Спорттық метрологияға кіріспе



1.1. СПОРТТЫҚ МЕТРОЛОГИЯНЫҢ ПӘНІ
1.2. СПОРТТЫҚ ЖАТТЫҚТЫРУ БАСҚАРУ ҮРДІСІ РЕТІНДЕ
«Метрология» сөзі көне грек тілінде «өлшеу туралы ғылым» деген мағынаны білдіреді. Метрологияның негізгі мақсаты - өлшеудің бірлігі мен дәлдігін қамтамасыз ету. Спорттық метрология ғылыми пәні ретінде жалпы метрологияның бір бөлігі болып көрінеді. Спорттық метрологияның пәні спорттағы өлшеу мен бақылау болып табылады. Сонымен қатар, спорттық метрологияның мазмұны кіреді:
1) спортшының жай– күйін, жаттықтыру жүктемесін, қозғалысты орындау техникасың, спорттық нәтижелерін және спортшының жарыс кезінде жүріс – тұрысың бақылау;
2) осы аталған әр бағыттағы алынған мәлметтерді салыстыру, оларды талдау және бағалау.
Дәстүрлі, метрология тек қана физикалық шамаларды өлшейтін. Бірақ ақырғы жылдары құрастырылған әдістер физикалық емес( психологиялық, биологиялық, педагогикалық және т.б.) көрсеткіштерді өлшеуге мүмкіндік туғызады.

1.2. СПОРТТЫҚ ЖАТТЫҚТЫРУ БАСҚАРУ ҮРДІСІ РЕТІНДЕ

Басқару деп ғылымда қандай да бір жүйені қалаған қалыпқа ауыстыру аталады. Осы анықтаманы толық қарастырайық.
Жүйе – бұл бір тұтастықты құрайттың қандай да бір элементтердің жиынтығы (адамның тамыр - жүрек жүйесі, спорттық клубы және т.б.). Бір түрлі жүйелер бір түрлі қасиеттерге ие болады, бірақ олар осы қасиеттердің шамасымен айырлады. Жүйенің қандай да бір қасиетін сипаттайтын шама айналмалы деп аталады (басқа атаулар – параметр, көрсеткіш, мінездеме).
Кез-келген жүйе көптеген айналмалы шамалармен сипатталады. Бірақ олардың бәрі бірдей маңызды емес. Қойылған міндетке сай манызды деп саналатын айналмалы шамалар информативті деп аталады.
Жүйенің жай-күйі(берілген уақыт кезеңінде) оның мәнді айналмалы шамаларының жиынтығымен анықталады. Оны координаталар жүйесінде нүкте түрінде ыңғайлы көрсетуге. Мысалы, ұзындыққа секірушіге екпіннің максималды жылдамдығы мен секіру қабілетінің үлкен мәні бар. Егер сызбада орыннан секіру және екпінін жылдамдық көрсеткіштерін белгілеп қойсақ, оңда біз спортшының қалып-күй туралы көрнекі суретін ала аламыз. Сызбада да жүйенің жай-күйін көрсететін нүкте репрезентативті деп аталады. Айналмалы жүйені көрсететін кеңістік осы жүйенің жай- қүйінің кеңістігі деп аталады. Уақыт өткен сайын жүйенің қалып-күйі өзгереді. Соған сәйкес қалып-күйінің кеңістігіндегі репрезентативті нүктенің орны да өзгереді. Мысалы, спортшы қандайда бір себеппен машықтануды тоқтатады, оңда оның қалып-күйі төмендейді.
Әдебиет
1. Спортивная метрология: Учебникдля ин-тов физ. культуры/Под. ред. В.М. Зациорского. - М.: Физкультура и спорт, 1982. -с. 5-10.
2. Годик М.А. Спортивная метрология: Учебник для ин-тов физ. культуры. - М.: Физкультура и спорт, 1988. - с. 5-9.
3. Уткин В.Л. Измерения в спорте(введение в спортивную метрологию). М., ГЦОЛИФК, 1978, с. 6 – 18, 42 – 48.

Пән: Спорт
Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:   
1 СПОРТТЫҚ МЕТРОЛОГИЯҒА КІРІСПЕ

1.1. СПОРТТЫҚ МЕТРОЛОГИЯНЫҢ ПӘНІ

Метрология сөзі көне грек тілінде өлшеу туралы ғылым деген мағынаны білдіреді. Метрологияның негізгі мақсаты - өлшеудің бірлігі мен дәлдігін қамтамасыз ету. Спорттық метрология ғылыми пәні ретінде жалпы метрологияның бір бөлігі болып көрінеді. Спорттық метрологияның пәні спорттағы өлшеу мен бақылау болып табылады. Сонымен қатар, спорттық метрологияның мазмұны кіреді:
1) спортшының жай - күйін, жаттықтыру жүктемесін, қозғалысты орындау техникасың, спорттық нәтижелерін және спортшының жарыс кезінде жүріс - тұрысың бақылау;
2) осы аталған әр бағыттағы алынған мәлметтерді салыстыру, оларды талдау және бағалау.
Дәстүрлі, метрология тек қана физикалық шамаларды өлшейтін. Бірақ ақырғы жылдары құрастырылған әдістер физикалық емес( психологиялық, биологиялық, педагогикалық және т.б.) көрсеткіштерді өлшеуге мүмкіндік туғызады.

1.2. СПОРТТЫҚ ЖАТТЫҚТЫРУ БАСҚАРУ ҮРДІСІ РЕТІНДЕ

Басқару деп ғылымда қандай да бір жүйені қалаған қалыпқа ауыстыру аталады. Осы анықтаманы толық қарастырайық.
Жүйе - бұл бір тұтастықты құрайттың қандай да бір элементтердің жиынтығы (адамның тамыр - жүрек жүйесі, спорттық клубы және т.б.). Бір түрлі жүйелер бір түрлі қасиеттерге ие болады, бірақ олар осы қасиеттердің шамасымен айырлады. Жүйенің қандай да бір қасиетін сипаттайтын шама айналмалы деп аталады (басқа атаулар - параметр, көрсеткіш, мінездеме).
Кез-келген жүйе көптеген айналмалы шамалармен сипатталады. Бірақ олардың бәрі бірдей маңызды емес. Қойылған міндетке сай манызды деп саналатын айналмалы шамалар информативті деп аталады.
Жүйенің жай-күйі(берілген уақыт кезеңінде) оның мәнді айналмалы шамаларының жиынтығымен анықталады. Оны координаталар жүйесінде нүкте түрінде ыңғайлы көрсетуге. Мысалы, ұзындыққа секірушіге екпіннің максималды жылдамдығы мен секіру қабілетінің үлкен мәні бар. Егер сызбада орыннан секіру және екпінін жылдамдық көрсеткіштерін белгілеп қойсақ, оңда біз спортшының қалып-күй туралы көрнекі суретін ала аламыз. Сызбада да жүйенің жай-күйін көрсететін нүкте репрезентативті деп аталады. Айналмалы жүйені көрсететін кеңістік осы жүйенің жай-қүйінің кеңістігі деп аталады. Уақыт өткен сайын жүйенің қалып-күйі өзгереді. Соған сәйкес қалып-күйінің кеңістігіндегі репрезентативті нүктенің орны да өзгереді. Мысалы, спортшы қандайда бір себеппен машықтануды тоқтатады, оңда оның қалып-күйі төмендейді.
Ал оның жай-қүйін қалаған қалпына өзгерту үшін оған белгілі әсер тигізу керек. Осы әсер басқару деп аталады.
Басқару жүйе кемінде екі бөліктен турады: басқарылатын және басқаратын объекттер.
Басқаратын объект тікелей байланыс Басқарылатын объект
керісінші байланыс
Мысалы, мұғалім - оқушы, жаттықтырушы - спортшы, орталық нерв жүйесі - жүрек-тамыр жүйесі. Басқаратын және басқарылатын объекттердің бір-бірімен байланысты. Басқарушы объекттен басқарылатын объектіне баратын байланыс тікелей деп аталады, ал басқарылатын объекттен басқаратын объектіне баратын байланыс керісінше деп аталады. Тікелей байланыс тапсырма, бұйрық және т.б. түрінде байқалады, ал кері байланыс оларды орындау туралы берілетін мәліметтер немесе байқалатын өзгерістер арқылы көрінеді.
Мысалы, мұғалім немесе жаттықтырушы беретін тапсырмалар ол тікелей байланыс, ал оқушылардың орындау туралы берілетін мәліметтер ол кері байланыс.
Күрделі жүйелердің тиімді басқаруы кері байланыс болған кезде ғана мүмкін. Олар басқарылатын объектін жай-күйін анықтауға көмектеседі, соның ішінде нақты жай-күйін міндетті(жоспарланған) жай-күйімен салыстыруға. Жүйенің манызды айналмалы шамалардың нақты және міндетті көрсеткіштердің айырмашылығы келіспеушілік деп аталады. Келіспеушілік болған жағдайда керекті өзгерістер енгізу қажет болады.

Жаттығу жасаудан кейінгі жай-күйі
спортшының бастапқы жай-күйі

Жаттығу болмаған
кезіндегі жай-күйі

1сур.
Спортшының жай-күйінің графикалық суреті.
Жай-күйі екі көрсеткіштермен сипатталады:
Жүгірістің максималды жылдамдықпен және
орыннан ұзындыққа секіру нәтижесімен
Басқарылатын объектін жай-күйі туралы ақпаратты жинау және оның нақты және міндетті жай-күйін салыстыру бақылау деп аталады. Басқару жүйесіндегі керісінше байланыстар басқарылатын объектінің бақылауын қамтамасыз етеді.

Спорттық жаттықтыру басқару

Спорттық жаттығу және де дене тәрбиесін басқару үрдісі ретінде қарастыруға болады. Оны ақыл-ой, рухани және эстетикалық тәрбиесінің мәселелерін қозғамай, нақты дене тәрбиесінің шеңберінде қарастырайық.
Уақыттың әр мезгілінде адам белгілі бір физикалық жай-күйінде болып тұрады. Оның физикалық жай-күйін кемінде:
денсаулық, яғни ә) тіршілік әрекет көрсеткіштерінің нормаға сәйкестігі; а) сыртқы қолайысыз әсеріне ағзасы тұрақтылығының дәрежесі;
дене бітімі;
физиологиялық функциялардың жай-күйі, оның ішінде қозғалыс функциясы, яғни ә) техникалық дайындығы; а) дене сапаларының даму деңгейі анықтайды.
Адамның өмір ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Метрологияның даму тарихы
Өлшеу құралдарының метрологиялық сипаттамалары
Заңнамалық метрологияның халықаралық ұйымы
Метролог ғалымдардың жасаған жұмыстарын талдау
Сертификаттау туралы түсінік
Кәсіпорынды метрологиялық қамтамасыз ету жағдайын талдау тәртібі
Тіс емханасын метрологиялық қамтамасыз ету
Метрологияның негізгі міндеттері
Мемлекеттік метрологиялық бақылау аясы
Штангенциркуль -бұйымның ішкі және сыртқы өлшемдерін өлшейтін құрал. Салыстырып тексеру әдістері.
Пәндер