Эхинококкоз



Жоспар

1. Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

2. Шаруашылыққа жалпы сипаттама ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
3. Шаруашылық экономикасындағы мал шаруашылығының маңызы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
4. Ірі қара шаруашылығы саласына сипаттама беру ... ... ... ... ... ... ... ... ...
5. Шаруашылықтың мал дәрігерлік қызметіне сипаттама беру ... ... ... ...
6. Ауыл шаруашылығы малдарының ауруына, мал басының өлім. жетіміне тлдау жасау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
7. Кең тараған ауруға сипаттама беру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
8. Аталып отырған ауруды жою ,алдын.алу шаралары және оны шаруашылықтармен елді мекендерге сараптау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
9. Мал дәрігерлік шаралардың экономикалық тиімділігін бақылау ... ...
10. Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
11. Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1. Кіріспе

Екінші мыңжылдықтың аяғында адамзат тарихында болмаған ғаламдық ауқымдағы көптеген үлкен өзгерістер болады. Ғылыми-техникалық прогресс жаңа ғасырды әлі танып білуге тура келетін табиғат куштерін қозғалысқа келтірді.Ғылыми-техникалық прогресстің маңызды теріс салдарының бірі-микроағзадан бастап макроағзаға дейін – барлық тіршілік иелерінің өмір суру ортасындағы өзгеріс, Бұл тенденциялар қазіргі күні қалыптасып үлгерді және таяу келешекте қоздырғыштық та және бактериалдык түрдегі де эпидемиялар санын осуін күту керек.
Соңғы жылдары потогендік және шартты потогендік қоздырғыштармен микробтардың түрлі ұштасуынан туратын инфекцияларды зерттеуге коп коңіл боліп отыр. Микроағзалардың екі және одан да коп қоздырғыштарының өзара әрекет етуі моноинфекцияларымен салыстырғанда анағұрлым күрделі екені түсінікті.
Бүгінгі таңда әртүрлі вирустық бактериялдық түрдегі аурулар алаңдаушылық туғызады :энцефалопатия ( былайша атауы «сиыр құтырмасы») маймылдардың шешегі, бруцеллез, туберкуллез, куйдіргі және т.б Вирустар мен бактериялардың үлкен веруленттігі бар жаңа штаммалар құра отырып өзгерту қасиеті осындай инфекцияларды ерекше қауіпті етеді. Табиғи жағдайда барлық жастағы жылқылар, есектер , қашырлар ауырады. Инфекция қоздырушысының көзі. Инфекция қоздырушысының көзі- белогы бар секреттер мен экскреттер; несеппен, нәжіспен, мұрынның сорабымен, көздің дәнекер қабығының секретімен, сүтпен бөліп шығаратын ауру малдар. Қоздырушының бөлініп шығу аурудың жіті өту кезеңі мен созыл малы аурулардың инфекциясы асқынғанда әсіресе интинсивті болады. Инфекцияланған жем –шөп, су, төсеніш және басқа да обьектілер вирустың берілу факторларына айналады. Сау малдар тері, кілегейлі қабықтар арқылы, біз тұмсықты насекомдар шаққанда (соналар, масалардың, ызыңдауық шыбындардың және т.б.), сирегірек алиментарлы жолмен залалданады.
симптомсыз өтулері басымырақ болады. Симптомсыз инфекцияда вирустасушылық 7-10, тіпті 18 жылға созылуы мүмкін. Аурудан стационарлы сәтсіз пункттарда, егер бұл жерге сау жылқылар әкелінбеген болса, 1-2 жылдан кейін клиникалық көрінісі айқын аурулар кездесе қоймайды.

Эхинококкоз адамның, ауыл шаруашылық малдардың және құстардың арасында кең таралған жұкпалы аурулардың бірі болып табылады. Эхиноккозды зерттеу коптеген Еуропа елдерінде, АҚШ-та, Канадада, Жапонияда және басқа да елдерде жүргізіліп келеді, бұл пастереллез мәселесінің шешілмегендігін және оның көптеген елдің ауыл шаруашылығына орасан зор шығын тигізетінін корсетеді.
Бірақ өкінішке орай, қазіргі кезде Қазақстандағы эхиноккоз мәселесі байыпталу денгейінде, денсаулық сақтау саласында бұл мәселе толық белгілі
Қолданылған әдебиеттер тізімі.

1.Бияшев Қ.Б. және т.б. Ветеринария ісін ұйымдастыру. Алматы, 1999.
2.Гуславский И.И., Бияшев К.Б. Организация ветеринарного дела. Алматы, 1996.
3.Бияшев К.Б. и др. Организация ветеринарного дела. Алматы, 2003.
4.Ветеринария саласындағы нормативтік құқықтық актілердің жинағы. Астана, 2003.
5.Қазақстан Республикасының «Ветеринария туралы» заңы. Астана, 2002.
6.Қазақстан Республикасының Ветеринарлық заңнамасы. Т. 1,2,3, Астана, 2003.
7. Никитин И.Н. Организация ветеринарного дела. Москва, 1996.
8. Никитин И.Н. Организация ветеринарного дела. Практикум. Москва, 1998.
9.Никитин И.Н. «Организация ветеринарного дела.» М., 1996 г.
10.Третьяков А.Д. «Ветеринарное законодательство.» Т.1, 2, 3, 4. Москва, «Колос», 1973, 1981, 1985.
11. Никитин И.Н. и др. «Организация и эканомика ветеринарного дела». М., 1987 г.
12. Гинсбург А.Г. «Ветеринария служит человеку». М., 1977г.
13. Гинсбург А.Г. «Ветеоинарная служба в хозяйстве». М., 1977г.
14. Никитин И.Н. «Эканомика ветеринарного дела». Казань, 1976 г.
15. Гинсбург А.Г. и др. «Справочник по организации ветеринарной службы». М., 1974 г.
16. Старовыборный Н.Х. «Основы ветеринарии». М., 1988 г.
17. Белоусов Ф.Ф. и др. «Организация ветеринарного дела.» М., 1982 г.
18. Третьяков А.Д. «Организация ветеринарного дела.» М., 1982 г.
19. Повтавление Правительства РК «Об утверждений нормативных, правовых актов в области веьеринарии». №407. Астана, 2003 г.
20. Никитин И.Н. «Организация и экономика ветеринарного дела».М.1996 г.
21. Нұрғалиев М.М., Есенғалиев Ғ.Ғ. «Мал дәрігерлік істі ұйымдастыру мен оның экономикасы» пәнінен курстық жұмысты орындауға арналған әдістемелік нұсқау. Орал, 1998 ж.
22. Есенғалиев Ғ.Ғ. «Ветеринарлық істі ұйымдастыру» пәнінен ветеринарлық шаралардың тиімділігін талдауда экономикалық көрсеткіштерді есептеу үшін EXCEL электронды кестесін пайдалану жөніндегі әдістемелік ұсыныстар. Орал, 2006 ж.

Пән: Ветеринария
Жұмыс түрі:  Курстық жұмыс
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 19 бет
Таңдаулыға:   
Жоспар

1.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ...

2. Шаруашылыққа жалпы
сипаттама ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ...
3. Шаруашылық экономикасындағы мал шаруашылығының
маңызы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
4. Ірі қара шаруашылығы саласына сипаттама
беру ... ... ... ... ... ... ... ... ...
5. Шаруашылықтың мал дәрігерлік қызметіне сипаттама беру ... ... ... ...
6. Ауыл шаруашылығы малдарының ауруына, мал басының өлім- жетіміне тлдау
жасау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ...
7. Кең тараған ауруға сипаттама
беру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
8. Аталып отырған ауруды жою ,алдын-алу шаралары және оны
шаруашылықтармен елді мекендерге
сараптау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
9. Мал дәрігерлік шаралардың экономикалық тиімділігін бақылау ... ...
10.
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... .
11. Қолданылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

1. Кіріспе

Екінші мыңжылдықтың аяғында адамзат тарихында болмаған ғаламдық
ауқымдағы көптеген үлкен өзгерістер болады. Ғылыми-техникалық прогресс жаңа
ғасырды әлі танып білуге тура келетін табиғат куштерін қозғалысқа
келтірді.Ғылыми-техникалық прогресстің маңызды теріс салдарының бірі-
микроағзадан бастап макроағзаға дейін – барлық тіршілік иелерінің өмір суру
ортасындағы өзгеріс, Бұл тенденциялар қазіргі күні қалыптасып үлгерді және
таяу келешекте қоздырғыштық та және бактериалдык түрдегі де эпидемиялар
санын осуін күту керек.
Соңғы жылдары потогендік және шартты потогендік қоздырғыштармен
микробтардың түрлі ұштасуынан туратын инфекцияларды зерттеуге коп коңіл
боліп отыр. Микроағзалардың екі және одан да коп қоздырғыштарының өзара
әрекет етуі моноинфекцияларымен салыстырғанда анағұрлым күрделі екені
түсінікті.
Бүгінгі таңда әртүрлі вирустық бактериялдық түрдегі аурулар
алаңдаушылық туғызады :энцефалопатия ( былайша атауы сиыр құтырмасы)
маймылдардың шешегі, бруцеллез, туберкуллез, куйдіргі және т.б Вирустар мен
бактериялардың үлкен веруленттігі бар жаңа штаммалар құра отырып өзгерту
қасиеті осындай инфекцияларды ерекше қауіпті етеді. Табиғи жағдайда барлық
жастағы жылқылар, есектер , қашырлар ауырады. Инфекция қоздырушысының көзі.
Инфекция қоздырушысының көзі- белогы бар секреттер мен экскреттер;
несеппен, нәжіспен, мұрынның сорабымен, көздің дәнекер қабығының
секретімен, сүтпен бөліп шығаратын ауру малдар. Қоздырушының бөлініп шығу
аурудың жіті өту кезеңі мен созыл малы аурулардың инфекциясы асқынғанда
әсіресе интинсивті болады. Инфекцияланған жем –шөп, су, төсеніш және басқа
да обьектілер вирустың берілу факторларына айналады. Сау малдар тері,
кілегейлі қабықтар арқылы, біз тұмсықты насекомдар шаққанда (соналар,
масалардың, ызыңдауық шыбындардың және т.б.), сирегірек алиментарлы жолмен
залалданады.
симптомсыз өтулері басымырақ болады. Симптомсыз инфекцияда вирустасушылық 7-
10, тіпті 18 жылға созылуы мүмкін. Аурудан стационарлы сәтсіз пункттарда,
егер бұл жерге сау жылқылар әкелінбеген болса, 1-2 жылдан кейін клиникалық
көрінісі айқын аурулар кездесе қоймайды.

Эхинококкоз адамның, ауыл шаруашылық малдардың және құстардың арасында
кең таралған жұкпалы аурулардың бірі болып табылады. Эхиноккозды зерттеу
коптеген Еуропа елдерінде, АҚШ-та, Канадада, Жапонияда және басқа да
елдерде жүргізіліп келеді, бұл пастереллез мәселесінің шешілмегендігін және
оның көптеген елдің ауыл шаруашылығына орасан зор шығын тигізетінін
корсетеді.
Бірақ өкінішке орай, қазіргі кезде Қазақстандағы эхиноккоз мәселесі
байыпталу денгейінде, денсаулық сақтау саласында бұл мәселе толық белгілі
емес, әсіресе эпидемиологиялық ерекшеліктері толық зерттелмеген,
зертханалық диагноз қою жетілмеген,сонымен қатар көп жағдайда бұл ауруға
клиникалық диагнозды ауруды жете білмейтін жалпы профильдегі дәрігерлер
қояды.

2. Шаруашылыққа жалпы сипаттама

Бұл шаруашылық 1999 жылы құрылған. Батыс Қазақстан облысының
Жанақала ауылдық округінде орналасқан Табиғат шаруа қожалығы сипатталады.
Аталмыш ауылдағы мемлекеттік мал дәрігері Мырзашев А .Н
Табиғат шаруа қожалығы тек қана мал шаруашылығымен шұғылданады.
Бұл ауылдың 2487 тұрғыны бар Аймақтың климаты ылғалды, қысы салқын, жазы
ыссы, жауын-шашын мөлшері жеткілікті түседі.Ол облыс орталығы Орал
қаласынан 300 км қашықтықта орналасқан. Ауасы ылғалды, жаз мезгілде ауа
температурасы +30 + 35С дейін жетеді. Топырақтың қату тереңдігі -1,5. Ең
салқын айлары – қаңтар , ақпан. Оның орташа температурасы -10 С – дан 25 С-
дейін аралықта болады.
Жанақала ауылдық округінің Табиғат шаруа қожалығының жер көлемі
корсеткіштері: жалпы жер көлемі – 20000 га, мал шаруашылығына пайдаланатын
жер көлемі – 10450 га, шабындық жер – 3700 га, жайылымдылық жер көлемі –
5850 га.
Шаруашылықтың негізгі бағыты етті бағыттағы мал шаруашылығы.
Шаруашылықта – 200 бас қой оның ішінде саулықтары– 700 бас, ұсақ малы Жылқы
– малы 25, түйе 5, үй құстары 250.

3.Шаруашылық экономикасындағы мал шаруашылығының маңызы.

Мал шаруашылығында тауар өндірісінің құны-95 пайыз құрайды, соның ішінде
ет өндіру 60 пайыз, жүн өндіру 10 пайыз.
Өсірілетін негізгі тұқым қазақтың қаракөл қойлары Бұл тұқымның қойлары
аймақтың табиғи жағдайына бейімді және жайылымдыққа жайылып жақсы салмақ
қоса алады.

Жыл аяғындағы мал басы.
1-кесте.

2009 жыл 2010 жыл
жоспар факт жоспар факт
Қой 750 1945 2000 2000
қозылағандары 700700 690 700 700

Мал өнімділігі
2-кесте

2009 жыл 2010 жыл
жоспар факт жоспар факт
1 бас 21,0 18,5 19,0 20,0
қойдандан
алынған тері
қозылардың ет 70 65 70 60
өткізу салмағы
кг. бас
700 саулықтан 1,8 1,8 2,0 1,9
алынған сүт.
Тәуліктік 700 700 800 700
салмақ қосу.

Мал шаруашылығы өнімінің өндірілуі.
3-кесте

2009 жыл 2010 жыл
жоспар факт жоспар факт
өткізілген ет,600 900 600 700
кг.
өткізілген 8750 8092 7200 7200
тері,кг.
өткізілген 1000 1000 1000 900
сүт,кг.

4.Қой шаруашылығына сипаттама беру.

Қой шаруашылығы халықты етпен, терімен қамтамасыз етеді. Негізгі беретін
өнім- ет .Жнақала ауылдық округі Табиғат шаруа қожалығында жергілікті
табиғат жағдайын ескере отырып, мұнда негізінен етті бағыттағы қой
өсіріледі.
Жазғы мезгілде қойлар далада жайылады. Бұл кезңде қойлар тек қана
жайылым шөбімен, анда-санда жеммен азықтандырылады. Қысқы мезгілде қойлар
арнайы қораларда ұсталады. Төсеніші күн сайын тазартылады. Шөп салу қолмен
жүргізіледі.
Қыс мезгілінде әрбір ірі қараға 20 кг. шөп, 5 кг. жем беріледі және
әртүрлі сүрлемдер беріледі. Тұрған жерлері жүйелі түрде залалсыздандырылып
тұрады.
Қойды эхинококкозга қарсы жылына екі рет клиникалық тексерістен және
гемотологиялық тексерулерден откізіп тұрады

5.Шаруашылықтың мал дәрігерлік қызметіне сипаттама беру.

Бөлімшелік- ветеринарлық емхана ведмоствалық және жекеменшік,
кәсіпкерлік ветеринарлық қызмет жұмысына әдістемелік басшылық және бақылау
жасайды.
Ветеринарлық бөлімше шағын мекеме, оның құрамында дәрігер және
санитарлар бар. Олар шаруашылықтағы ветеринарлық қызмет жұмысын
қадағалайды. Ветеринарлық көмек көрсеткіші үшін төлемақы келісімшарттық
бағалар бойынша алынады. Олар эпизотиялармен күрес және тағы басқа
ветеринарлық мәселелерді жоспарлайды.
Бас дәрігер шаруашылықтағы мал дәрігерлік қызмет жұмысын басқару,
ұйымдастыру, жоспарлау немесе материалдық-техникалық жағынан қамтамасыз
етумен шұғылданады. Сол үшін ол жүргізілетін алдын-алу сақтандыру шараларын
жасап, шаруашылық басшыларының қарауына ұсынып, белгілі тәртіппен бекітеді.
Осындай жұмыс нәтижесінде беті ашылған кемшіліктерді жою үшін және жоспарға
сәйкес емдеу, аурулардың алдын-алу, сақтандыру, сауықтыру үйымдастырылады.
Бас дәрігер шаруашылықта жүргізілген мал дәрігерлік жұмыстарды
жоспарлау,тіркеу, есеп беру тағы басқа іс-қағаздарын жүргізуді
үйымдастырады және оны құжаттардың сапалы құрылуын тиісті тәртіппен
сақталуын қадағалайды. Жігер шаруа қожалығында 1500 бас қой сатылды.
Қойдың коэфиценті-0, 38- тең. Шаруашылықта мал дәрігерлік қызмет атқару
үшін мына формуланы пайдаланамыз.

Х=А*К1+Б*К2+ В*К3+ т.б.850

Мұндағы: А,Б,В- түлік түрлері мен мал топтарының саны.
К1,К2,К3- коэфиценттер;
750- әр маманға жүктелген нормативтегі шартты мал саны;

Х =2000*0,6+700*1+25*0666+200*060258 50 =2

Шаруашылықта мал дәрігерлік қызмет атқаруға екі мал дәрігері қажет.
Шаруашылықтағы мал дәрігердің айлық еңбек ақысы-25 000 тг. Бір күндік еңбек
ақысын табу үшін 25,6 күнге бөлеміз. эхиноккоз ауруымен ауырған қойлардан
қан алуға 24 күн кетті және қалған 1500 бас клиникалық тексеруден
откізілді.1 бас қойдан қан алуға 20 тг. қарастырылған.

25 00025,6=976тг.
20000:25,6 =782 тг.
976*24күн=23424 тг.
782*24 күн=18768тг
Қан алуға кеткен шығын
1980*20=39600тг
976+23424+782+18768=43950тг
Қораның әрбір 1 м3 дезинфекциялауға 1 тг. қарастырылған. Шаруашылықта
20 000 м2-лік 8 қора бар.
25000м2*8=200000 тг.
200000*1тг=200000 тг.
Еңбек шығыны23424+18768=42192тг
Материялдық шығын 200000+39600тг
Шв=42192+239600=281792тг
Жалпы шаруашылықта 2000 бас.

Шаруашылықтың материалдық техникалық базасына келетін болсақ, ветеринарлық
обьектілер құрамына: оқшаулағыш, стационарлық пункт, құрал- саймандарды
сақтайтын бөлмелер, стационарлық дезқұрылғылар, санитарлық пункт, азық
қоймалары, дәріхана, қасапхана, және 2 автокөлікпен қамтамасыз етілген.
Шаруашылықтан 25 км қашықтықта өлекселерді көметін мал моласы жасалынған.
Бас мал дәрігері жыл сайын эпизоотияға қарсы шаралар жөнінде жоспар құрып
отырады. Мал жылына екі рет диагностикалық тексерістен өтеді. Сонымен қоса
профилактикалық иммундеу және емдік профилактикалық шара өткізіледі. Мал
дәрігерлік жұмыстарды жоспарлау, тіркеу, есеп беру жұмыстары
ұйымдастырылған. Негізгі құжаттар есебінде ауру тарихы есептелінеді. Осы
құжаттармен қатар ветеринарлық есеп жуырналы толтырылады, яғни №1 үлгі
Жануарлардың жұқпалы ауруы жөніндегі есеп және №2 үлгі Эпизоотияға қарсы
шаралар жөніндегі есеп форма түрінде. Шаруашылықтағы барлық обьектілер
кестеде көрсетілген.

Шаруашылықтағы обьектілер

4-кесте

Обьектілердің атауы. Қолданылуы.
Ветеринарлық пункт Малдардың амбулаториялық және
стационарлық емдеу, профилактикалық,
ветеринарлық-санитарлық шараларды
жүргізу.
Изолятор Ауру малдар және ауруға күдікті
малдарды ұстау.
Санитарлық сойыс пункіті. Малдарды амалсыздан сою .
Карантин. Шаруашылыққа келген малдарды
қабылдау, ұстау,диагноз қоюға,
зерттеулер жүргізу және
ветеринарлық- санитарлық өңдеуден
өткаізу.

Шаруашылықтағы құрал жабдықтар тізімі. 5-
кесте.

№ Аспаптар атауы. Өлшем бірлігі. Саны.
1. Бунзен колбасы. дана 2
2. Лупа Дана 2
3. Анатомиялық қайшы. Дана 7
4. Таңу материалдарына арналған Дана 3
қайшы.
5. әртүрлі пипеткалар. Дана 15
6. әртүрлі пинцеттер. Дана 10
7. Термометр. Дана 9
8. Шприцтер. дана 20

Жиһаз және шаруашылық мүліктері.
6-кесте.

№ Атауы. Өлшем бірлігі. Саны.
1. Өртке қарсы аспаптар жиынтығы. дана 2
2. Аспаптарға арналған үстел. Дана 3
3. Аспатарға арналған шкаф. Дана 3
4. Противогаз. Дана 2
5. Арнайы киімдер жиынтығы. Дана 5

Дезинфекциялағыш заттар. 7-
кесте.

№ Атауы. Өлшем бірлігі. Саны.
1. Хлорлы әк. кг. 5
2. Күйдіргіш натрий 2% ерітінді. Дана 6
3. 70%,96% спирт. л. 5
4. Хлорофос. Дана 5

Қой қораларындағы микроклимат көрсеткіштері. 8-
кесте.

№ Микроклимат параметірлері. Қашар, бұқа, Сиыр төлдеуҚолдан
жас мал орыны. ұрықтандыру
қорасы. цехы.
1. Ауа температурасы, 0С 5(3-6) 15(10-16) 18(16-19)
2. Салыстырмалы ылғалдылық,% 70(50-75) 70(50-75) 70(50-75)
3. Ауа алмасу, м3сағ бір басқа.
Қыста 15 15 15
Ауыспалы кезең 25 30 25
жазда 45 50 45
4. Ауа жылдамдығы, мс
Қыста 0,5 0,2 0,5
Ауыспалы кезең 0,5 0,3 0,5
Жазда 0,8 0,5 0,8
5. Зиянды газдар.
Көмірқышқыл,% 0,25 0,25 0,25
Аммиак, мгм3 10 10 10
Күкіртсутегі, мгм3 10 10 ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Жануарлар аурулары
Эхинококкоз ауруының диагностикасы
Эхинококкоз сойыс өнімдерін ВСС және санитариялық бағалау
Етқоректілер эхинококкозын балау
Ірі қара эхинококкозы
Жануарлардың эхинококкозына қарсы ветеринариялық-санитариялық іс-шаралар
Эхиноккозбен ауырған жануарларға диагностика жасау, емдеу
Аурудың диагностикасы
Қой эхинококкозының диагностикасы мен емеделуі
Эхинококк құрттарының иттерде таралуы
Пәндер