Ерік

Жоспар
Кіріспе

1. Еріктің анықтамасы.
2. Таным және ерік.
3. Еріктің физиологиялық негіздері.

Өмірде біз адамның қалай жұмыс істейтінін, оқитынын, тынығатынын, сүйікті ісімен шұғылданатынын байқаймыз. Біз оның белгілеген мақсатқа жету жолында ұзақ уақыт талпынатынын, күш-жігер, ақыл-ойын жұмсайтынын, көптеген кедергілерден өтетінін, бойын кернеген сезімді тежеп отыратынын, шаттық пен қанағат әкелмейтін, бірақ қажетті іс үшін кейбір жағымды жайттардан бас тартатынын көреміз. Мұның бәрінде де адам еркі көрініс береді.
Адамның қиындықтарды жеңуді талап ететін мақсатты әрекеттер мен қылықтарды жүзеге асыру қабілетінен көрінетін сананың реттегіштік жағы — ерік болып табылады.
И. М. Сеченов: «Ерік қимыл-қозғалысқа ғана басшылық ететін өзіндік ерекшелігі жоқ агент емес, ақыл мен моральдық сезімнің белсенді жағы, соның біріншісі немесе екіншісі үшін ол көбіне қимыл-қозғалысты адамның өзін-өзі сақтау сезіміне қарсы келе отырып басқарады» — деп жазды.

Пән: Медицина
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Ерік

Жоспар
1. Еріктің анықтамасы.
2. Таным және ерік.
3. Еріктің физиологиялық негіздері.

1. Өмірде біз адамның қалай жұмыс істейтінін, оқитынын, тынығатынын,
сүйікті ісімен шұғылданатынын байқаймыз. Біз оның белгілеген мақсатқа жету
жолында ұзақ уақыт талпынатынын, күш-жігер, ақыл-ойын жұмсайтынын, көптеген
кедергілерден өтетінін, бойын кернеген сезімді тежеп отыратынын, шаттық пен
қанағат әкелмейтін, бірақ қажетті іс үшін кейбір жағымды жайттардан бас
тартатынын көреміз. Мұның бәрінде де адам еркі көрініс береді.
Адамның қиындықтарды жеңуді талап ететін мақсатты әрекеттер мен
қылықтарды жүзеге асыру қабілетінен көрінетін сананың реттегіштік жағы —
ерік болып табылады.
И. М. Сеченов: Ерік қимыл-қозғалысқа ғана басшылық ететін өзіндік
ерекшелігі жоқ агент емес, ақыл мен моральдық сезімнің белсенді жағы, соның
біріншісі немесе екіншісі үшін ол көбіне қимыл-қозғалысты адамның өзін-өзі
сақтау сезіміне қарсы келе отырып басқарады — деп жазды.
Ертеден-ақ ерік табиғаты жөнінде бір-біріне қарама-қарсы екі көзқарас
— материалистік және идеалистік көзқарастар қалыптасты.
Идеалистер ерікті ми қызметімен де, қоршаған ортамен де байланысы жоқ
рухани күш деп санайды. Олар ерікті біздің санамыздың нұсқаушылық, қызмет
атқаратын жоғары агенті деп санайды. Ерік ешкімге және ешнәрсеге де
бағынбайды. Ол еркін. Олардың пікірінше, адам кез келген жағдайда ешкіммен
есептеспей-ақ өзінің ойына келгенін істей алады. Ол еркін әрекет етеді.
Басқаша айтқанда, адам не тілесе соны істейді, қалауына қарай қылық
жасайды. Бәрі оның ерікті еркіне байланысты.
Ерік еркіндігінің идеалистік концепциясы философиялық және этикалық
көзқарас тұрғысынан да жалған. Идеалистердің ойынша рух бостандығы әрекет
бостандығына әкеледі. Бірақ қоғам мүшелерінің мүдделерімен санаспайтын жеке
адам мінез-құлқы мораль және заң нормаларын менсінбеу, кейде оны бұзу болып
табылады.
Материалистік ұғым—ерік табиғаты жөніндегі бірден-бір дұрыс түсінік.
Онда психиканың басқа жақтарымен бірге еріктің де нервтік ми процестері
түріндегі материалдық негізі болады. Ерікті материядан, мидан бөліп алу
мүмкін емес. Материалистер адам қоршаған ортамен өте тығыз байланыста
болады деп қарайды. Тиісті сыртқы жағдайлар болмаса, ол өмірін сақтай да,
жалғастыра да алмайды. Ерік сананың басқа да түрі тәрізді объективтік
шындықты мидың бейнелендіруі.
Ерік табиғаты жөніндегі материалистік көзқарасты баяндай және оны
идеалистік көзқарасқа қарсы қоя отырып, Ф. Энгельс: Еркіндік табиғат
заңдарына ой жоруындағы тәуелсіздікте емес, еркіндік сол заңдарды білуде
және сол білудің негізінде табиғат заңдарын жоспарлы түрде белгілі
мақсаттар үшін қызмет етуге көндіру мүмкіндігінде - деп жазды және онан
соң:
Олай болса, ерік еркіндігі — істі жете біліп, қорытынды жасай алуда,
одан басқа еш нәрсе де емес - деді.
Ерік адамның практикалық және танымдық әрекетін ретке келтіруден
көрініп, соларды жүзеге асырудан тұрады.
Ерік табиғатын материалистік түсіну әрекеттер мен қылықтардың күштері
адамның өзінде емес, сыртқы ортада жатады деген жайтты сөзсіз мойындаудан
көрінеді. В. И. Ленин: Адамның мақсаттарын объективтік дүние туғызады және
оны өзінің шарты етеді, оны нақты, бар нәрсе ретінде табады. Бірақ адамға
өзінің мақсаты дүниеден тыс алынған дүниеге байланысты емес тәрізді болып
көрінеді еркіндік— деп жазды
Адамның мінез-құлқының еріктік реттелуі оның өмір сүріп, еңбек ететін
жағдайларының себептерінен болып отырады. Ерікте мақсатты және жоспарлы
әрекет үстіндегі жеке адамның саналы белсенділігі көрініс береді.
2. Ерік адам психикасының оқшауланған қасиеті емес. Сондықтан ол
психиканың басқа жақтарымен және ең алдымен таныммен байланысты
қарастырылуы керек. Танымның қоршаған ортадан алынған әсер, білімдерін
талдап, синтездеп, жалпылап, абстракциялауға бағытталатыны белгілі жайт.
Есте нығайтылып, ойда өңдеуден өткен бұл білім біздің айналамыздағылар
жөнінде жеткілікті мөлшерде мағлұмат беріп отырады. Сонымен, ерікте мазмұн
болады. Онын мазмұны ойлау қиялдау үстінде пайдаланылатын елестер мен
ұғымдар, онымен бірге ерік босатқыш және тежегіш механнзм.
Мінез-құлықтың еріктік реттелуі – мақсатқа жету немесе белсенділіктен
бас тарту үшін ақыл-ой және дене күшін саналы түрде бағыттау.
Бірақ таным ретіндегі ой мен мінез-құлықты саналы реттеу ретіндегі
ерік арасында ұқсастық жоқ. Өмірде өте қызу әрекет үстінде болатын мақсатқа
талпыныс табандылығымен қызықтыратын, бірақ сол мақсаты елеусіз, мардымсыз
адамдарды байқауға болады. Ол ол ма, кейде орасан зор күш кейбір жайттарды
ескермегендіктен, ұқпағандықтан босқа зая кетеді. Басқаша айтқанда, бұл
адамдар өз мінез-құлықтарын басқара алады, бірақ құбылыстар, заттар,
адамдар арасындағы байланыс, қатыстарды ашып көрсетуге келгенде шорқақ
болады. Сондықтан еңбегі көбіне еш болады.
Кейде басқа жайтты да байқауға болады. Ақылды адам мүлтіксіз, өте
дұрыс және қажетті шешімдер қабылдайды. Олар мазмұны жағынан өте керемет,
бірақ сол шешімді орындау үшін күш-қуатын жинап, жұмылдыруда, азды-көпті
күш жұмсауда, өз мінез-құлқын игеруде дәрменсіздік көрсететін адамдар
кездеседі. Бұл жағдайда үлкен ой жұмысы жүргізіліп, ойдағыны практика
жүзінде орындаудың дұрыс жолдары табылған. Бірақ шешім орындалмай қалады.
Оларды жүзеге асыруға ерік күші жетпей, мінез-құлықты игеру жағы нашар
болып отыр.
Сонымен бір нәрсені саналы мойындау, ұғыну дегеніңіз әрекет жасау мен
барабар нәрсе емес.
Ерік дегеніміз, И. М. Ссченовтың сөзімен айтқанда — сезімнің әрекеттік
жағы. Біздің толғаныс-тебіреністеріміз сыртқы дүниенің өзіндік бейнеленуі,
сондықтан сезім мазмұнды болады. Күнделікті өмірде біз қабылдап,
ұғынғандарымызды ғана емес, осы мазмұнға сай туатын тебіреністерді де
басшылыққа аламыз. Сезім әрекет, қылықтарға итермелеу ролін атқарады.
Сонымен бірге көңіл күйі мінез-құлықты ұстамды етудің де құралы бола алады.
Ол әрекет, қылықтарға тыйым салғандай болады. Мәселен, ұят жеткіншекті
жағымсыз қылық көрсетуден сақтайды. Сезімдердің белсенді ролін баса айта
отырып, олардың өздерінің ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.