С.Мұқановтың ғылыми зерттеу еңбектері



Жоспар:
І Кіріспе
1.1 С.Мұқановтың шығармашылық ғұмырбаяны
ІІ Негізгі бөлім
2.1 Жазушының әдебиеттану саласындағы іргелі еңбектері
2.2 Сәбиттің әдебиет тарихы және ақын.жыраулар шығармашылығы туралы зерттеу еңбектері
2.3 Қаламгердің қазақ әдебиеті туралы ойлары
ІІІ Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Творчестволық еңбек көп қабатты, көп қатпарлы дүние. Бір жай ақиқат – кез-келген үлкен қаламгер творчествосы жайында ол зерттеліп аяқталған деген пікір дұрыс болмайды. Әр ұрпақ жазушы қалдырған әдеби мұраны әр қырынан келіп ашады. Әдебиетшілер айтатын «әр ұрпақтың өз Пушкині, әр ұрпақтың өз Абайы бар» деген пікір де осы жайдан туындаған. Белгілі бір уақытта зерттеліп бітер болса, ол шын жазушы емес, ал оның жазғаны шынайы көркем шығарма болмағаны. Міне, осы жайдан келіп, табиғи талантты жазушы қаламынан туған, шынайы көркем творчестволық әлемді күн өткен сайын қайта оралып келіп, қайта қарап, бұл саладағы жетістікті айтып, кемшілікті көрсетіп, ашылмаған қабаттарын ашып, айтылмаған ойларды айту әрбір кезең әдебиетшілері міндетіне айналады. Бұл – заңдылық.
Қаламгер Сәбит Мұқанов мұрасына да осы заңдылық тұрғысынан келуіміз керек. Сәбит Мұқанов – өндіріп көп жазған, соңына мол мұра қалдырған жазушы. Мол мұра жайында аз жазылған жоқ. Сөйте тұра Сәбит Мұқановтың көзі тірісінде жазылған зерттеу еңбектерінің біршамасы біртекті, бірсарынды екенін де айту парыз. Атап айтқанда, ол зерттеулердің біразы тап пен тақырып төңірегінде. Үлкен қазақ жазушысы жайындағы зерттеулер әлі күнге жалпылама келеді. «Ботакөз», «Мөлдір махаббат» секілді бірді-екілі шығармалары ғана болмаса, көп туындылары жазылу, жаратылу, тарих-тағдыры тұрғысынан зерттелмеген. Сондай зерттелмеген туындының бірі – «Балуан Шолақ». Тереңдік пен көркемдікті көлемге қарап өлшеген кеңестік дәуірде «Балуан Шолақ» туындысы елене қоймады. Оның үстіне бұл шығарма кезінде Кенесары Қасымұлы жайындағы тарихи шындыққа негізделген эпизодтары үшін біраз уақыт қолданыстан алынып қалған. Бірсыпыра уақыт тыйым салынған шығарма әдеби сында да көп әңгіме болмаған.
Әдебиеттер:
1. Мұканов С. Өмір мектебі. 1-кітап. – Алматы: Жазушы, 1970. – 487 6.
2. Горький М. Әдебиет туралы. – Алматы, 1984. – 280 6.
3. Оклянский Ю. Рождение книги. (Жизнь. Писатель. Творческий
процесс). – Москва: Худ. лит. 1973. – С.302.
4. Пушкин А.С. Капитанская дочка. – Ленинград: Наука, 1984. – С.170.
5. Сәбит Мұқанов тағылымы. Әдеби-сын макалалар№ – Алматы: Жазушы,
1990. – 384 6.
6. Белинский В.Г. Поли. собр. соч., т.7. – Москва, 1956. – С.107.
7. Петров С.М. Проблемы реализма в художественной литературе.
– Москва: 1962. – С.157.
8. Шонанұлы Т. Қазак, жері мәселесінің тарихы. //Социалистіқ Қазақстан. 1991. 16 наурыз.

Пән: Тарихи тұлғалар
Жұмыс түрі:  Реферат
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:   
Жоспар:
І Кіріспе
1. С.Мұқановтың шығармашылық ғұмырбаяны
ІІ Негізгі бөлім
2.1 Жазушының әдебиеттану саласындағы іргелі еңбектері
2.2 Сәбиттің әдебиет тарихы және ақын-жыраулар шығармашылығы туралы
зерттеу еңбектері
2.3 Қаламгердің қазақ әдебиеті туралы ойлары
ІІІ Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі

Творчестволық еңбек көп қабатты, көп қатпарлы дүние. Бір жай ақиқат –
кез-келген үлкен қаламгер творчествосы жайында ол зерттеліп аяқталған деген
пікір дұрыс болмайды. Әр ұрпақ жазушы қалдырған әдеби мұраны әр қырынан
келіп ашады. Әдебиетшілер айтатын әр ұрпақтың өз Пушкині, әр ұрпақтың өз
Абайы бар деген пікір де осы жайдан туындаған. Белгілі бір уақытта
зерттеліп бітер болса, ол шын жазушы емес, ал оның жазғаны шынайы көркем
шығарма болмағаны. Міне, осы жайдан келіп, табиғи талантты жазушы қаламынан
туған, шынайы көркем творчестволық әлемді күн өткен сайын қайта оралып
келіп, қайта қарап, бұл саладағы жетістікті айтып, кемшілікті көрсетіп,
ашылмаған қабаттарын ашып, айтылмаған ойларды айту әрбір кезең
әдебиетшілері міндетіне айналады. Бұл – заңдылық.
Қаламгер Сәбит Мұқанов мұрасына да осы заңдылық тұрғысынан келуіміз
керек. Сәбит Мұқанов – өндіріп көп жазған, соңына мол мұра қалдырған
жазушы. Мол мұра жайында аз жазылған жоқ. Сөйте тұра Сәбит Мұқановтың көзі
тірісінде жазылған зерттеу еңбектерінің біршамасы біртекті, бірсарынды
екенін де айту парыз. Атап айтқанда, ол зерттеулердің біразы тап пен
тақырып төңірегінде. Үлкен қазақ жазушысы жайындағы зерттеулер әлі күнге
жалпылама келеді. Ботакөз, Мөлдір махаббат секілді бірді-екілі
шығармалары ғана болмаса, көп туындылары жазылу, жаратылу, тарих-тағдыры
тұрғысынан зерттелмеген. Сондай зерттелмеген туындының бірі – Балуан
Шолақ. Тереңдік пен көркемдікті көлемге қарап өлшеген кеңестік дәуірде
Балуан Шолақ туындысы елене қоймады. Оның үстіне бұл шығарма кезінде
Кенесары Қасымұлы жайындағы тарихи шындыққа негізделген эпизодтары үшін
біраз уақыт қолданыстан алынып қалған. Бірсыпыра уақыт тыйым салынған
шығарма әдеби сында да көп әңгіме болмаған.
1917 жылғы Қазан төңкерісін қазақ халқына келген теңдік‚ бостандық деп
танып‚ әдебиетке кедейдің жырын жырлай келгендер ішінде коммунистік идеяға
берілгендігімен ерекше көзге түскен Сәбит Мұқанұлы тек көркем шығарма
жазумен ғана айналыспай, 1920-30 жылдары әдебиеттегі идеялық күреске
белсене араласып‚ сын мен әдебиеттану саласында да қалам тартты. Сәбит
Мұқанұлы әдебиетке араласқаннан бастап-ақ дәуір‚ заман алға қойған
тақырыптарға қалам тербеді. Ол қазақ әдебиетінің барлық жанрында өндіре
еңбек етті. Жазушы қаламынан туған әдеби мұра сан жанрлы, мол көлемді,
идеялық-эстетик. мәні жоғары да бағалы. Оның артында қисапсыз мол мұра - 80
мың жолға жуық лирикалық өлең, жиырмаға тарта поэма, бірнеше повесть пен
роман, көптеген әңгіме, очерктер, оннан астам пьеса, жоғары оқу орындарына
арналған оқулықтар, қазақ ақын-жазушыларының шығармаларын талдайтын
монографиялар мен қазақ мәдениетінің тарихы және этнографиясы туралы
зерттеу еңбектер‚ т.б. сан-салалы кітаптар қалды.
қанов Сәбит Мұқанұлы (1900-1973) - қазақ әдебиетінің негізін қалаушылардың
бірі, қоғам қайраткері, Қазақстанның халық жазушысы, Қазақстан Ғылым
академиясының академигі.
Қазіргі Солтүстік Қазақстан облысы Жамбыл ауданы Сәбит Мұқанов атындағы
ауылда туған. Омбыдағы оқытушылар курсын, Орынбордағы жұмысшылар
факультетін, Мәскеудегі Қызыл профессорлар институтының әдебиет бөлімін
бітірген.
          Ауыл молдасынан оқып, хат таныған. Жасынан ел аузындағы жыр-
толғауларды, қисса-дастандарды жаттап, мақамдап айтып үйренген. 14-15
жасынан өлең-жырды ауызша да, жазып та шығара бастайды. 1918-1919 жылдары
Омбыдағы оқытушылар курсында білім ала жүріп Мағжан Жұмабаев хатшылық
еткен. Оқуды бітіргеннен кейін біраз уақыт мұғалім болды. 1921 жылы Ақмола
губерниясы мемлекеттік саяси басқармасының төтенше әскери бөлімнің
жауынгері болды. 1921-1922 жылдары әр түрлі қызметтер атқарып, ел арасында
астық жинау жұмысын жүргізген. 1922-1926 жылдары Орынбордағы жұмысшылар
факультетінде оқыған. 1926-1928 жылдары баспасөз орындарында қызмет
атқарып, республикалық Еңбекші қазақ (қазіргі Егемен Қазақстан) газеті
бөлімінің меңгерушісі, Қазақстан Мемлекеттік баспасының бас редакторы
қызметтерін атқарған. 1928 жылы Петропавл қаласының Кеңес ауылы газетінің
редакторы және Жазушылар бөлімінің жетекшісі болған. 1930 жылы жергілікті
ақын-жазушылар шығармалары негізінде Жарыс альманағын шығарған. 1932-1935
жылдары Мәскеудегі Қызыл профессорлар институтының әдебиет бөлімінде
оқыған. 1935 жылы республикалық Кеңес ауылы, Қазақ әдебиеті
газеттерінің редакторы болып, 1936-1937 жылдары Қазақстан Жазушылар одағын
басқарған. 1937-1941 жылдары Қазақтың Абай атындағы педагогикалық
институттың профессоры болып, қазақ әдебиетінен сабақ берген. 1943-1951
жылдары екінші рет Қазақстан Жазушылар одағының төрағасы қызметін атқарған.
1958-1969 жылдары Дүниежүзілік Бейбітшілікті қорғау комитетінің мүшелігіне,
1965-1969 жылдары Араб елдерімен достық жөне мәдени байланыстар қоғамы
қазақ бөлімшесінің төрағалығына сайланған.
         Сәбит Мұқанов әдебиетке араласқаннан бастап-ақ дәуір, заман алға
қойған тақырыптарға қалам тербеді. Ол қазақ әдебиетінің барлық жанрында
өндіре еңбек етті. Жазушы қаламынан туған әдеби мұра сан жанрлы, мол
көлемді, идеялық-эстетикалық мәні жоғары да бағалы. Ол 80 мың жолға жуық
лирикалық өлең, жиырмаға тарта поэма, бірнеше повесть пен роман, көптеген
әңгіме, очерктер, оннан астам пьеса, жоғары оқу орындарына арналған
оқулықтар, қазақ ақын-жазушыларының шығармаларын талдайтын монографиялар,
қазақ мәдениетінің тарихы және этнографиясы туралы зерттеу еңбектер, тағы
басқа сан-салалы кітаптар жазды.
         Сәбит Мұқановтың алғашқы өлеңдері мен поэмалары, мақалалары мен
әңгімелері (Көңілім, 1917; Бостандық, 1919, т.б.) 1917 жылдан жариялана
бастады. Ол 1924 жылы өлеңдер мен мақалалардан және аударма шығармалардан
тұратын Совет өкіметі һәм қазақ әйелі атты тұңғыш кітапшасын шығарған. 20
жасынан поэма жаза бастады: Балбөпе, Жетім қыз, Батырақ, Қанды көл,
Жүйткі, қара айғырым, 1926-1927 жылдары Кешегі жалшы мен бүгінгі жалшы,
Октябрьдің еткелдері поэмалары, Ақбөпенің сыры повесі жарық көрген.
1928 жылы Сұлушаш дастаны, 1931 жылы Адасқандар романы (орыс тілінде
Сын бая, 1934), тағы басқа туындылары жарияланды. Сұлушаш дастанында
ғашықтық, махаббат мәселесін көтере отырып, әлеуметтік мәні зор түйіндерді
толғаған. Ал Адасқандар романы қазақ әдебиетіндегі тұңғыш романдардың
бірі саналды. Ол бұл романды едәуір өзгерістер енгізіп, 1959 жылы Мөлдір
махаббат деген атпен қайта бастырып шығарды.
Сәбит Мұқанұлы қазақтың 19 ғасырдағы ойшыл-ғалымы Ш.Ш.Уәлихановтың өмірі
мен шығармаларын ұзақ жылдар бойы терең зерттеді. Осы жөнінде шығарма жазу
мақсатын жүзеге асыру үшін Қытайда, Шыңжаң өлкесінде болып, Шоқанның сонда
өткізген өмір кезеңдерін, бастан кешірген оқиғаларын зерттеп білді. Омбы
және Ленинград қалаларының мұрағаттары мен кітапханаларында болып‚ Шоқан
өміріне қатысты материалдар жинады. Соның нәтижесінде оның қаламынан
Жарқын жұлдыздар атты зерттеу еңбегі туды.
Сәбит Мұқанұлы әдебиеттану саласына да көп еңбек сіңірді. Ол өз ұлтының
көркем мұрасын терең игерумен бірге‚ поэзия теориясының қағидалары мен
ережелеріне‚ өлең құрылысына жіті көңіл бөлді. Орыс символизмінің әдеби‚
эстетикалық және философиялық мәндерін ұғына отырып‚ оны өз өлеңдерінде
қолдана білді.C.Сейфуллиннің Советстаны мен І.Жансүгіровтің Дала
поэмаларындағы фольклорлық ізденістерге‚ ұйқас‚ ырғақ‚ шумақ құрылысындағы
соны өзгеріс-құбылыстарға зер салды. Поэзия мәселесі дейтін зерттеуінде
(1933) Маған қазақ өлеңінің 4 аяқты‚ 6 аяқты‚ 8 аяқты түрлері күрделі
пікір айтуға қолды байлайтын секілденді. Сондықтан мен Тұрмыс тұлпары
өлеңімнен бастап халық әдебиетінің ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Психология тарихының әдістері
Сәбит Мұқанов
Нұртазин және Мұқановтану ілімі мәселелері
«Адасқандар». романнан повестке
С.Мұқановтың ғылыми зерттеулері, еңбектері
Айқын Нұрқатовтың сыншылық ерекшелігі
Қазақ әдебиетін тарихи дәуірлеу
Сәбит Мұқановтың балалар әдебиетіне қосқан үлесі
Сәбит Мұқановтың Балуан Шолақ шығармасының поэтикасы
А. Нұрқатовтың әдебиетке қосқан үлесі
Пәндер