарды. Сталиннің басшылығымен ауыл
шаруашылығын коллективтендіру қолға алынып, байлар мен кулактарды тап
ретінде жою саясаты жүзеге асырылды. Бұл халық арасында жасанды ашаршылық
пен босқыншылық туғызып, ауыл шаруашылығын коллективтендіруге қарсы
шаруалар қозғалысының өрістетуіне алып келді. Сталин елде қуғын – сүргін
саясатын жүргізіп, тоталитарлық жүйені қалыптастырды. Ұлттық интеллигенция
өкілдерін халық жауы ретінде қуғындауды күшейтті. Халық жауы жазасын
өтейтін лагерлердің санын

42 миллион адамның өліміне себепкер болған қанды қол қылмыскер деген
ат таңылса да, Сталинге деген, әсіресе, қарт кісілердің ықыласы әлі
күнге сөнбей келеді. Уақыт өткен сайын бұл үрдіс тіпті кейінгі буын
арасында да жаңғырыға түскендей. Тирандардың тылсым құдыреті неде
екен?..
Бүгінгі Ресей Сталиннің саяси қызметінің де, жеке басының да нақты
тарихи бағасын әлі бере алмай отыр. Пікір ала-құла. Қоғамда Сталиннің
жеке басы туралы қызу талқылау тоқтаған емес, бір жағына шықсаң, екінші
жағы, екінші жағына шықсаң, үшінші жағының көңіліне тиесің, - деген-ді
премьер-министр Владимир Путин ресейліктермен болған тікелей желіде.
Солайы солай. Жез мұрт көсем Англия басшысы Черчилл айтқандай, Ресейді
соқамен қабылдап алып, ядролық бомбамен қалдырды. Ұлы Отан соғысында
сұмдық құрбандықтармен болса да, жеңіске жетті. Сонымен қатар өз халқына
қарсы қылмыстық репрессия жүргізді, тұтас халықтарды жаныштап, аяусыз
езді, жеке басына табындырды. Осыны ескерген президент Дмитрий Медведев
Сталиннің елді дамытқаны мен орасан табыстары адам құрбандықтары мен
қайғы-қасіретінің қасында түк емес деген-ді саяси құрбандар күні. Ал
Путин Жеңіс күні сөйлеген сөзінде: Сталинді Гитлермен қатар қоюға
ешуақытта жол беруге болмайды. Рас, Сталин тиран болды, көп адамдар оны
қылмыскер санайды. Бірақ ол нацист болған жоқ! Мұны шатастыруға
болмайды. Егер біз екінші дүниежүзілік соғыста жеңілсек, онда одан да
зор сұмдықты көретін едік деп шегелеген. Путиннің пікірінше, Сталин
мен оның дәуірі - Ресейдің бөлінбес күрделі тарихы. Бұл туралы келешек
ұрпақ жақсы білуі керек және одан сабақ алуға тиіс. Осы Путин кезінде
Кеңес Одағының тарқауы ХХ ғасырдағы ең ұлы геосаяси апат болды
деген-ді. Осылайша ол Бірінші дүниежүзілік соғысты да, Екінші
дүниежүзілік соғысты да аттап өтіп, Кеңес Одағының тарқауын олардан да
жоғары апат деп көрсеткен. Ал оның басшылығы кезінде Ресей жастарының
елу төрт пайызы Сталинді данышпан көшбастаушы деп атаған.
Ал ағылшын газеттері Екінші дүниежүзілік соғыстағы КСРО жеңісінің
биылғы 65 жылдығына орай Кремль Сталинді ақтап алуға дайындалуда деп
жазып жатыр. Яғни Ресей үкіметі ресейліктердің өткен тарихына
өкінбейтінін, қайта мақтанатынын жеткізуде. Соған сай жез мұрт көсем
қатал тиран емес, орыс ұлтын құтқарушы болып шықпақ. Ағылшындарды
Ресейдің мектеп оқулықтарында Сталиннің тұсында 786 мың адамның өлім
жазасына кесілгені ғана айтылып, миллиондаған адамның өлімі
көрсетілмегені де мазалап отыр.
Не керек, Кеңес Одағының заңды мұрагері - бүгінгі Ресейде отызыншы
жылдардың ойранына осылайша нақты саяси баға берілмей тұр. Ол үшін Ресей
Сталин басында тұрған коммунистердің қолдан ұйымдастырған ашаршылығын
ұлы апат, Кеңес халқына мемлекеттік масштабтағы мақсатты түрде жасалған
геноцид деп бағалауы тиіс! Бірақ олай болмай тұр. Әлемнің 15 елінің
парламенті ашаршылықты украиндықтарға қарсы жасалған геноцид ретінде
мойындаса да, Ресейдің қасарып мойындағысы жоқ. Ақиқатына келгенде,
Ресей билігі аштықтан қырылған ұлттардан, оның ішінде қазақ халқы басты
орында, ресми түрде кешірім сұрауы тиіс еді!
Кешірім сұрауды айтамыз, Медведов-Путин басқарған Ресей оны тіпті
мойындамай да отыр ғой.
Мойындамағаны сол, Ресей өткен ғасырдың 30-жылдарындағы КСРО-дағы аштық
құрбандарын ұлтқа бөліп-жарып қарауға басыбүтін қарсы. РФ Мемдумасы
ашаршылық тақырыбын саяси саудаға салмауға шақырған арнайы өтініш
қабылдады. Онда: бұл трагедия этникалық белгісі бойынша (бұрынғы КСРО
басшылығы тарапынан) ұйымдастырылғаны жөнінде ешбір тарихи куәлік жоқ.
КСРО-ның миллиондаған азаматтары, түрлі ұлттар мен ұлыстардың өкілдері
бірдей ашаршылық құрбандары болды. Ендеше, бұл трагедия халықаралық
бекітілген геноцид белгісі бола алмайды және болуға тиіс те емес
делінген.
Ресей 30-жылдардағы ашаршылықты ұлттарға қарсы жасалған геноцид ретінде
мойындаудан осылай қорқып отыр. Оны Кремльдің келмеске кеткен коммунист
басшылары жасаса да.
Не десек те, бүгінгі Ресейдің мемлекеттік идеологиясын Сталиннің
салқыны тып-тыныш жүр. Ресей тұрмақ, Орталық Азияда да жез мұрт көсемге
деген көпшіліктің, әсіресе, көнекөздердің көңілі әлі суымапты. Жақында
Евразийский монитор атты халықаралық зерттеу агенттігі бұрынғы Кеңес
Одағының құрамында болған 14 республика тұрғындарының кеңестік кезеңге
деген көзқарастарына зерттеу жұмысын жүргізіпті. Соның ішінде аталған
агенттіктің Орталық Азияның төрт республикасы: Қазақстан, Қырғызстан,
Тәжікстан және Өзбекстаннан алған деректеріне тоқталмақпыз (Түрiкменстан
бұл зерттеуден тысқары қалған). Әр республикадағы мың тұрғыннан алынған
сұрау салу нәтижелері қандай дейсіз ғой? Қазақтардың 74 пайызы,
қырғыздардың 78 пайызы, тәжіктердің 84 пайызы, өзбектердің 74 пайызы бір
кездегі кеңестік ортақ тарихты жақсы білетін болып шығыпты. Әрине, ең
басты тақырып - Сталинге деген көзқарас. Қазақстан мен Қырғызстанда
Сталиннің жеке басына табынушылықты әшкерелеген ХХ съезге деген оңды
көзқарас басым болса, керісінше, Тәжікстан мен Өзбекстанда теріс
көзқарас басым болған. Сталиннің жеке басына деген көзқарасқа келсек,
Қазақстан тұрғындарының 35 пайызы оған жақсы қараған, 36 пайызы теріс
бұрылыпты, 19 пайызы бейтарап бағыт ұстанған. Қырғыздардың 61 пайызы,
өзбектердің 53 пайызы, тәжіктердің 57 пайызы жез мұрт көсемге оңды
көзқарас білдірген. Зерттеушілер Орталық Азиядағы 18 бен 30 жас
арасындағы жас ұрпақтың Сталинге деген көзқарасының аға ұрпақтiкінен
айырмасы жоғына да назар аударған. Оған қарағанда, сталиндік кезең
тарихына деген жаңа көзқарастың әлі күнге дейін жас ұрпақ санасына
жаппай сіңірілмегені аңғарылады. Бұл олардың кітап пен газет
оқымайтынын, тек аталары мен әжелерінен естігендерін қанағат тұтып
жүргенін білдіреді. Бұған осы өлкедегі үлкенді сыйлау салты да өз әсерін
тигізгені анық. Ал ресейліктердің 35 пайызы халықтар көсеміне оңды
көзқарас білдірген және Сталиннің 130 жылдығы Ресейде ашық және кең
түрде тойланған. Ресейді былай қойғанда, Тәжікстанда да коммунистер мен
ардагерлер тарапынан Сталиннің 130 жылдығы дүркіретіп тойланған.
Қазақстанның оңтүстігінде Ескі Иқан дейтін ауылда Сталиннің ескерткіші
бар. Сол ескерткіш түбінде коммунистер мен ардагерлер бас қосып,
Сталиннің 130 жылдығын атап өткен. Оңтүстік Қазақстан облысының
Түркістан ауданындағы бұл ауылдың аты Сталиннің ескерткішімен шыққан.
Кезінде КСРО аумағында генералиссимустың екі-ақ ескерткіші сақталған-ды:
оның бірі - Сталиннің туған жері Гориде, екіншісі - аталған Ескі Иқанда.
Алыс түкпірдегі шағын ауылға жез мұрт көсемнің тастұғырын орнату
жөніндегі идея Екінші дүниежүзілік соғыстан бұрын туған көрінеді.
Көнекөз қарттардың айтуынша, мүсінді орнату үшін ауылдағы әр отбасы
мүмкіндігіне қарай өз еріктерімен ақша жинаған. Сөйтіп, Мәскеуде тұратын
бір мүсіншіге (аты-жөні ұмытылған) тапсырыс беріпті. Басында ауылда
ескерткішті соғуға қажетті материалдар табылмай, барынан үзіп-жұлып
құраған болыпты. Көп ұзамай соғыс басталып кетеді де, ескерткіш жайына
қалады. Соғыс кезінде Иқан ауылдық кеңесіне қарасты Ынтымақ
артелінің колхозшылары бұрынғысынан он есе артық астық жинап, ауыл аты
Одаққа дүркірейді. Соғыстан кейін әрең есін жиған ел баяғы ескерткішті
естеріне алады. Оның себебі 1936 жылы ескерткіштің жайымен Мәскеуге
барған колхозшылардың ешқайсысы майданнан тірі қайтпапты. Ары қарай іс
жөнімен жалғасын тапқан. Сөйтіп, басына әскери фуражке киген, үстінде
сүйретілген сұр шинелі бар, бір қолын қалтасына, бір қолын кеудесіне
сұғып тұрған халықтар көсемінің екі метрлік тұлғасы Иқан ауылында 1946
жылдан бері міз бақпай тұр. Сталиннің жеке басына табынушылыққа қарсы
үгіт кампаниясының күресі басталған тұста, ауылдағы халықтар көсемін
құлату үшін кран, жүк машинасы, бульдозермен келгенде, Хрущевтің
қаһарынан қаймықпаған иқандықтар көсемнің ескерткішін кеудесімен қорғап
қалған. Ел егемендігін алған 90-жылдардың басында да мұртты көсемнің
ескерткішін құлатуға бірқатар талпыныс жасалғанмен, тағы да жергілікті
шалдар сақалын төсеп, етпеттеп жатып алған. Сесі қатты коммунистер
көсемі ХХІ ғасырға аман-есен жетіп, жарқын капиталистік болашаққа бет
алған қазақ жеріне қайда барасың? дегендей сұстана қарап, әлі тұр.
Кезінде өзі өлердей қарсы шыққан Түркістан Республикасының топырағында
ескерткіші міз бақпай тұратынын жез мұрт көсем қайдан білсін. Одақ
құлаған соң ескерткішті аумағымен қоса Әбдусәмет ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.