Құрылыс компаниясының кадрлық есебін жүргізетін автоматтандырылған жүйе құру
Кіріспе
1 Сұрақтың қойылуы
2 Техникалық.экономикалық негіздеме
3 1С:7.7/SQL программасында басқарушы.бухгалтерлiк есептің
автоматтандырылған жұмыс орнын жасау
3.1 Кәсіпорынның түрлері
3.2 Бухгалтерлік есеп ерекшелігі
3.2.1 Негізгі ұғымдар мен бөлімдер
3.2.2 Негізгі есептік шоттар бағыттарын құрастыру
3.3 Қазақстан нарығындағы бухгалтерияға шолу жасау
3.3.1 1С . 1С:7.7 Бухгалтерлік шешімі
3.3.2 1С . 1С:7.7 ӨКБ шешімі
3.3.3 Жүйе шешімі
3.3.4 Шешімдерді талдау
4 Ақпараттық жүйенің фрагментінің құрылымын жасау
4.1 ERP.жүйесінің жалпыланған құрылымы
4.2 ERP.жүйесінің «Бухгалтерлік есеп» контуры (құрылымдық)
4.3 «Бухгалтерлік есеп» контуры
5 1С:7.7 Бухгалтерлік программаның бөлімдерін талдау
5.1 1С:7.7 Бухгалтерлік конфигурациясын талдау
5.1.1 Есептің қойылуы
5.1.1.1 Конфигурациялау нысандары
5.1.2 Анықтамалық "Қызметкерлер" (элемент формасы)
5.1.3 "Жұмысқа қабылдау жөніндегі бұйрық" құжаты
5.1.4 "Кадрлық ауысу" құжаты
5.1.5 «Жұмыстан шығару жөніндегі бұйрық» құжаты
5.1.6 "Еңбек демалысына бұйрық" құжаты
5.1.7 "Сырқаттанғаны жөніндегі қағаз" құжаты
5.2 Нақты кәсіпорында 1С:7.7 Бухгалтерия/SQL конфигурациясын ары қарай өңдеу
5.2.1 Кәсіпорынның ерекшеліктері
6 1С: Бухгалтерлік жобасының технологиясы
6.1 Технологияның жалпы сипаттамасын жасау
6.2 Бухгалтерлік тапсырмалар үшін жүйені қалыпқа келтіру
7 Программаны конфигурациялау және администрациялау
әдістерін таңдау
8 Еңбек және қоршаған ортаны қорғау бөлімі
9 Экономикалық.ұйымдастырушылық бөлім
9.1 Программалық өнімнің өңделуінің технико.экономикалық негізі
9.2 Программалық қамсыздандыруды өңдеуге қажет шығындар сметасын есептеу
9.2.1 Материалдық шығындар
9.2.2 Еңбекке төлеу фонды
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Қосымша А1
1 Сұрақтың қойылуы
2 Техникалық.экономикалық негіздеме
3 1С:7.7/SQL программасында басқарушы.бухгалтерлiк есептің
автоматтандырылған жұмыс орнын жасау
3.1 Кәсіпорынның түрлері
3.2 Бухгалтерлік есеп ерекшелігі
3.2.1 Негізгі ұғымдар мен бөлімдер
3.2.2 Негізгі есептік шоттар бағыттарын құрастыру
3.3 Қазақстан нарығындағы бухгалтерияға шолу жасау
3.3.1 1С . 1С:7.7 Бухгалтерлік шешімі
3.3.2 1С . 1С:7.7 ӨКБ шешімі
3.3.3 Жүйе шешімі
3.3.4 Шешімдерді талдау
4 Ақпараттық жүйенің фрагментінің құрылымын жасау
4.1 ERP.жүйесінің жалпыланған құрылымы
4.2 ERP.жүйесінің «Бухгалтерлік есеп» контуры (құрылымдық)
4.3 «Бухгалтерлік есеп» контуры
5 1С:7.7 Бухгалтерлік программаның бөлімдерін талдау
5.1 1С:7.7 Бухгалтерлік конфигурациясын талдау
5.1.1 Есептің қойылуы
5.1.1.1 Конфигурациялау нысандары
5.1.2 Анықтамалық "Қызметкерлер" (элемент формасы)
5.1.3 "Жұмысқа қабылдау жөніндегі бұйрық" құжаты
5.1.4 "Кадрлық ауысу" құжаты
5.1.5 «Жұмыстан шығару жөніндегі бұйрық» құжаты
5.1.6 "Еңбек демалысына бұйрық" құжаты
5.1.7 "Сырқаттанғаны жөніндегі қағаз" құжаты
5.2 Нақты кәсіпорында 1С:7.7 Бухгалтерия/SQL конфигурациясын ары қарай өңдеу
5.2.1 Кәсіпорынның ерекшеліктері
6 1С: Бухгалтерлік жобасының технологиясы
6.1 Технологияның жалпы сипаттамасын жасау
6.2 Бухгалтерлік тапсырмалар үшін жүйені қалыпқа келтіру
7 Программаны конфигурациялау және администрациялау
әдістерін таңдау
8 Еңбек және қоршаған ортаны қорғау бөлімі
9 Экономикалық.ұйымдастырушылық бөлім
9.1 Программалық өнімнің өңделуінің технико.экономикалық негізі
9.2 Программалық қамсыздандыруды өңдеуге қажет шығындар сметасын есептеу
9.2.1 Материалдық шығындар
9.2.2 Еңбекке төлеу фонды
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Қосымша А1
Қазақстанда қоғамдық өмірдің барлық жағына әсер ететіндей үлкен экономикалық өзгерістер болып жатыр. Бұл өзгерістер, әсіресе, бухгалтерлік есепті жүргізу әдістемесі облысында анық көрінген. Соңғы екі жылдың ішінде осы облысқа қатысты, есепті жүргізудің әдістемесін толығымен өзгерткен екі заңды акт қабылданды. Біріншіден, есептің жаңа Жобасы [7] қабылданды, екіншіден, бухгалтерлік және салықтық есеп бөлінді. Бухгалтерге жүктелген істер де арта бастады.
Бухгалтерлік есеп қазіргі кездегі кәсіпорынды басқарудың эффектілігін анықтайтын факторлардың бірі болып отыр және оның енгізілуіне дұрыс қарау кәсіпкерлікте үлкен табыстылыққа қол жеткіздіреді. Бухгалтерлік есептің берілгендерін менеджерлар, экономисттер, қаржылық жобалау бөлімшесінің қызметкерлері, өндірістік учаскілердің басшылары, сол сияқты инвесторлар, аудиторлар, салық органдары қолдана алады және бұл оның кәсіпорынды басқару жүйесіндегі орнының ерекше екендігін көрсетеді. Өзімен шаруашылық процестердің ақпараттық жүйесін білдіріп, бухгалтерлік есеп қазіргі кездегі кәсіпорындарда үлкен номенклатурасымен, шаруашылық операциялар ағынының үлкен тығыздылығымен, есептің берілгендерін өңдеу уақытына қойылатын қатаң талаптармен сипатталады.
Бухгалтерлік есепті, сол сияқты аналитикалық және оперативті есептерді қазіргі талаптар негізінде жүргізу ақпараттық технологиясыз мүмкін емес. Сондықтан кез келген кәсіпорында ерте ме, кеш пе бухгалтерлік есепті автоматтандыру сұрағы туындайды. Басқарманың осындай тенденцияға бей – жай көз қарасы бір қатар проблемаларға әкеледі. Мысалы, құжаттардың жоғалуы немесе басшының қате сома көрсетілген келісімге қол қоюы. Нәтижесінде, басқарма осы немесе басқа да проблеманы шешудің ұйымдасқан түрін табады – бухгалтерлік есепті автоматтандыру.
Бухгалтерлік есеп қазіргі кездегі кәсіпорынды басқарудың эффектілігін анықтайтын факторлардың бірі болып отыр және оның енгізілуіне дұрыс қарау кәсіпкерлікте үлкен табыстылыққа қол жеткіздіреді. Бухгалтерлік есептің берілгендерін менеджерлар, экономисттер, қаржылық жобалау бөлімшесінің қызметкерлері, өндірістік учаскілердің басшылары, сол сияқты инвесторлар, аудиторлар, салық органдары қолдана алады және бұл оның кәсіпорынды басқару жүйесіндегі орнының ерекше екендігін көрсетеді. Өзімен шаруашылық процестердің ақпараттық жүйесін білдіріп, бухгалтерлік есеп қазіргі кездегі кәсіпорындарда үлкен номенклатурасымен, шаруашылық операциялар ағынының үлкен тығыздылығымен, есептің берілгендерін өңдеу уақытына қойылатын қатаң талаптармен сипатталады.
Бухгалтерлік есепті, сол сияқты аналитикалық және оперативті есептерді қазіргі талаптар негізінде жүргізу ақпараттық технологиясыз мүмкін емес. Сондықтан кез келген кәсіпорында ерте ме, кеш пе бухгалтерлік есепті автоматтандыру сұрағы туындайды. Басқарманың осындай тенденцияға бей – жай көз қарасы бір қатар проблемаларға әкеледі. Мысалы, құжаттардың жоғалуы немесе басшының қате сома көрсетілген келісімге қол қоюы. Нәтижесінде, басқарма осы немесе басқа да проблеманы шешудің ұйымдасқан түрін табады – бухгалтерлік есепті автоматтандыру.
1 ГОСТ 12.2.032 78. ССБТ (Система стандартов безопасности труда). Рабочее место при выполнении работ сидя. Общие эргономические требования.
2 СанПиН для работников вычислительных центров от 22.05.95 г.
3 ГОСТ 2239-79. Лампы накаливания общего назначения. Технические условия.
4 Санитарные нормы и правила (СанПиН) 2.2.2/2.4.1340-03. Гигиенические требования к персональным электронно-вычислительным машинам и организация работы.
5 Федеральные законы: «Об акционерных обществах» (в последней редакции от 29 декабря 2004 г.); «Об обществах с ограниченной ответственностью» (в последней редакции от 29 декабря 2004 г.) – М.: Книга сервис, 2005. – 128 с.
6 Все положения по бухгалтерскому учету. – М.: ЗАО «Издательский Дом «Главбух». – 2002. – 160 с. – («Бухгалтерская панорама»).
7 План счетов бухгалтерского учета и Инструкция по его применению: С изменениями и дополнениями, внесенными Приказом Минфина РФ от 07.05.2003 № 38Н. – Новосибирск: Мысль, 2003. – 128 с.
8 Бухгалтерский учет в системе управления / М. С. Пушкарь. – М.: Финансы и статистика, 1991. – 176 с.
9 Автоматизация бухгалтерского учета на современном малом и среднем предприятии: Учеб. пособие / А. Ю. Гридасов, О. С. Рябых, С. А. Вдовин и А. Г. Ивасенко. – Новосибирск: НГТУ, 2002. – 134 с: ил.
10 Комплексная автоматизация бухгалтерского учета в промышленности / Г. В. Емурманов. – М.: Финансы и статистика, 1987. – 143 с.
11 Питеркин С.В., Оладов Н.А., Исаев Д.В. Точно вовремя для России. Практика применения ERP-систем. – М.: Альпина Паблишер, 2002. – 368 с.
12 Сайт фирмы «1С» по платформе «1С:Предприятие 8.0»: http://v8.1c.ru/
13 Киселев А.Г. Интегрированная система управления для промышленного предприятия (ERP): учебное пособие. – Новосибирск – 2004. – 219 с.
14 Форум сайта ITLand (ERP, MRP II, FRM, CRM, HRM & 1С:Предприятие 8.0): http://itland.ru/
15 Введение в конфигурирование в системе «1С: Предприятие 8.0». Основные объекты: Методические материалы для слушателя сертифицированного курса (редакция 2). – М.: Фирма «1С» – 2004. – 93 с.:ил.
16 Экономика: Учебник / Под ред. Булатова А.С. – М.: Юристъ, 2003. – 734 с.
17 Бухгалтерский учёт в схемах и рисунках: Учеб. пособие / Каморджанова Н.А., Карташова И.В. – М.:ИНФРА-М, 2002. – 494 с.
18 Сайт фирмы «1С» по системе «1С:Бухгалтерия 8.0»: http://v8.1c.ru/enterprise/7/
19 Учет производства в системе «1С:Бухгалтерия 8.0»:http://v8.1c.ru/enterprise/7/74.htm
20 1С:Предприятие 8.0. Управление производственным предприятием. Концепция и обзор методических решений. – М.: Фирма «1С», 2004. – 65с.
21 Сайт фирмы «1С» по платформе «1С:Предприятие 8.0». Причины перехода на 1С:Предприятие 8.0: http://v8.1c.ru/predpriyatie/why80.htm
22 Корпорация ПАРУС. Решения: http://www.parus.ru/index.php?page=2
23 Киселев А.Г. Структурный и процессный подходы к реализации ERP- системы промышленного предприятия. – Новосибирск, 2004. – 10с.
24 Киселев А.Г. Корпоративная и комплексная система управления промышленного предприятия (КИС): учебное пособие. – Новосибирск, 2005. – 330с.
25 Описание информационной системы управления предприятием БЭСТ-5: http://www.bestnet.ru/program/best5/
26 Презентация системы Business Control: http://www.xbc.ru/content/x-system.html
27 Куприянов В.Ю. Материалы рабочего проекта бухгалтерского учета на «Искитимцемент». – Искитим, 2006. – 50с.
28 Торговля. Справочник бухгалтера от А до Я. Составитель Ивашкин Б.Н. – М.: Издательство «Дело и Сервис», 1998 г. – 480 с.
29 Электронный учебник 1С:Предприятие. Регистры: http://aptem.net.ru/programming/1c/regs.htm
30 Конфигурирование в системе «1С:Предприятие 8.0 «: Решение оперативных задач – М.: Фирма «1С» – 2004. – 116 с.:ил.
31 Архитектура систем программ «1С:Предприятие» – М.: Фирма «1С» – 2003. – 35с.:ил.
32 Г. Верников. Обзор стандарта IDEF0, статья за 13 Апреля 2005: http://www.idefinfo.ru/content/section/3/27/
33 Виханский О.С. Стратегическое управление: Учебник. – М.: Гардерика,1998.
34 Типовые методические рекомендации по планированию, учету и калькулированию себестоимости научно-технической продукции (утв. Миннауки от 15.06.1994 РФ №ОР-22-2-46).
35 Липаев В.В., Потапов А.И. Оценка затрат на разработку программных средств. – М.: Финансы и статистика,1988.
2 СанПиН для работников вычислительных центров от 22.05.95 г.
3 ГОСТ 2239-79. Лампы накаливания общего назначения. Технические условия.
4 Санитарные нормы и правила (СанПиН) 2.2.2/2.4.1340-03. Гигиенические требования к персональным электронно-вычислительным машинам и организация работы.
5 Федеральные законы: «Об акционерных обществах» (в последней редакции от 29 декабря 2004 г.); «Об обществах с ограниченной ответственностью» (в последней редакции от 29 декабря 2004 г.) – М.: Книга сервис, 2005. – 128 с.
6 Все положения по бухгалтерскому учету. – М.: ЗАО «Издательский Дом «Главбух». – 2002. – 160 с. – («Бухгалтерская панорама»).
7 План счетов бухгалтерского учета и Инструкция по его применению: С изменениями и дополнениями, внесенными Приказом Минфина РФ от 07.05.2003 № 38Н. – Новосибирск: Мысль, 2003. – 128 с.
8 Бухгалтерский учет в системе управления / М. С. Пушкарь. – М.: Финансы и статистика, 1991. – 176 с.
9 Автоматизация бухгалтерского учета на современном малом и среднем предприятии: Учеб. пособие / А. Ю. Гридасов, О. С. Рябых, С. А. Вдовин и А. Г. Ивасенко. – Новосибирск: НГТУ, 2002. – 134 с: ил.
10 Комплексная автоматизация бухгалтерского учета в промышленности / Г. В. Емурманов. – М.: Финансы и статистика, 1987. – 143 с.
11 Питеркин С.В., Оладов Н.А., Исаев Д.В. Точно вовремя для России. Практика применения ERP-систем. – М.: Альпина Паблишер, 2002. – 368 с.
12 Сайт фирмы «1С» по платформе «1С:Предприятие 8.0»: http://v8.1c.ru/
13 Киселев А.Г. Интегрированная система управления для промышленного предприятия (ERP): учебное пособие. – Новосибирск – 2004. – 219 с.
14 Форум сайта ITLand (ERP, MRP II, FRM, CRM, HRM & 1С:Предприятие 8.0): http://itland.ru/
15 Введение в конфигурирование в системе «1С: Предприятие 8.0». Основные объекты: Методические материалы для слушателя сертифицированного курса (редакция 2). – М.: Фирма «1С» – 2004. – 93 с.:ил.
16 Экономика: Учебник / Под ред. Булатова А.С. – М.: Юристъ, 2003. – 734 с.
17 Бухгалтерский учёт в схемах и рисунках: Учеб. пособие / Каморджанова Н.А., Карташова И.В. – М.:ИНФРА-М, 2002. – 494 с.
18 Сайт фирмы «1С» по системе «1С:Бухгалтерия 8.0»: http://v8.1c.ru/enterprise/7/
19 Учет производства в системе «1С:Бухгалтерия 8.0»:http://v8.1c.ru/enterprise/7/74.htm
20 1С:Предприятие 8.0. Управление производственным предприятием. Концепция и обзор методических решений. – М.: Фирма «1С», 2004. – 65с.
21 Сайт фирмы «1С» по платформе «1С:Предприятие 8.0». Причины перехода на 1С:Предприятие 8.0: http://v8.1c.ru/predpriyatie/why80.htm
22 Корпорация ПАРУС. Решения: http://www.parus.ru/index.php?page=2
23 Киселев А.Г. Структурный и процессный подходы к реализации ERP- системы промышленного предприятия. – Новосибирск, 2004. – 10с.
24 Киселев А.Г. Корпоративная и комплексная система управления промышленного предприятия (КИС): учебное пособие. – Новосибирск, 2005. – 330с.
25 Описание информационной системы управления предприятием БЭСТ-5: http://www.bestnet.ru/program/best5/
26 Презентация системы Business Control: http://www.xbc.ru/content/x-system.html
27 Куприянов В.Ю. Материалы рабочего проекта бухгалтерского учета на «Искитимцемент». – Искитим, 2006. – 50с.
28 Торговля. Справочник бухгалтера от А до Я. Составитель Ивашкин Б.Н. – М.: Издательство «Дело и Сервис», 1998 г. – 480 с.
29 Электронный учебник 1С:Предприятие. Регистры: http://aptem.net.ru/programming/1c/regs.htm
30 Конфигурирование в системе «1С:Предприятие 8.0 «: Решение оперативных задач – М.: Фирма «1С» – 2004. – 116 с.:ил.
31 Архитектура систем программ «1С:Предприятие» – М.: Фирма «1С» – 2003. – 35с.:ил.
32 Г. Верников. Обзор стандарта IDEF0, статья за 13 Апреля 2005: http://www.idefinfo.ru/content/section/3/27/
33 Виханский О.С. Стратегическое управление: Учебник. – М.: Гардерика,1998.
34 Типовые методические рекомендации по планированию, учету и калькулированию себестоимости научно-технической продукции (утв. Миннауки от 15.06.1994 РФ №ОР-22-2-46).
35 Липаев В.В., Потапов А.И. Оценка затрат на разработку программных средств. – М.: Финансы и статистика,1988.
Пән: Автоматтандыру, Техника
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 66 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 66 бет
Таңдаулыға:
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ШӘКӘРІМ АТЫНДАҒЫ СЕМЕЙ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
АВТОМАТТАНДЫРУ ЖӘНЕ БАСҚАРУ КАФЕДРАСЫ
ТҮСІНДІРМЕ ЖАЗБА
дипломдық жобаға
ДЖ.050704.165.06.ТЖ
Тақырыбы: Құрылыс компаниясының кадрлық есебін жүргізетін
автоматтандырылған жүйе құру
Студент ____________
Тлекенов Д.
(қолы)
(фамилиясы, аты-жөні)
Дипломдық жоба
жетекшісі ____________ Мадиев
Т.Б.
(қолы)
(фамилиясы, аты-жөні)
Кафедра меңгерушісі __________ __Золотов А. Д.__
(қолы) (фамилиясы, аты-жөні)
_________________ 2008 ж.
РЕФЕРАТ
Дипломдық жобаның тақырыбы: Құрылыс компаниясының кадрлық есебін
жүргізетін автоматтандырылған жүйе құру
Дипломдық жобаның түсіндірме жазбасы беттен, суреттен, кестеден,
формулалардан тұрады.
ҚҰРЫЛЫС, 1С: БУХГАЛТЕРИЯ, КӘСІПОРЫН, СЕРВЕР, ТМҚ, АЖО,
БУХГАЛТЕРЛІК ҚЫЗМЕТТІ АВТОМАТТАНДЫРУ, ERP-ЖҮЙЕ, ҚҰЖАТ, КОНФИГУРАЦИЯ,
АҚПАРАТТЫҚ БАЗА, РЕГИСТРЛЕР, БУХГАЛТЕРЛІК ҚАЛДЫҚТАР, ТРАНЗАКЦИЯ
Жобаның мақсаты: 1С:7.7Бухгалтерия және 1С:7.7УПП программаларының
базасында құрлыс компаниясына арналған кадрлық есеп жүргізуге арналған
программа жасау.
Дипломдық жобада Қазақстандық нарықтағы жаңашыл комплекстік ақпараттық
жүйелердің анализі, әр түрлі кәсіпорындардағы бухгалтерлік есеп жүргізу
спецификасымен анықталды.
Мазмұны
Кіріспе
1 Сұрақтың қойылуы
2 Техникалық-экономикалық негіздеме
3 1С:7.7SQL программасында басқарушы-бухгалтерлiк есептің
автоматтандырылған жұмыс орнын жасау
3.1 Кәсіпорынның түрлері
3.2 Бухгалтерлік есеп ерекшелігі
3.2.1 Негізгі ұғымдар мен бөлімдер
3.2.2 Негізгі есептік шоттар бағыттарын құрастыру
3.3 Қазақстан нарығындағы бухгалтерияға шолу жасау
3.3.1 1С – 1С:7.7 Бухгалтерлік шешімі
3.3.2 1С – 1С:7.7 ӨКБ шешімі
3.3.3 Жүйе шешімі
3.3.4 Шешімдерді талдау
4 Ақпараттық жүйенің фрагментінің құрылымын жасау
4.1 ERP-жүйесінің жалпыланған құрылымы
4.2 ERP-жүйесінің Бухгалтерлік есеп контуры (құрылымдық)
4.3 Бухгалтерлік есеп контуры
5 1С:7.7 Бухгалтерлік программаның бөлімдерін талдау
5.1 1С:7.7 Бухгалтерлік конфигурациясын талдау
5.1.1 Есептің қойылуы
5.1.1.1 Конфигурациялау нысандары
5.1.2 Анықтамалық "Қызметкерлер" (элемент формасы)
5.1.3 "Жұмысқа қабылдау жөніндегі бұйрық" құжаты
5.1.4 "Кадрлық ауысу" құжаты
5.1.5 Жұмыстан шығару жөніндегі бұйрық құжаты
5.1.6 "Еңбек демалысына бұйрық" құжаты
5.1.7 "Сырқаттанғаны жөніндегі қағаз" құжаты
5.2 Нақты кәсіпорында 1С:7.7 БухгалтерияSQL конфигурациясын ары қарай
өңдеу
5.2.1 Кәсіпорынның ерекшеліктері
6 1С: Бухгалтерлік жобасының технологиясы
6.1 Технологияның жалпы сипаттамасын жасау
6.2 Бухгалтерлік тапсырмалар үшін жүйені қалыпқа келтіру
7 Программаны конфигурациялау және администрациялау
әдістерін таңдау
8 Еңбек және қоршаған ортаны қорғау бөлімі
9 Экономикалық-ұйымдастырушылық бөлім
9.1 Программалық өнімнің өңделуінің технико-экономикалық негізі
9.2 Программалық қамсыздандыруды өңдеуге қажет шығындар сметасын есептеу
9.2.1 Материалдық шығындар
9.2.2 Еңбекке төлеу фонды
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Қосымша А1
Кіріспе
Қазақстанда қоғамдық өмірдің барлық жағына әсер ететіндей үлкен
экономикалық өзгерістер болып жатыр. Бұл өзгерістер, әсіресе, бухгалтерлік
есепті жүргізу әдістемесі облысында анық көрінген. Соңғы екі жылдың ішінде
осы облысқа қатысты, есепті жүргізудің әдістемесін толығымен өзгерткен екі
заңды акт қабылданды. Біріншіден, есептің жаңа Жобасы [7] қабылданды,
екіншіден, бухгалтерлік және салықтық есеп бөлінді. Бухгалтерге жүктелген
істер де арта бастады.
Бухгалтерлік есеп қазіргі кездегі кәсіпорынды басқарудың эффектілігін
анықтайтын факторлардың бірі болып отыр және оның енгізілуіне дұрыс қарау
кәсіпкерлікте үлкен табыстылыққа қол жеткіздіреді. Бухгалтерлік есептің
берілгендерін менеджерлар, экономисттер, қаржылық жобалау бөлімшесінің
қызметкерлері, өндірістік учаскілердің басшылары, сол сияқты инвесторлар,
аудиторлар, салық органдары қолдана алады және бұл оның кәсіпорынды басқару
жүйесіндегі орнының ерекше екендігін көрсетеді. Өзімен шаруашылық
процестердің ақпараттық жүйесін білдіріп, бухгалтерлік есеп қазіргі кездегі
кәсіпорындарда үлкен номенклатурасымен, шаруашылық операциялар ағынының
үлкен тығыздылығымен, есептің берілгендерін өңдеу уақытына қойылатын қатаң
талаптармен сипатталады.
Бухгалтерлік есепті, сол сияқты аналитикалық және оперативті
есептерді қазіргі талаптар негізінде жүргізу ақпараттық технологиясыз
мүмкін емес. Сондықтан кез келген кәсіпорында ерте ме, кеш пе бухгалтерлік
есепті автоматтандыру сұрағы туындайды. Басқарманың осындай тенденцияға бей
– жай көз қарасы бір қатар проблемаларға әкеледі. Мысалы, құжаттардың
жоғалуы немесе басшының қате сома көрсетілген келісімге қол қоюы.
Нәтижесінде, басқарма осы немесе басқа да проблеманы шешудің ұйымдасқан
түрін табады – бухгалтерлік есепті автоматтандыру.
Бухгалтерлік есепті автоматтандыру арқылы ұйымның алдында тұрған бір
қатар аталмыш тапсырмаларды [9] орындауға болады:
• тапсырманы орындауды автоматты бақылау есебінен басқарудың
эффектілігін қамтамасыз ету;
• білімді жіне ақпаратты эффектілі басқарудың, кірістің және жинақтаудың
жүйесін қолдау;
• кәсіпорынның ішкі айналымынан қағаз құжаттарын алып тастау;
• оперативті электронды архивтің бар болу есебінен қағаз құжаттарды
сақтауды арзандату және маңызды оңайлату;
Біздің елімізде Б. В. Алахов, В. Б. Ефетов и Ю. П. Максимов – тің
[10] жұмыстарымен бухгалтерлік есепті автоматтандыру үшін программалық
қамсыздандырулар жасалып жатыр. Бұл облыстағы өзгерулер ескерілген,
біріншіден, заң шығару органдарындағы тұрақты өзгертулерге байланысты,
екіншіден, ақпараттық технология облысындағы прогресске байланысты.
Қазіргі кездегі бухгалтерлік есептің жүйелері өз іштеріне кәсіпорынның
административті қызметінің барлық учаскілерін қамтитын бухгалтерлік және
аналитикалық есепті жүргізудің құралдарын қосады.
Қазіргі кезде қолданылатын кешенді ақпараттық жүйені құру
концепциялары [11,12] кәсіпорынды автоматтандыру ұғымын кеңейту және тек
қана регламенттелген (бухгалтерлік және салықтық есеп) есептерді эффектті
жүргізуді емес, сонымен қатар есептің біріншілік, қоймалық, басқарушылық
және басқада есеп түрлерін жүргізуді рұқсат етеді. Шаруашылық
операцияларды процестер – бизнесі механизмі арқылы сипаттау әр бір
қызметкерлерге дейін бөліну функциясын шектетеді, бұл жағдай жалпы
кәсіпорынның жұмыс істеу эффектілігін арттырады. Қазіргі кездегі ERP-
жүйелері енді тек қана функционалды таратылған модульдердің жиыны емес, ал
кәсіпорынның ресурстар есебінің жалпы көп функциялы жүйесі.
Бірақ алдыңғы уақытта тек қана бухгалтерлік есеп автоматтандырылған
болса, мысалы, 1С:Бухгалтерлік 7.7 қолданылса, онда кәсіпорынды басқаруды
автоматтандыру ERP- жүйесінде [14] кедергілермен байланысты. Берілген
жұмыста осы сияқты проблеманы шешу әрекеті жасалып жатыр, ал негізінде
1С:7.7 Бухгалтерлік және 1С:7.7УПП (өндірістік кәсіпорынды басқару)
жүйелерінің базасында келесідей тапсырмалар орындалуы тиіс:
• 1С:7.7 БухгалтерлікSQL (автономды шешім), 1С:7.7 УППSQL (бухгалтерлік
ERP фрагменті ретінде) өнімдерінде автоматтандырылған кешенді
бухгалтерияның баламалық нұсқауларын зерттеу;
• өңделген жобаларды тұрақтылыққа (жұмыстың тоқтамауы), өткізгіштілік
қасиетіне (Рс) және арыздарға қызмет көрсету циклына (Тц) зерттеу;
• 1С:7.7 Бухгалтерлік -- 1С:7.7УПП (бухгалтерия бөлімінде) миграция
технологиясын өңдеу;
Тақырыптың өзектілігі жаңа, бірақ талап етілетін 1С:7.7 кәсіпорын
платформасының базасындағы жүйелер үшін ұсынылып отырған миграция
технологиясының бірегейлігі, кәсіпорынға 1С:7.7 УПП жүйесін енгізген кезде
өңделген шешімдерді мақсатқа сай қолданылу. Өңдеушілерге еңбек
сіңіргіштікке және орнатылған тілге [16] бейімделу сияқты бір қатар
қиындықтарды туғызатын 1С :7.7 УПП регистрлерінің механизмдерін қарастыру
тақырыптың өзекті мәселесі болып табылады.
1 Сұрақтың қойылуы
Шәкәрім атындағы Семей мемлекеттік университеті
“Автоматтандыру және басқару” кафедрасы
БЕКІТЕМІН
Кафедра меңг. ___________ А.Д.Золотов
___ _________________ 2008 ж.
(дата)
(айы)
ТАПСЫРМА
Дипломдық жобалау барысындағы патенттік-ақпараттық зерттеулер жүргізуге
арналған
Дипломдық жоба тақырыбы: Құрылыс компаниясының кадрлық есебін жүргізетін
автоматтандырылған жүйе құру
Ізденістің басталуы 3.04.2008 ж,. аяқталуы 29.04.2008 ж.
Жетілдірілетін нысанның қысқаша сипаттамасы.
← Көп жүйелілік. Мәліметтер базасында пациенттермен жұмыс жүргізуге
арналған әр түрлі салалы жүйе болуы қажет.
← Есепке алу модулі құрлыс компаниясының жұмысшылары мен қызметкерлерінің
барлық мәліметтерін бір жүйеге біріктіріп, бүртұтас программалық жүйе
құра алуы және осы аталған мәліметтер жөнінде есептер жүргізе алуы тиіс.
← Жүйенің максималды икемділігі және конфигурациялау жылдамдығы.
← Басқа программалық жабдықтармен бірге жұмыс жасай алуы.
← Есептерді құрастырудың тиімді жүйесі. Есептер шаблондарын қолданушының
өздігінен енгізуіне мүмкіндік беруі.
1С Кәсіпорын программасы барлық бөлімдер бойынша статистикалық және
аналитикалық бухгалтерлік есептер жүргізуге арналған. Оны ДИЦ ғылыми-
зерттеу орталығы жасаған. Өзім жұмыс істеген оның версияларының ішіндегі ең
алғашқысы - 3.0 версиясы. Аналитикалық есеп табиғи және бағалық түрде
аналитикалық есеп нысандары бойынша жүргізіледі. Бағдарламаның жетекшілігі
де екі кітапқа бөлінген: Қолданушы жетекшілігі және программист
жетекшілігі. Өткізулерді енгізуді қолмен теруге болады, бірақ негізінен ол
үшін өткізуді 1 ден шексіз мөлшерге дейін генерациялайтын бланкілер
қолданылады.
Осы дипломдық жобада істелген жұмысқа қарап, біз бұл программаның тек
қана бухгалтерлік есептеулер ғана жүргізбейтінін, яғни оның конфигурациясын
өзгерте отырып, қоғамның әр түрлі салаларына арналған программалар құруға
болатынына көз жеткізуге болады.
Операциялар журналына өткізулерді енгізген соң, өткізулерді
мәліметтер қорына қабылдау үшін журналдарды өңдеу қажет. Бұл бағдарламаның
тағы бір ерекше қасиеті – бірнеше бухгалтерия жоспарларын жүргізу
мүмкіндігі. Бухгалтерия жоспары – бұл күйлеу түрлері (кәсіпорын, көрінетін
журналдар, бланкілер, типтік операциялар, аналитикалық белгілері және
т.б.), яғни әртүрлі бірнеше кәсіпорындарды бір компьютерде бір мәліметтер
қорында жүргізу үшін бағдарламаны күйлеуімізге болады. Бұл мәліметтердің
артуына әкелмейді, себебі әртүрлі фирмалар, мысалы: ортақ бланкілерді,
аналитикалық белгілерді қолдануы мүмкін.
Бүгінгі күні бухгалтерлік бағдарламалар арасындағы ең танымалысы –
1С:Бухгалтерия – әртүрлі бөлімдер бойынша синтетикалық және аналитикалық
бухгалтерлік есеп жүргізуге арналған әмбебап бухгалтерлік бағдарлама.
Аналитикалық есеп табиғи және бағалық түрде аналитикалық есеп нысандары
бойынша жүргізіледі.
Бағдарлама өткізулерді қолмен немесе автоматты түрде енгізуге
мүмкіндік береді. Барлық өткізулерді операциялар журналына енгізеді.
Операциялар журналында өткізулерді көру кезінде оларды кез-келген уақыттық
интервалмен шектеуге, топтастыруға және өткізулердің әртүрлі параметрлері
бойынша іздеуге болады.
Бұл бағдарламаларда кез-келген есепті қалыптасытыру режимі бар, ол
бухгалтерлік тілмен айтар болсақ есеп берудің формасын және мазмұнын
сипаттауға, оған шоттар және аналитикалық есеп нысандары бойынша қалдықтар
мен айналымдарды қосуға мүмкіндік береді. Осы режим көмегімен салық
инспекциясына жіберілетін есептер дайындалған, сонымен қатар бұл режим кез-
келген формада ұйымның қаржы қызметінің анализі үшін ішкі есептер жасау
үшін қолданылады. Сондай-ақ бағдарламада ақпараттардың резервті көшірмесін
сақтау функциясы және архивте текстік құжаттарды сақтау режимі бар.
Бағдарламаны бухгалтерлер ағымдағы заңға және есеп берудің белгілі бір
түріне сәйкес жеңіл күйлей алады. "1С" әртүрлі бағдарламалық және
аппараттық платформалар үшін дайындалған: DOS, Windows, Windows 95,
Macintosh (1996 г.), Power Macintosh (1996 ж.). Жүйенің бірнеше
модификациялары бар: негізгі, кәсіпқой (күрделі бухгалтерлік мақсаттарды
шешуге арналған), желілік.
БЭСТ ПҚ (Интеллект-Сервис фирмасының жобасы) бір-бірімен
байланысқан бағдарламалық модульдердің жиынтығы түрінде дайындалған:күйлеу
және жүйелік утилиталар; басты кітапты (бас бухгалтердің АЖО ) жүргізу;
кассалық операцияларды есептеу; банкпен операциялар есебі; негізгі қаржыны
есептеу; өндірістік запастарды есептеу; тауардар мен дайын өнімді есептеу;
сатуды (өткізуді) басқару; еңбек ақы.
Сатуды басқару, жеткізушілер және сатып алушылармен есептесу, сату
залының операцияларын орындау, тауарлық-материалдық құндылықтар,
номенклатура, сақтау орындары сияқты топтар бойынша кәсіпорын ресурстарвн
есептеу мақсатын шешуге мүмкіндік беретін функциядан басқа БЭСТ – 4 – ке
бірқатар қосымша мүмкіндіктер қосылған. Сатып алуларды басқару атты жаңа
қолданбалы жүйе, жеткізушілер, контрагенттер және сатып алушыалрдың тіркеу
есеп шотының реестрін құрастыруды және одан кейін жетектеуді қамтамасыз
етеді, оның негізінде автоматты түрде сату-сатып алу келісімдері бойынша
есептер қалыптастырылады.
Бөлшек сауда жасайтын кәсіпорындар үшін "БЭСТ-4" әрбір дүкен үшін жеке
прайс-парақтар жүргізуге, сондай-ақ кез-келген мерзімде сату көлемі бойынша
нақтылы есеп алу үшін қолданылатын прайс-парақтар архивін жүргізуге
мүмкіндік береді. Жүйе кассалық аппараттар байланысты жүзеге асырады,
тауарды штрихтік кодтау жүйесін қолдайды. Жүйе тәуелсіз кәсіпорындардың
кез-келген саны үшін есеп жүргізуге және оны автоматтандыру үшін
модульдердің тек қана қажетті жиынтығын пайдалануға мүмкіндік береді.
Жүйенің тағы бір ерекшіліктері ретінде қолайлы интерфейсін көп қызмет
атқару мүмкіндігін нақытылы кәсіпорынның қажеттілігіне сай бағдарламаны
күйлеудің қарапайымдылығын атауға болады.
"Интегратор" пакеті бухгалтерлік есепті кешенді автоматтандыру үшін
арналған. "Интегратор 3.0" версиясының желілік қолдану салалары мен қызмет
түрлері әртүрлі өндірістік кәсіпорындардағы жұмыстары үшін арналған.
"Интегратор 3.0" келесі жүйелерден тұрады: ақша қаражаттары (касса, банк);
дебиторлар және кредиторлар; материалдар өнім тауарлар; МБП; жеткізушілер
және өткізушілер; негізгі қаражаттар және материалдық емес активтер;
өндірістік шығындар; сатып алушылар мен тапсырыс берушілер; кіріс;
салықтар; капитал; қаржылық есеп беру.
Қортынды
Диплом жобасын орындау барысында жүргізілген
патенттік зерттеулер бойынша
Диплом жобасының тақырыбы – Құрылыс компаниясының кадрлық есебін
жүргізетін автоматтандырылған жүйе құру
Іздеу тереңдігі: 2001 жылдан 2006 жылға дейін
1. Патенттік зерттеулер жүргізу алдында қойылған мақсаттарға
қол жетті ме? Жетпесе қандай себептерден?
- Мақсатқа қол жетті, ізденіске сай келетін ақпарат яғни аналогтар табылды.
2. Табылған аналогтардың қайсысы прогрессивтік болады? № 4565 патенті
бойынша Ресей Патент № Ғ 87 D 4525, 112 патенті бойынша анықталды.
Табылған аналогтарының қайсысын жобаланатын техника объектісінде
қолдану пайдалы болады?!
- Патент № Ғ 112 K 100, 112 бойынша , бухгалтерлік есепті
автоматтандыратын программалау жүйесі анықталды
Диплом жобасында жобаланылатын техника объектісіне ұқсас техника
объектілерді сериялап шығаратын қандай еліміздегі және шет елдердегі
фирмалар табылды? Ғылыми-техникалық және патенттік құжаттарды зерттеу
кезінде программалау жабдықтарын шығаратын Қазақстан фирмалары табылған
жоқ.
Тапсырма берілді ______ _____________2008ж.
(уақыты)
(айы)
Орындаушы ____________ Тлекенов Д.
(қолы) (аты-жөні)
Дипломдық жоба жетекшісі ____________ Т.Б. Мадиев
(қолы) (аты-жөні)
2 Техникалық-экономикалық негіздеме
Дипломдық жобада 1С:7.7SQL программасында құрлыс компанияларына
арналған кадрлық есептердің басқарушы-бухгалтерлiк есебiнiң
автоматтандырылған жұмыс орнын жасау қарастырылды. Сонымен қатар бұл
тақырыптың жаңа заман талабына сай екендігі, оның экономикалық жағынан
тиімді екені дәлелденді. Дипломдық жобада әзірленген программдық
қамсыздандыру кіші көлемді ұйымдардың құжатайналымының автоматтандырылған
тапсырмаларын шешеді. Өнім шығындарды және фирмалардағы құжаттармен жұмыс
істеу (іздеу, сақтау, орындалуды бақылау) уақытын азайтады. Сонымен қатар
өнім барлық жерде қолданыла алады. Әзірленген программалық қамсыздандыру
ішкі офистерде бухгалтерлік есептерге қолдану үшін арналған. Фирмадағы
өңделетін ақпараттардың көлемінің өсуіне байланысты бухгалтерлік есептің
автоматтандырылған жүйесі маңызды болып табылады.
Жобаның әдістемесі программдық өнімнің бәсекелеге жарамдығын
бағалауға және оның күшті және әлсіз жақтарын бағалуға арналған. Дұрыс
жүргізілген анализ программдық өнімнің келешекте өңделу стратегиясына және
оның таралу стратегиясына әсер етуі мүмкін.
Программалық қамсыздандырудың артықшылықтарына: программдық өнімнің
орнату және қолдану қарапайымдылығы; мәліметтерді бірнеш жыл бойы сақтау
мүмкіндігі; мәліметтерді өңдеудің өзіндік технологияларын қолдануы;
программдық өнімнің жеңіл модернизациялануы.
Программалық қамсыздандырудың кемшіліктеріне: программалық
қамсыздандыруды іске асыру үшін тек бір қолданушының жұмысын іске асырады;
Программдық өнімнің талдауын жүргізу нәтижесінде күшті жақтары жіне
бірнеше мүмкіндіктер анықталды. Программдық өнімнің қауіп факторлары
табылған жоқ. Осылайша өнеркәсіптің стратегиясы дұрыс таңдалған және
түзетулер қажет емес.
Программдық қамсыздандыруды әзірлеуге және шығындарды есептеу үшін
шығындар калькуляциясы бойынша іске асырылады. Өнімді шығару үшін шығындар
сметасы келесі экономикалық элементер арқылы құрылады: материалдық
шығындар; еңбекке төлеу фонды; әлеуметтік мұқтаждықтарға аударымдар;
амортизациялық аударымдар; қосымша шығындар.
Экономикалық тиімділік есебіндегі материалдық шығындар келесі
бөліктерден тұрады: тікелей материалды шығындар; жанармайға шығындар;
энергияға кететін шығындар; байланыс қызметтеріне төлемдер; басқа
ұйымдардың қызметін қолдануға кеткен төлемдер. Жанармайға және энергияға
шығындар қосымша шығындарға қосылған.
3 1С:7.7SQL программасында басқарушы-бухгалтерлiк есептің
автоматтандырылған жұмыс орнын жасау
3.1 Кәсіпорынның түрлері
Көптеген кәсіпкерлік сектордың кәсіпорындары экономикалық талдау
мақсатында бір қатар белгілері бойынша топтарға жіктеледі. Ең көп тарағаны
меншік түріне байланысты, көлеміне, қызметтің сипатына, салалық бұйымына,
өндірістегі басым болған факторға, заңға сүйенген беделіне байланысты
топтасуы [11]. Меншік түріне байланысты кәсіпорындар келесі түрде
топтасады: меншікті кәсіпорындар, олар не толығымен дербес түрде өмір сүре
алады, тәуелсіз фирмалар, немесе бірлестіктер және олардың құраушы
бөліктері ретінде. Меншікті фирмаларға мемлекеттің капитал үлесі бар
фирмалар да жата алады; мемлекеттік кәсіпорындар, олардың басқарылуы мен
капиталы толығымен мемлекеттің қармағында (таза мемлекеттік, соның ішінде
муниципальді) немесе капиталдың үлкен бөлігі мемлекетте болып, оның
басқаруында шешуші роль атқаратын болса.
Сурет 3.1 Кәсіпорындардың бухгалтерлік топтары
Санына байланысты кіші кәсіпорындар басым болады. Қазақстанда
олардың қатарына жұмысшылардың сандары келесі көрсеткіштерден аспайтындарын
жатқызады: саудада және тұрмыстық қызмет көрсетуде – 30 адам, көтерме
саудада – 50 адам, ғылыми – техникалық салада, ауыл шаруашылығында – 60
адам, құрылыста және кәсіпорында – 100 адам.
Қызметтің сипатына қарай (өндірістік және бейөндірістік)
кәсіпорындардың топтастырылуы салаға жатуына байланысты топтастырылуына
жақын және олар өнеркәсіптік, ауыл шаруашылықты, сауда, көліктік, банктік,
сақтандырғыш және т.б. болып бөлінеді..
Кәсіпорынның осыдан басқа жарғылық капиталының мөлшері бойынша
топтастырылуы бар (3.2 – сурет).
Сурет 3.2 Кәсіпорынның жарғылық капиталының мөлшері
бойынша топтастырылуы
Осы топтастырылулар Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес іске
асырылады [5]:
• Жауапкершілігі шектеулі серіктестік (ЖШС) болып, жарғылық капиталы
құрушы құжаттардың мөлшері бойынша үлеске бөлінген бір немесе бірнеше
адаммен құрылған шаруашылық қоғам танылады.
• Акционерлік қоғам (АҚ) болып жарғылық капиталы акцияның санына
байланысты бөлінген коммерциялық ұйым танылады. Ашық АҚ – ның
минималды жарғылық капиталы – 1000 еңбек ақының минималды молшері
(МРОТ), Жабық АҚ – ның – 100 МРОТ.
• Коммерциялық емес ұйым (КЕҰ) болып, өзінің қызметінде пайда табу
негізгі мақсаты болып табылмайтын және пайда бола қалған жағдайда
қатысушылар арасында бөлінбейтін ұйым танылады. КЕҰ – ның меншікті
жарғылық капиталы болмайды, бірақ өз меншігінде немесе басқаруда бір
қатар беделі болады.
3.2 Бухгалтерлік есеп ерекшелігі
3.2.1 Негізгі ұғымдар мен бөлімдер
Бухгалтерлік есепті жүргізген кезде келесі ұғымдармен операция
жасайды:
• ұйымның жетекшісі – ұйымның атқарушы органының жетекшісі немесе
ұйымның жұмыстарын жүргізуге жауапты адам;
• синтетикалық есеп – бухгалтерлік есептің синтетикалық шоттарында
жүргізілетін белгілі – бір экономикалық белгілері бойынша мүліктің
түріне байланысты, міндеттерге және шаруашылық операцияларға
байланысты бухгалтерлік есептің жалпы мәліметтерінің есебі;
• аналитикалық есеп - әр бір синтетикалық шоттың ішінде мүлік, міндеттер
және шаруашылық операциялар туралы бөлшекті ақпараттарды топтастыратын
жеке, материалдық және басқа аналитикалық шоттарда жүргізілетін есеп;
• бухгалтерлік есептің шоттар жоспары – бухгалтерлік есептің
синтетикалық шоттарының жүйеленген тізімі;
• бухгалтерлік есептілік – бухгалтерлік есептің мәліметтері негізінде
құрастырылатын ұйымның қаржылық және мүліктік жағдайы туралы және оның
шаруашылық қызметінің нәтижелері туралы мәліметтердің бірегей жүйесі;
Қазақстан Республикасының заңына [5] сәйкес ұйым мүліктік, міндеттер
және шаруашылық операциялардың бухгалтерлік есебін шоттардың жұмыс жобасына
қосылған бухгалтерлік есептің өзара байланысты шоттарында екі жазбалы
жолмен жүргізеді.
Аналитикалық есептің мәліметтері синтетикалық есептің шоттары бойынша
айналымдарға және қалдықтарға сәйкес болуы керек. Бухгалтерлік есеп келесі
негізгі мәселелерді шешеді:
• бухгалтерлік есепті қолданушыларға қажетті ұйымның қызметі және оның
мүліктік жағдайы туралы толық және нақты ақпаратты қалыптастыру;
• шаруашылық операцияларды ұйымдастыруды жүзеге асырар кезде және
мақсатқа сай материалдық, еңбек және қаржылық ресурстарды нақтыланған
нормалар, нормативтер мен жүйелерге сәйкес Қазақстан Республикасының
заңдарын сақтауды бақылау үшін бухгалтерлік есептілікті қолданушыларды
қажетті ақпаратпен қамтамасыз ету;
• ұйымның шаруашылық қызметінің кері нәтижелерін болдырмау және ішкі
шаруашылықты резервтерді шығару, олардың қаржылық тұрақтылығын
қамтамасыз ету;
3.2.2 Негізгі есептік шоттар бағыттарын құрастыру
Шаруашылық қызметтің мүлігінің, міндеттерінің және факторларының
бухгалтерлік есебі шоттардың жұмыс жобасына қосылған бухгалтерлік есептің
өзара байланысты шоттарында екі жазбалы жолмен жүргізеді. Есеп пен
есептіліктің және қазіргі кездегі талаптарға сай бухгалтерлік есептерді
жүргізуүшін қажетті, құрамында синтетикалық және аналитикалық шоттары бар
бухгалтерлік есеп шоттарының жұмысшы жобасы ҚР – ның Қаржы министрлігімен
бекітілген бухгалтерлік есептің шоттар Жоспар негізінде ұйыммен бекітіледі.
Кәсіпорынның қаржылық – шаруашылық қызметінің бухгалтерлік есебінің шоттар
жоспары – қолданылуы бойынша нұсқаулығы қосылған субшоттар мен синтетикалық
шоттардың жүйеленген тізімі [18].
Бухгалтерлік есептің шоттары шаруашылық операциялардың есептің
нысанасының қалпына әсерін қалай тигізетінін жүйелі көрінісін алу үшін
арналған. Шоттар Т – түріндегі кестені білдіреді, оның сол жағы дебет деп
аталады және Д әрпімен белгіленеді, ал оң жағы кредит және К әрпімен
белгіленеді. Шоттар мүліктің әрбір түрінің, капиталдың, қаржылық
міндеттердің қозғалысының есебін жүргізу үшін ашылады.
Шоттардың корреспонденциясы - шаруашылық операциялар кезіндегі шоттар
арасында туындайтын байланыс. Шоттар арасындағы байланысты жазбалы түрде
кескіндеу бухгалтерлік проводка деп аталады [18]. Проводканың схемалық түрі
3 – ші суретте көрсетілген.
Әртүрлі кәсіпорын бөлімдері бір-бірімен алмасатын ақпарттық ағындарды
талдайық.
Кесте 3.1 Ақпарттық ағындар
Кірістік ақпараттық ағындар Шығыстық ақпараттық ағындар
1 Келісім-шарттар 3 Шот – фактуралар
2 Шоттар 4 Тауарлық-транспорттық накладнойлар
3 Шот – фактуралар 20Тапсырыстар
4 Тауарлық- транспорттық накладнойлар
5 Талаптар
6 Кірістік ордер
7 Лимитті карта
8 Демалыс накладнойы
20 Тапсырыстар
Кесте 3.2 Материалдық топ бухгалтериясына кіретін ақпараттық ағындар
Кірістік ақпараттық ағындар Шығыстық ақпараттық ағындар
1 Кірістік ордер 14 Шот-фактура
2 Материалдарды қабылдау актісі 15 Тауарлық накладная
3 Материалдық құндылықтарды есепке алу 17 Салыстыру акті
актісі
4 Лимитті карта 18 Сынақ
5 Талаптар 22 Демалыс накладнойы
6 Сақтау орындарындағы 23 Демалыс накладнойы
тауарлық-материалдық құндылықтардың
қозғалысы жөнінде есеп
7 Жауапты сақтау үшін 24 Қалдықтар ведомості
тауарлық-материалдық құндылықтарды
беру актісі
3.2.3 Бухгалтерлік баланс
Бухгалтерлік баланс – бұл шаруашылық құралдар (актив) мен олардың
қайнарлары (пассив) туралы мәліметтер беретін белгілі - бір мерзімдегі
ұйымның ақшалай көрініс қалпы бойынша ұйымның қаржылық және мүліктік
жағдайын көрсететін көрсеткіштер жүйесі.
Бухгалтерлік есеп туралы заңмен және бухгалтерлік есепті жүргізу
бойынша ережелермен бухгалтерлік есепті және есептілікті жүргізудің жалпы
әдістемесі [6] бекітілді. Бірақ, көп жағдайда ұйымның қызметінің сипатына
байланысты өндірістік және бейөндірістік (бюджетті, коммерциялық емес)
ұйымдарда бухгалтерлік есепті жүргізудің айырмашылықтары бар.
Барлығынан бұрын, бұл қаржылық ұйымдардың ҚР–ның Қаржы министрлігімен
бекітілген шоттарының [7] негізгі жоспардан шегінуі. Сонымен қатар,
олардың шоттар жоспарында Негізгі өндіріс, Құраушылармен есептесу,
Жарғылық капитал және басқада шоттар жоқ. Шоттардың субшоттар бойынша
бөлінуі де бар.
Бюджетті ұйымнан басқасының барлығы құрылтайшылық құжаттарға сәйкес
жылдық бухгалтерлік есептілікті ұйымға қатысушыларға немесе мүлік иесіне,
сонымен қатар мемлекеттік статистиканың жергілікті органдарына тапсырады.
Мемлекеттік және муниципальды унитарды ұйымдар бухгалтерлік есептілікті
мемлекеттік мүлікті басқару міндеті жүктелген органдарға тапсыра алады.
Есептілікті тапсыру периодтылығына да көп көңіл бөлінеді, оның
ішінде: бюджетті ұйымдар жоғары органдарға белгіленген мерзімде айлық, үш
айда бір (кварталдық) және жылдық бухгалтерлік есептілікті тапсырады.
Қоғамдық ұйымдар (бірлестіктер) және олардың құрылымдық бөлімшелері
бухгалтерлік есептілікті жылдық есептің нәтижелері бойынша есептілікті
жылына бір рет қана, келесідей оңайлатылған түрде тапсырады:
• бухгалтерлік баланс;
• кіріс пен шығын туралы есеп;
• алынған құралдарды мақсатқа байланысты қолданылу есебі;
Осыған қоса барлық ұйымдар үшін есептілік жыл 1 – ші қаңтардан 31 – ші
желтоқсанға дейінгі уақыт болып табылады.
Есепке алынатын алғашқы құжаттардың да айырмашылықтары болады. Негізгі
реквизиттердің арасында:
• құжаттың атауы;
• құжатты құрастырған уақыт;
• құжатты құрастырған ұйымның атауы;
• шаруашылық операцияның мазмұны;
• шаруашылық операцияны өлшеудің натуралды және ақшалай көрінісі;
• шаруашылық операцияларды орындауға және оның дұрыс көркемделуіне
жауапты қызметшілердің аттары;
• көрсетілген адамдардың жеке қол таңбалары – бухгалтердің қол
таңбасының болмауы рұқсат етіледі (кіші коммерциялық ұйымдарда
бухгалтерлік есепті ұйымның басшысы жүргізуі рұқсат етілген);
Жоғарыда айтылғандардың барлығы схемалық түрде 5 – ші суретте
көрсетілген. Онда коммерциялық және бюджеттік ұйымдардың бухгалтерлік
есептерінің жалпы және әр түрлі аспектілері көрсетілген.
3.3 Қазақстан нарығындағы бухгалтерияға шолу жасау
3.3.1 1С – 1С:7.7 Бухгалтерлік шешімі
1С фирмасының бірден–бір кең таралған шешімдерінің бірі 1С:7.7
Бухгалтерлік болып табылады, ол коммерциялық қызметтің кез келген түрін:
көтерме және бөлшектік сауда, комиссиялық сауда, қызмет көрсету, өндірісті
орындайтын ұйымдардың міндетті түрдегі есептілікпен (регламенттелген) қоса,
бухгалтерлік және салықтық есептіліктерін автоматтандыруға арналған.
Бухгалтерлік есептің әдістемесі шаруашылық операцияның әр бір
жазбасының бухгалтерлік есептің шоттары бойынша сияқты, аналитикалық
есептің қажетті кесімі бойынша бір уақытта тіркелуін қамтамасыз етеді.
Қолданушылар есепті саясатты қалыптандыру шегінде есептің әдістемесін
басқара алады, жаңа субшоттар аша алады және аналитикалық есептің кесімін
жасай алады [19].
Егер бухгалтерлік қызмет кәсіпорындағы есепке толық жауапты болса,
мысалы, алғашқы құжаттарды жазу және сатудың себін қосқанда, онда
1С:7.7Бухгалтерлік кәсіпорынның бухгалтерлік қызметінің алдында тұрған
барлық мәселелерідің шешімін қамтамасыз етеді. 1С:Бухгалтерлікпен
автоматтандырылған облыс келесі схемамен көрсетілген.
1С:7.7 Бухгалтерлікте Сауданы басқару және Персоналды басқару
және олардың еңбек ақысы деген қолданбалы шешімдермен бірлесіп қолданылу
мүмкіндігі жасалынған, сонымен қатар мүмкіндік 1С:Кәсіпорын 8.0
платформасында да жасалған.
Есепте шаруашылық операцияларды көрсетудің негізгі әдісі бухгалтерлік
есептің алғашқы құжаттарына сәйкес келетін конфигурация құжаттарын енгізу
болып табылады. Одан басқа, жеке проводкаларды енгізу рұқсат етіледі.
Проводкаларды топтастырып енгізу үшін типтік операцияларды қолданылуға
болады – қолданушымен тез және оңай қалыпқа келтірілетін автоматтандырудың
қарапайым құралы.
Құжаттарды қолданылу кезінде бухгалтерлік проводкалар құралады,
оларды тек қана проводкаларға арнналған журналдан көруге болады. Әрбір
проводканың құрылуын журналдан білу өте оңай: проводка жазуының үстінен
тышқанмен екі рет басып, берілген проводканы құруға негіз болған құжаттың
немесе операцияның формасын ашуға болады. Ол А қосымшасында, А.2 –
суретінде көрсетілген.
Бухгалтер проводкалардың журналын қолданыла отырып және
операциялардың немесе құжаттардың формасын шақыру жолымен осы немес басқа
проводкаларды түзете отырып бухгалтерлік есептің берілгендерімен жұмыс
істей алады. Бірақ, жақсы жұмыс істеп тұрған кәсіпорында кез келген
есептілік периодының ұзақтығында проводкалардың үлкен саны тіркеледі,
бухгалтерлік мәліметтермен жұмыстың бұндай әдісі рентабельді болмай
шығады.
Тауарлық – материалды құндылықтардың есебі (ТМҚ) ережеге сай,
ақпараттың үлкен көлемде өңделуін талап етеді. Сондықтан,
1С:7.7Бухгалтерлік конфигурациясы мәліметтерді алудың автоматты
механизмінің және басқа құжаттардың негізінде екінші бір құжатты енгізу
мүмкіндігінің (А.3 – сурет), басқа қабылдаулардың (А.4 және А.5 -
суреттері) көмегімен қолданушының жұмысын максималды түрде жеңілдетеді.
Тауарлардың, материалдардың және дайын өнімнің есебі қарастырылып
отырған конфигурацияда ПБУ 501 Материалды - өндірістік запастардың
есебіне және оны қолданылудың әдістемелік нұсқауларына сәйкес жасалған
[19].
Тауарлық – материалды құндылықтардың түсуінің, ауысуының және
шығуының шаруашылық құбылыстары ақпараттық базаға сәйкесінше құжаттардың
енгізілуі арқылы тіркеледі. Осы жағдайда бухгалтерлік проводкалар автоматы
түрде қалыптасады, проводкалардың реквизиттері құжаттағы ақпараттар
негізінде толтырылады.
Тауарлардың және қызметтің түсуі құжатын енгізу арқылы ТМҚ түсуін
тіркеген кезде, түсіп жатқан ТМҚ номенклатурасы Тауарлар қосымшасындағы
құжаттың кестелік бөлігіне саналады. (А.7 – суреті). Сонымен қатар,
кестелік бөлікті толтыру процесінде, қолданушыға әрбір номенклатуралы
позиция үшін конфигурация автоматты түрде бухгалтерлік есептің шоттарын,
салық есебінің шоттарын және кейбір басқа мәліметтерді бере алады. Бұл
мәліметтер конфигурациямен проводкаларды автоматты түрде қалыптастыру үшін
қолданылады.
Проводка Тауарлар қосымшасының кестелік бөлігінің әрбір жазбасы
бойынша қалыптасады. Проводканың дебетінің субконты (аналитикалық есеп
объектісі) ретінде Номенклатура анықтамалығынан Тауарлар кестелік
бөлігінің бір атаулы бағанасының элементі көрсетіледі. Осылайша, ТМҚ
аналитикалық есебі Номенклатура анықтамалығының негізінде жүргізіледі.
Бұл анықтамалықта тауарлық – материалды құндылықтардың атаулары және
басқада реквизиттары сақталған.
ТМҚ есебінің бухгалтерлік шоттарын орын бойынша автоматты турде алу
кезінде конфигурация ақпараттық базада сақталатын арнайы тізімнен сәйкес
келетін жазуды таңдайды. Есептің шотын көрсету үшін орын бойынша проводкада
конртагент болып басқада ұқсас сізімнен сәйкес келетін жазу таңдалады. Орны
бойынша принципін қолданылуға сәйкес ТМҚ есебі бойынша кәсіпорынның
бухгалтерлері мен жұмысшылары арасында жұмысты келесі түрде бөлуге
болады.Бухгалтерлер жалпы әдістемелік басқаруды жүргізеді, ТМҚ қозғалыс
есебінің құжаттарына бухгалтерлік шоттарды қою үшін қолданылатын тізімдерді
толтырады және бақылау жүргізеді. (Және де конфигурацияда алдын – ала
толтырылған тізімдер бар). Ал, ТМҚ қозғалысының тіркелуіне жауапты
жұмысшылар (материалды – техникалық қаруландыру бөлімшелерінің
қызметшілері, өндірістік бөлімшелер және т.б) құжаттарды енгізеді, оларды
ТМҚ атауларымен және басқада реквизиттармен толтырады, одан кейін
бухгалтерлік проводкалар ережеге сай автоматты түрде қалыптасады [20].
Бухгалтерлік есептердің шоттарында ТМҚ синтетикалық есептерінен
басқа, конфигурация олардың түрлері бойынша аналитикалық есепті жүргізуді
қамтамасыз етеді – номенклатура позициясы (яғни Номенклатура
анықтамалығының элементі) және сақталу орны бойынша (қоймалар). Бұл ТМҚ
қозғалысын және бар болуан көрсететін бухгалтерлік есепті қалыптастыруға
көмектеседі.
Контрагентпен келісім туралы мәліметтер және есеп – қисаптың шарттары
ақпараттық базаға енгізілуі тиіс. Және де бір контрагентпен әр түрлі
есептесу шарты бар бірнеше келісім жасалуы мүмкін.
Ақпараттық базада есеп–қисап құжатын тіркеген кезде
бухгалтерлік проводкалар автоматты түрде қалыптасады. Осы кезде
аналитикалық есеп мақсатында контрагент проводкада дебет немесе кредиттің
субконты ретінде көрсетіледі. Проводканың екінші субконты ретінде –
келісім, ал үшіншісі ретінде – есеп – қисап құжаты көрсетіле алады.
Конфигурация аналитикалық есепті есеп – қисап құжаттары бойынша
қолданушыларға оның қатысы жоқ кезінде де жүргізе алады, яғни келісімнің
сипаттамасында келісім бойынша есеп – қисап бүтінге детальдана алады. Егер
келісім үшін есеп – қисаптың нұсқауы шартты бірліктермен таңдалса, онда
курстық айырмашылықтарды анықтау үшін нақты бір есеп – қисапты құжаттқа
тіркелу қажет, осы кезде есеп - қисапты құжат ақпараттық базадан автоматты
түрде ФИФО әдісі бойынша алынады [18].
Құжаттардың соммасы автоматты түрде қарыздарды өтеуге және аванстарға
бөлінеді, өйткені бұл соммалар бухгалтерлік есепте бөлек көрсетілуі керек.
Конфигурация бухгалтерлік есепте өндірістік процестердің толығымен
көрсетілуіне есептелген. Ақпараттық базада кәсіпорынның бөлімшелері мен
материалды – жауапты адамдар арысандағы материалдық құндылықтардың орын
ауыстырулары, дайын өнімді және жартылай фабрикаттарды дайындау, өндірістік
қызмет көрсетулер, қондырғылардың тозуы, өндіріске кеткен тура және жанама
шығындар тіркеледі. Бухгалтерлік есепте өндірістік процестердің көрсетілуі
үшін қолданушылар құжаттарды енгізуі керек және әрбір құжат бойынша
автоматты түрде проводкалар қалыптастырылуы керек. Проводкалардың
реквизиттары құжаттардың реквизиттарына тәуелді көрсетіледі.
Құжаттардың көмегімен автоматты түрде қалыптасқан
проводкаларды проводкаларға арналған журналдың фрагментін ашып қарауға
болады.
Өндірісте материалдардың берілуі Талаптар – қосымшалар құжаттарының
көмегімен дайындалуы мүмкін, ал жұмыс күнінің ұзақтығында шығарылған дайын
өнім Бір сменадағы өндіріс есебі құжатында тіркелуі мүмкін (А.11 –
суреті).
Шығарылған өнімнің нақты өзіндік құнын анықтау үшін айдың аяғында
аяқталмаған өндірістің инвентаризациясы жүргізіледі, оның нәтижесі
ақпараттық базаға құжатпен енгізіледі, құжаттың атауы да солай –
Аяқталмаған өндірістің инвентаризациясы (А.12 – суреті). Бұл құжаттың
проводкалары бухгалтерлік есеп бойынша инвентаризациялау мәліметтеріне
сәйкес және ай бойына дайын өнім өндірісіне автоматты түрде сызылған
сәйкесінше материалдар туралы мәліметтерді түзетіп, аяқталмаған өндірістің
қалдықтарын әкеледі.
Егер кәсіпорынның құрамына бірнеше өндірістік бөлімшелер кіретін
болса, онда Бір сменадағы өндіріс есебі және Аяқталмаған өндірістің
инвентаризациясы құжаттары әрбір өндірістік бөлімше үшін енгізіледі.
Негізгі құралдардың есебі бойынша операциялар – түсуі, есепке
қабылдануы, модернизациясы, берілуі, сызылуы – сәйкес құжаттармен
тіркеледі. Алдын – ала қарастырылғандай, негізгі құралдар кәсіпорында әр
түрлі әдіспен пайда болуы мүмкін: оны сатып алу және ары қарай
эксплуатацияға енгізу нәтижесінде, құрылыс нәтижесінде, монтаж нәтижесінде.
Негізгі құралдарды сатып алу және монтажбен байланысты қосымша шығындарды
тіркеу мүмкіндіктері жасалған.
Негізгі құралдарды есепке алу кезінде ақпараттық базаға бухгалтерлік
есеп үшін және ары қарай амортизацияны санау үшін қажетті мәліметтер
енгізіледі. Көп жағдайда бухгалтерлердің негізгі құралдардың есебін жүргізу
мәселесі осымен аяқталады. Негізгі құралдар туралы мәліметтерді қарау
арнайы экрандық формада жүргізіледі (А.13 – суреті).
Негізгі құралдарды тіркеу кезінде оның бухгалтерлік есеп шоты және
амортизация шоты, материалды жауапты адам (МЖА), амортизация әдісі және
негізгі құралды тиімді пайдалану мерзімі көрсетіледі. Амортизацяның күрделі
әдістері қолданыла алады, ай бойына есептелген амортизайия соммасын бірнеше
шот арасында немесе аналитикалық есептің объектілері арасында бөлуге
болады. Маусымына байланысты қолданылатын негізгі құралдар үшін
амортизацияны есептеу графигін көрсетуге болады.
Негізгі құралдардың түсуімен, шығарылуымен және қалыпының
өзгеруімен байланысты шаруашылық операциялар сәйкес құжаттармен енгізіледі.
Материалды емес актив ғылыми – зерттеу жұмыстарының (НИОКР) соңғы нәтижесі
ретінде тіркелуі мүмкін, осы кезде осы жұмысқа кеткен шығындар объектінің
бастапқы құнында ескерілуі мүмкін. Материалды емес активті есепке алған
кезде, ақпараттық базаға материалды емес активтердің бухгалтерлік есеп
шоттарында көрінуі үшін және ары қарай амортизацияны есептеу үшін қажетті
ақпараттар енгізіледі (А.14 – суреті).
Еңбек ақыны және онымен байланысты санауларды есептеу ақпараттық
базаға сәйкес құжаттарды енгізу жолымен еңбек ақыны есептеудің
автоматтандырылған механизмінің көмегімен орындалады.
Еңбек ақыны есептеу функционалы автономдылықтың мәнді дәрежесіне ие.
Бұл бухгалтерлік және басқа да есептерде ақпараттың детальдану дәрежесі
талап етілмеуімен байланысты. Сондықтан, конфигурацияның басқа жүйелеріне
қарағанда еңбек ақыны есептеу жүйелерінің құжаттары бухгалтерлік
проводкаларды қалыптастырмайды, және сәйкесінше бухгалтерлік есепте
көрінбейді. Бухгалтерлік есепте жұмысшылардың санаулары мен ұстап қалулары
туралы мәліметтердің көрінуі үшін Регламенттелген есепте еңбек ақының
көрінісі құжаты арналған (А.15 – суреті).
Ұйымның қызметкерлеріне еңбек ақыны төлеу және салықтар мен
жарналарды бюджеттың шотына санау ақшалы құралдарды басқару жүйесінің
ақшалы құжаттарымен тіркеледі. Бұл жүйенің құжаттары үшін проводкалардың
автоматты түрде қалыптастырылуы алдын – ала қарастырылған, бұл бухгалтерлік
есепте жұмысшылар мен бюджет алдындағы қарыздарының өтелгені туралы
көріністі қамтамасыз етеді. Және де бухгалтерлік есепте нақты жұмысшылармен
өзара есептесудің қалпының өзгерісінің дұрыс көрінісі үшін төлеу
құжаттарында Төленуге қатысты еңбек ақы жүйесінің құжаттарына сілтеме
жасалуы керек, өйткені осы құжатта жұмысшылардың саны және оларға тиесілі
еңбек ақы мөлшері көрсетіледі (А.16 – суреті).
Бір ақпараттық базада бірнеше ұймның қызметінің есебін жүргізу
мүмкіндігіне байланысты 1С:7.7Бухгалтерлік кішігірім ұйымдарда
қолданылатындай, сонымен қатар күрделі ұйымдасқан құрылымы бар холдингтарда
да қолданыста бола алады.
3.3.2 1С – 1С:7.7 ӨКБ шешімі
Өндірістік кәсіпорынды басқару (ӨКБ) қолданбалы шешімі
кәсіпорынның негізгі бизнес – процестерін есепке ала отырып, қаржылы –
шаруашылық қызметінің көрінісі үшін бір ақпараттық кеңістік құрады.
Сонымен қатар бұл шешім сақталатын мәліметтерге кірісті шектейді.
Қолданбалы шешім (Б.1 – суреті) топтастырылған есептерді шешуге
жауапты жеке жүйелерге бөлінеді: ақшалаай құралдарды басқару жүйесі,
бухгалтерлік есеп жүйесі және т.б. (Б.2 – суреті). Осындай бөлінудің
өзіндік шарттары болады, ол осы қолданбалы шешімді түсінуді оңайлатады.
Қолданушылардың ағымдағы жұмысында жүйелер арасындағы айырмашылық
байқалмайды.
Холдингтік құрылымды кәсіпорындарда жалпы ақпараттық база,
холдингке кіретін барлық ұйымдарды өзіне кірістіре алады. Бұл есепті
жүргізудің еңбек сыйымдылығын, ақпараттың жалпы массивтерін әр түрлі
ұйымдармен қайта қолданылу есебінен түсіреді. Сондықтан барлық ұймдарда
басқарушылық және регламенттелген (бухгалтерлік және салықтық) есеп
жүргізіледі, бірақ регламенттелген есептілік ұйымдар бойынша жеке жасалады
[13].
Шаруашылық операцияны орындау факті бір рет тіркеледі және
басқарушылық, регламенттелген есептерде көрінісін табады. Ақпаратты
қайталап енгізу қажеттілігі жоқ. Шаруашылық операцияны тіркеу құралы болып
құжат табылады, және де жұмысты тездету үшін орын бойынша мәліметтерді
қою механизмі қолданылады, жаңа құжаттар алдында енгізілген құжаттардың
негізінде енгізіледі.
Қолданбалы шешімде әр түрлі есептердің мәліметтерінің
қатынасының келесідей принциптері қабылданған:
• басқарушылық, бухгалтерлік және салықтық мәліметтердің тәуелсіздігі;
• басқарушылық, бухгалтерлік және салықтық мәліметтердің
салыстырмалылығы;
• басқарушылық, бухгалтерлік және салықтық мәліметтер бойынша
міндеттердің және активтердің соммалық және сандық бағалануларының
сәйкестігі;
Ұйымдар бойынша регламенттелген (бухгалтерлік және салықтық) есеп
ұлттық валютамен жүргізіледі, бірақ басқарушылық есеп үшін ол уақытта жалпы
кез келген валюта таңдалып алына алады. Әр түрлі ұйымда бір ақпараттық
базада салық салудың әр түрлі жүйесі қолданылады: бір ұйымда – салық
салудың жалпы жүйесі, басқасында – оңайлатылғаны, салықтық және
бухгалтерлік есептің әртүрлі саясаты да қолданыла алады. Одан басқа,
ұйымның қызметінің жеке түрлеріне салық салудың жүйесі уақытша табысқа
бірлік салық ретінде қолданыла алады.
Басқарушылық және регламенттелген есептерді қосымша қаржылық
есептіліктің халықаралық стандарты (ҚЕХС) бойынша жүргізуге болады. Еңбек
сыйымдылығын түсіру мақсатында ҚЕХС бойынша есеп оперативті емес болып,
басқа есептердің мәліметтерін тасымалдауды қолданылу арқылы жүргізіледі.
Жоспарлау және басқарушылық есеп кәсіпорынның ішінде өңделген
корпоративті ережелер бойынша құрылады және кәсіпорындағы бизнес –
процестерді басқару үшін қажетті мәліметтерді алу үшін қызмет етеді.
Дұрыс жобаланған жоспарлау жүйесі келесі сұрақтарға жауап беруі тиіс:
1. Не өндіріледіт произведено?
2. Бізге оны қанша уақыт өндіруге болады?
3. Біз не көреміз?
4. Бізге не қажет?
5. Біз не алдық? (пайда)
Бұл жағдайда жоспарлаудың барлық процесін бірнеше кезеңдерге бөлу керек
болады. Әрбір кезең уақыт горизонтымен, мерзімділікпен, бөлшектеудің анық
дәрежесімен сипатталады.
Ұзақ уақытты жобалар үшін жоспарлар бірнеше жыл бұрын алдын-ала
жасалынуы тиіс.
Сурет 3.3 Кәсіпорынның қызметін жоспарлау және бақылау
Басқарушылық есеп – бұл басқаруды ақпараттық тұрғыда қолдайтын жүйе.
Оның регламенттелген жүйеден ерекшелігі, басқарушылық есептің міліметтері
іште ғана қолданылуға арналған. Оның басты мақсаты – басшыға дұрыс шешімдер
қабылдау кезінде көмек көрсету, сондықтан басқарушылық есептің мақсаты үшін
құрастырылған есептер толық болуы керек. Басқарушылық есепті өңдеу кезінде
конфигурацияда қазақстандық ұйымдардың автоматтандыру тәжірибелері
қолданылды, сонымен қатар ұйымды басқарудың негізгі әлемдік стандарттары,
тенденциялары және әдістемелері ескерілді [21].
Холдингтік құрылымды кәсіпорындар үшін холдингкке кіретін барлық ұйым
бойынша басқарушылық есеп жүргізіледі. Басқарушылық есеп құжаттарда
тіркелген мәліметтер бойынша жүргізіледі және ол регламенттелген есепті
жүргізе ерекшеліктеріне тәуелсіз. Операцияны орындау фактісі бірақ рет
енгізіледі және ары қарай басқарушылық және регламенттелген есептерден
көрінісін табады.
Конфигурацияда бухгалтерлік және салықтық есептер бір – біріне
тәуелсіз жүргізіледі. Шаруашылық операциялары бухгалтерлік және салытық
есептерде параллельді түрде орындалады, сонымен қаса, конфигурацияның
сервистік құралдары көп жағдайда қолданушыны әрбір есепке сипаттама беруден
құтқарады.
Шаруашылық операцияларды бухгалтерлік және салықтық есептерде
көрсететін барлық құжаттарда салықтықтық есепті жүргізу мақсатының
мәліметтері кеш енгізіліп, көрсетіле алады. 3.3- кестеде конфигурациядағы
регламенттелген есептің негізгі тапсырмалары келтірілген.
Кесте 3.3 ӨКП регламенттелген есептің тапсырмалары
Есеп түрі Тапсырмалары
Бухгалтерлік есептіліктің автоматты
түрде қалыптасуы үшін мәліметтерді беру
Бухгалтерлік есеп
Бухгалтерлік есеп бойынша қосымшалар
талаптарын сақтаумен есепті жүргізу
Ұйымның қаржылық – шаруашылық қызметінің
бухгалтерлік есеп шоттарының жоспарына
және оны қолданылу нұсқауына сәйкес
есепте шаруашылық операциялардың көрінуі
Салықтық есеп (пайдаға Ұйымның пайдасына салық бойынша
келтірілген салық бойынша) Декларацияның автоматты түрде толтырылуы
Салықтық есептің аналитикалық
регистрлерін жүргізу
Бухгалтерлік және салықтық есепті салыстыру мүмкіндігі болуы үшін
ақпаратты сақтау механизмері мен есептің әдістемелері бір – біріне
максималды түрде жақындатылған. Бухгалтерлік және салықтық есепті
жүргізудің негізі есептің әр бір түріне жеке есептер шотты болып табылады
(Б.4 – суреті). Бұндай жағдай ПБУ 1812 Пайдаға салық бойынша шығындардың
есебі талаптарын орындауды жеңілдетеді [6].
ӨКБ 2 – ші кестеде келтірілген бір қатар бөлімшелерде және өндірістік
кәсіпорындардың қызметтерінде қолданыста бола алады:
Кесте 3.4 Кәсіпорында ӨКБ қолданылу
Бөлімшенің толық атауы Қысқартылған атауы
директірлік (генералды директор, қаржылық директор,
коммерциялық директор, өндіріс бойынша директор,
бас инженер, кадрлар бойынша директор, IT бойынша
директор, даму бойынша директор)
жоспарлы – экономикалық бөлімше ЖЭБ
өндірістік цехтар
өндірістік – диспетчерлік бөлімше ӨДБ
бас конструктордың бөлімшесі
бас технологтың бөлімшесі
Бөлімшенің толық атауы Қысқартылған атауы
бас механиктің бөлімшесі
өтімділік (сбыт) бөлімшесі
материалды-техникалық қаруландыру бөлімшесі МТҚБ
маркетинг бөлімшесі
дайын өнімнің және материалдардың қоймасы ДӨ және МҚ
бухгалтерлік бөлімше
кадрлар бөлімшесі
жұмысты және еңбекті ұйымдастыру бөлімшесі Ж және ЕҰ
IT-қызметі
административті – шаруашылық бөлімше
капиталды құрылыс бөлімшесі КҚБ
ақпараттық – аналитикалық бөлімше
стратегиялық даму бөлімшесі
Негізгі құралдардың түсуі бухгалтерлік есептің ережелері бойынша
дайындалады. Сатылып алынған негізгі құралдар басында Тауарлардың және
қызметтердің түсуі құжатының көмегімен орнатылуға тиісті қондырғы
ретінде тіркеледі. Осыдан кейін болашақ негізгі құралдар Номенклатура
анықтамалығында басқа да тауарлық – материалдық құндылықтармен қатар
тіркеледі. Қондырғыларды эксплуатацияға енгізу НҚ есепке алу құжатымен
тіркеледі (Б.6 – суреті). Берілген құжаттың ақпараттық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ШӘКӘРІМ АТЫНДАҒЫ СЕМЕЙ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
АВТОМАТТАНДЫРУ ЖӘНЕ БАСҚАРУ КАФЕДРАСЫ
ТҮСІНДІРМЕ ЖАЗБА
дипломдық жобаға
ДЖ.050704.165.06.ТЖ
Тақырыбы: Құрылыс компаниясының кадрлық есебін жүргізетін
автоматтандырылған жүйе құру
Студент ____________
Тлекенов Д.
(қолы)
(фамилиясы, аты-жөні)
Дипломдық жоба
жетекшісі ____________ Мадиев
Т.Б.
(қолы)
(фамилиясы, аты-жөні)
Кафедра меңгерушісі __________ __Золотов А. Д.__
(қолы) (фамилиясы, аты-жөні)
_________________ 2008 ж.
РЕФЕРАТ
Дипломдық жобаның тақырыбы: Құрылыс компаниясының кадрлық есебін
жүргізетін автоматтандырылған жүйе құру
Дипломдық жобаның түсіндірме жазбасы беттен, суреттен, кестеден,
формулалардан тұрады.
ҚҰРЫЛЫС, 1С: БУХГАЛТЕРИЯ, КӘСІПОРЫН, СЕРВЕР, ТМҚ, АЖО,
БУХГАЛТЕРЛІК ҚЫЗМЕТТІ АВТОМАТТАНДЫРУ, ERP-ЖҮЙЕ, ҚҰЖАТ, КОНФИГУРАЦИЯ,
АҚПАРАТТЫҚ БАЗА, РЕГИСТРЛЕР, БУХГАЛТЕРЛІК ҚАЛДЫҚТАР, ТРАНЗАКЦИЯ
Жобаның мақсаты: 1С:7.7Бухгалтерия және 1С:7.7УПП программаларының
базасында құрлыс компаниясына арналған кадрлық есеп жүргізуге арналған
программа жасау.
Дипломдық жобада Қазақстандық нарықтағы жаңашыл комплекстік ақпараттық
жүйелердің анализі, әр түрлі кәсіпорындардағы бухгалтерлік есеп жүргізу
спецификасымен анықталды.
Мазмұны
Кіріспе
1 Сұрақтың қойылуы
2 Техникалық-экономикалық негіздеме
3 1С:7.7SQL программасында басқарушы-бухгалтерлiк есептің
автоматтандырылған жұмыс орнын жасау
3.1 Кәсіпорынның түрлері
3.2 Бухгалтерлік есеп ерекшелігі
3.2.1 Негізгі ұғымдар мен бөлімдер
3.2.2 Негізгі есептік шоттар бағыттарын құрастыру
3.3 Қазақстан нарығындағы бухгалтерияға шолу жасау
3.3.1 1С – 1С:7.7 Бухгалтерлік шешімі
3.3.2 1С – 1С:7.7 ӨКБ шешімі
3.3.3 Жүйе шешімі
3.3.4 Шешімдерді талдау
4 Ақпараттық жүйенің фрагментінің құрылымын жасау
4.1 ERP-жүйесінің жалпыланған құрылымы
4.2 ERP-жүйесінің Бухгалтерлік есеп контуры (құрылымдық)
4.3 Бухгалтерлік есеп контуры
5 1С:7.7 Бухгалтерлік программаның бөлімдерін талдау
5.1 1С:7.7 Бухгалтерлік конфигурациясын талдау
5.1.1 Есептің қойылуы
5.1.1.1 Конфигурациялау нысандары
5.1.2 Анықтамалық "Қызметкерлер" (элемент формасы)
5.1.3 "Жұмысқа қабылдау жөніндегі бұйрық" құжаты
5.1.4 "Кадрлық ауысу" құжаты
5.1.5 Жұмыстан шығару жөніндегі бұйрық құжаты
5.1.6 "Еңбек демалысына бұйрық" құжаты
5.1.7 "Сырқаттанғаны жөніндегі қағаз" құжаты
5.2 Нақты кәсіпорында 1С:7.7 БухгалтерияSQL конфигурациясын ары қарай
өңдеу
5.2.1 Кәсіпорынның ерекшеліктері
6 1С: Бухгалтерлік жобасының технологиясы
6.1 Технологияның жалпы сипаттамасын жасау
6.2 Бухгалтерлік тапсырмалар үшін жүйені қалыпқа келтіру
7 Программаны конфигурациялау және администрациялау
әдістерін таңдау
8 Еңбек және қоршаған ортаны қорғау бөлімі
9 Экономикалық-ұйымдастырушылық бөлім
9.1 Программалық өнімнің өңделуінің технико-экономикалық негізі
9.2 Программалық қамсыздандыруды өңдеуге қажет шығындар сметасын есептеу
9.2.1 Материалдық шығындар
9.2.2 Еңбекке төлеу фонды
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Қосымша А1
Кіріспе
Қазақстанда қоғамдық өмірдің барлық жағына әсер ететіндей үлкен
экономикалық өзгерістер болып жатыр. Бұл өзгерістер, әсіресе, бухгалтерлік
есепті жүргізу әдістемесі облысында анық көрінген. Соңғы екі жылдың ішінде
осы облысқа қатысты, есепті жүргізудің әдістемесін толығымен өзгерткен екі
заңды акт қабылданды. Біріншіден, есептің жаңа Жобасы [7] қабылданды,
екіншіден, бухгалтерлік және салықтық есеп бөлінді. Бухгалтерге жүктелген
істер де арта бастады.
Бухгалтерлік есеп қазіргі кездегі кәсіпорынды басқарудың эффектілігін
анықтайтын факторлардың бірі болып отыр және оның енгізілуіне дұрыс қарау
кәсіпкерлікте үлкен табыстылыққа қол жеткіздіреді. Бухгалтерлік есептің
берілгендерін менеджерлар, экономисттер, қаржылық жобалау бөлімшесінің
қызметкерлері, өндірістік учаскілердің басшылары, сол сияқты инвесторлар,
аудиторлар, салық органдары қолдана алады және бұл оның кәсіпорынды басқару
жүйесіндегі орнының ерекше екендігін көрсетеді. Өзімен шаруашылық
процестердің ақпараттық жүйесін білдіріп, бухгалтерлік есеп қазіргі кездегі
кәсіпорындарда үлкен номенклатурасымен, шаруашылық операциялар ағынының
үлкен тығыздылығымен, есептің берілгендерін өңдеу уақытына қойылатын қатаң
талаптармен сипатталады.
Бухгалтерлік есепті, сол сияқты аналитикалық және оперативті
есептерді қазіргі талаптар негізінде жүргізу ақпараттық технологиясыз
мүмкін емес. Сондықтан кез келген кәсіпорында ерте ме, кеш пе бухгалтерлік
есепті автоматтандыру сұрағы туындайды. Басқарманың осындай тенденцияға бей
– жай көз қарасы бір қатар проблемаларға әкеледі. Мысалы, құжаттардың
жоғалуы немесе басшының қате сома көрсетілген келісімге қол қоюы.
Нәтижесінде, басқарма осы немесе басқа да проблеманы шешудің ұйымдасқан
түрін табады – бухгалтерлік есепті автоматтандыру.
Бухгалтерлік есепті автоматтандыру арқылы ұйымның алдында тұрған бір
қатар аталмыш тапсырмаларды [9] орындауға болады:
• тапсырманы орындауды автоматты бақылау есебінен басқарудың
эффектілігін қамтамасыз ету;
• білімді жіне ақпаратты эффектілі басқарудың, кірістің және жинақтаудың
жүйесін қолдау;
• кәсіпорынның ішкі айналымынан қағаз құжаттарын алып тастау;
• оперативті электронды архивтің бар болу есебінен қағаз құжаттарды
сақтауды арзандату және маңызды оңайлату;
Біздің елімізде Б. В. Алахов, В. Б. Ефетов и Ю. П. Максимов – тің
[10] жұмыстарымен бухгалтерлік есепті автоматтандыру үшін программалық
қамсыздандырулар жасалып жатыр. Бұл облыстағы өзгерулер ескерілген,
біріншіден, заң шығару органдарындағы тұрақты өзгертулерге байланысты,
екіншіден, ақпараттық технология облысындағы прогресске байланысты.
Қазіргі кездегі бухгалтерлік есептің жүйелері өз іштеріне кәсіпорынның
административті қызметінің барлық учаскілерін қамтитын бухгалтерлік және
аналитикалық есепті жүргізудің құралдарын қосады.
Қазіргі кезде қолданылатын кешенді ақпараттық жүйені құру
концепциялары [11,12] кәсіпорынды автоматтандыру ұғымын кеңейту және тек
қана регламенттелген (бухгалтерлік және салықтық есеп) есептерді эффектті
жүргізуді емес, сонымен қатар есептің біріншілік, қоймалық, басқарушылық
және басқада есеп түрлерін жүргізуді рұқсат етеді. Шаруашылық
операцияларды процестер – бизнесі механизмі арқылы сипаттау әр бір
қызметкерлерге дейін бөліну функциясын шектетеді, бұл жағдай жалпы
кәсіпорынның жұмыс істеу эффектілігін арттырады. Қазіргі кездегі ERP-
жүйелері енді тек қана функционалды таратылған модульдердің жиыны емес, ал
кәсіпорынның ресурстар есебінің жалпы көп функциялы жүйесі.
Бірақ алдыңғы уақытта тек қана бухгалтерлік есеп автоматтандырылған
болса, мысалы, 1С:Бухгалтерлік 7.7 қолданылса, онда кәсіпорынды басқаруды
автоматтандыру ERP- жүйесінде [14] кедергілермен байланысты. Берілген
жұмыста осы сияқты проблеманы шешу әрекеті жасалып жатыр, ал негізінде
1С:7.7 Бухгалтерлік және 1С:7.7УПП (өндірістік кәсіпорынды басқару)
жүйелерінің базасында келесідей тапсырмалар орындалуы тиіс:
• 1С:7.7 БухгалтерлікSQL (автономды шешім), 1С:7.7 УППSQL (бухгалтерлік
ERP фрагменті ретінде) өнімдерінде автоматтандырылған кешенді
бухгалтерияның баламалық нұсқауларын зерттеу;
• өңделген жобаларды тұрақтылыққа (жұмыстың тоқтамауы), өткізгіштілік
қасиетіне (Рс) және арыздарға қызмет көрсету циклына (Тц) зерттеу;
• 1С:7.7 Бухгалтерлік -- 1С:7.7УПП (бухгалтерия бөлімінде) миграция
технологиясын өңдеу;
Тақырыптың өзектілігі жаңа, бірақ талап етілетін 1С:7.7 кәсіпорын
платформасының базасындағы жүйелер үшін ұсынылып отырған миграция
технологиясының бірегейлігі, кәсіпорынға 1С:7.7 УПП жүйесін енгізген кезде
өңделген шешімдерді мақсатқа сай қолданылу. Өңдеушілерге еңбек
сіңіргіштікке және орнатылған тілге [16] бейімделу сияқты бір қатар
қиындықтарды туғызатын 1С :7.7 УПП регистрлерінің механизмдерін қарастыру
тақырыптың өзекті мәселесі болып табылады.
1 Сұрақтың қойылуы
Шәкәрім атындағы Семей мемлекеттік университеті
“Автоматтандыру және басқару” кафедрасы
БЕКІТЕМІН
Кафедра меңг. ___________ А.Д.Золотов
___ _________________ 2008 ж.
(дата)
(айы)
ТАПСЫРМА
Дипломдық жобалау барысындағы патенттік-ақпараттық зерттеулер жүргізуге
арналған
Дипломдық жоба тақырыбы: Құрылыс компаниясының кадрлық есебін жүргізетін
автоматтандырылған жүйе құру
Ізденістің басталуы 3.04.2008 ж,. аяқталуы 29.04.2008 ж.
Жетілдірілетін нысанның қысқаша сипаттамасы.
← Көп жүйелілік. Мәліметтер базасында пациенттермен жұмыс жүргізуге
арналған әр түрлі салалы жүйе болуы қажет.
← Есепке алу модулі құрлыс компаниясының жұмысшылары мен қызметкерлерінің
барлық мәліметтерін бір жүйеге біріктіріп, бүртұтас программалық жүйе
құра алуы және осы аталған мәліметтер жөнінде есептер жүргізе алуы тиіс.
← Жүйенің максималды икемділігі және конфигурациялау жылдамдығы.
← Басқа программалық жабдықтармен бірге жұмыс жасай алуы.
← Есептерді құрастырудың тиімді жүйесі. Есептер шаблондарын қолданушының
өздігінен енгізуіне мүмкіндік беруі.
1С Кәсіпорын программасы барлық бөлімдер бойынша статистикалық және
аналитикалық бухгалтерлік есептер жүргізуге арналған. Оны ДИЦ ғылыми-
зерттеу орталығы жасаған. Өзім жұмыс істеген оның версияларының ішіндегі ең
алғашқысы - 3.0 версиясы. Аналитикалық есеп табиғи және бағалық түрде
аналитикалық есеп нысандары бойынша жүргізіледі. Бағдарламаның жетекшілігі
де екі кітапқа бөлінген: Қолданушы жетекшілігі және программист
жетекшілігі. Өткізулерді енгізуді қолмен теруге болады, бірақ негізінен ол
үшін өткізуді 1 ден шексіз мөлшерге дейін генерациялайтын бланкілер
қолданылады.
Осы дипломдық жобада істелген жұмысқа қарап, біз бұл программаның тек
қана бухгалтерлік есептеулер ғана жүргізбейтінін, яғни оның конфигурациясын
өзгерте отырып, қоғамның әр түрлі салаларына арналған программалар құруға
болатынына көз жеткізуге болады.
Операциялар журналына өткізулерді енгізген соң, өткізулерді
мәліметтер қорына қабылдау үшін журналдарды өңдеу қажет. Бұл бағдарламаның
тағы бір ерекше қасиеті – бірнеше бухгалтерия жоспарларын жүргізу
мүмкіндігі. Бухгалтерия жоспары – бұл күйлеу түрлері (кәсіпорын, көрінетін
журналдар, бланкілер, типтік операциялар, аналитикалық белгілері және
т.б.), яғни әртүрлі бірнеше кәсіпорындарды бір компьютерде бір мәліметтер
қорында жүргізу үшін бағдарламаны күйлеуімізге болады. Бұл мәліметтердің
артуына әкелмейді, себебі әртүрлі фирмалар, мысалы: ортақ бланкілерді,
аналитикалық белгілерді қолдануы мүмкін.
Бүгінгі күні бухгалтерлік бағдарламалар арасындағы ең танымалысы –
1С:Бухгалтерия – әртүрлі бөлімдер бойынша синтетикалық және аналитикалық
бухгалтерлік есеп жүргізуге арналған әмбебап бухгалтерлік бағдарлама.
Аналитикалық есеп табиғи және бағалық түрде аналитикалық есеп нысандары
бойынша жүргізіледі.
Бағдарлама өткізулерді қолмен немесе автоматты түрде енгізуге
мүмкіндік береді. Барлық өткізулерді операциялар журналына енгізеді.
Операциялар журналында өткізулерді көру кезінде оларды кез-келген уақыттық
интервалмен шектеуге, топтастыруға және өткізулердің әртүрлі параметрлері
бойынша іздеуге болады.
Бұл бағдарламаларда кез-келген есепті қалыптасытыру режимі бар, ол
бухгалтерлік тілмен айтар болсақ есеп берудің формасын және мазмұнын
сипаттауға, оған шоттар және аналитикалық есеп нысандары бойынша қалдықтар
мен айналымдарды қосуға мүмкіндік береді. Осы режим көмегімен салық
инспекциясына жіберілетін есептер дайындалған, сонымен қатар бұл режим кез-
келген формада ұйымның қаржы қызметінің анализі үшін ішкі есептер жасау
үшін қолданылады. Сондай-ақ бағдарламада ақпараттардың резервті көшірмесін
сақтау функциясы және архивте текстік құжаттарды сақтау режимі бар.
Бағдарламаны бухгалтерлер ағымдағы заңға және есеп берудің белгілі бір
түріне сәйкес жеңіл күйлей алады. "1С" әртүрлі бағдарламалық және
аппараттық платформалар үшін дайындалған: DOS, Windows, Windows 95,
Macintosh (1996 г.), Power Macintosh (1996 ж.). Жүйенің бірнеше
модификациялары бар: негізгі, кәсіпқой (күрделі бухгалтерлік мақсаттарды
шешуге арналған), желілік.
БЭСТ ПҚ (Интеллект-Сервис фирмасының жобасы) бір-бірімен
байланысқан бағдарламалық модульдердің жиынтығы түрінде дайындалған:күйлеу
және жүйелік утилиталар; басты кітапты (бас бухгалтердің АЖО ) жүргізу;
кассалық операцияларды есептеу; банкпен операциялар есебі; негізгі қаржыны
есептеу; өндірістік запастарды есептеу; тауардар мен дайын өнімді есептеу;
сатуды (өткізуді) басқару; еңбек ақы.
Сатуды басқару, жеткізушілер және сатып алушылармен есептесу, сату
залының операцияларын орындау, тауарлық-материалдық құндылықтар,
номенклатура, сақтау орындары сияқты топтар бойынша кәсіпорын ресурстарвн
есептеу мақсатын шешуге мүмкіндік беретін функциядан басқа БЭСТ – 4 – ке
бірқатар қосымша мүмкіндіктер қосылған. Сатып алуларды басқару атты жаңа
қолданбалы жүйе, жеткізушілер, контрагенттер және сатып алушыалрдың тіркеу
есеп шотының реестрін құрастыруды және одан кейін жетектеуді қамтамасыз
етеді, оның негізінде автоматты түрде сату-сатып алу келісімдері бойынша
есептер қалыптастырылады.
Бөлшек сауда жасайтын кәсіпорындар үшін "БЭСТ-4" әрбір дүкен үшін жеке
прайс-парақтар жүргізуге, сондай-ақ кез-келген мерзімде сату көлемі бойынша
нақтылы есеп алу үшін қолданылатын прайс-парақтар архивін жүргізуге
мүмкіндік береді. Жүйе кассалық аппараттар байланысты жүзеге асырады,
тауарды штрихтік кодтау жүйесін қолдайды. Жүйе тәуелсіз кәсіпорындардың
кез-келген саны үшін есеп жүргізуге және оны автоматтандыру үшін
модульдердің тек қана қажетті жиынтығын пайдалануға мүмкіндік береді.
Жүйенің тағы бір ерекшіліктері ретінде қолайлы интерфейсін көп қызмет
атқару мүмкіндігін нақытылы кәсіпорынның қажеттілігіне сай бағдарламаны
күйлеудің қарапайымдылығын атауға болады.
"Интегратор" пакеті бухгалтерлік есепті кешенді автоматтандыру үшін
арналған. "Интегратор 3.0" версиясының желілік қолдану салалары мен қызмет
түрлері әртүрлі өндірістік кәсіпорындардағы жұмыстары үшін арналған.
"Интегратор 3.0" келесі жүйелерден тұрады: ақша қаражаттары (касса, банк);
дебиторлар және кредиторлар; материалдар өнім тауарлар; МБП; жеткізушілер
және өткізушілер; негізгі қаражаттар және материалдық емес активтер;
өндірістік шығындар; сатып алушылар мен тапсырыс берушілер; кіріс;
салықтар; капитал; қаржылық есеп беру.
Қортынды
Диплом жобасын орындау барысында жүргізілген
патенттік зерттеулер бойынша
Диплом жобасының тақырыбы – Құрылыс компаниясының кадрлық есебін
жүргізетін автоматтандырылған жүйе құру
Іздеу тереңдігі: 2001 жылдан 2006 жылға дейін
1. Патенттік зерттеулер жүргізу алдында қойылған мақсаттарға
қол жетті ме? Жетпесе қандай себептерден?
- Мақсатқа қол жетті, ізденіске сай келетін ақпарат яғни аналогтар табылды.
2. Табылған аналогтардың қайсысы прогрессивтік болады? № 4565 патенті
бойынша Ресей Патент № Ғ 87 D 4525, 112 патенті бойынша анықталды.
Табылған аналогтарының қайсысын жобаланатын техника объектісінде
қолдану пайдалы болады?!
- Патент № Ғ 112 K 100, 112 бойынша , бухгалтерлік есепті
автоматтандыратын программалау жүйесі анықталды
Диплом жобасында жобаланылатын техника объектісіне ұқсас техника
объектілерді сериялап шығаратын қандай еліміздегі және шет елдердегі
фирмалар табылды? Ғылыми-техникалық және патенттік құжаттарды зерттеу
кезінде программалау жабдықтарын шығаратын Қазақстан фирмалары табылған
жоқ.
Тапсырма берілді ______ _____________2008ж.
(уақыты)
(айы)
Орындаушы ____________ Тлекенов Д.
(қолы) (аты-жөні)
Дипломдық жоба жетекшісі ____________ Т.Б. Мадиев
(қолы) (аты-жөні)
2 Техникалық-экономикалық негіздеме
Дипломдық жобада 1С:7.7SQL программасында құрлыс компанияларына
арналған кадрлық есептердің басқарушы-бухгалтерлiк есебiнiң
автоматтандырылған жұмыс орнын жасау қарастырылды. Сонымен қатар бұл
тақырыптың жаңа заман талабына сай екендігі, оның экономикалық жағынан
тиімді екені дәлелденді. Дипломдық жобада әзірленген программдық
қамсыздандыру кіші көлемді ұйымдардың құжатайналымының автоматтандырылған
тапсырмаларын шешеді. Өнім шығындарды және фирмалардағы құжаттармен жұмыс
істеу (іздеу, сақтау, орындалуды бақылау) уақытын азайтады. Сонымен қатар
өнім барлық жерде қолданыла алады. Әзірленген программалық қамсыздандыру
ішкі офистерде бухгалтерлік есептерге қолдану үшін арналған. Фирмадағы
өңделетін ақпараттардың көлемінің өсуіне байланысты бухгалтерлік есептің
автоматтандырылған жүйесі маңызды болып табылады.
Жобаның әдістемесі программдық өнімнің бәсекелеге жарамдығын
бағалауға және оның күшті және әлсіз жақтарын бағалуға арналған. Дұрыс
жүргізілген анализ программдық өнімнің келешекте өңделу стратегиясына және
оның таралу стратегиясына әсер етуі мүмкін.
Программалық қамсыздандырудың артықшылықтарына: программдық өнімнің
орнату және қолдану қарапайымдылығы; мәліметтерді бірнеш жыл бойы сақтау
мүмкіндігі; мәліметтерді өңдеудің өзіндік технологияларын қолдануы;
программдық өнімнің жеңіл модернизациялануы.
Программалық қамсыздандырудың кемшіліктеріне: программалық
қамсыздандыруды іске асыру үшін тек бір қолданушының жұмысын іске асырады;
Программдық өнімнің талдауын жүргізу нәтижесінде күшті жақтары жіне
бірнеше мүмкіндіктер анықталды. Программдық өнімнің қауіп факторлары
табылған жоқ. Осылайша өнеркәсіптің стратегиясы дұрыс таңдалған және
түзетулер қажет емес.
Программдық қамсыздандыруды әзірлеуге және шығындарды есептеу үшін
шығындар калькуляциясы бойынша іске асырылады. Өнімді шығару үшін шығындар
сметасы келесі экономикалық элементер арқылы құрылады: материалдық
шығындар; еңбекке төлеу фонды; әлеуметтік мұқтаждықтарға аударымдар;
амортизациялық аударымдар; қосымша шығындар.
Экономикалық тиімділік есебіндегі материалдық шығындар келесі
бөліктерден тұрады: тікелей материалды шығындар; жанармайға шығындар;
энергияға кететін шығындар; байланыс қызметтеріне төлемдер; басқа
ұйымдардың қызметін қолдануға кеткен төлемдер. Жанармайға және энергияға
шығындар қосымша шығындарға қосылған.
3 1С:7.7SQL программасында басқарушы-бухгалтерлiк есептің
автоматтандырылған жұмыс орнын жасау
3.1 Кәсіпорынның түрлері
Көптеген кәсіпкерлік сектордың кәсіпорындары экономикалық талдау
мақсатында бір қатар белгілері бойынша топтарға жіктеледі. Ең көп тарағаны
меншік түріне байланысты, көлеміне, қызметтің сипатына, салалық бұйымына,
өндірістегі басым болған факторға, заңға сүйенген беделіне байланысты
топтасуы [11]. Меншік түріне байланысты кәсіпорындар келесі түрде
топтасады: меншікті кәсіпорындар, олар не толығымен дербес түрде өмір сүре
алады, тәуелсіз фирмалар, немесе бірлестіктер және олардың құраушы
бөліктері ретінде. Меншікті фирмаларға мемлекеттің капитал үлесі бар
фирмалар да жата алады; мемлекеттік кәсіпорындар, олардың басқарылуы мен
капиталы толығымен мемлекеттің қармағында (таза мемлекеттік, соның ішінде
муниципальді) немесе капиталдың үлкен бөлігі мемлекетте болып, оның
басқаруында шешуші роль атқаратын болса.
Сурет 3.1 Кәсіпорындардың бухгалтерлік топтары
Санына байланысты кіші кәсіпорындар басым болады. Қазақстанда
олардың қатарына жұмысшылардың сандары келесі көрсеткіштерден аспайтындарын
жатқызады: саудада және тұрмыстық қызмет көрсетуде – 30 адам, көтерме
саудада – 50 адам, ғылыми – техникалық салада, ауыл шаруашылығында – 60
адам, құрылыста және кәсіпорында – 100 адам.
Қызметтің сипатына қарай (өндірістік және бейөндірістік)
кәсіпорындардың топтастырылуы салаға жатуына байланысты топтастырылуына
жақын және олар өнеркәсіптік, ауыл шаруашылықты, сауда, көліктік, банктік,
сақтандырғыш және т.б. болып бөлінеді..
Кәсіпорынның осыдан басқа жарғылық капиталының мөлшері бойынша
топтастырылуы бар (3.2 – сурет).
Сурет 3.2 Кәсіпорынның жарғылық капиталының мөлшері
бойынша топтастырылуы
Осы топтастырылулар Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес іске
асырылады [5]:
• Жауапкершілігі шектеулі серіктестік (ЖШС) болып, жарғылық капиталы
құрушы құжаттардың мөлшері бойынша үлеске бөлінген бір немесе бірнеше
адаммен құрылған шаруашылық қоғам танылады.
• Акционерлік қоғам (АҚ) болып жарғылық капиталы акцияның санына
байланысты бөлінген коммерциялық ұйым танылады. Ашық АҚ – ның
минималды жарғылық капиталы – 1000 еңбек ақының минималды молшері
(МРОТ), Жабық АҚ – ның – 100 МРОТ.
• Коммерциялық емес ұйым (КЕҰ) болып, өзінің қызметінде пайда табу
негізгі мақсаты болып табылмайтын және пайда бола қалған жағдайда
қатысушылар арасында бөлінбейтін ұйым танылады. КЕҰ – ның меншікті
жарғылық капиталы болмайды, бірақ өз меншігінде немесе басқаруда бір
қатар беделі болады.
3.2 Бухгалтерлік есеп ерекшелігі
3.2.1 Негізгі ұғымдар мен бөлімдер
Бухгалтерлік есепті жүргізген кезде келесі ұғымдармен операция
жасайды:
• ұйымның жетекшісі – ұйымның атқарушы органының жетекшісі немесе
ұйымның жұмыстарын жүргізуге жауапты адам;
• синтетикалық есеп – бухгалтерлік есептің синтетикалық шоттарында
жүргізілетін белгілі – бір экономикалық белгілері бойынша мүліктің
түріне байланысты, міндеттерге және шаруашылық операцияларға
байланысты бухгалтерлік есептің жалпы мәліметтерінің есебі;
• аналитикалық есеп - әр бір синтетикалық шоттың ішінде мүлік, міндеттер
және шаруашылық операциялар туралы бөлшекті ақпараттарды топтастыратын
жеке, материалдық және басқа аналитикалық шоттарда жүргізілетін есеп;
• бухгалтерлік есептің шоттар жоспары – бухгалтерлік есептің
синтетикалық шоттарының жүйеленген тізімі;
• бухгалтерлік есептілік – бухгалтерлік есептің мәліметтері негізінде
құрастырылатын ұйымның қаржылық және мүліктік жағдайы туралы және оның
шаруашылық қызметінің нәтижелері туралы мәліметтердің бірегей жүйесі;
Қазақстан Республикасының заңына [5] сәйкес ұйым мүліктік, міндеттер
және шаруашылық операциялардың бухгалтерлік есебін шоттардың жұмыс жобасына
қосылған бухгалтерлік есептің өзара байланысты шоттарында екі жазбалы
жолмен жүргізеді.
Аналитикалық есептің мәліметтері синтетикалық есептің шоттары бойынша
айналымдарға және қалдықтарға сәйкес болуы керек. Бухгалтерлік есеп келесі
негізгі мәселелерді шешеді:
• бухгалтерлік есепті қолданушыларға қажетті ұйымның қызметі және оның
мүліктік жағдайы туралы толық және нақты ақпаратты қалыптастыру;
• шаруашылық операцияларды ұйымдастыруды жүзеге асырар кезде және
мақсатқа сай материалдық, еңбек және қаржылық ресурстарды нақтыланған
нормалар, нормативтер мен жүйелерге сәйкес Қазақстан Республикасының
заңдарын сақтауды бақылау үшін бухгалтерлік есептілікті қолданушыларды
қажетті ақпаратпен қамтамасыз ету;
• ұйымның шаруашылық қызметінің кері нәтижелерін болдырмау және ішкі
шаруашылықты резервтерді шығару, олардың қаржылық тұрақтылығын
қамтамасыз ету;
3.2.2 Негізгі есептік шоттар бағыттарын құрастыру
Шаруашылық қызметтің мүлігінің, міндеттерінің және факторларының
бухгалтерлік есебі шоттардың жұмыс жобасына қосылған бухгалтерлік есептің
өзара байланысты шоттарында екі жазбалы жолмен жүргізеді. Есеп пен
есептіліктің және қазіргі кездегі талаптарға сай бухгалтерлік есептерді
жүргізуүшін қажетті, құрамында синтетикалық және аналитикалық шоттары бар
бухгалтерлік есеп шоттарының жұмысшы жобасы ҚР – ның Қаржы министрлігімен
бекітілген бухгалтерлік есептің шоттар Жоспар негізінде ұйыммен бекітіледі.
Кәсіпорынның қаржылық – шаруашылық қызметінің бухгалтерлік есебінің шоттар
жоспары – қолданылуы бойынша нұсқаулығы қосылған субшоттар мен синтетикалық
шоттардың жүйеленген тізімі [18].
Бухгалтерлік есептің шоттары шаруашылық операциялардың есептің
нысанасының қалпына әсерін қалай тигізетінін жүйелі көрінісін алу үшін
арналған. Шоттар Т – түріндегі кестені білдіреді, оның сол жағы дебет деп
аталады және Д әрпімен белгіленеді, ал оң жағы кредит және К әрпімен
белгіленеді. Шоттар мүліктің әрбір түрінің, капиталдың, қаржылық
міндеттердің қозғалысының есебін жүргізу үшін ашылады.
Шоттардың корреспонденциясы - шаруашылық операциялар кезіндегі шоттар
арасында туындайтын байланыс. Шоттар арасындағы байланысты жазбалы түрде
кескіндеу бухгалтерлік проводка деп аталады [18]. Проводканың схемалық түрі
3 – ші суретте көрсетілген.
Әртүрлі кәсіпорын бөлімдері бір-бірімен алмасатын ақпарттық ағындарды
талдайық.
Кесте 3.1 Ақпарттық ағындар
Кірістік ақпараттық ағындар Шығыстық ақпараттық ағындар
1 Келісім-шарттар 3 Шот – фактуралар
2 Шоттар 4 Тауарлық-транспорттық накладнойлар
3 Шот – фактуралар 20Тапсырыстар
4 Тауарлық- транспорттық накладнойлар
5 Талаптар
6 Кірістік ордер
7 Лимитті карта
8 Демалыс накладнойы
20 Тапсырыстар
Кесте 3.2 Материалдық топ бухгалтериясына кіретін ақпараттық ағындар
Кірістік ақпараттық ағындар Шығыстық ақпараттық ағындар
1 Кірістік ордер 14 Шот-фактура
2 Материалдарды қабылдау актісі 15 Тауарлық накладная
3 Материалдық құндылықтарды есепке алу 17 Салыстыру акті
актісі
4 Лимитті карта 18 Сынақ
5 Талаптар 22 Демалыс накладнойы
6 Сақтау орындарындағы 23 Демалыс накладнойы
тауарлық-материалдық құндылықтардың
қозғалысы жөнінде есеп
7 Жауапты сақтау үшін 24 Қалдықтар ведомості
тауарлық-материалдық құндылықтарды
беру актісі
3.2.3 Бухгалтерлік баланс
Бухгалтерлік баланс – бұл шаруашылық құралдар (актив) мен олардың
қайнарлары (пассив) туралы мәліметтер беретін белгілі - бір мерзімдегі
ұйымның ақшалай көрініс қалпы бойынша ұйымның қаржылық және мүліктік
жағдайын көрсететін көрсеткіштер жүйесі.
Бухгалтерлік есеп туралы заңмен және бухгалтерлік есепті жүргізу
бойынша ережелермен бухгалтерлік есепті және есептілікті жүргізудің жалпы
әдістемесі [6] бекітілді. Бірақ, көп жағдайда ұйымның қызметінің сипатына
байланысты өндірістік және бейөндірістік (бюджетті, коммерциялық емес)
ұйымдарда бухгалтерлік есепті жүргізудің айырмашылықтары бар.
Барлығынан бұрын, бұл қаржылық ұйымдардың ҚР–ның Қаржы министрлігімен
бекітілген шоттарының [7] негізгі жоспардан шегінуі. Сонымен қатар,
олардың шоттар жоспарында Негізгі өндіріс, Құраушылармен есептесу,
Жарғылық капитал және басқада шоттар жоқ. Шоттардың субшоттар бойынша
бөлінуі де бар.
Бюджетті ұйымнан басқасының барлығы құрылтайшылық құжаттарға сәйкес
жылдық бухгалтерлік есептілікті ұйымға қатысушыларға немесе мүлік иесіне,
сонымен қатар мемлекеттік статистиканың жергілікті органдарына тапсырады.
Мемлекеттік және муниципальды унитарды ұйымдар бухгалтерлік есептілікті
мемлекеттік мүлікті басқару міндеті жүктелген органдарға тапсыра алады.
Есептілікті тапсыру периодтылығына да көп көңіл бөлінеді, оның
ішінде: бюджетті ұйымдар жоғары органдарға белгіленген мерзімде айлық, үш
айда бір (кварталдық) және жылдық бухгалтерлік есептілікті тапсырады.
Қоғамдық ұйымдар (бірлестіктер) және олардың құрылымдық бөлімшелері
бухгалтерлік есептілікті жылдық есептің нәтижелері бойынша есептілікті
жылына бір рет қана, келесідей оңайлатылған түрде тапсырады:
• бухгалтерлік баланс;
• кіріс пен шығын туралы есеп;
• алынған құралдарды мақсатқа байланысты қолданылу есебі;
Осыған қоса барлық ұйымдар үшін есептілік жыл 1 – ші қаңтардан 31 – ші
желтоқсанға дейінгі уақыт болып табылады.
Есепке алынатын алғашқы құжаттардың да айырмашылықтары болады. Негізгі
реквизиттердің арасында:
• құжаттың атауы;
• құжатты құрастырған уақыт;
• құжатты құрастырған ұйымның атауы;
• шаруашылық операцияның мазмұны;
• шаруашылық операцияны өлшеудің натуралды және ақшалай көрінісі;
• шаруашылық операцияларды орындауға және оның дұрыс көркемделуіне
жауапты қызметшілердің аттары;
• көрсетілген адамдардың жеке қол таңбалары – бухгалтердің қол
таңбасының болмауы рұқсат етіледі (кіші коммерциялық ұйымдарда
бухгалтерлік есепті ұйымның басшысы жүргізуі рұқсат етілген);
Жоғарыда айтылғандардың барлығы схемалық түрде 5 – ші суретте
көрсетілген. Онда коммерциялық және бюджеттік ұйымдардың бухгалтерлік
есептерінің жалпы және әр түрлі аспектілері көрсетілген.
3.3 Қазақстан нарығындағы бухгалтерияға шолу жасау
3.3.1 1С – 1С:7.7 Бухгалтерлік шешімі
1С фирмасының бірден–бір кең таралған шешімдерінің бірі 1С:7.7
Бухгалтерлік болып табылады, ол коммерциялық қызметтің кез келген түрін:
көтерме және бөлшектік сауда, комиссиялық сауда, қызмет көрсету, өндірісті
орындайтын ұйымдардың міндетті түрдегі есептілікпен (регламенттелген) қоса,
бухгалтерлік және салықтық есептіліктерін автоматтандыруға арналған.
Бухгалтерлік есептің әдістемесі шаруашылық операцияның әр бір
жазбасының бухгалтерлік есептің шоттары бойынша сияқты, аналитикалық
есептің қажетті кесімі бойынша бір уақытта тіркелуін қамтамасыз етеді.
Қолданушылар есепті саясатты қалыптандыру шегінде есептің әдістемесін
басқара алады, жаңа субшоттар аша алады және аналитикалық есептің кесімін
жасай алады [19].
Егер бухгалтерлік қызмет кәсіпорындағы есепке толық жауапты болса,
мысалы, алғашқы құжаттарды жазу және сатудың себін қосқанда, онда
1С:7.7Бухгалтерлік кәсіпорынның бухгалтерлік қызметінің алдында тұрған
барлық мәселелерідің шешімін қамтамасыз етеді. 1С:Бухгалтерлікпен
автоматтандырылған облыс келесі схемамен көрсетілген.
1С:7.7 Бухгалтерлікте Сауданы басқару және Персоналды басқару
және олардың еңбек ақысы деген қолданбалы шешімдермен бірлесіп қолданылу
мүмкіндігі жасалынған, сонымен қатар мүмкіндік 1С:Кәсіпорын 8.0
платформасында да жасалған.
Есепте шаруашылық операцияларды көрсетудің негізгі әдісі бухгалтерлік
есептің алғашқы құжаттарына сәйкес келетін конфигурация құжаттарын енгізу
болып табылады. Одан басқа, жеке проводкаларды енгізу рұқсат етіледі.
Проводкаларды топтастырып енгізу үшін типтік операцияларды қолданылуға
болады – қолданушымен тез және оңай қалыпқа келтірілетін автоматтандырудың
қарапайым құралы.
Құжаттарды қолданылу кезінде бухгалтерлік проводкалар құралады,
оларды тек қана проводкаларға арнналған журналдан көруге болады. Әрбір
проводканың құрылуын журналдан білу өте оңай: проводка жазуының үстінен
тышқанмен екі рет басып, берілген проводканы құруға негіз болған құжаттың
немесе операцияның формасын ашуға болады. Ол А қосымшасында, А.2 –
суретінде көрсетілген.
Бухгалтер проводкалардың журналын қолданыла отырып және
операциялардың немесе құжаттардың формасын шақыру жолымен осы немес басқа
проводкаларды түзете отырып бухгалтерлік есептің берілгендерімен жұмыс
істей алады. Бірақ, жақсы жұмыс істеп тұрған кәсіпорында кез келген
есептілік периодының ұзақтығында проводкалардың үлкен саны тіркеледі,
бухгалтерлік мәліметтермен жұмыстың бұндай әдісі рентабельді болмай
шығады.
Тауарлық – материалды құндылықтардың есебі (ТМҚ) ережеге сай,
ақпараттың үлкен көлемде өңделуін талап етеді. Сондықтан,
1С:7.7Бухгалтерлік конфигурациясы мәліметтерді алудың автоматты
механизмінің және басқа құжаттардың негізінде екінші бір құжатты енгізу
мүмкіндігінің (А.3 – сурет), басқа қабылдаулардың (А.4 және А.5 -
суреттері) көмегімен қолданушының жұмысын максималды түрде жеңілдетеді.
Тауарлардың, материалдардың және дайын өнімнің есебі қарастырылып
отырған конфигурацияда ПБУ 501 Материалды - өндірістік запастардың
есебіне және оны қолданылудың әдістемелік нұсқауларына сәйкес жасалған
[19].
Тауарлық – материалды құндылықтардың түсуінің, ауысуының және
шығуының шаруашылық құбылыстары ақпараттық базаға сәйкесінше құжаттардың
енгізілуі арқылы тіркеледі. Осы жағдайда бухгалтерлік проводкалар автоматы
түрде қалыптасады, проводкалардың реквизиттері құжаттағы ақпараттар
негізінде толтырылады.
Тауарлардың және қызметтің түсуі құжатын енгізу арқылы ТМҚ түсуін
тіркеген кезде, түсіп жатқан ТМҚ номенклатурасы Тауарлар қосымшасындағы
құжаттың кестелік бөлігіне саналады. (А.7 – суреті). Сонымен қатар,
кестелік бөлікті толтыру процесінде, қолданушыға әрбір номенклатуралы
позиция үшін конфигурация автоматты түрде бухгалтерлік есептің шоттарын,
салық есебінің шоттарын және кейбір басқа мәліметтерді бере алады. Бұл
мәліметтер конфигурациямен проводкаларды автоматты түрде қалыптастыру үшін
қолданылады.
Проводка Тауарлар қосымшасының кестелік бөлігінің әрбір жазбасы
бойынша қалыптасады. Проводканың дебетінің субконты (аналитикалық есеп
объектісі) ретінде Номенклатура анықтамалығынан Тауарлар кестелік
бөлігінің бір атаулы бағанасының элементі көрсетіледі. Осылайша, ТМҚ
аналитикалық есебі Номенклатура анықтамалығының негізінде жүргізіледі.
Бұл анықтамалықта тауарлық – материалды құндылықтардың атаулары және
басқада реквизиттары сақталған.
ТМҚ есебінің бухгалтерлік шоттарын орын бойынша автоматты турде алу
кезінде конфигурация ақпараттық базада сақталатын арнайы тізімнен сәйкес
келетін жазуды таңдайды. Есептің шотын көрсету үшін орын бойынша проводкада
конртагент болып басқада ұқсас сізімнен сәйкес келетін жазу таңдалады. Орны
бойынша принципін қолданылуға сәйкес ТМҚ есебі бойынша кәсіпорынның
бухгалтерлері мен жұмысшылары арасында жұмысты келесі түрде бөлуге
болады.Бухгалтерлер жалпы әдістемелік басқаруды жүргізеді, ТМҚ қозғалыс
есебінің құжаттарына бухгалтерлік шоттарды қою үшін қолданылатын тізімдерді
толтырады және бақылау жүргізеді. (Және де конфигурацияда алдын – ала
толтырылған тізімдер бар). Ал, ТМҚ қозғалысының тіркелуіне жауапты
жұмысшылар (материалды – техникалық қаруландыру бөлімшелерінің
қызметшілері, өндірістік бөлімшелер және т.б) құжаттарды енгізеді, оларды
ТМҚ атауларымен және басқада реквизиттармен толтырады, одан кейін
бухгалтерлік проводкалар ережеге сай автоматты түрде қалыптасады [20].
Бухгалтерлік есептердің шоттарында ТМҚ синтетикалық есептерінен
басқа, конфигурация олардың түрлері бойынша аналитикалық есепті жүргізуді
қамтамасыз етеді – номенклатура позициясы (яғни Номенклатура
анықтамалығының элементі) және сақталу орны бойынша (қоймалар). Бұл ТМҚ
қозғалысын және бар болуан көрсететін бухгалтерлік есепті қалыптастыруға
көмектеседі.
Контрагентпен келісім туралы мәліметтер және есеп – қисаптың шарттары
ақпараттық базаға енгізілуі тиіс. Және де бір контрагентпен әр түрлі
есептесу шарты бар бірнеше келісім жасалуы мүмкін.
Ақпараттық базада есеп–қисап құжатын тіркеген кезде
бухгалтерлік проводкалар автоматты түрде қалыптасады. Осы кезде
аналитикалық есеп мақсатында контрагент проводкада дебет немесе кредиттің
субконты ретінде көрсетіледі. Проводканың екінші субконты ретінде –
келісім, ал үшіншісі ретінде – есеп – қисап құжаты көрсетіле алады.
Конфигурация аналитикалық есепті есеп – қисап құжаттары бойынша
қолданушыларға оның қатысы жоқ кезінде де жүргізе алады, яғни келісімнің
сипаттамасында келісім бойынша есеп – қисап бүтінге детальдана алады. Егер
келісім үшін есеп – қисаптың нұсқауы шартты бірліктермен таңдалса, онда
курстық айырмашылықтарды анықтау үшін нақты бір есеп – қисапты құжаттқа
тіркелу қажет, осы кезде есеп - қисапты құжат ақпараттық базадан автоматты
түрде ФИФО әдісі бойынша алынады [18].
Құжаттардың соммасы автоматты түрде қарыздарды өтеуге және аванстарға
бөлінеді, өйткені бұл соммалар бухгалтерлік есепте бөлек көрсетілуі керек.
Конфигурация бухгалтерлік есепте өндірістік процестердің толығымен
көрсетілуіне есептелген. Ақпараттық базада кәсіпорынның бөлімшелері мен
материалды – жауапты адамдар арысандағы материалдық құндылықтардың орын
ауыстырулары, дайын өнімді және жартылай фабрикаттарды дайындау, өндірістік
қызмет көрсетулер, қондырғылардың тозуы, өндіріске кеткен тура және жанама
шығындар тіркеледі. Бухгалтерлік есепте өндірістік процестердің көрсетілуі
үшін қолданушылар құжаттарды енгізуі керек және әрбір құжат бойынша
автоматты түрде проводкалар қалыптастырылуы керек. Проводкалардың
реквизиттары құжаттардың реквизиттарына тәуелді көрсетіледі.
Құжаттардың көмегімен автоматты түрде қалыптасқан
проводкаларды проводкаларға арналған журналдың фрагментін ашып қарауға
болады.
Өндірісте материалдардың берілуі Талаптар – қосымшалар құжаттарының
көмегімен дайындалуы мүмкін, ал жұмыс күнінің ұзақтығында шығарылған дайын
өнім Бір сменадағы өндіріс есебі құжатында тіркелуі мүмкін (А.11 –
суреті).
Шығарылған өнімнің нақты өзіндік құнын анықтау үшін айдың аяғында
аяқталмаған өндірістің инвентаризациясы жүргізіледі, оның нәтижесі
ақпараттық базаға құжатпен енгізіледі, құжаттың атауы да солай –
Аяқталмаған өндірістің инвентаризациясы (А.12 – суреті). Бұл құжаттың
проводкалары бухгалтерлік есеп бойынша инвентаризациялау мәліметтеріне
сәйкес және ай бойына дайын өнім өндірісіне автоматты түрде сызылған
сәйкесінше материалдар туралы мәліметтерді түзетіп, аяқталмаған өндірістің
қалдықтарын әкеледі.
Егер кәсіпорынның құрамына бірнеше өндірістік бөлімшелер кіретін
болса, онда Бір сменадағы өндіріс есебі және Аяқталмаған өндірістің
инвентаризациясы құжаттары әрбір өндірістік бөлімше үшін енгізіледі.
Негізгі құралдардың есебі бойынша операциялар – түсуі, есепке
қабылдануы, модернизациясы, берілуі, сызылуы – сәйкес құжаттармен
тіркеледі. Алдын – ала қарастырылғандай, негізгі құралдар кәсіпорында әр
түрлі әдіспен пайда болуы мүмкін: оны сатып алу және ары қарай
эксплуатацияға енгізу нәтижесінде, құрылыс нәтижесінде, монтаж нәтижесінде.
Негізгі құралдарды сатып алу және монтажбен байланысты қосымша шығындарды
тіркеу мүмкіндіктері жасалған.
Негізгі құралдарды есепке алу кезінде ақпараттық базаға бухгалтерлік
есеп үшін және ары қарай амортизацияны санау үшін қажетті мәліметтер
енгізіледі. Көп жағдайда бухгалтерлердің негізгі құралдардың есебін жүргізу
мәселесі осымен аяқталады. Негізгі құралдар туралы мәліметтерді қарау
арнайы экрандық формада жүргізіледі (А.13 – суреті).
Негізгі құралдарды тіркеу кезінде оның бухгалтерлік есеп шоты және
амортизация шоты, материалды жауапты адам (МЖА), амортизация әдісі және
негізгі құралды тиімді пайдалану мерзімі көрсетіледі. Амортизацяның күрделі
әдістері қолданыла алады, ай бойына есептелген амортизайия соммасын бірнеше
шот арасында немесе аналитикалық есептің объектілері арасында бөлуге
болады. Маусымына байланысты қолданылатын негізгі құралдар үшін
амортизацияны есептеу графигін көрсетуге болады.
Негізгі құралдардың түсуімен, шығарылуымен және қалыпының
өзгеруімен байланысты шаруашылық операциялар сәйкес құжаттармен енгізіледі.
Материалды емес актив ғылыми – зерттеу жұмыстарының (НИОКР) соңғы нәтижесі
ретінде тіркелуі мүмкін, осы кезде осы жұмысқа кеткен шығындар объектінің
бастапқы құнында ескерілуі мүмкін. Материалды емес активті есепке алған
кезде, ақпараттық базаға материалды емес активтердің бухгалтерлік есеп
шоттарында көрінуі үшін және ары қарай амортизацияны есептеу үшін қажетті
ақпараттар енгізіледі (А.14 – суреті).
Еңбек ақыны және онымен байланысты санауларды есептеу ақпараттық
базаға сәйкес құжаттарды енгізу жолымен еңбек ақыны есептеудің
автоматтандырылған механизмінің көмегімен орындалады.
Еңбек ақыны есептеу функционалы автономдылықтың мәнді дәрежесіне ие.
Бұл бухгалтерлік және басқа да есептерде ақпараттың детальдану дәрежесі
талап етілмеуімен байланысты. Сондықтан, конфигурацияның басқа жүйелеріне
қарағанда еңбек ақыны есептеу жүйелерінің құжаттары бухгалтерлік
проводкаларды қалыптастырмайды, және сәйкесінше бухгалтерлік есепте
көрінбейді. Бухгалтерлік есепте жұмысшылардың санаулары мен ұстап қалулары
туралы мәліметтердің көрінуі үшін Регламенттелген есепте еңбек ақының
көрінісі құжаты арналған (А.15 – суреті).
Ұйымның қызметкерлеріне еңбек ақыны төлеу және салықтар мен
жарналарды бюджеттың шотына санау ақшалы құралдарды басқару жүйесінің
ақшалы құжаттарымен тіркеледі. Бұл жүйенің құжаттары үшін проводкалардың
автоматты түрде қалыптастырылуы алдын – ала қарастырылған, бұл бухгалтерлік
есепте жұмысшылар мен бюджет алдындағы қарыздарының өтелгені туралы
көріністі қамтамасыз етеді. Және де бухгалтерлік есепте нақты жұмысшылармен
өзара есептесудің қалпының өзгерісінің дұрыс көрінісі үшін төлеу
құжаттарында Төленуге қатысты еңбек ақы жүйесінің құжаттарына сілтеме
жасалуы керек, өйткені осы құжатта жұмысшылардың саны және оларға тиесілі
еңбек ақы мөлшері көрсетіледі (А.16 – суреті).
Бір ақпараттық базада бірнеше ұймның қызметінің есебін жүргізу
мүмкіндігіне байланысты 1С:7.7Бухгалтерлік кішігірім ұйымдарда
қолданылатындай, сонымен қатар күрделі ұйымдасқан құрылымы бар холдингтарда
да қолданыста бола алады.
3.3.2 1С – 1С:7.7 ӨКБ шешімі
Өндірістік кәсіпорынды басқару (ӨКБ) қолданбалы шешімі
кәсіпорынның негізгі бизнес – процестерін есепке ала отырып, қаржылы –
шаруашылық қызметінің көрінісі үшін бір ақпараттық кеңістік құрады.
Сонымен қатар бұл шешім сақталатын мәліметтерге кірісті шектейді.
Қолданбалы шешім (Б.1 – суреті) топтастырылған есептерді шешуге
жауапты жеке жүйелерге бөлінеді: ақшалаай құралдарды басқару жүйесі,
бухгалтерлік есеп жүйесі және т.б. (Б.2 – суреті). Осындай бөлінудің
өзіндік шарттары болады, ол осы қолданбалы шешімді түсінуді оңайлатады.
Қолданушылардың ағымдағы жұмысында жүйелер арасындағы айырмашылық
байқалмайды.
Холдингтік құрылымды кәсіпорындарда жалпы ақпараттық база,
холдингке кіретін барлық ұйымдарды өзіне кірістіре алады. Бұл есепті
жүргізудің еңбек сыйымдылығын, ақпараттың жалпы массивтерін әр түрлі
ұйымдармен қайта қолданылу есебінен түсіреді. Сондықтан барлық ұймдарда
басқарушылық және регламенттелген (бухгалтерлік және салықтық) есеп
жүргізіледі, бірақ регламенттелген есептілік ұйымдар бойынша жеке жасалады
[13].
Шаруашылық операцияны орындау факті бір рет тіркеледі және
басқарушылық, регламенттелген есептерде көрінісін табады. Ақпаратты
қайталап енгізу қажеттілігі жоқ. Шаруашылық операцияны тіркеу құралы болып
құжат табылады, және де жұмысты тездету үшін орын бойынша мәліметтерді
қою механизмі қолданылады, жаңа құжаттар алдында енгізілген құжаттардың
негізінде енгізіледі.
Қолданбалы шешімде әр түрлі есептердің мәліметтерінің
қатынасының келесідей принциптері қабылданған:
• басқарушылық, бухгалтерлік және салықтық мәліметтердің тәуелсіздігі;
• басқарушылық, бухгалтерлік және салықтық мәліметтердің
салыстырмалылығы;
• басқарушылық, бухгалтерлік және салықтық мәліметтер бойынша
міндеттердің және активтердің соммалық және сандық бағалануларының
сәйкестігі;
Ұйымдар бойынша регламенттелген (бухгалтерлік және салықтық) есеп
ұлттық валютамен жүргізіледі, бірақ басқарушылық есеп үшін ол уақытта жалпы
кез келген валюта таңдалып алына алады. Әр түрлі ұйымда бір ақпараттық
базада салық салудың әр түрлі жүйесі қолданылады: бір ұйымда – салық
салудың жалпы жүйесі, басқасында – оңайлатылғаны, салықтық және
бухгалтерлік есептің әртүрлі саясаты да қолданыла алады. Одан басқа,
ұйымның қызметінің жеке түрлеріне салық салудың жүйесі уақытша табысқа
бірлік салық ретінде қолданыла алады.
Басқарушылық және регламенттелген есептерді қосымша қаржылық
есептіліктің халықаралық стандарты (ҚЕХС) бойынша жүргізуге болады. Еңбек
сыйымдылығын түсіру мақсатында ҚЕХС бойынша есеп оперативті емес болып,
басқа есептердің мәліметтерін тасымалдауды қолданылу арқылы жүргізіледі.
Жоспарлау және басқарушылық есеп кәсіпорынның ішінде өңделген
корпоративті ережелер бойынша құрылады және кәсіпорындағы бизнес –
процестерді басқару үшін қажетті мәліметтерді алу үшін қызмет етеді.
Дұрыс жобаланған жоспарлау жүйесі келесі сұрақтарға жауап беруі тиіс:
1. Не өндіріледіт произведено?
2. Бізге оны қанша уақыт өндіруге болады?
3. Біз не көреміз?
4. Бізге не қажет?
5. Біз не алдық? (пайда)
Бұл жағдайда жоспарлаудың барлық процесін бірнеше кезеңдерге бөлу керек
болады. Әрбір кезең уақыт горизонтымен, мерзімділікпен, бөлшектеудің анық
дәрежесімен сипатталады.
Ұзақ уақытты жобалар үшін жоспарлар бірнеше жыл бұрын алдын-ала
жасалынуы тиіс.
Сурет 3.3 Кәсіпорынның қызметін жоспарлау және бақылау
Басқарушылық есеп – бұл басқаруды ақпараттық тұрғыда қолдайтын жүйе.
Оның регламенттелген жүйеден ерекшелігі, басқарушылық есептің міліметтері
іште ғана қолданылуға арналған. Оның басты мақсаты – басшыға дұрыс шешімдер
қабылдау кезінде көмек көрсету, сондықтан басқарушылық есептің мақсаты үшін
құрастырылған есептер толық болуы керек. Басқарушылық есепті өңдеу кезінде
конфигурацияда қазақстандық ұйымдардың автоматтандыру тәжірибелері
қолданылды, сонымен қатар ұйымды басқарудың негізгі әлемдік стандарттары,
тенденциялары және әдістемелері ескерілді [21].
Холдингтік құрылымды кәсіпорындар үшін холдингкке кіретін барлық ұйым
бойынша басқарушылық есеп жүргізіледі. Басқарушылық есеп құжаттарда
тіркелген мәліметтер бойынша жүргізіледі және ол регламенттелген есепті
жүргізе ерекшеліктеріне тәуелсіз. Операцияны орындау фактісі бірақ рет
енгізіледі және ары қарай басқарушылық және регламенттелген есептерден
көрінісін табады.
Конфигурацияда бухгалтерлік және салықтық есептер бір – біріне
тәуелсіз жүргізіледі. Шаруашылық операциялары бухгалтерлік және салытық
есептерде параллельді түрде орындалады, сонымен қаса, конфигурацияның
сервистік құралдары көп жағдайда қолданушыны әрбір есепке сипаттама беруден
құтқарады.
Шаруашылық операцияларды бухгалтерлік және салықтық есептерде
көрсететін барлық құжаттарда салықтықтық есепті жүргізу мақсатының
мәліметтері кеш енгізіліп, көрсетіле алады. 3.3- кестеде конфигурациядағы
регламенттелген есептің негізгі тапсырмалары келтірілген.
Кесте 3.3 ӨКП регламенттелген есептің тапсырмалары
Есеп түрі Тапсырмалары
Бухгалтерлік есептіліктің автоматты
түрде қалыптасуы үшін мәліметтерді беру
Бухгалтерлік есеп
Бухгалтерлік есеп бойынша қосымшалар
талаптарын сақтаумен есепті жүргізу
Ұйымның қаржылық – шаруашылық қызметінің
бухгалтерлік есеп шоттарының жоспарына
және оны қолданылу нұсқауына сәйкес
есепте шаруашылық операциялардың көрінуі
Салықтық есеп (пайдаға Ұйымның пайдасына салық бойынша
келтірілген салық бойынша) Декларацияның автоматты түрде толтырылуы
Салықтық есептің аналитикалық
регистрлерін жүргізу
Бухгалтерлік және салықтық есепті салыстыру мүмкіндігі болуы үшін
ақпаратты сақтау механизмері мен есептің әдістемелері бір – біріне
максималды түрде жақындатылған. Бухгалтерлік және салықтық есепті
жүргізудің негізі есептің әр бір түріне жеке есептер шотты болып табылады
(Б.4 – суреті). Бұндай жағдай ПБУ 1812 Пайдаға салық бойынша шығындардың
есебі талаптарын орындауды жеңілдетеді [6].
ӨКБ 2 – ші кестеде келтірілген бір қатар бөлімшелерде және өндірістік
кәсіпорындардың қызметтерінде қолданыста бола алады:
Кесте 3.4 Кәсіпорында ӨКБ қолданылу
Бөлімшенің толық атауы Қысқартылған атауы
директірлік (генералды директор, қаржылық директор,
коммерциялық директор, өндіріс бойынша директор,
бас инженер, кадрлар бойынша директор, IT бойынша
директор, даму бойынша директор)
жоспарлы – экономикалық бөлімше ЖЭБ
өндірістік цехтар
өндірістік – диспетчерлік бөлімше ӨДБ
бас конструктордың бөлімшесі
бас технологтың бөлімшесі
Бөлімшенің толық атауы Қысқартылған атауы
бас механиктің бөлімшесі
өтімділік (сбыт) бөлімшесі
материалды-техникалық қаруландыру бөлімшесі МТҚБ
маркетинг бөлімшесі
дайын өнімнің және материалдардың қоймасы ДӨ және МҚ
бухгалтерлік бөлімше
кадрлар бөлімшесі
жұмысты және еңбекті ұйымдастыру бөлімшесі Ж және ЕҰ
IT-қызметі
административті – шаруашылық бөлімше
капиталды құрылыс бөлімшесі КҚБ
ақпараттық – аналитикалық бөлімше
стратегиялық даму бөлімшесі
Негізгі құралдардың түсуі бухгалтерлік есептің ережелері бойынша
дайындалады. Сатылып алынған негізгі құралдар басында Тауарлардың және
қызметтердің түсуі құжатының көмегімен орнатылуға тиісті қондырғы
ретінде тіркеледі. Осыдан кейін болашақ негізгі құралдар Номенклатура
анықтамалығында басқа да тауарлық – материалдық құндылықтармен қатар
тіркеледі. Қондырғыларды эксплуатацияға енгізу НҚ есепке алу құжатымен
тіркеледі (Б.6 – суреті). Берілген құжаттың ақпараттық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz