Валюталық реттеу және оның тәртібі

КІРІСПЕ

Халықаралық шаруашылық байланыстардың дамуы шамасына байланысты
валюталық жүйе құрылды. Экономикалық тұрғыдан қарағанда – бұл
шаруашылық байланыстарды интернационалдандыру негізінде тарихи түрде
қалыптасқан валюталық-экономикалық қатынастар жиынтығы; ұйымдық-заңдық
тұрғысынан қарағанда – белгілі бір қоғамдық-экономи-калық формация шегіндегі
валюталық қатынастарды ұйымдастырудың мемлекеттік-құқықтық формасы.
Валюталық жүйелердің дамуы өз кезегінде валюта нарықтарының дамуына
септігін тигізді. Валюта нарығы – FOREX (Foreign Exchange Operations –
шетелдік айырбас операциялары) деп аталады. Қазіргі уақытта валюта нарығы
ең үлкен қаржы нарығы.
Қазақстан Республикасына бүгінгі таңда валюта нарығына маманданған көптеген дилингтік компаниялар келіп жатыр. Халықаралық валюталық қатынастар материалдық өндіріс саласына, сондай-ақ бөлу, айырбас және тұтыну салаларына қатысты халықаралық экономикалық қатынастарға делдал болады. Валюталық қатынастар жағдайы ұлттық және дүниежүзілік экономиканың дамуына, саяси жағдайға, елдер арасындағы күштердің арақатынасына тәуелді.Қазақстан Республикасында КASE қор нарығында тек акция, облигациялармен ғана емес, сонымен қатар валюталармен де операциялар жасалады. Ұлттық валютамыз – теңге 1999 жылдан бастап еркін жүзу бағамымен келе жатыр, яғни оның бағамы сұраныс пен ұсыныс арқылы анықталатын болды. Еркін жүзу бағамы – ел экономикасының жаңа дәрежеге көтерілгенінің белгісі. Валюта нарығы ел экономикасын қан жүйесі секілді. Валюта нарығын реттеу – бүкіл ел экономикасын реттеудің алғы шарты. Валюта нарығы және валюталық операцияларды, валюталық нарығын реттеудің мағынасы мен қажеттілігін, бақылаудың негізге бағыттарын, негізгі ұғымдармен жалпы ережелерді, резиденттердің кредит алуымен және резидент еместердің резиденттердің экспорт – импорт мәмілелерін кредиттеумен байланысты операцияларын тіркеуді резидент еместердің Қазақстан Республикасына тікелей және портфельдік инвестицияларын тіркеуді және Қазақстан Республикасында валюта операцияларын жүзеге асыратын резиденттер мен резиден еместердің құқықтары мен міндеттерін, валюта операцияларын жүргізудің ережесін анықтап толық қамыту, ал міндетім осы аталған мәселелерді түсінікті әрі нақты етіп жеткізебілу. Тарихта, ұлттық валюталық жүйе ең бірінші қалыптаскан.
Ұлттық валюталық жүйе—халықаралық төлем айналымын жүзеге асыратын, ұдайы өндіріс үдерісіне қажетті валюталық ресурсты құрайтын және оны пайдалануға көмектесетін экономикалық қатынастар жиынтығын білдіреді.
Ұлттық валюталық жүйе - елдің ақша жүйесінің бір бөлігі. Оның ерекшеліктері елдің құрамдас экономикасының-және сыртқы экономикалық байланыстардың даму дәрежесі мен жағдайына байланысты анықталады.
Ұлттық валюталық жүйе дүниежүзілік валюталық жүйемен тығыз байланысты. Дүниежүзілік валюталық жүйе XIX ғасырдың ортасына таман құрылған.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1.ҚР “Бағалы қағаздар нарығы”туралы Заңы. Егемен қазақстан 3 шілде 2003ж.
2.ҚР “Валюталық реттеу туралы” Заңы. 24 желтоқсан 1996ж.
3.У.М.Искаков, Д.Т. Бохаев, Э.А.Рузиева. Финансовые рынки и посредники. А.,
2005.
4. Стайнер Б. Клчевые рыночные концепции. М., 2004.
5. К. Ж. Бертаева. Казахстанский валютный рынок. А., 2005.
6. Г.С. Маргацский. Валютный дилинг.А., 2004.
7. Таран В.А. FOREX: фундаментальный анализ валютных рынков. М., 2005.
8. Ғ.С.Сейтқасымов. Ақша, несие, банктер. А, 2001.
9. Мақыш С.Б. Ақша айналысы және несие. А.,2004.
10. К.Ж.Бертаева. Валютный рынок и валютные операции. А., 2000.
11. Бюллеттень нормативных правовых актов. №26. А., 2001

Пән: Қаржы
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Валюталық реттеу және оның тәртібі
Жоспар:
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
І ТАРАУ. Валюта нарығы және валюталық реттеу туралы жалпы түсінік
1.1. Валюта нарығы және валюталық операциялар ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
1.2. Валюталық нарығын реттеудің мағынасы мен
қажеттілігі ... ... ... ... ... ..6
1.3. Валюта нарығын бақылаудың негізгі бағыттары ... ... ... ... ... ... ... ... .7
ІІ ТАРАУ. Қазақстан Республикасында валюта нарығын реттеу
2.1. Қазақстан Республикасында валюта операцияларын жүзеге асыратын
резиденттер мен резидент еместердің құқықтары мен
міндеттері ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
2.2. Қазақстан Республикасында валюта операцияларын жүргізу
ережесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ..10
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ..10
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН
ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...11

КІРІСПЕ

Халықаралық шаруашылық байланыстардың дамуы шамасына байланысты
валюталық жүйе құрылды. Экономикалық тұрғыдан қарағанда – бұл
шаруашылық байланыстарды интернационалдандыру негізінде тарихи түрде
қалыптасқан валюталық-экономикалық қатынастар жиынтығы; ұйымдық-заңдық
тұрғысынан қарағанда – белгілі бір қоғамдық-экономи-калық формация
шегіндегі
валюталық қатынастарды ұйымдастырудың мемлекеттік-құқықтық формасы.

Валюталық жүйелердің дамуы өз кезегінде валюта нарықтарының
дамуына
септігін тигізді. Валюта нарығы – FOREX (Foreign Exchange Operations –
шетелдік айырбас операциялары) деп аталады. Қазіргі уақытта валюта
нарығы
ең үлкен қаржы нарығы.
Қазақстан Республикасына бүгінгі таңда валюта нарығына маманданған
көптеген дилингтік компаниялар келіп жатыр. Халықаралық валюталық
қатынастар материалдық өндіріс саласына, сондай-ақ бөлу, айырбас және
тұтыну салаларына қатысты халықаралық экономикалық қатынастарға
делдал болады. Валюталық қатынастар жағдайы ұлттық және дүниежүзілік
экономиканың дамуына, саяси жағдайға, елдер арасындағы күштердің
арақатынасына тәуелді.Қазақстан Республикасында КASE қор нарығында тек
акция, облигациялармен ғана емес, сонымен қатар валюталармен де
операциялар жасалады. Ұлттық валютамыз – теңге 1999 жылдан бастап
еркін жүзу бағамымен келе жатыр, яғни оның бағамы сұраныс пен
ұсыныс арқылы анықталатын болды. Еркін жүзу бағамы – ел
экономикасының жаңа дәрежеге көтерілгенінің белгісі. Валюта нарығы ел
экономикасын қан жүйесі секілді. Валюта нарығын реттеу – бүкіл ел
экономикасын реттеудің алғы шарты. Валюта нарығы және валюталық
операцияларды, валюталық нарығын реттеудің мағынасы мен қажеттілігін,
бақылаудың негізге бағыттарын, негізгі ұғымдармен жалпы ережелерді,
резиденттердің кредит алуымен және резидент еместердің резиденттердің
экспорт – импорт мәмілелерін кредиттеумен байланысты операцияларын тіркеуді
резидент еместердің Қазақстан Республикасына тікелей және портфельдік
инвестицияларын тіркеуді және Қазақстан Республикасында валюта
операцияларын жүзеге асыратын резиденттер мен резиден еместердің құқықтары
мен міндеттерін, валюта операцияларын жүргізудің ережесін анықтап толық
қамыту, ал міндетім осы аталған мәселелерді түсінікті әрі нақты етіп
жеткізебілу. Тарихта, ұлттық валюталық жүйе ең бірінші қалыптаскан.
Ұлттық валюталық жүйе—халықаралық төлем айналымын жүзеге асыратын, ұдайы
өндіріс үдерісіне қажетті валюталық ресурсты құрайтын және оны пайдалануға
көмектесетін экономикалық қатынастар жиынтығын білдіреді.
Ұлттық валюталық жүйе - елдің ақша жүйесінің бір бөлігі. Оның ерекшеліктері
елдің құрамдас экономикасының-және сыртқы экономикалық байланыстардың даму
дәрежесі мен жағдайына байланысты анықталады.
Ұлттық валюталық жүйе дүниежүзілік валюталық жүйемен тығыз байланысты.
Дүниежүзілік валюталық жүйе XIX ғасырдың ортасына таман құрылған.

1.1. Валюта нарығы

Валюта дегеніміз – мемлекеттердің заңды төлем құралы ретінде қабылданған
ақша бірлігі немесе банкноттар, қазыналық билеттер мен тиындар, соның
ішінде қымбат металдардан жасалған тиындар (айналымнан алынған немесе
алынатын, бірақ айналымда жүрген ақша белгісі мен айырбастауға жататын
тиындар) түріндегі қолма-қол және аударым нысанындағы құнның ресми
стандарттары, сондай-ақ, шоттардағы, соның ішінде халықаралық ақша немесе
есеп айырысу бірлігіндегі қаражат.
Валюта арқылы сыртқы тауарлар мен қызметтерді пайдалануға, туризм және
мемлекетгің жеке ақша қозғалысын және т.б. көптеген қызметтерді жасауға
болады.
Валюталық нарық дегеніміз – ұлттық валютаны шетелдік валютаға алып
сатқан кезде, ұсыныс пен сұраныс нәтижесінде қалыптасқан белгілі-бір ресми
орын.
Халықаралық есеп айрысу спецификасының маңызы мынада: валюталық баға
төлем құралы ретінде көбінесе шетелдік валютаны қолданады, өйткені әлі
халықаралық бүкіл мемлекетгерде алуға тиісті белгілі-бір валюта жоқ,
сондықтан да сыртқы саудада, несиеде, инвестицияда мемлекет аралық есеп
айрысу үшін бір валютаны екінші валютаға сату керек. Валюталық курстың
бағамы оны сатып алу қабілеті арқылы белгіленеді.
Валюталық жүйе және оның түрлері:
Халықаралық валюталық қатынастар — ұлттық шаруашылықтары қызметтерінің
нәтижесінен өзара қызмет ететін және әлемдік шаруашылықтағы валюталардың
қызмет етуі барысында қалыптасатын қоғамдық қатынастар жиынтығы.
Валюталық қатынастардың жекелеген элементгері ерте Грецияда және Ертедегі
Римде вексель түрінде пайда болған. Келесі даму кезеңіне Лиондағы және
Батыс Еуропа елдерінің басқа да сауда орталықтарында орта ғасырлық вексель
жәрмеңкелері жатады. Мұнда аудармалы вексель (тратта) бойынша есеп
айырысулар жүргізілген. Феодализм қарсаңында және өңдірістің капиталистік
тәсілінің құрылуымен байланысты банктер арқылы халықаралық есеп айырысулар
жүйелері дами түсті.
Халықаралық валюталық қатынастар халықаралық экономикалық қатынастарды
жалғастырады. Валюталық қатынастардың жағдайы ұлттық және әлемдік
экономиканың дамуына, саяси тұрақтылыққа, елдер арасындағы күштердің шекті
қатынасына тәуелді болып келеді. Сыртқы экономикалық байланыстарда, оның
ішнде валюталык байланыстарда саясат пен экономика,дипломатия мен
коммерция, өнеркәсіптік өндіріс пен сауда бір-бірімен өзара бітісе
байланысуы валюталық қатынастардың ұлттық және әлемдік шаруашылықтағы
орнының ерекшелігін көрсетеді.
Капиталдың шеңбер айналысы үдерісінде ұлттық нарықтан әлемдік нарыкка
қосылуы нәтижесінде ұлттық ақшалардың ішіндегі ақшалай капиталының бір
белігі шетел валютасына айналады неме- се керісінше. Ол көріністі
халықаралық есеп айырысуларда, валю- талық, несиелік және қаржылық
операциялардың барысында байқауға болады.

Шаруашылықтың интернационализациялануы жағдайында ұдайы өндірістің сыртқы
факторларға: әлемдік өндіріс динамикасы, шетелдік ғылым мен техника
деңгейіне, халықаралық сауданын, дамуына, шетел капиталына ағымына арта
түседі. Сондықтан да, бұл валюталық қатынастар мен ұдайы өндірістің
арасында тікелей және кері байланыстың болатынын көрсетеді.
Халықаралық валюталық қатынастар тұрақсыздығы мен валюталық дағдарыс ұдайы
әндіріс үдерісіне кері әсерін тигізеді.
Шаруашылық байланыстардың интернационализациялануы негізінде халықаралық
валюталық қатынастар біртіндеп бір формаларға ие болады.
Валюталық жүйе — ұлттық заңдылықтармен немесе мемлекет аралық
келісімшарттармен бекітілетін валюталык, қатынастарды ұйымдастыру және
реттеу нысаны.
Валюталық бағам дегеніміз – бір ақша бірлігінің екінші ақша бірлігі- мен
алғандағы бағасы. Ол нарықты экономика жағдайында сұраныс пен ұсыныстың
нәтижесінде анықталады және экономиканың жағдайын көрсетеді. Валюталық
бағам халықаралық сауда және капитал қозғалысында өте үлкен роль атқарады.
Валюталық бағамның өзгерісін байқасақ, ол сол валютаның құнсызданғанын
немесе құнының жоғарлағанын көрсетеді.
Валюталық нарықты айтқанда онда көбінесе нақты және номиналды валюталық
бағам деген сөздер кездеседі. Екі елдің тауарларының қатынасы негізінде
(сол елдің валютасы негізінен алынған) нақты валюталық бағамды анықтауға
болады. Мемлекеттің валюталық нарығында көрсетілген валюталық бағамды –
номиналды бағам деп атайды.
Валюталық бағамның үш түрі бар:
Ø белгіленген;
Ø өзгермелі;
Ø аралас;
Белгіленген валюталық бағам деп – берілген мерзім ішінде өзгермей
қалынған бағам; сол бағамның өзгермеуіне мемлекет өзі кепілдік береді.
Белгіленген жүйенің мысалы ретінде Бреттон-Вудск жүйесі қалыптасқан.
Өзгермелі валюталық бағам кезінде ол сол валютаға байланысты бағамның
сұраныс пен ұсыныс нәтижесінде қалыптасуы.
Аралас валюталық бағамның мысалы ретінде көптеген дамыған елдерді айтуға
болады; оларда өзгермелі бағам да және кейбір жерлерінде белгіленген
валюталық бағам да бар.
Валюталық операциялар дегеніміз – ол меншік құқығының және өзге де
құқықтардың валюталық құндылықтарға ауысуына байланысты операциялар, яғни,
валюталық құндылықтарды кез келген тәсілмен Қазақстан Республикасына әкелу
және жөнелту, сондай-ақ Қазақстан Республикасынан әкету және жөнелту болып
табылады. Валюталық операциялар ағымдагы операциялар жане капитал
қозгалысына байланысты операциялар болып бөлінеді.
Капитал қозғалысына байланысты операцияларға жататындар мыналар:
- инвестицияларды жүзеге асыру;
- интелектуалдық меншік объектілеріне ерекше құқықты толық
беруді
көздейтін мәмілелер бойынша есеп айрысуды жүргізуге арналған аударымдар;
- жылжымайтын мүлікке мүліктік құқықтарды төлеуге аударымдар;
- тауарлар, жұмыстар және қызметгер үшін төлемнің не аванс төлемінің
мерзімін 180 күннен асатын мерзімге ұзартуды көздейтін экспор-импорт
мәмілелері бойынша есеп айрысуларды жүзеге асыруға арналған аударымдар;
- 180 күннен асатын мерзімге кредиттер беру және алу.

1.2. Валюталық нарығын реттеудің мағынасы мен қажеттілігі

Мемлекеттің әлем экономикасына кіруі валюталық қатынастар жүйесінің дамуына
әкеледі және олар мемлекет нарығының қалыптасуына әсер етеді.
Мемлекеттік реттеу елдің экономикалық қауіпсіздігін қамтамасыз етуге,
сыртқы экономикалық байланыстарын кеңейтуге, экономиканың тез көтерілуіне
жәрдемдеседі. Мемлекетіміздің әлемнің сауда-саттық бірлестігіне кіруіне
жағдайна бейімделген.
Валюталық бақылау мынандай бағыттарда жүзеге асырылады:
Ø экспорттық-импорттық валюта бақылауы;
Ø қолма-қол шетел валютасымен айырбастау операцияларын жүргізуді бақылау;
Ø капитал қозғалысына байланысты операцияларды бақылау;
Ø валюта нарығындағы субектілерге инспекция жүргізу.
Валюталық реттеу дегеніміз – уәкілетті мемлекеітік органдардың
(валюталық реттеу органдарының) елдің төлем балансын нығайту, ұлттық
валютаның тұрақтылығың, ішкі валюта рыногын дамытуды қамтамасыз ету
мақсатында валюталық операциялар жүргізу тәртібін белгілеу және оның
сақталуын бақылау жөніндегі қызметі.
Валюталық нарықты құруға, мемлекеттік монаполиядан валюталық құндылыққа
өту кезенінде Қазақстанда қайшылық пен үдеріс ілесе жүрді. Кейбір
мекемелерге дәлелсіз жеңілдіктер берілді, әсіресе реформалаудың бастапқы
кезеңіңде. Валюталық саясаттың дұрыс болмауынан сыртқы сауда операцияларына
қатысушылар санының көбеюіне әкелді, ол экспорттық-импорттық операциялар
бойынша ереже мен нормаларды сақтауына теріс әсер етті. Осының нәтижесі
ретінде шетелге капиталдың кетуінің тұрақты тенденциясы байқалды және
экспорттық түсімді жасыру, импортгық контракт есебінен аванс төлемдерін
келесіде товарлармен қамтамасыз етпей ақшаны аудару сияқты жағдайлар орын
алды. Осындай жағдайларда мемлекет кейбір жерінде аталмыш жеңілдіктерді
толық жойып, валюталық реттеуте белсене кірісе бастады. Көкейтесті
мөселелердің бірі ретінде валюталық бақылау болды.
Валюталық бақылау капиталдың ағуын сақтап қалуға багытталған, сонымен
қатар ол республиканың сыртқы экономикалық қызметінің дамуына кедергі
жасайды. Сондықтан қойылатын сауал экономикалық дамудың қай кезеңінде оны
қолдану керек екендігінде. Өнеркәсібі дамыған елдер ДВҚ (дүниежүзілік
валюталық қор) қағидаларына қарама-қайшы келетін әкімшілік әдістерін тіптен
қолданбайтынына қарамастан, осы әдістерді қолдану тәжірибесі Қазақстан
үшін, экономиканың дамуының әр кезеңінде, еңгізуден толық жоюға дейін, үлгі
ретінде бола алады.
Валюталық реттеу органдарының биылғы жылғы алдына қойған стратегиялық
міндеттерінің бірі – мемлекетте экспорттық-импорттық валюталық бақылауының
нығайту.
Валюта бақылауының мақсаты валюта ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.