Жел



I. Кіріспе.

1.Жел туралы жалпы түсінік.

II. Негізгі бөлім.

1.Желді өлшейтін құралдар.
Жел – атмосферадағы ауаның жер бетіне параллель бағытта қозғалуы. Жел атмосфера қабаттарында қысымның біркелкі таралмауынан пайда болып, жоғарғы қысымнан төменгі қысымға бағытталады. Ауа қысымы уақыт пен кеңістікте үздіксіз өзгеретіндіктен желдің жылдамдығы мен бағыты үнемі өзгеріп отырады. Желдің бағытын көкжиектің қай бағытынан соғуына байланысты анықтайды және оны градуспен немесе румбымен (16 румбалық жүйемен), ал жылдамдығы – м/с, км/сағ,узелмен немесе балмен (Бофорт шкаласы бойынша) өрнектейді. Биіктікке көтерілген сайын үйкеліс күшінің азаюына байланысты Жел қуаты өзгереді, сонымен қатар ол ингридиенттердің өзгеруіне де тәуелді болады. Жел үлкен аумақты қамти отырып, көлемді ауа ағындарын (муссондар, пассаттар т.б.) туығызады, осыдан жергілікті және жалпы атмосфералық айналым пайда болады. Қазақстанның барлық өңірінде (әсіресе, жазық жерлерде) күшті желдер жиі болып тұрады, оның максимумы қыс айларына (40-45 м/с) және көктем мен күзге (20-35 м/с) келеді. Өте күшті желдер Каспий жағалауы және биік тау асулары мен аңғарларында байқалады. Дүниежүзінде желдер жіктеліміне Қазақстан аумағында тұрақты соғатын 23 жел тіркелген. Оларды Қазақстан бойынша мынадай аймақтарға бөледі:
• ашық далада (Жосалы, Сілті т.б.);
• шөл және шөлейт, үлкен ашық су қоймалары төңірегінде (Каспий теңізі, Балқаш, Алакөл көлдері, т.б.);
• тау аңғарларында және тауаралық өңірлерде («Жетісу қақпасы», «Шілікті аңғары», «Жаңғызтөбе», «Қордай», т.б. .);
• орташа биіктіктегі таулар мен қырқаларда («Ерейментау», «Ұлытау», «Қарқаралы», «Мұғалжар» және т.б.) соғатын желдер.
Жел арзан электр энергиясын өндіру, құдықтан су тарту, диірмен айналдыру, егін суару және тағы да басқа жағдайларда кеңінен пайдаланылады.
Жел ағысы – мұхит пен теңіз суының жоғары қабатында (үйкеліс қабаттары деп аталатын 100 м, кейде 200 м тереңдік) жел мен судың арасындағы үйкелістен пайда болатын ағыс. Бір бағытта ұзақ соғатын желдің әсерінен пайда болған, жел ағысынан дрейфтік (ықпа) ағыс (мысалы, Солтүстік және Оңтүтік пассаттық ағыстар, Батыстық желдердің ағысы және т.б.) деп атайды.
Жел бөгет –жел әрекетінен туындайтын су деңгейінің көтерілуі. Әдетте өзендердің теңізге, көлге құяр сағасында байқалады.
Жел өрнегі –көп жылдық бақылаулар нәтижесінде белгілі бір аймақтағы желдің басым бағытын көрнекі түрде көрсететін векторлық диаграмма. Әдетте, айлық, маусымдық және жылдық болып бөлінеді. Диаграмманың ортасынан түрлі бағытқа қарай тарайтын сәуле-сызық жүргізіледі.Сәуле-сызықтың ұзындығы желдің мөлшеріне пропорционал келеді. Әр кескіндінің ұштары тзу сызықтармен қосылады. Кейде, арнаулы жел өрнегі жасалады мысалы, сәуле-сызық бойына желмен
Пайдаланылған әдебиет:

1. «Қазақ» энциклопедиясы.

2. Ә. Бірмағамбетов, К. Мамырова. «Физикалық география» 5-сыныпқа арналған оқулық. – Алматы «Атамұра».


3. Ә.Бейсенова, К.Каймулдинова, С.Әбілмәжінов, Қ,Баймырзаев. «География» 10-сыныпқа арналған оқулық. –Алматы «Мектеп».

4. Анемометр жайында ғаламтордан алдым.

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі

Оңтүстік Қазақстан құқық және салалық технологиялар колледжі

Тақырыбы: Желді өлшейтін құралдар

Қабылдаған: ДуанбаеваА.Е.

Орындаған:Нарбекова Ш

Тобы:ЭР-4

Шымкент 2010 ж

Жоспар:

I. Кіріспе.

1.Жел туралы жалпы түсінік.

II. Негізгі бөлім.

1.Желді өлшейтін құралдар.

Жел – атмосферадағы ауаның жер бетіне параллель бағытта қозғалуы. Жел
атмосфера қабаттарында қысымның біркелкі таралмауынан пайда болып, жоғарғы
қысымнан төменгі қысымға бағытталады. Ауа қысымы уақыт пен кеңістікте
үздіксіз өзгеретіндіктен желдің жылдамдығы мен бағыты үнемі өзгеріп
отырады. Желдің бағытын көкжиектің қай бағытынан соғуына байланысты
анықтайды және оны градуспен немесе румбымен (16 румбалық жүйемен), ал
жылдамдығы – мс, кмсағ,узелмен немесе балмен (Бофорт шкаласы бойынша)
өрнектейді. Биіктікке көтерілген сайын үйкеліс күшінің азаюына байланысты
Жел қуаты өзгереді, сонымен қатар ол ингридиенттердің өзгеруіне де тәуелді
болады. Жел үлкен аумақты қамти отырып, көлемді ауа ағындарын (муссондар,
пассаттар т.б.) туығызады, осыдан жергілікті және жалпы атмосфералық
айналым пайда болады. Қазақстанның барлық өңірінде (әсіресе, жазық
жерлерде) күшті желдер жиі болып тұрады, оның максимумы қыс айларына (40-45
мс) және көктем мен күзге (20-35 мс) келеді. Өте күшті желдер Каспий
жағалауы және биік тау асулары мен аңғарларында байқалады. Дүниежүзінде
желдер жіктеліміне Қазақстан аумағында тұрақты соғатын 23 жел тіркелген.
Оларды Қазақстан бойынша мынадай аймақтарға бөледі:
• ашық далада (Жосалы, Сілті т.б.);
• шөл және шөлейт, үлкен ашық су қоймалары төңірегінде (Каспий
теңізі, Балқаш, Алакөл көлдері, т.б.);
• тау аңғарларында және тауаралық өңірлерде (Жетісу қақпасы,
Шілікті аңғары, Жаңғызтөбе, Қордай, т.б. .);
• орташа биіктіктегі таулар мен қырқаларда (Ерейментау,
Ұлытау, Қарқаралы, Мұғалжар және т.б.) соғатын желдер.
Жел арзан электр энергиясын өндіру, құдықтан су тарту, диірмен
айналдыру, егін суару және тағы да басқа жағдайларда кеңінен пайдаланылады.
Жел ағысы – мұхит пен теңіз суының жоғары қабатында (үйкеліс қабаттары
деп аталатын 100 м, кейде 200 м тереңдік) жел мен судың арасындағы
үйкелістен пайда болатын ағыс. Бір бағытта ұзақ соғатын желдің әсерінен
пайда болған, жел ағысынан дрейфтік (ықпа) ағыс (мысалы, Солтүстік және
Оңтүтік пассаттық ағыстар, Батыстық желдердің ағысы және т.б.) деп атайды.
Жел бөгет –жел әрекетінен туындайтын су деңгейінің көтерілуі. Әдетте
өзендердің теңізге, көлге құяр сағасында байқалады.
Жел өрнегі –көп жылдық бақылаулар нәтижесінде белгілі бір аймақтағы
желдің басым бағытын көрнекі түрде көрсететін векторлық диаграмма. Әдетте,
айлық, маусымдық және жылдық болып бөлінеді. Диаграмманың ортасынан түрлі
бағытқа қарай тарайтын сәуле-сызық жүргізіледі.Сәуле-сызықтың ұзындығы
желдің мөлшеріне пропорционал келеді. Әр кескіндінің ұштары тзу сызықтармен
қосылады. Кейде, арнаулы жел өрнегі жасалады мысалы, сәуле-сызық бойына
желмен бірге ауаның температурасы (термиялық жел өрнегі), жауын-шашын
мөлшері

түсіріледі
. Жел әрекеттеріне байланысты өтетін геологиялық процестер эолдық
процестер (грекше эол -желдің құдайы) деп аталады.
Жел геологиялық зор жұмыстар атқарады, жер бетін, тау жыныстарын
бұзады, оларды қажап, қайрайды, үгіліп түскен бөлшектерді үрлеп әкетеді.
Бұл құбылыстардың әуелгісі корразия (қайрау), екіншісі дефляция (үйіріп
әкету) деп аталады. Жел бұзған жыныс бөлшектері үрлеу арқылы көшіп екінші
орынға барып жиылады да (аккуммуляция), пішіні түрліше келген шоғырларды
түзеді. Желдің геологиялық әрекеті негізінен оның жылдамдығына байланысты.
Ауа қозғалысының жылдамдығы артқан жыныс бөлшектерін үрлеу, суыру,
тасымалдау, қайрап үшкірлеу және басқа жел әрекеттерінің түрлері күшейе
түседі. Осылардың бәрін мнадай деректермен сипаттауға болады: ауаның
қозғалу жылдамдығы 4,5 мс-тен 6,5 мс-ке дейін жеткенде ірілігі 0,25 мм-ге
дейінгі жыныс кесектері қозғалып көшеді, 10-11 мс ауа қозғалысы
жылдамдығында ірілігі 0,5-1 мм-лік кесектер қозғалып орын ауыстырады;
желдің жылдамдығы 20-30 мс-ке жеткенде өлшемі 4мм не одан да ірілеу
кесектерді домалатып әкетеді, жел жылдамдығы 30 мс-ке жетіп не одан да
жоғырылағанда ағаштар тамырымен жұлынып қалады.
Желдің күйретуші әрекеті дефляция –минералдар мен тау жыныстарының
уатылып бөлшектенген борпылдақ қалдықтарын үрлеп көшіріп әкету процесі.
Корразия –сырдаң күйдегі тау жыныстарын жел көшіріп айдап әкелген
қатты бөлшектерді механикалық жолмен үйкеп, қырнап жонуы, сыдыруы. Коррзия
мен дефляция бір-бірімен өзара байланысқан екі процесс. Осы екеуінің
қатарынан жүргізген
әрекеттерінің арқасында жер бедерінің түрлі пішіндері пайда болады.
Рельефтің мұндай түрлері жел емін-еркін жайлаған шөлді аймақтарға ерекше
берік мығым жыныстар тараған орындарда пайда болады. Рельефтің мұндай
түрлері жел емін-еркін жайлаған шөлді аймақтарға ерекше тән келеді. Бұрыс
пішінді рельеф бұзылуға ыңғайлы, жұмсақ, борпылдақ жыныстар дамыған
орындарда қалыптасады. Желдің бұзушы әрекетінің нәтижесінде пайда болатын
рельефтің дұрыс пішіндеінде сыдырындылар (сойдақ тастар) жатады. Сойдақ
тастардың арасында тым алуан түрлі келген пішіндер белгілі. Олар мұнара,
баған, біз, үстел, саңырауқұлақ, селкілдек тас,айнатас, сүйіртас, сандықтас
тағы басқа көптеген пішіндерде кездеседі. Сойдақтастардың кейбіреулері
адамның, жануарлардың сырт пішініне ұқсас болып та ұшырайды.
Сумен салыстырғанда ауаның тығыздығы біраз төмен болуы себебінен
жыныс кесектерінің жел арқылы көшуінің өзіне тән кейбір ерекшеліктері
байқалады. Желдің тасымалдау әрекеті тозаң және құм тәрізді бөлшектерді
көшірумен шектеледі. Тек дауыл кезінде ғана біршама ірілеу бөлшектердің
көшірілуі мүмкін. Қозғалу жылдамдығы судың ағу жылдамдығымен бірдей келген
жел кесек жыныстарды 300 есе аз көшірілуі мүмкін. Жел көшірген жыныс
бөлшектері жер бетімен ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Тік қалақшалы Дарье жел турбинасының жұмысы кезіндегі атқылау жылдамдығы мен бұрышын анықтау
Жел энергиясы және қондырғылары
Жел жылдамдығы
Ветролов жел электр генераторы
Жел энергетикасы
Жел қондырғысының электр жабдықтары
Жел ағынындағы энергия, желдің жылдамдығының кубына тура пропорционал
Жел энергетикалық агрегаттардың қуаты қандай параметрлерге байланысты?
Жаңартылған энергия көздері
Алматы және Астана қалаларының жел режимі
Пәндер