Инвестициялық саясат және инвестициялық жобаларды кешенді бағалау

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3

1 ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ САЯСАТ ЖӘНЕ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ЖОБАЛАРДЫ ЭКОНОМИКАЛЫҚ МӘНІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7
1.1 Ивестицияның мәні, түрлері және даму тарихы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7
1.2 Инвестициялық саясатың маңыздылығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..12
1.3 Қазақстанда инвестициялық саясатты мемлекеттік қаржылық реттеу түсінігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16
1.4 Инвестициялық жобаның мәні және оның түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..25

2 ҚАЗАҚСТАНДА ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ САЯСАТ ЖӘНЕ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ЖОБАЛАРДЫ КЕШЕНДІ БАҒАЛАУ ... ... ... ... ... ... 37
2.1 Қазақстанда инвестициялық жобалардың тиімділігін бағалаудың әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 37
2.2 Инвестициялық саясатты қаржыландыру жүйесін талдау ... ... ... ... ... ... ... ..49
2.3 Қазақстандық экономикадағы инвестициялық саясатытың белсенділікті бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...59

3 ҚАЗАҚСТАНДА ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ САЯСАТ ЖӘНЕ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ЖОБАЛАРДЫ ДАМЫТУ МӘСЕЛЕЛЕР МЕН ШЕШУ ЖОЛДАРЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...68
3.1 Қазақстанда инвестицияларды саясатты дамыту туралы мәселелер және жетілдіру жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 68
3.2 Нарықтық жүйелердегі мемлекеттік және кәсіби менеджменттің ерекшеліктерін ескере отырып инвестициялық саясатты тиімді реттеуші ортаны моделдеуден және оны одан әрі жетілдіру жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 75
3.3 Қазақстан Республикасыныңда инвестициялық жобаларды қаржыландыруды дамыту жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 79

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 85

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..88

ҚОСЫМШАЛАР

КІРІСПЕ

Зерттеу тақырыбының өзектілігі: Қазіргі кезде Қазақстанда жүзеге асырылып жатқан инвестициялық процесс әлеуметтік – экономикалық дамуымыздың негізгі алғы шартына айналып, еліміздегі реформаларды табысты іске асырудың басты себебі болып отыр. Инвестициялар кез – келген ұлттық экономиканың маңызды да қажетті қоры болып саналады. Инвестициялық жобаларды іске асыру өндірісті жетілдіріп, сатылатын тауарлардың сапасын арттыру онымен қоса жұмыс орындарының көбейіп, тұрғындарды еңбекпен толығымен қамтамасыз етуге, сөйтіп халқымыздың өмір деңгейінің өсуіне мүмкіндік береді. Сонымен, елімізде жүргізіліп жатқан инвестициялық процесті экономикалық пайда кіргізіп, әлеуметтік саланың өркендеуіне жағдай жасайтын қызмет деп қарастыруымыз керек. Осыған орай, инвестициялық іс - әрекетті талдауда оның тиімділігіне экономикалық шаралармен бірдей әсер ететін әлеуметтік шараларды ерекшелеудің маңызы зор.
Бүгінгі әлемдік экономикалық дағдарыстың тереңдеуі жағдайында елдің экономикалық қауіпсіздігін сақтау мақсатында көп салалы инвестициялық әлеуетті қолдануда ерекше контроллинг жүйесін жасаудың маңызы зор. Көптеген елдердің бүгінгі күні дайындаған дағдарысқа қарсы бағдарламаларында ерекше маңызды ресурстар ағымын реттейтін жаңа құралдар бар, соған сәйкес осы дағдарысқа қарсы кеністіктегі іске асырылатын шараларды келісу мүмкін болады және объективті тұрғыда қажет. Кез-келген дағдарысқа толқын тәрізді үрдіс тән болғандықтан, осы дағдарыстың тереңдігіне дер кезінде икемделу керек, яғни бұл – инвестициялық ағымдарды реттеу бойынша сәйкес шаралар жүйесін қабылдауды талап етеді. Сонымен бірге жалпы экономикалық жүйенің тұрақтылығына әсер ететін экономиканың ерекше маңызды салаларын мемлекеттік қолдау шаралары да өте маңызды болып табылады. Әртүрлі елдерде жасалынып жатқан жаңа бағдарламаларда ерекше маңызды ресурстық ағымдарды реттейтін жаңа құралдар бар екендігі белгілі, соған байланысты осы дағдарысқа қарсы кеңістіктегі тәжірибелік шараларды алдын ала келісіп іске асырудың қажеттілігі бар. Сонымен қатар, осы кезеңде экономикалық жүйелердің белгілі-бір тұрақтылығына қол жеткізу үрдісі және дағдарысқа қарсы шаралардың жүзеге асырылу реті әртүрлі елдердің келісілген саясаттары негізінде жекелеген салалардың экономикалық тепе-теңдігін сақтап қалуға бағытталған.
Дипломдық жұмыстың мақсаты Қазақстанда инвестициялық саясат және инвестициялық жобаларды кешенді бағалау негізінде оларды қаржыландыру көздерінің басқарылуын жан-жақты талдап, зерттеп білу. Онда кездесетін кемшіліктерді ескеріп, оңтайландыру шаралары мен бағыттарын ұсыну.
Зерттеу нысаны – Қазақстанда инвестициялық саясат және инвестициялық жобаларды кешенді бағалау бойынша заңдық негіздеріне сүйене отырып, оның ұйымдастырылу тәртібін жетілдіру мен басқару қызметін көтеру. Осыған орай, Қазақстан Инвестициялық қоры мәліметтері негізінде Қазақстан Республикасы және Атырау облысы бойынша шетел және тікелей инвестициялар аясын дамыту базасы зерттеудің объектісіне алынған.
Зерттеу пәні – Инвестицияны қаржыландыру және несиелендіру және қаржы қызметінің салалас бөлігі инвестициялық саясат және инвестициялық жобаларды кешенді бағалау мазмұны болып табылады.
Зерттеу болжамы – экономикалық-әлеуметтік мемлекет қалыптастыру жолындағы инвестициялық саясат және инвестициялық жобаларды кешенді бағалауды жүзеге асырудың қазіргі заманғы қағидалары еліміздің тарихи және рухани даму ерекшеліктері ескеріле отырып, алдыңғы қатарлы дамыған әрі қаржылық мемлекет қалыптастырған елдердің озық тәжірибесі оңтайлы пайдаланылған жағдайда тиімді әрі жүйелі түрде жүзеге асырылады деген болжамға негізделген. Біздің ойымызша Қазақстан үшін Сауд Арабиясы, Біріккен Араб Әмірліктері, Кувейт, Норвегия сияқты экономикасы табиғи байлыққа (мұнайға) негізделген елдердің тиімді жүзеге асырып отырған мемлекеттік борышын қалыптастыру тәжірибесін ескерген дұрыс болар еді.
Зерттеу міндеттері келесідей:
а) бәсекеге қабілеттіліктің ғылыми тұжырымдамаларын зерттеу, оның инвестиция менеджментінде қолдану ерекшеліктерін анықтау;
б) Қазақстанда инвестициялық саясат және инвестициялық жобаларды кешенді бағалауды тиімді пайдалану индикаторларының жүйесін айқындау;
в) қазақстандық экономикадағы салалық аспектілерді көрсете отырып инвестициялық саясат және инвестициялық жобаларды кешенді бағалау қозғалысына кешенді баға беру;
г) Қазақстанда инвестициялық саясат және инвестициялық жобаларды кешенді бағалаудың тиімділігін анықтау арқылы оны пайдаланудың негізгі бағыттарын зерттеу;
д) қазақстандық экономикадағы инвестициялық саясат және инвестициялық жобаларды кешенді бағалаудың дамуының стратегиялық басымдығын негіздеу;
е) үдемелі халықаралық менеджмент арнасындағы инвестициялық аяның ресурстық ағымын оңтайландыру тетігін жасау.
Мәселенің зерттелу деңгейі. Осы жұмыстың ғылыми аспектілері отандық және шетел ғалымдарының жұмыстарын зерттеу, талдау және қайта ой-елегінен өткізу негізінде қалыптасқан.
Ғылыми әдебиеттерде осы тақырыпқа байланысты көптеген жарияланымдарды кездестіруге болады. Мұнда инвестициялық саясат және инвестициялық жобаларды кешенді бағалау әрекеттерінің ең тиімді әдістері көрініс табады. Бұл зерттеулер Д. Норткотт, Г. Бирман, С. Шмидт, И.В. Черевко, И. Тихомирова сияқты шетелдік экономистердің еңбектерінде көрініс тапқан.
Бұл мәселелерді нақты тәжірибеде шешуге байланысты аспектілері және инвестициялық әлеуеттің бірқатар сұрақтары Н.К Мамыров, У.Б. Баймұратов, Л.Б. Айманова, О. Сабден, С.Д. Тәжібаев, Н.К. Нұрланова, Г.Б. Нұрлихина, Ж.М. Андреева, Ә.Н. Дауренбекова., Т.М. Рогачева, А. Бейсенбина сияқты отандық ғалым-экономистердің еңбектерінде де қарастырылған.
Мәселенің деректік көзі ретінде статистикалық мәліметтер, Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің мәліметтері, Қазақстан Республикасы Қаржы Министрлігінің, Қазақстан Республикасының Заңнамалық актілері, қаржы рыногы мен қаржы ұйымдарын реттеу және қадағалау Агенттігінің мәліметтері, Қазақстан статистикалық басқармасының мәліметтері осы проблемалар бойынша басылымдар мен монографиялар болып табылады. Осы жұмыста монографиялық зерттеу, ғылыми-абстрактілік әдіс, байқаулар, зерттеулер, салыстырмалар, жүйелі және факторлық талдау, негіздеу, салыстырмалы көрсеткіштер, баланстық әдіс, экономикалық-статистикалық әдістер қолданылды.
Зерттеудің әдіснамалық және теориялық негіздері – Зерттеу негіздерін ведомстволық, нормативтік, сонымен бірге ҚР статистика жөніндегі агенттігінің статистикалық материалдары, Қазақстан Республикасы Үкіметінің құжаттары, күрделі салымдар аясындағы ұйымдардың құжаттары, отандық және шетелдік монографияларда жарияланған ғылыми материалдар, әлеуметтік зерттеулер, мемлекеттік үкімет органдарының заңнамалық және нормативтік актілері және басқа да анықтамалық және инструктивтік материалдар құрады. Зерттеу барысында жүйелік-құрылымдық, жүйелік функционалдық, факторлық және салыстырмалы талдау әдістері пайдаланылады.
Зерттеу әдістері. Зерттеу салыстыру әдістерін қолданумен және сараптаушылық бағалауды ескерумен жүйелік және факторлық талдау қағидаларымен жүргізілді.
Дипломдық жұмыстың ғылыми жаңашылдығы:
- бәсекеге қабілеттіліктің базалық тұжырымдамаларын жүйелік жалпылау негізінде Қазақстанда инвестициялық саясат және инвестициялық жобаларды кешенді бағалаудың әдістемелік көзқарастары айқындалды;
- геофакторлардың әсер етуін кеңейту жағдайында инвестициялық саясат және инвестициялық жобаларды кешенді бағалауды тиімді пайдаланудың айрықша индикаторларын негіздеу арқылы бәсекеге қабілеттілік қағидалары нақтыланды;
- салалық және аймақтық факторлардың өзара байланысындағы әртүрлі ресурстық ағымдардың қозғалыстарының ерекшеліктерін бағалай отырып қазақстандық экономикадағы инвестициялық саясатты дамытудың ұйымдастыру-экономикалық параметрлері жалпыланды;
- экономиканың дамуының әртүрлі кезеңдеріндегі айрықша реттегіштерді көрсете отырып экономиканың нақты секторындағы инвестициялық саясат және инвестициялық жобаларды кешенді бағалау белсенділікке баға берілді;
- қазіргі геоэкономика үрдістерін ескере отырып инвестициялық саясат және инвестициялық жобаларды кешенді бағалаудың келешекке арналған дамуының басты бағыттары негізделді;
- дағдарысқа қарсы шараларды және пайдаланылатын менеджментті бағалау арқылы инвестициялық саясат және инвестициялық жобаларды кешенді бағалауды ресурстық ағымдарды оңтайландыру тетігін жасау.
Практикалық маңызы - Қазақстанда инвестициялық саясат және инвестициялық жобаларды кешенді бағалауды жетілдіру бойынша автордың ұсынған ұсыныстары әртүрлі шаруашылық құрылымдарының тәжірибелік қызметінде пайдаланылуы мүмкін. Нәтижелерді пайдалану ұлттық экономикадағы инвестицияларды ұйымдастыру әдістерінің нысандарын оңтайландыруға әсер етуі мүмкін. Сонымен қатар, жұмыстың нәтижелерін осы мәселе бойынша ғылыми зерттеулерді одан әрі қарай жетілдіру үшін ғылыми қызметкерлер пайдалануы және экономикалық теория мен экономиканы басқару курстарын оқыту бағдарламаларында қолданылуы мүмкін.
Практикалық базасы күрделі салымдар мәселелері жөніндегі теориялық зерттеулерді іс-тәжірибеге жеткізуге, деректердің сәйкес электрондық базасымен нығайтылған инвестицияны басқарудың толық бағалы стратегиясын дайындаудан тұрады. Зерттеу нәтижелері, диплом бойынша қорытынды мен ұсыныстар экономикалық дамуды тұрақты арттыру, экономиканың ішкі ресурстарын тиімді пайдалану жөніндегі ұсыныстарды дайындаған кезде пайдаланылды.
Диломдық жұмыстың құрылымы кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан, қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады. Сандық материалдар кестелерде, суреттерде және қосымшаларда келтірілген.
Дипломдық жұмыстың бірінші тарауы инвестициялық саясат және инвестициялық жобаларды экономикалық мәні деп алынды. Онда мынадай мәселелер қаралды: ивестицияның мәні, түрлері және даму тарихы, инвестициялық саясатың маңыздылығы, Қазақстанда инвестициялық саясатты мемлекеттік қаржылық реттеу түсінігі, инвестициялық жобаның мәні және оның түрлері.
Дипломдық жұмыстың екінші тарауы Қазақстанда инвестициялық саясат және инвестициялық жобаларды кешенді бағалау деп алынды онда мынадай сұрақтар қаралды: Қазақстанда инвестициялық жобалардың тиімділігін бағалаудың әдістері, инвестициялық саясатты қаржыландыру жүйесін талдау, Қазақстандық экономикадағы инвестициялық саясатытың белсенділікті бағалау.
Дипломдық жұмыстың үшінші тарауы Қазақстанда инвестициялық саясат және инвестициялық жобаларды дамыту мәселелер мен шешу жолдары деп алынды. Онда мынадай мәселелер қарастырылды: Қазақстанда инвестицияларды саясатты дамыту туралы мәселелер және жетілдіру жолдары, нарықтық жүйелердегі мемлекеттік және кәсіби менеджменттің ерекшеліктерін ескере отырып инвестициялық саясатты тиімді реттеуші ортаны моделдеуден және оны одан әрі жетілдіру жолдары, Қазақстан Республикасыныңда инвестициялық жобаларды қаржыландыруды дамыту жолдары.
Диломдық жұмыс көлемі. Диломдық жұмыс компьютерде терілген 80 бетте, оның ішінде 15 кесте, 10 сурет, 3 қосымшада баяндалған.

Пайдаланған әдебиеттер

1. Ә.Әшімханұлы. Ел экономикасына инвестиция тартудағы кейбір кедергілер// Саясат март 2001,бет 8-10
2. Е.Д.Аманкулов. Тенденции в динамике инвестиционных процесов в РК// Қаржы және қаражат. 2001 N5 74-89 бет.
3. Қазақстан Республикасы Президенті Н.Ә.Назарбаевтың «Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратегиясы» атты 2007 жылғы халқына Жолдауы
4. “Тікелей инвестицияларды мемлекеттік қолдау” Заңы//Егіменді Қазақстан 30.02. 2000 ж
5. «Инвестиция туралы» Қазақстан Республикасының заңы 2004 жыл
6. Богатырев А. Г. – Инвестиционное право. М., 1994 г.
7. Богусловский М. М. Иностранные инвестиции. М., 1998 г.
8. Караусов Ф., Асильбеков А., - Инвестиционные советгики на рынке ценных бумаг Казахстана. А., 2000 г.
9. Морозов С. П. Инвестиционное право. Алматы, 2005 г.
10. Г.Балеахметова. Инвестиционный климат в Казахстане: сущность и основные факторы// 2001. N3, стр 92-98.
11. Қазақстан Республикасы Президенті Н.Ә.Назарбаевтың «Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан» атты 2008 жылғы халқына Жолдауы
12. ҚР-ның “Шетелдік инвестициялар туралы” Заңы //Егіменді Қазақстан 12.1996ж
13. Л.Н. Сысоев, Н.С.Сутюшеева.Инвистиционный климат: привлечение и регулирование иностранных инвестиций// Саясат. Март 1999.
14. Киреева К, Тлеужанов Е. Инвестиционный спрос: особенности формирования// Транзитная экономика, N1, стр 46-54. 2001.
15. «Инвестициялық қор туралы» Қазақстан Республикасының заңы 2005 жыл
16. М.Жанабишов. Привлечение иностранного капитала в нефтегазовую отрасль// Транзитная экономика, N4. 2001.
17. Аманбаев У. Банковская оценка инвестиционных проектов стала намного жеще. Азия: Экономика и жизнь, №19 1999 г.
18. Бабак В.Ф., Новгородов А.а. Финансирование и кредитование инвестиций коммерческими банками. ЭКО, 1997, №4.
19. Инвестиции и инновационная деятельность. Сб. Науч. Трудов под ред. В. А. Бажановой, Л.П. Буфетовой. Новосибирск, 1994 г.
20. Михеев Ю. Рейтинг инвестиционной привлекательности акций приватизированных предприятий РЦБ. 1997 г. №5
21. Л.Сысоев, Н.Сутюшева. Источники инвестиционных ресурсов для структурной перестройки экономики// Экономика Казахстана, январь 1999.
22. Қазақстан Республикасының төлем балансы жəне сыртқы борышы 2009 жылғы 1 жартыжылдық, Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі, Қазан, 2008 (қысқартылған версиясы) 12-20 бет
23. Н.Нурланова, А.Бейсенбина. Оценка потенциальных инвестиционных возможности регионов// Экономика и статистика N3 2001.
24. М.Кенжегулин. Международные портефельные инвестиции// РЦБК N11, 2001. С 13-15.
25. Сайденов А. О притоке прямых иностранных инвестиции в Казахстанский экономике //Правительсвенный вестник 2001 N4. .
26. Аленичева Т.Д. Инвестиционная деятельность финансово-кредитных учреждениий. Деньги и кредит №10 1997 г.
27. Қазақстан Республикасының мұнай өндіруші саласына инвестицияларды тарту механизмдері.//Алматы, Ізденіс.- 2009 .-№1.17-19–Б.
28. Учет рисков как направление совершенствования оценки эффективности инвестиционных проектов.// Түркістан, Қ.А.Ясауи атындағы ХҚТУ хабаршысы.-2009.-№2. 202-205–Б.(бірлескен авторлықпен).
29. Шоханова А. Шетелдік инвестициялау саласындағы мемлекеттік саясатты іске асырудың негізгі тетіктері.// Қ.А.Ясауи атындағы ХҚТУ хабаршысы. -2009. -№2. 214-221–Б.
30. Кайненов П. Қазақстан Республикасындағы инвестициялық іс-әрекеттерді жандандыруда трансұлттық компаниялардың қызметін жетілдіру. // Хабаршы ХҚТУ №3, 2009.201-206-Б. (бірлескен авторлықпен).
31. Маханов М. Аймақтық және жалпы ұлттық деңгейде шетел инвестициясын пайдалануды және оны тиімді қолдануды талдау. // Хабаршы ХҚТУ №3, 2009 . 235-243-Б.
32. Раханов П. Бәсекеге қабілетті ұлттық экономиканы қаржылық қамтамасыз ету мәселелері // Материалы Международной научно-практической конференции «Государственная поддержка предпринимательства, расширение и укрепление позиций малого и среднего бизнеса в странах центральной Азии», Алматы, Абай атындағы ҚазҰПУ, С. Демирел атындағы Университеті, 2007, Б. 362-367,
33. Татуов Р. Инвестиция-Қазақстан экономикасының бәсекелестік деңгейін жетілдіретін негізгі фактор // Материалы Международной научно-практической конференции. «Инновационное развитие и интеграция Казахстанской экономики в условиях глобализации», Алматы, Абай атындағы ҚазҰПУ, 2009, Б. 124-128, .
34. Куртов Р. Бәсекеге қабілетті елдердің базалық тұжырымдамалары, «Модернизация высшего образования как залог конкурентоспособности экономики Республики Казахстан» // Материалы Международной научно-практической конференции, Алматы, Абай атындағы ҚазҰПУ, 2010, Б. 646-651
35. Галымжанова Р. Елдердің бәсекелестік түсінігі, оның негізгі тәсілдері мен қайнар көзі // ҚазЭУ хабаршысы, № 3 (57) 2008, Б.28-31
36. Сейтова Н. Қазақстан экономикасының бәсекеге қабілеттілігін көтеруді қамтамасыз етудің қаржы-инвестициялық көздерін бағалау // Халықаралық Бизнес Университетінің ХАБАРШЫСЫ, № 2 (12) 2010, Б.52-56