Тепе-теңдік баға және икемділік ұғымы



МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3.4

I ТАРАУ. СҰРАНЫМ МЕН ҰСЫНЫМ ЗАҢЫ ... ... ..5.11
1.1. Сұраным және сұранымға әсер ететін факторлар. ... 5.8
1.2. Ұсыным және ұсынымға әсер ететін факторлар ... ..9.11

II ТАРАУ. ТЕПЕ.ТЕҢДІК БАҒА ЖӘНЕ ИКЕМДІЛІК ҰҒЫМЫ. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..12.22
2.1. Сұраным мен ұсынымның өзара байланысы. ... ..12.18
2.2. Баға және табыс бойыншы икемділік. ... ... ... 19.22

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... .23.24

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТIЗIМI: ... ... ... 25
КIРIСПЕ

Рынок механизмiнiң қызмет етуiнiң негiзi “сұраным” мен “ұсыным” болса, ал сол сұранысты тудыратын басты фактор тұтынушылар iс-әрекетi болып табылады. Рыноктық экономиканың ерекшелiгi де сол, онда сұраным бiрiншi орында тұрады, ал ұсынымның қызметi сұранымды қанағаттандыру болып табылады.
Кез келген тұтынушы нарықта ұнатымдылығымен артық көруiне сүйену және өзiнiң табысы мен бағаға сүйенуi арқылы анық айқын тұтыну жоспарын жасайды. Осы жоспарды iске асырса ол тұтынушы өзiнiң қажетiн ең жоғарғы деңгейде қанағаттандырады деп есептелiнедi.
Бiрақ шын мәнiнде тұтынушылардың табысына байлаынсты олардың бюджеттiк шектеу қисығы орын алып, тұтынушылардың таңдау деңгейi әр түрлi болып және ол ылғи да өзгерiп отырады. Яғни нарықта көптеген тұтынушылардың таңдауы әр түрлi болып келедi. Сонымен, сұраным – бұл тұтынушының немесе сатып алушының бiр тауарды сатып алу ойымен жасайтын жоспарын және олардың сатып ала алатын тауар бағасы мен оның көлемi арасындағы тәуелдiлiк.
Қазақстан Республикасы бүгiнгi таңда әлемдегi орны рыноктық қатынастағы дамушы мемлекет ретiнде көрiнуi болып табылады. Рыноктық қатынастардың дамуы ұлттық экономикамыздың елiмiз өз егемендiгiн алғаннан бастап осы уақытқа дейiн даму үстiнде және ол дами бермек. Рыноктық қатынастардың тиiмдi қызмет етуi барлық қоғамдағы шаруашылық қызметтердiң тиiмдi қызмет етуiн қамтамасыз етiп отырады және оны ұйымдастырушы құрал болып табылады.
Рыноктық механизмдi жалпы түрде экономиканың мәселелерiн шешу мақсатында өндiрушiлер мен тұтынушылардың рынок арқылы тәуелсiз түрде өзара әрекет ететiн шаруашылықты ұйымдастыру формасы деп анықтауға болады. Рынок механизмiнiң қызмет етуiнiң негiзi сұраным мен ұсыным болса, ал сол сұранысты тудыратын тұтынушылар iс-әрекетi. Нарықта сұраныс пен ұсыныс өндiрiлген өнiм көлемi мен олардың бағасын анықтайды, сондай-ақ нарықтың өзiн-өзi реттеп отыратын нарық тепе-теңдiгiн және соған сәйкес тепе-теңдiк бағаны қалыптастырады. Өндiрушi мен тұтынушы арасындағы бәсеке және мәмiлелер бағаға әсер етiп, рыноктық бағаны қалыптастырады. Ал бағаға сүйене отырып, тұтынушылар көптеген экономикалық шешiмдер қабылдайды. Мiне бұл жағдай тұтнушылар мiнез-құлығын және нарықта сұранымды қалыптастырады.
Нарықтық экономиканың ерекшелiгi де сол, онда сұраныс бiрiншi орында тұрады, ал ұсыныстың қызметi сұранысты қанағаттандыру болып табылады.
Нарықта әрбiр тұлға тұтынушы болып табылады және олар өзiнiң табысына және ұнатымдылығына байланысты максималды түрде өзiн қанағаттандыратын нұсқаны iздейдi. Егер ол осы максималды шартты орындаса, онда ол өз сұранысын толық қанағаттандырды деп атаймыз.
Сұраным теориясында үш түрлi икемдiлiк коэффициентi қолданылады. Оларға: сұранымның бағалық икемдiлiк коэффициентi, сұранымның табыстық икемдiлiгi және сұранымның қиылысқан икемдiлiгi жатады. Осы сұраныс икемдiлiктерiнiң iшiнде сұранымның бағалық икемдiлiгiң орны ерекше. Өйткенi рынок сұранымы бiрiншi кезекте тауардың сатылу бағасына тәуелдi болады.
Нарықты жағдайларды зерттегенде сұраныстың не себептi және қандай мөлшерде өзгергенiн зерттеу үшiн “сұранымның икемдiлiк коэффициентi” қолданылады. Бұл абсалюттiк емес, салыстырмалылық коэффииент. Сондықтан, сұраныстың икемдiлiк коэффициентi зерттелгелi отырған сұраныс функциясының факторы бiр пайызға өзгерсе, онда сұраныстың қандай мөлшерге өзгеретiнiн көрсетедi.
Сондықтан мен курстық жұмысымның тақырыбын “Сұраным заңы. Сұраным икемдiлiгiнiң түрлерi, өлшемi” деп алдым.
Бұл тақырыптың өзектiлiгi, осы сұранымның икемдiлiг көрсеткiшi арқылы тұтынушылардың өмiр сүру деңгейiн, жалпы экономиканың тұрақты дамуын және сыртқы факторлар өзгерiсiне тәуелсiздiгiн көруге болады. Өйткенi тұтынушылардың өмiр сүру деңгейi төмендеу болса, онда олардың сұранысы бағаның өзгеруiне сезiмтал болады, яғни сұранысы икемдi болып келедi. Бұл мысалы бүгiнде елiмiздiң тұтынушыларының жағдайына сәйкес келедi.
Менiң осы тақырыпты орындаудағы негiзгi мiндеттерiм келесiдей:
• Рыноктық қатынастың негiзгi элементiнiң бiрi сұранымды жан-жақты қарастырып, оның рыноктың басқа элементтерiмен байланысын қарастыру;
• Сұранымның рынок тепе-теңдiк механизмiндегi орнын және оның әрекеттерiн қарастыру;
• Рыноктық механизмдегi сұраныстың және сұраныс көлемiнiң сыртқы факторларға байланысты өзгеруi немесе жылжуын қарастыру, осы әрекеттердiң экономика дамуы үшiн әсерiн талдау;
• Сұранымның икемдiлiгiнiң түрлерiн және оның экономика үшiн маңыздылығын анықтау;
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТIЗIМI:

1. Пиндайк Р., Рубинфельд Д. Микроэкономика. – М.: Экономика, Дело, 1992.
2. Хайман Д.Н. Современная микроэкономика: анализ и применение. В 2-х т. Т. II. – М: Финансы и статистика, 1992. – 384 с.
3. Гальперин В.М., Игнатев С.М., Моргунов В.И. Микроэкономика. Т.2. – СПб. – 1998 г.
4. Экономическая теория. / А.И. Добрынина, Л.С. Тарасевича. Санк-Петербург – 2001г.
5. Әубәкiров Я. Ә. Байжұманов Б.Б. / Экономикалық теория. Оқу құралы. – Алматы. Қазақ университетi.
6. С.Әкiмбеков, А.С.Баймұхаметова, У.А. Жанайдаров / Экономикалық теория. Оқу құралы. – Астана: 2002. – 446 б.
7. Мұхамедиев Б.М. Микроэкономика: Оқу құралы. – Алматы: Қазақ университетi, 2003. – 219 б.
8. Мамыров Н.Қ., Есенғалиева Қ.С., Тлеужанова М.А. Микроэкономика / Оқу құралы. – Алматы: Экономика, 2000 ж. – 420 бет.
9. Есипова В.Е. Цены и ценообразование. Учебник для вузов. – СПб:. “Питер”, 1999. – 464с.
10. Мэнкью Н.Г. Принципы экономикс. – Спб: Питер Ком, 1999. – 784с.
11. Статистическии ежегодник. Алматы. – 2004г.

Пән: Экономика
Жұмыс түрі:  Курстық жұмыс
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 24 бет
Таңдаулыға:   
МАЗМҰНЫ

Кіріспе ___________________________________ __________3-4

I ТАРАУ. Сұраным МЕН Ұсыным заңы._________5-11
1.1. Сұраным және сұранымға әсер ететін факторлар. ____5-8
1.2. Ұсыным және ұсынымға әсер ететін факторлар._____9-11

II ТАРАУ. Тепе-теңдік баға ЖӘНЕ Икемділік ұғымы.
___________________________________ _______12-22
2.1. Сұраным мен ұсынымның өзара байланысы. ______12-18
2.2. Баға және табыс бойыншы икемділік. ____________19-22

Қорытынды ___________________________________ __23-24

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТIЗIМI: ____________25

КIРIСПЕ

Рынок механизмiнiң қызмет етуiнiң негiзi “сұраным” мен “ұсыным” болса,
ал сол сұранысты тудыратын басты фактор тұтынушылар iс-әрекетi болып
табылады. Рыноктық экономиканың ерекшелiгi де сол, онда сұраным бiрiншi
орында тұрады, ал ұсынымның қызметi сұранымды қанағаттандыру болып
табылады.
Кез келген тұтынушы нарықта ұнатымдылығымен артық көруiне сүйену және
өзiнiң табысы мен бағаға сүйенуi арқылы анық айқын тұтыну жоспарын жасайды.
Осы жоспарды iске асырса ол тұтынушы өзiнiң қажетiн ең жоғарғы деңгейде
қанағаттандырады деп есептелiнедi.
Бiрақ шын мәнiнде тұтынушылардың табысына байлаынсты олардың бюджеттiк
шектеу қисығы орын алып, тұтынушылардың таңдау деңгейi әр түрлi болып және
ол ылғи да өзгерiп отырады. Яғни нарықта көптеген тұтынушылардың таңдауы әр
түрлi болып келедi. Сонымен, сұраным – бұл тұтынушының немесе сатып
алушының бiр тауарды сатып алу ойымен жасайтын жоспарын және олардың сатып
ала алатын тауар бағасы мен оның көлемi арасындағы тәуелдiлiк.
Қазақстан Республикасы бүгiнгi таңда әлемдегi орны рыноктық қатынастағы
дамушы мемлекет ретiнде көрiнуi болып табылады. Рыноктық қатынастардың
дамуы ұлттық экономикамыздың елiмiз өз егемендiгiн алғаннан бастап осы
уақытқа дейiн даму үстiнде және ол дами бермек. Рыноктық қатынастардың
тиiмдi қызмет етуi барлық қоғамдағы шаруашылық қызметтердiң тиiмдi қызмет
етуiн қамтамасыз етiп отырады және оны ұйымдастырушы құрал болып табылады.
Рыноктық механизмдi жалпы түрде экономиканың мәселелерiн шешу
мақсатында өндiрушiлер мен тұтынушылардың рынок арқылы тәуелсiз түрде өзара
әрекет ететiн шаруашылықты ұйымдастыру формасы деп анықтауға болады. Рынок
механизмiнiң қызмет етуiнiң негiзi сұраным мен ұсыным болса, ал сол
сұранысты тудыратын тұтынушылар iс-әрекетi. Нарықта сұраныс пен ұсыныс
өндiрiлген өнiм көлемi мен олардың бағасын анықтайды, сондай-ақ нарықтың
өзiн-өзi реттеп отыратын нарық тепе-теңдiгiн және соған сәйкес тепе-теңдiк
бағаны қалыптастырады. Өндiрушi мен тұтынушы арасындағы бәсеке және
мәмiлелер бағаға әсер етiп, рыноктық бағаны қалыптастырады. Ал бағаға
сүйене отырып, тұтынушылар көптеген экономикалық шешiмдер қабылдайды. Мiне
бұл жағдай тұтнушылар мiнез-құлығын және нарықта сұранымды қалыптастырады.
Нарықтық экономиканың ерекшелiгi де сол, онда сұраныс бiрiншi орында
тұрады, ал ұсыныстың қызметi сұранысты қанағаттандыру болып табылады.
Нарықта әрбiр тұлға тұтынушы болып табылады және олар өзiнiң табысына
және ұнатымдылығына байланысты максималды түрде өзiн қанағаттандыратын
нұсқаны iздейдi. Егер ол осы максималды шартты орындаса, онда ол өз
сұранысын толық қанағаттандырды деп атаймыз.
Сұраным теориясында үш түрлi икемдiлiк коэффициентi қолданылады.
Оларға: сұранымның бағалық икемдiлiк коэффициентi, сұранымның табыстық
икемдiлiгi және сұранымның қиылысқан икемдiлiгi жатады. Осы сұраныс
икемдiлiктерiнiң iшiнде сұранымның бағалық икемдiлiгiң орны ерекше. Өйткенi
рынок сұранымы бiрiншi кезекте тауардың сатылу бағасына тәуелдi болады.
Нарықты жағдайларды зерттегенде сұраныстың не себептi және қандай
мөлшерде өзгергенiн зерттеу үшiн “сұранымның икемдiлiк коэффициентi”
қолданылады. Бұл абсалюттiк емес, салыстырмалылық коэффииент. Сондықтан,
сұраныстың икемдiлiк коэффициентi зерттелгелi отырған сұраныс функциясының
факторы бiр пайызға өзгерсе, онда сұраныстың қандай мөлшерге өзгеретiнiн
көрсетедi.
Сондықтан мен курстық жұмысымның тақырыбын “Сұраным заңы. Сұраным
икемдiлiгiнiң түрлерi, өлшемi” деп алдым.
Бұл тақырыптың өзектiлiгi, осы сұранымның икемдiлiг көрсеткiшi
арқылы тұтынушылардың өмiр сүру деңгейiн, жалпы экономиканың тұрақты дамуын
және сыртқы факторлар өзгерiсiне тәуелсiздiгiн көруге болады. Өйткенi
тұтынушылардың өмiр сүру деңгейi төмендеу болса, онда олардың сұранысы
бағаның өзгеруiне сезiмтал болады, яғни сұранысы икемдi болып келедi. Бұл
мысалы бүгiнде елiмiздiң тұтынушыларының жағдайына сәйкес келедi.
Менiң осы тақырыпты орындаудағы негiзгi мiндеттерiм келесiдей:
• Рыноктық қатынастың негiзгi элементiнiң бiрi сұранымды жан-жақты
қарастырып, оның рыноктың басқа элементтерiмен байланысын қарастыру;
• Сұранымның рынок тепе-теңдiк механизмiндегi орнын және оның
әрекеттерiн қарастыру;
• Рыноктық механизмдегi сұраныстың және сұраныс көлемiнiң сыртқы
факторларға байланысты өзгеруi немесе жылжуын қарастыру, осы
әрекеттердiң экономика дамуы үшiн әсерiн талдау;
• Сұранымның икемдiлiгiнiң түрлерiн және оның экономика үшiн
маңыздылығын анықтау;

I ТАРАУ. СұраныМ мЕН ҰсыныМ заңы.
1.1. Сұраным және сұранымға әсер ететін фокторлар.

Сұраным - бұл нарықта болатын, ақшамен қамтамасыз етілетін
қажеттіліктердің көріну формасы. Ал, басқаша айтқанда, сұраным төлем
қабілеті бар қажеттілік. Құн тұрғысында сұраным қажетті тауардың бағасының
соммасы.
Тауардың нарықтық бағасы мен сұраным мөлшерінің арасында барлық
уақытта да белгілі бір арақатынас болады. Оны график түрінде - сұраным
қисығының сызығы деп атайды.

Сурет 1. Сұраным қисығының қисығы.

1 Суреттен көріп отырғанымыздай баға- Р1 сұраным мөлшері- Х1, баға
Р2Р1 сұраным мөлшері Х2Х1 сәйкес келеді. Тауардың бағасы неғұрлым
жоғары болса, оған деген сұраным соғұллым төмен болады.
Сұраным заңы бойынша, егер баға төмендесе, әдетте тұтынкшылар тауарды
көп мөлшерде сатып алады. Егер тауарларға баға өссе, онда оларға деген
сұраным азаяды. Сұраным қисығының сызығы бір қалыпты тұрмайды, ол мезгіл-
мезгіл жылжып отырады.
Қисық сызығының оңға Д1 Д2 қарай ойысуы тауардың сұранымның
өскенін, ал солға қарай ойысуы Д1 Д1 сұранымның азайғанын көрсетеді. Оны
2- суреттен көре аламыз:

Сурет-2. Сұраныстағы өзгеріс.

Нарықтық сұраныс толып жатқан факторлардың әсері арқылы қалыптасады;
- бағаның деңгейінен;
- сатып алушылардың ақшалай табысынан;
- тұрғындардың ұнатуынан және артық бағалауынан;
- нарықтық шамасынан;
- жиналған мүліктен;
- сатып алушылардың санынан және басқалардан.
Сұраныс көлемінің оны анықтайтын факторлардан тәуелділігі сұранымның
қызметі функциясы деп аталады. Оны мынадай формуламен көрсетуге болады:

Мұндағы:
- берілген тауарға сұраным мөлшері;
Ғ - сұраныстың оны қалыптас-н фактор-н тәуелділік нысаны;
Б - берілген және кездескен тауарлардың бағасы;
- тұрғындардың ақшалай табысы;
- тұтынушылардың ұнатуы немесе артық бағалануы;
М - жиналған мүлік
Тауарға сұраныстың мөлшері тұрғындардың ақшалай табысының деңгейіне
тура пропорционалды және баға деңгейіне кері пропорционалды.
Баға неғұрлым жоғары болса, соғұрлым тауарларға сатып алушылар
тарапынан болатын сұраным азаяды. Егер сұраным мөлшерінің бағаға
байланыссыз детерлиенаттарын ( басқаша айтқанда бағаға байланыссыз
факторларын) өзгеріссіз деп есептесек, онда сұранымның бағадан
функциональды тәуелділігін мына формула түрінде көруге болады:

Сұраным жағдайына көптеген, оның ішінде экономикалық (барынша жаңа,
пайдалануда тиімді өнімдер); аймақтық (табиғат климаттық жағдайларға
байланысты әртүлрлі аймақтардағы сұраным ерекшелігі); психологиялық ( сатып
алу кездейсоқтығының шамасыф); демографиялық (әртүрлі жастағы ерлердің,
әйелдердің, балалардың ерекше сұранымы);
Кәсібилік ( білім дәрежесі, айналысатын кәсібі мен қызмет түріне
байланысты болатын тауарды ұнату мен артық бағалау ерекшеліктері);
Ұлттық діни сипаттағы және басқа да факторларға әсер етеді.
Нарықты басқару дегеніміз- осы факторлардың көмегімен сұранымға
тиімді және мақсатты бағытта әсер ету болып табылады. Сұраныс икемді және
икемсіз болып келеді. Сұранымның икемділігі деп- сұраным жиынтығының
тауарлар мен қызметтердің бағасының өзгеруіне жауап ретіндегі сандық өзгеру
шамасын айтады. Икемділіктердің сандық көрсеткіштері жоқ, сарапшылар тек
қана сұранымның икемділік коэффициенті қолданады (сұраным икемділігі 1-ден
көп, яғни Еа1). Бұл коэффициент сатып алуға алынатын тауар санының
салыстырмалы түрдегі өсуін, бағаның салыстырмалы түрде төмендеуіне бөлумен
анықталады:

Мұндағы:

Еа - сұраным икемділігінің коэффициенті
- сұраным көлемінің өсу проценті
- бағаның төмендеу проценті
Әртүрлі тауарлар тобына сұранымның икемділігі бірдей емес. Бұл
коэффициент, берілген және басқа тауарларға сұранымды қанағаттандыру
шамасынан, нарықта бар сол сияқты тауарлардан тәуелді болуы мүмкін. Әдетте
күнделікті қажетті тауарлар, әсіресе тамақ өнімдерінің өте икемсіз сұраным
тисығы болады. Басқаша айтқанда, оларға деген сұранымның бағаларының өсуі
себепті айтарлықтай өзгере қоюы екіталай. Мысалы, нанның бағасының 24
тиынннан 10 сомға дейін өсуі оны тағам ретінде тұтынуды күрт қысқарта алған
жоқ. Сұраным бұл ретте оңтайсыз, икемсіз болып отыр. Керісінше бағалардың
өсуінің әрекетімен хрусталь, зергерлік бұйымдар, жеңіл машиналар секілді
бұйымдарға төлем бар сұраным күрт қысқарды. Ал бұл көрсеткіш сұранымның
икемділігін сипаттайды.
Сонымен сұраным - төлем мүмкіндігі бар қажеттілік, яғни тұтынудың
керекті тауарларға төлей алатын ақша соммасы.
Сұраныс дегеніміз - берілген бағада сатуға арналған тауардың саны.
Сұраныс пен ұсыныстың арақатынасының өзгеруі бағаның құн төңірегіндегі
тербелуін тудырады. Осы тербелулер арқылы сұраныс пен ұсыныстың тепе-
теңдігін, ал түбінде өндіріс пен тұтынудың тепе- теңдігін қамтамасыз ететін
деңгей қалыптасады.

1.2. Ұсыным және ұсынымға әсер ететін факторлар.

Ұсыным - бұл нарықта тұрған немесе соған жетуге болатын, белгілі бір
бағасы бар тауарлар жиынтығы.
Ұсыным, өндірілген тауарлардың ассортименті ( әр алуан жиынтығы)
және олардың бағалары арқылы сұранымды құрайды; өз кезегінде сұраным, тауар
ұсынымының көлемі мен құрылымы мен белгілейді, себебі тек-қана тұтыну мен
танылатын тауар ғана қайта өндіріле алады.
Нарықтық бағамен өндірушілердің ұсынғысы келетін тауарлар санының
арасында ұсыным қисығының сызығы деп аталатын белгілі бір арақатынас
болады.
Ұсыным қисығының сызығы, әдетте оңтүстік- батыстан солтүстік-шығысқа
қарай көтеріледі. Оны 3- суреттен көре аламыз.
3-сурет – Ұсыныс қисығы.

Жоғарыда көрсетілген кесте шығарылатын өнім көлемінің (х)нарықтық
бағадан (Р) тәуелділігін көрсетеді.
Баға –Р1, өнім -Х1 сәйкес, ал баға- Рс және Р2 –ге дейін төмендесе
онда өнім- Хс және Х2 –ге дейін азаяды. Баға Р1 Р2, ұсыным көлемі Х1 Х2-
ге сәйкес басқаша айтқанда тауардың бағасы неғұрлым жоғары болса, соғұрлым
оны өндіру пайдалы, соғұрлым өндірушілер оны көбірек өндіруге және нарықта
сатуға дайын болады.
Ұсыным мөлшерінің көбеюі ұсыным қисығының сызығын оңға қарай (S2S2)
ал ұсыным мөлшерінің азаюы солға қарай (S1S1) жылжытады. Оны 4- суреттен
көре аламыз.

1-сурет – ұсынымның өзгеруі.

Ұсыным қисығының сызығына қандай факторлар әсер етеді? Ұсыным шамасы
бағасынан қолданылатын өндіріс технологиясының сипатынан салықтар мен
дотациялардан, берілген (нақты) тауар мен оған ұқсас тауарлардың бағасынан,
бағаның өзгеруіне күтуден, сатушылардың санынан, табиғат- климаттық
жағдайлардан, өндірістік шығындардан тәуелді болады.
Ұсыным детерминатикалық: ұсыным қисығы сызығының өзгеруін тудыратын
факторлар:

1-кесте
Ұсыным қисығы сызығының
өзгеруі
1 Ресурстар бағасының өзгеруі Материялдық тыңайтқыштарға бағаның
төмендеуі бидайдың ұсынымын
көбейтеді; жаңбырлатқыш
қондырғыларға бағаның өсуі
жүгерінің ұсынуды азайтады.
2 Технологияның өзгеруі Жүгері зиянкестеріне қарсы тиімді
инсектицидті жасау оның ұсынымын
көбейтеді.
3 Басқа тауарлардың бағасының Қой еті мен шошқа етіне бағаның
өзгеруі төмендеуі сиыр етін көбейтеді.
4 Салықтар мен дотацияларды Сигареттерге акция салығын көбейту
өзгерту олардың ұсынымын азайтады; институт
университеттерге дотацияларды
азайту жоғары білімді мамандарды
ұсынуды кемітеді
5 Бағаның өзгеруін күту Болашақта мұнайға бағаның
төмендеуінің күтілуі, мұнай
компанияларының ағымдағы ұсынысын
көбейтеді.

Нарықтық бағаның көтерілуіне жауап ретіндегі ұсыным көлемінің өзгеру
шамасы ұсынымның икемділігін сипаттайды.(Ұсыным икемділігі 1ден көп, яғни
Еs1) Ұсыным икемділігінің сандық коэфиценті-ұсынылатын тауарлар санының
өзгеру процентінің, бағаның өзгеру мөлшерінің процентіне бөлінетін
бөліндісі болып табылады:

Еs-ұсыным икемділігінің коэфиценті
%Xs-ұсыным көлемінің өсу проценті
%P-бағаның өсу проценті

Ұсынымның икемділік коэфиценті, егер нарықтық баға белгілі бір
рпоцентке көтерілсе немесе төмендесе, ұыснылатын тауар санының қалай
өзгеретінін көрсетеді. Батыс елдернің тәжірбиесі ұсыным икемділігінің өсу
тенденциясын растайды, себебі бағаның өсуі өндіріс көлемінің біршама
көбеюін ынталандырады.
Ұсыныстың экономикалық теориясы.
Соңғы жылдарда сұраныстың экономикалық теориясы сынға ұшырауда. Бұған
қарсы балама теория ретінде (экономикалық саясат) ұсыныс теориясы, оның
басты белгілері:
1. Кейнстің доктринасынан бас тарту, яғни қысқа мерзімді экономикалық
тұрақтанудан орта мерзімге ауысу. Мұндай экономиканы қалыптастыру
дәл және тұрақты болуы мүмкін емес. Жетекші орында экономикаға
неоклассикалық басшылық басым болып, ретсіздік орын алады. Бірақ
бұл саясаттың соңғы қорытындысы әлі белгісіз.
2. Ұсынысты ұлғайту күш салады, алайда өндіру мүмкіндігі бар механизм
баяу әрекет етуде.
3. Салықты азайту: бұл еңбек пен қорлануды ынталандырады, соның
нәтижесінде өнім шығаруды көбейте алады, Бірақ соңғы бес жылда
салықты азайту көбіне ұсынысқа емес, жиынтық сұранысқа әсер етуде.
II ТАРАУ. Тепе-теңдік баға ЖӘНЕ Икемділік ұғымы.
2.1. Сұраным мен ұсынымның өзара байланысы.

Тауардың бәсекелестік сұраныс пен ұсыныстың әрекет ету механизмі қалай
жұмыс істейтінін және сұраныс пен ұсыныс тең болған деңгейде рыноктық баға
қалай орнайтынын байқайық.
Рыноктық баға мен оған сұранысқа ие санының арасында барлық уақытта
белгілі бір арақатынас болады, баға жоғары болған сайын, онысатып
алушылардың саны азаяды, яғни сұраныс деңгейі төмен болады (табыстардың сол
деңгейінде) және, керсінше, баға төмен болған сайын сатып алушылардың саны
мен сатылып алынған тауарлардың саны көп болады.
Бұл баға мен сұраныс көлемінің арасындағы байланысты график түрінде
көрсетейік.

Егер абцисия рынокта сатып алынған таур саны ал кординатада баға
қозғалысын белгілесек, онда осындай нәтиже болады.
Q – қисығы экономикалық әдебиетте сұраныс қисығы деп аталады. Бұған
бағаны түсірсек, онда баға өзгергенде сұраныс көлемінің қалай өзгернін
көруге болады. Егер P бағада сұраныс көлемі Q болса, баға P дейін
төмендегенде сұраныс көлемі Q дейін өседі.
Пайда болған қисық сұраныстың біртіндеп азаю заңын бейнелеп
көрсетеді, ал ол заңды былай тұжырымдауға болады ; егер қайсыбір тауардың
бағасы өссе (ал басқа шарттары тұрақты болса), онда осы тауардың аз санына
сұраныс болады. Бұл тәуелдікті басқаша да тұжырымдауғаболады, егер рынокқа
қайсыбір тауардың үлкен тобы түссе, онда, тең шарттық жағдайда, ол онша
жоғары емес бағамен өткізілуімен мүмкін.
Сұраныстың біртіндеп азаюы заңының барлық тауарға қатысы бар. Оның
себептерін анықтау қиын емес: олар бәрінен бұрын сатып алушылардың
табыстарының шектеулілігіне байланысты. Егер жоғары бағалы тауарды тек бай
адамдар ғана сатып алса, бағаның төмендеуі, біріншіден, рынокқа жаңа сатып
алушыларды әкеледі. Екіншіден, бағаның әрбір төмендеуі тауарды тұтынушыны
қосымша сатып алуға итермелейді. Сонымен бірге мынаны да атап өту керек,осы
тұтынушының сұранысының өсуі тоқтағаннан кейін де, бағаның одан әрі де
төмендеуінде төмен деңгейдегі табысты адамдардың өз қажеттерін өтей
бастауы себепті рыноктағы сатып алу сомасы ұлғая береді. Егер рыноктық
жағдайды сатушылар немесе оны ұсыныс жағынан қарасақ, онда кері көрініс
орын алады. Барлық сатушылар рынокта ең жоғары баға алуға ұмтылады.
Сондықтан баға жоғары болған сайын, олар белсенді түрде көп тауар сатуға
тырысады, яғни ұсынысты ұлғайтады.
Басқаша айтқанда, әрбір сатушының ұсыныс көлемі бағаға байланысты
өзгеріп отырады, баға жоғары болған сайын басқалар тең жағдайда, осы
тауардың рыногындағы ұсыныстың көлемі жоғары болады.
Жоғары бағалы өндірістің ұлғаю тенденциясының болуы бір жағынан,
бағаның өсуі бұлсалаға жаңа өндірушілерді тартуына байланысты. Екінші
жағынан, баға өскенде кәсіпкер қосымша пайда алады және көп жұмысшылар
жалдауға, көп шикізат пен машиналарды сатып алуға, өндірісті ұлғайтуға
мүмкіндік алады. Сонымен бірге, әңгіме тек ұсынысты көбейту тенденциясы
туралы ғана екенін есте ұстау керек. Белгілі бір шекке дейін бағаның өсуі
ұсыныстың өсуін қамтамасыз етеді. Алайда, бағаның өсуі жалғаса берсе, онда
өндірушінің өндіріс көлемін азайтуы мүмкін .Бұл әрбір жағынан, табыстың
жоғары деңгейі белгілі дәрежеде қарқынды жұмысты жалғастыруға деген ынтаны
төмендетеді.
Екіншіден, өндіруші өндіріс көлемін арттырудан сескенді, өйткені
тауарлар өтпей қалып, бағалары төмендейді. Әрбір тауардың өз сұраныс пен
ұсыныс қисығы бар. Бірақ оларға бір рет және мәңгілікке берілген деп қарау
дұрыс емес. Кейбір фактордың әсерімен сұраныс пен ұсыныс қисығынын жылжуы
мүмкін. Осыған байланысты сұраныс көлемін сұраныстың өзінен ажырата білудің
маңызы зор. Баға төмендегенде сұраныс көлемі өседі, ал сұраныстың өзі сол
тауарға қажеттіліктің көрініс ретінде өзгермейді. әрбір (жоғары, төмен)
сатып алышылар осы тауарды көптеп сатып алатын болса, сұраныстың ұлғаюы
туралы айтуға болады. Мысалы, жаздың ыстық күнінде сусындар мен
балмұздаққа сұраныс көбееді. Бұл жағдайда d1 қисығымен қозғалмаймыз,
өйткені қисық қозғалып жаңа қалыпта болады d2.
Одан басқа атап өтетін нәрсе, сұраныс көлеміне бағадан басқа
табыстар деңгейі, рынок мөлшері, басқа тауарлардың бағасы мен
пайдалылығы өз әсерін тигізеді. Мысалы, сатып алушылардың орта
табыстары өссе, онда басқа тең жағдайларда сұраныс қисығы д1, оңға
жоғары ойысады, ьағаның сол деңгейіне p1сұраныстың өскен деңгейі сәйкес
келеді.
Ұсынысқа әсер ететін басты фактор - өндіріс шығындары. Сондықтан,
егер техникалық прогрестің жетістіктерін пайдалану нәтижесінде немесе
ауыл шаруашылығына қатысты болса, қолайлы ауа райы жағдайында өндіріс
шығындарын азайту ұсыныс қисығы оңға төменге ауысады.
Ұсыныстың көлемі тұрақты P1 бағадан Q1-ден Q2-ге дейін өседі. Сұраныс
пен ұсыныс қисықтарын алып салыстырғанда, жиынтық сұраныс пен ұсынысты
белгілейтін графикті бір-бірімен беттестірсек, онда бізді қызықтыратын
тауардың сұраныс ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Сұраныс пен ұсыныс теориясының негіздері жайында
Микроэкономика пәнінен дәрістік кешен
Ұсыныс және оның факторлары
Сұраныс пен ұсыныстың өзара байланысы
Сұраным қисығының қисығы
Сұраныс және ұсынысқа әсер ететін факторлар, сұраныс және ұсыныс заңы, өзара байланысы
Сұраныс және ұсыныс туралы
Сұраныс пен ұсыныс теориясының негіздері туралы ақпарат
Сұраныс пен ұсыныс икемділігі
Ұсыныс қисық сызығының пішіні
Пәндер