Ыбырай Алтынсарин туралы

Өз заманының беделді адамдарының бірі болған, заман ағымын аңғарғыш, оқу өнердің маңызын жақсы түсінген Балқожа би бес жасар Ыбырайды (Ол 1841 жылы 20 қазанда қазіргі Қостанай облысының Затабол ауданында туған. Әкесі Алтынсары ерте өліп, атасы Балқожаның тәрбиесінде болған) Орынборда ашылмақ болашақ орыс-қазақ мектебіне жаздырып қойыпты. 1850 жыл сол мектеп ашылғанда түскен 30 қазақ баласының бірі-Ыбырай болған.
Қазақ балаларын орысша оқыту арқылы олардан қазақ даласын билейтін патша чиновниктеріне көмекші әкімдер даярлау мақсатымен ашылған мектепке Балқожа би де енмересін осы үмітпен берген. Бірақ Ыбырай мектепті жан-жақты білім алуға пайдаланған. Сондықтан ол сабақты ерекше ынтамен оқыды. Сөйтіп, мектепті 1857 жылы “өте жақсы” деген бағамен бітіреді. Содан кейін екі жылдай Ыбырай өз елінде тілмаштық қызмет атқарады. Қазақ қоғамының қайшылықты тұрмысын тереңірек түсініп, оның болашағы жайлы ойлануда бұл аз уақыттың өзі Ыбырай өмірінде едәуір із қаладырады. 1859 жылы Ыбырай Алтынсарин Орынбордағы Шекаралық комиссияға тілмаш болып ауысады. Бұл кезде ол Шекаралық комиссияның төрағасы, белгілі Шығысты зерттеуші ғалым, профессор В.В. Григорьевпен жақын танысады. Атасы Балқожаны жақсы білетін және сыйлайтын Григорьев Ыбырайға аса ылтипатпен қарап, өзінің бай кітапханасын пайдалануға мүмкіндік берді. Осы кітапханада Ыбырай Григорьевтің көмегімен орыс жазушыларының шығармаларын, орыс және дүние жүзі ағартушыларының еңбектерін, ұлы адамдардың өмірі жайлы кітаптарды көп оқыған. Өз заманының озат ай-пікірімен танысқан. Әдебиет, саясат, ағарту саласындағы журналдарды да қараған.
Осылайша өз бетімен оқудың нәтижесінде білім қорын едәуір молайтқан Ыбырай өзінің болашағын тілмәш болудан емес, халыққа пайдалы қызмет істеуден іздейді. Оның бойында ағартушылыққа деген ынта туады. Сөйтіп, сол заманның прогрессімен ағартушылық ой-пікірі негізінде оның көз-қарасы қалыптаса бастайды. 1860 жылы Орал сыртындағы қазақтар үшін төрт бастауыш мектеп ашуға ұйғарылған кезде, Ыбырай өзі сұранып Торғай мектебіне мұғалім болуға рұқсат алады. 1860 жылы Ыбырай мектеп ашу мақсатымен Торғайға ауысады. Бірақ жергілікті орындардың жәрдемі жеткіліксіз болып, мектеп ашу ісі біраз созылып кетеді. Соған қарамастан, Ыбырай ел ішінде мектептің пайдасын түсіндіріп, жұрттың оқуға ынтасын арттыру үшін біраз баланы өз үйінде оқытады.