ХХ ғ.-ХХІ ғ. қарсаңы мәдениеті контекстіндегі батыстық философия



Жоспары:
1. XX ғ Батыс Еуропа елдері мен АҚШ.тағы модени трансформациялар және мәдени.әлеуметтік дағдарыс.
2. Э.Гуссерль еуропалық ғылымның, философияның және мәдениет дағдарысы туралы.
3. М.Хайдеггер және батыстық әлемдегі адам өмір сүруінің
трагизмі мен драматизмін қайта ойластырудың сыни тәжірибесі.
4. А.Камю және әлеуметтік жатсыну жағдайындағы адамның
сандырақ өмір сүруі тақырыбы
5. Ж.П.Сартр шығармашылығындағы әлеуметтік бірдейліктің
философиялық ізденістері.
6. Персонализм философиясының діни.философиялық ізденістері.
7. Структурализм философиясы. Постмодернизм рухани күй, өмір салты және философия ретінде.
Өмір философиясы XIX ғасырдың аяғында қалыптасты. Ол өз бастауын Ф.Ницше (1844 - 1900) шығармашылығынан алады. Оның негізгі идеяларын В.Дильтей, Г.Зиммель, А.Бергсон, О.Шпенглер сияқты атақты ғалымдар одан әрі дамытады. XX ғасырдың 20-30 жылдары Европада кеңінен таныла бастаған.
Ағымның өзінің аты ондағы іздестірілетін іргелі ұғым «өмір» екендігіне шүбә келтірмейді.
Өмір – тірінің болмысында ұдайы, шексіз шығармашылықпен қалыптаса беретін, біртұтас алғашқы реалдық, неорганикалыққа, дамымайтын, қатып – семгендікке, өшіп – сөнгендікке қарсы тұрады.
Өмір ұғымының құрамына биологиялық та, мәдени – тарихи құбылыс та кіреді. Өмір әруақытта, тынымсыз, үздіксіз ұдайы қозғалыста болғандықтан, әлем оны танудың пәрменді жолы бола алмайды. Ғылым және оның бастауы болатын пайымдау өмір құбылыстарын жеке бөліктерге айыратын талдау әдістерін қолданады. Сөйтіп, ол заттар мен құбылыстың арасындағы байланысты анықтайды, шындықты адамның қажетіне қарай бейімдейді.
Бірақ, ғылым, жалпы адамның парасаты әлемнің мәнін түсіндіре алмайды. Өйткені, адамның парасаты белгілі бір мақсатқа бағытталған. Ал өмір кез келген мақсатқа ұмтылыстан әлдеқайда жоғары.

Пән: Философия
Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:   
ХХ ғ.-ХХІ ғ. қарсаңы мәдениеті контекстіндегі батыстық философия
Жоспары:
1. XX ғ Батыс Еуропа елдері мен АҚШ-тағы модени трансформациялар және мәдени-әлеуметтік дағдарыс.
2. Э.Гуссерль еуропалық ғылымның, философияның және мәдениет дағдарысы туралы.
3. М.Хайдеггер және батыстық әлемдегі адам өмір сүруінің
трагизмі мен драматизмін қайта ойластырудың сыни тәжірибесі.
4. А.Камю және әлеуметтік жатсыну жағдайындағы адамның
сандырақ өмір сүруі тақырыбы
5. Ж.П.Сартр шығармашылығындағы әлеуметтік бірдейліктің
философиялық ізденістері.
6. Персонализм философиясының діни-философиялық ізденістері.
7. Структурализм философиясы. Постмодернизм рухани күй, өмір салты және философия ретінде.

Өмір философиясы XIX ғасырдың аяғында қалыптасты. Ол өз бастауын Ф.Ницше (1844 - 1900) шығармашылығынан алады. Оның негізгі идеяларын В.Дильтей, Г.Зиммель, А.Бергсон, О.Шпенглер сияқты атақты ғалымдар одан әрі дамытады. XX ғасырдың 20-30 жылдары Европада кеңінен таныла бастаған.
Ағымның өзінің аты ондағы іздестірілетін іргелі ұғым өмір екендігіне шүбә келтірмейді.
Өмір - тірінің болмысында ұдайы, шексіз шығармашылықпен қалыптаса беретін, біртұтас алғашқы реалдық, неорганикалыққа, дамымайтын, қатып - семгендікке, өшіп - сөнгендікке қарсы тұрады.
Өмір ұғымының құрамына биологиялық та, мәдени - тарихи құбылыс та кіреді. Өмір әруақытта, тынымсыз, үздіксіз ұдайы қозғалыста болғандықтан, әлем оны танудың пәрменді жолы бола алмайды. Ғылым және оның бастауы болатын пайымдау өмір құбылыстарын жеке бөліктерге айыратын талдау әдістерін қолданады. Сөйтіп, ол заттар мен құбылыстың арасындағы байланысты анықтайды, шындықты адамның қажетіне қарай бейімдейді.
Бірақ, ғылым, жалпы адамның парасаты әлемнің мәнін түсіндіре алмайды. Өйткені, адамның парасаты белгілі бір мақсатқа бағытталған. Ал өмір кез келген мақсатқа ұмтылыстан әлдеқайда жоғары.
Сондықтан өмір философиясы танымның рационалдық түріне емес, интуитивтік формасына ерекше көңіл аударады. Яғни, интуиция, түсіну, миф, символдық форма өнер ерекше дәріптеледі.
Интуиция, түсіну, кірігу сияқты күрделі таным формалары тұлғаға ғана тән, кез келген қарапайым адам мұнан тым алыс. Бұдан танымды ақ сүйектендіру келіп шығады. Бірақ ақиқатты оқып үйрену процесінде оны тану әркімнің қолынан келеді.
Адам өзін тұлға ретінде тарихта, мәдениетте дамыта алады. Оның шығармашылығы өмір ағымына сәйкес. Ол процесс, сонымен қатар, биологиялық және әлеуметтік дамудың нәтижесі.
Адам тарихта өмір сүреді, ал онда объективті заңдар жоқ. Тарихтың тағдыры да адам сияқты. О.Шпенглердің пікірінше, адамдардың жалпы тарихы - бұл фикция, түк емес. Мәдениет пен өркениеттің белгілі шегі, тағдыры бар. Олар қалыптасады, дамиды, құрдымға кетеді. Өркениет пен мәдениет өзіндік, таптырмайтын ерекшеліктері бар құбылыстар, оларды түгел түсінуге болмайды, сондықтан олардың бір - біріне ықпалы туралы айту өте қиын. Әрбір мәдениет пен өркениеттің өзіндік, дара, қайталанбайтын ерекшеліктері, яғни олардың әрқайсының өзіне тән құндылықтары да бар, олар дамиды, өзгеріп отырады.
Мәдениет пен өркениеттің өзіндік ерекшелігіне қатысы жоқ жолы басқа құндылықтар да бар. Ф.Ницшенің пікірінше, қауымдық тобырлық инстинкт, құлдардың моралі, бұқаралық наным - сенімдер осының мысалы.
Ф.Ницше өмірді мәңгі қозғалыс қалыптасу, ұдайы ағу деп анықтайды. Биологиялық және рухани өмірдің барлық процестерін билікке ырықтың әртүрлі көріністері деп қарастыра отырып, оның мәселелерін мәдениет кеңістігіне өткізеді.
Ницшенің пікірінше, мәдениет құралдарының ұзақ уақыт дамуына байланысты өмір болмысымен, яғни тұрақтылықпен толық ауыстырылып отырады. Оның пікірінше, ғылым мен өнер тұрақты мәдени қалып пен қағида. Мәдениет дамуының әртүрлі кезеңінде олардың әрқайсы үстемдік етіп отырған.
Адамның дамуының алғашқы кезеңінде өнер үстемдік құрды, кейіннен оны ғылым ығыстырды. Соның салдарынан адам өз тіршілігінің бастауы өмірден ажырап қалды. Өнердің ғылымға жол беруі Сократтан басталады.
Ницшенің пікірінше, нағыз мәдениет өзін - өзі толықтырып отыратын екі бастау алыптың, өмірлік күштің, энергияның еркін ойыны, аполлондық және жайбарақаттық. Бұл мәдениеттің үлгісін Ницше Сократқа дейінгі Грециядан табады.
Европа мәдениеті дионисийлік бастауды тұншықтырып тастаған.
Сондықтан онда белгілі тәртіп жүйесіне негізделген ағыны жай, байыпты, жайбарақат өмір басталған.
Ницшенің пікірінше, өмірдің негізгі үрдістері өсу, өркендеу, күштің нығаюы. Оның заңды салдары күрес, күрестің негізгі қайнар көзі мен құралы - билікке ырық. Өмірдің барлық қырларының негізінде жататын билікке ырық әлемдегі эволюцияның қайнар көзі. Ницше философиясының негізгі екі тақырыбы осыдан туындайды: мәнгі қайта оралу және асқақ адам.
Ф.Ницше қарапайым адамдарға жек көрініштілікпен қарайды, туа біткен рухы ақсүйек адамдарды көтермелейді. Қарапайым адамдар әлсіз, қолынан түк келмейді, бірнәрсені жасауға, билік етуге қабілетсіз. Олар табиғатынан құлдар, бағыну үшін жаралғандар.
Ф. Ницше тобыр адамына ешқандай нәсілге жатпайтын, қоғам элитасы өсіріп, өндірген асқақ адамды қарсы қояды.
Кез келген моральдық ұстанымнан, жақсылық пен жамандықтан тыс тұрған асқақ адам жер әлеміндегі жаппай өтірікті қатыгездікпен жеңіп шығады.
Ойшыл өмірге деген нигилистік көзқарасына сәйкес құндылықтарды қайта қарауға, христиандық - гуманистік құлдар моралін ақсүйектер мен мырзалар моралімен ауыстыруға шақырады.
Алғашқысы бағыныштылықты, шыдамдылықты, төзімділікті, момындықты, күш көрсетпеуді, ал екіншісі ырықтың кеңдігін, бұйыру, бағындыру өнерін, шыншылдықты, қажырлылықты, қорқақтық пен жүрексіздікті жек көрушілікті дәріптейді.
Ф.Ницше жаңа европалық рационалдыққа, билікке ырықты қамтамасыз ететін сезімдер мен инстинкті қарсы қойды. Ақыл - ой түк емес, логика жалған, өйткені олар өмірдің динамикасына сай келмейтін қатып - сенген формаларды түсіндіреді.
Танымның негізгі мақсаты ақиқатты анықтау емес, әлемді игеру. Ақиқат өтірікпен барабар. Өтірік пен адасу қажет, олар тобырды тыныштандырады, сөйтіп ақсүйектерге өз рухын нығайтуға жағдай жасайды.
Ф.Ницше философиясының негізгі идеялары адам мәселесіне көңіл бөлетін прагматизм, феноменология, экзистенциализм сияқты атақты философиялық ілімдерде одан әрі дамыды.
Өмір философиясының тағы да бір өкілі Вильгельм Дильтей (1833-1911) барлық дүние мен адам болмысының мол мүмкіндігін тек ойлау мен абсолютті идеяға бағындырған Гегель философиясын сынап, өз ізденістеріне өмір ұғымын негіз етіп алды.
Өмір - әлемдегі адам болмысының тәсілі. Оған бүтіндік, көпжақты рухани бастау тән. Философия материя және сана туралы схоластикалық бос әңгімелерді қойып, өмірді оның барлық қыры мен сыры жағынан терең зерттеуі қажет.
Өмір философиясына жақын идеяларды Артур Шопенгауэр (1788-1860) дамытқан. Ол - иррационалдық бағыттың өкілі. Иррационализм дегеніміз дүниені, әлемді тануда аффектіге, ерікке сүйену қажет, өйткені, жан - кездейсоқ оқиғалар мен құбылыстардың жиынтығы, онда қисын да байланыс та жоқ есептейтін ілім.
А.Шопенгауэрдің негізгі ұғымы - ерік. Ерік - барлық болмыстың негізі, идеалды күш, әлем құрылымының бастауы болатын космостық принцип.
Ерік сананың негізінде жатыр, барлық заттар мен құбылыстардың жалпы мәні болып табылады.
Шопенгауэр ерік мәселесімен қатар, адам тағдыры, еркіндігі, қажеттілігі, мүмкіндігі, бақыт сияқты аса маңызды сұрақтарды да ойластырып, оларға тартымды жауап таба алмады. Оның философиялық идеялары кең тарамады, өйткені замандастарына көптеген идеялары түсініксіз болды.
3. Психикалық талдау философиясы XX ғасырдың 20 жылдарында алдымен Венада, сонан соң Европа мен Америкада қалыптасты.
Психикалық талдау дегеніміз - жүйке ауруларын емдеуге бағытталған әдіс. З.Фрейд осы әдісті қояншық ауруын емдеуге қолданған. Кейіннен адамның ішкі жан дүниесінің тылсым байланыстары мен негіздерін зерттеуге бағытталған психологиялық ілімге айналады.
З.Фрейдтың ілімін А.Адлер, К.Юнг одан әрі жалғастырған.
Қояншық ауруларын емдей жүріп, З.Фрейд адамның санасы қалай дамиды, неліктен психикалық тыныштығы бұзылады деген сұрақтарға жауап іздеді. Адам өмірі оңай емес, онда әртүрлі жағдайлар, тіпті жағымсыз оқиғалар да болып тұрады.
Адам әруақытта өзін белгілі бір қалыпта ұстайды, өзі үшін қолайсыз жағдайда да, қиын сәттерде адам өзін - өзі ұстап, ішкі жан дүниесіндегі жан айқайын айналадағыларға білдірмеуге тырысады. Жағымсыз түйсіктер өз ішінде қалып қояды. Біраз уақыттан кейін олар ұмытылады, оның санасынан ығыстырылады. Бірақ олар қайда кетеді, сыртқа шыға ма, жоқ әлде жүрек түпкірінде қалып қоя ма?
З.Фрейд санадан ығыстырылған сезімдер адамның ішкі жан дүниесінің бір бұрышында біртіндеп жинала беретіндігін анықтады. Олар күтпеген жағдайларда кенеттен оттан жанған құрғақ шөп сияқты бірден лап етіп, сыртқа шығып, эмоциялық жарылыс, жүйкенің тозуын тудыруы мүмкін.
Адамның ішкі жан дүниесіндегі осындай жағымсыз сезімдер мен түйсіктер, қабылдаулар жиналатын бөлікті З.Фрейд бейсаналық деп атады.
Бейсаналық дегеніміз - санадан тәуелсіз адам жанының құрамдас бөлігі, тұлға құрылымының маңызды элементі - Ол.
Бейсаналық деңгейде жинақталған нәрселер ерте ме, кеш пе, әйтеуір бір сыртқа шығады.
Фрейд өзі негізін қалаған психикалық талдауда бейсаналықтың әртүрлі құрылымын баяндады.
З.Фрейд либидо ұғымын енгізді. Либидо арқылы ол негізінде сексуалді қажеттілікті қанағаттандыратын психикалық белсенділікті түсіндірді. Сексуалды ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Философия пәні: ұғымы мен мазмұны
ХІХ ғ.-ХХ ғ. басындағы ресейлік мәдениет контекстіндегі орыс философиясы
Философия (лекциялар)
Мәдениет және өркениет: өзара байланысы мен ерекшелігі
Еуразия мәдениеті және еуразияшылдық мәдениет
Мәдени модернизацияны арнайы зерделеудің басты тақырыбы мәдени модернизация
Саяси мәдениет - әлеуметтік институт ретінде
Ақпараттық дүниетанымды қалыптастыру
Көне Қытайдың мәдениеті
Ежелгі Үнді мәдениеті. Ежелгі Шығыс мәдениеті
Пәндер