Құм туралы

Кіріспе
Негізгі бөлім
1.Шоғыр құмдар
2.Төбешік құмдар
Қорытынды
Пайдаланған әдебиетттер

Шоғыр құмдар - құмды шөлдердегі жел әсерінен түзілген нонабедердің пішіні; тақырлар мен сорлардың жайпақ беттеріндегі аласа бұталар тәңірегінде желмен әкелінген борпылдақ материалдардан тұратын ұсақ (биіктігі 1 м-ге дейін) үйінділер.[
Төбешік құмдар - 1) Днепр мен Дон өзендерінің аласа террасаларында желдің әсерінен түзілген, биіктігі 2—5 м құм төбешіктердің атауы; 2) Сібір тундрасында тоң қату процестерінің әсерінен түзілген кішігірім күмбез тәрізді төбелер
Құм - минерал түйірлерінен, сирегірек әр-түрлі таужыныстардың шағын бөлшектерінен, немесе организм қалдықтарының қаңқа сынықтарынан тұратын ұсақ түйірлі борпылдақ таужыныс немесе шөгінді; түйірлерінің мөлшері 0,1-1 мм ірі түйірлі (0,5—1 мм), орта түйірлі (0,25—0,5 мм) және ұсақ түйірлі (0,1 - 0,25 мм) болып үш түрге бөлінеді; заттық құрамы және жаралу тегі тұрғысынан әр-түрлі болуы мүмкін. Құмның қиыршықтары (ірілігі 0,1—0,5 мм) көбінесе суға жөнді ерімейтін, механикалық берік минералдардан тұрады.Оның құрамында көбінесе кварц, онан кейін дала шпаты, магнетит, циркон, анарлар т. б. болады. Теңіздік құмдар біркелкі даладағыдай жазық жатады. Шөлдік және өзендік құмдар қиғаш шалыс жатысты келеді. Сонымен қатар құмның түсі де әр түрлі болуы мүмкін. Темір тотығына боялған құм қоңырқай сарғыш, глауконитке араласқан құм сұрғылт жасыл, көмір араласқан құм қара болады. Кейбір жағдайда таза ақ кварц құмдар немесе дала шпатты таза аркоз деген құмдар болады. Оларды шыны, фарфор өндірістерінде көп қолданады. Құм ішінде кейде кен минералдары — алтын, платина, касситерит, вольфрамит, корунд, алмаз т. б. кездеседі. Бүған көбінесе өзен құмы жатады. Кені жоқ құм құрылыс материалы ретінде қолданылады.
Құмтастар.Әр түрлі ерітінділермен біріккен құмдардан құмтастар шығады. Кұмтастар арасындағы цементіне қарай ізбесті, темірлі, сазды, силикатты, кварцты болып айрылады. Цемент түріне қарай және тығыздалу дәрежесіне қарай құмтастардыц беріктігі де әр түрлі болады. Олардың арасында үгіли тұратын босаңдары да, граниттей беріктері де бар. Әсіресе кварцты құмтастар аса берік келеді. Түрлі қайрақ , шарық тастар, сондай-ақ диірмен тастары да осы Құмтастан жасалады. Кұмтастар өте жақсы құрылыс материалы болып есептеледі, өйткені оның қабаттық беттері тегіс болғандықтан қалауға қолайлы келеді. Кұмтастар ішінде кен минералдары да кездеседі. Ондай құмтастар кен тасына айналады. Мысалы, Жезқазғанның мысты құмтасы кен тасы болып табылады.

1.Н.В Короновский Геология
2.В.С.Мильничук Жалпы геология

Пән: Геология, Геофизика, Геодезия
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

Кең-байтақ жерімізде топырақтың көптеген түрлері бар, олар табиғаттың құбылмалы жағ - дайына байланысты биіктегі шалғынды құнар - лы қара топырақтан бастап ойпаттағы құнар - лылығы төмен құба топырақтарды қамтып жатыр. Оның ішінде тұзданған және қайта тұзданған, сор және сортаң, шөл-шөлейтке ай - налған, деградацияға ұшыраған және ластанған жерлеріміз аз емес. Осындай жәйт Елбасы мен қарапайым халықты да, ғалымдарды да ойлан - дырып, толғандырады. Мысал ретінде келтірер болсақ, қазіргі таңда жердің 75 пайызы дегра - дацияға ұшырап, шөл-шөлейтке бейім алған, оның ішінде жайылым жеріміздің 14 пайызы өте жоғарғы деңгейде болып отыр. Осы фактордың белең алуы елімізде жиі кездесетін ауа райының құрғақшылығы мен су ресурс - тарының біркелкі болмауына байланысты құмдардың кең түрде таралуы, жердің сор, сортаң және тұздануы, су және жел эрозия - сына ұшыраған жердің көбеюінен байқалады. Деградацияға қар - қынды түрде ұшыраған жерлер антропогендік қысым мен адам факторларының әсерінен және құрғаған Арал теңізінің табаны, Сыр мен Каспий өңірлерінде және шөл-шөлейт жерлер - де жиі кездеседі. Сыр өңірінде топырақтың саздануы мен тұздануы және қайта тұздану салдарынан суармалы жердің жыл сайын 10-15 пайыздайы ауылшаруашылық айналымынан шығып отырады. Жылжымалы құмдардан топырақты қорғау үшін негізі жүргізілетін шара - өсімдік отырғызу. Негізінен, беде деген шөпті отырғызады, себебі оның тамыры терең бойлайды және де топырақтың құмға айналу үрдісін тежейді .
Шоғыр құмдар - құмды шөлдердегі жел әсерінен түзілген нонабедердің пішіні; тақырлар мен сорлардың жайпақ беттеріндегі аласа бұталар тәңірегінде желмен әкелінген борпылдақ материалдардан тұратын ұсақ (биіктігі 1 м-ге дейін) үйінділер.[
Төбешік құмдар - 1) Днепр мен Дон өзендерінің аласа террасаларында желдің әсерінен түзілген, биіктігі 2 -- 5 м құм төбешіктердің атауы; 2) Сібір тундрасында тоң қату процестерінің әсерінен түзілген кішігірім күмбез тәрізді төбелер
Құм - минерал түйірлерінен, сирегірек әр-түрлі таужыныстардың шағын бөлшектерінен, немесе организм қалдықтарының қаңқа сынықтарынан тұратын ұсақ түйірлі борпылдақ таужыныс немесе шөгінді; түйірлерінің мөлшері 0,1-1 мм ірі түйірлі (0,5 -- 1 мм), орта түйірлі (0,25 -- 0,5 мм) және ұсақ түйірлі (0,1 - 0,25 мм) болып үш түрге бөлінеді; заттық құрамы және жаралу тегі тұрғысынан әр-түрлі болуы мүмкін. Құмның қиыршықтары (ірілігі 0,1 -- 0,5 мм) көбінесе суға жөнді ерімейтін, механикалық берік минералдардан тұрады.Оның құрамында көбінесе кварц, онан кейін дала шпаты, магнетит, циркон, анарлар т. б. болады. Теңіздік құмдар біркелкі даладағыдай жазық жатады. Шөлдік және өзендік құмдар қиғаш шалыс жатысты келеді. Сонымен қатар құмның түсі де әр түрлі болуы мүмкін. Темір тотығына боялған құм қоңырқай сарғыш, глауконитке араласқан құм сұрғылт жасыл, көмір араласқан құм қара болады. Кейбір жағдайда таза ақ кварц құмдар немесе дала шпатты таза аркоз деген құмдар болады. Оларды шыны, фарфор өндірістерінде көп қолданады. Құм ішінде кейде кен минералдары -- алтын, платина, касситерит, вольфрамит, корунд, алмаз т. б. кездеседі. Бүған көбінесе өзен құмы жатады. Кені жоқ құм құрылыс материалы ретінде қолданылады.
Құмтастар.Әр түрлі ерітінділермен біріккен құмдардан құмтастар шығады. Кұмтастар арасындағы цементіне қарай ізбесті, темірлі, сазды, силикатты, кварцты болып айрылады. Цемент түріне қарай және тығыздалу дәрежесіне қарай құмтастардыц беріктігі де әр түрлі болады. Олардың арасында үгіли тұратын босаңдары да, граниттей беріктері де бар. Әсіресе кварцты құмтастар аса берік келеді. Түрлі қайрақ , шарық тастар, сондай-ақ диірмен тастары да осы Құмтастан жасалады. Кұмтастар өте жақсы құрылыс материалы болып есептеледі, өйткені оның қабаттық беттері тегіс болғандықтан қалауға қолайлы келеді. Кұмтастар ішінде кен минералдары да кездеседі. Ондай құмтастар кен тасына айналады. Мысалы, Жезқазғанның мысты құмтасы кен тасы болып табылады. Жай құмтастар әр жерден көп кездеседі.Мeханикалық шөгінділердің түрлері де, қасиеттері де, структурасы да ең алдымен оларды құраушы кесектердің өлшемі (ірілігі) мен формасына байланысты. Кесектердің ірілігі бірнешe метрлік қойтастардан бастап, миллиметрдін, мыңдық бөлшегімен өлшенетін өте майда тозандармен аяқталады. Формасы жағынан ол кеуектер домаланып кажалған жұмыр, шала жұмыр немесе өткір қырлы болып келеді. Кесектердің өлшемі мен формасы олардың жаратылысына байланысты. Мысалы, ағын судың арнасындағы кесектер ағыстың әсерінен бір-біріне соғылып қажалады, соның салдарынан домаланып жұмыр түрге, яғни аллювий шөгінділерге айналады. Уақытша күшті тасқын ішінде болған кесектер ірі болады, бірақ олар аз қажалғаншала жұмырлы келеді. Оны пролювий шөгінділер дейді. Тау беттеріндегі кесектер алғашқы орындарынан өз салмақтарымен және жауын-шашын әсерінен азғана жылжыған болса оны делювий шөгінділер, немесе тіпті қозғалмастан өз орнында жататын болса оны элювий шөгінділер дейді, бұлар ешбір жұмырланбаған күйінде үшкір қырлы келеді. Сонымен қатар әрбір кесектердің және олардың біріккен түрлерінің өзіне арналған аттары болады. Мұнда жақша ішінде кесектерді қырлы түрі көрсетілген. Мысалы, диаметрі сантиметрмен өлшенетін жұмыр кесектер малтатас болса, олардың цементтеліп біріккен түрі конгломерат болады. Егер диаметрі сол мөлшерлес кесектер қырлы болса, оны уақтас дейміз. Уақ тастардың біріккен түрі жонттас деп аталады. Осы айтылған түсініктерді онан көрі ірілеу қойтастарға да, онан ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.