Демократия туралы жалпы түсінік және оның белгілері

1. Кіріспе:

Демократия туралы жалпы түсінік және оның белгілері

2. Негізгі бөлім:
а) Демократияның антикалық теориясы
б) Жаңа дәуірдегі демократияның классикалық теориясы

3. Қорытынды бөлім:
Демократияның алуан түрлілік және төбе топ теориялары

Пайдаланған әдебиеттер

Демократия деген сөз гректің «демос» - халық және «кратос» - билік деген сөздерінен тұрады, яғни халық билігі деген мағынаны білдіреді.
Қазір бұл сөз бірнеше мағынада қолданылады:
1) мемлекеттің типі мен жалпы жүйесі;
2) мүшелерінің теңдігіне, басқару органдарының мерзімді сайлануы және көпшілік дауыспен шешімдер қабылдау принциптеріне негізделген кез-келген ұйымның ұйымдастырылу түрі;
3) қоғамдық құрылымның мұраты және соған көзқарастар.
Демократияның көпшілік таныған біріңғай анықтамасы жоқ. Әр дәуірдегі ойшылдар оны әр түрлі түсінген. Оның үстіне әр түрлі елдерде олардың ұлттық, тарихи т. б. Ерекшеліктеріне байланысты демократия сан түрлі рең алуы мүмкін. Дегенмен, демократиялық мемлекеттердің көп түрлілігіне қарамастан, олардың ортақ белгілері болады. Ондай белгілерге төмендегілер жатады.
1. Халықтың заң жүзінде мемлекеттік биліктің бірден-бірбастауы саналуы. Ол мемлекетте ұйымдастырушы, конституциялық биліктің халыққа тән екендігіне көз жеткізеді. Бірталай мемлекеттерде халықтың бастамасымен және референдум арқылы заңдар жетілдіріледі және қабылданады. Сондықтан АҚШ-тың төртінші президенті А. Линкольн демократияға «халық үшін халық билігін» жатқызды.

Д. Жамбылов «Саясаттану» А, 2005ж
Н. Қапесов «Саясаттану» А, 2003ж
Қ. Ж.Рахметов, А.Н.Болатова, З.Н.Исмағамбетова «Саясаттану» А, 2005ж

Пән: Саясаттану
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:

1. Кіріспе:

Демократия туралы жалпы түсінік және оның белгілері

2. Негізгі бөлім:

а) Демократияның антикалық теориясы
б) Жаңа дәуірдегі демократияның классикалық теориясы

3. Қорытынды бөлім:

Демократияның алуан түрлілік және төбе топ теориялары

Демократия деген сөз гректің демос - халық және кратос - билік
деген сөздерінен тұрады, яғни халық билігі деген мағынаны білдіреді.
Қазір бұл сөз бірнеше мағынада қолданылады:
1) мемлекеттің типі мен жалпы жүйесі;
2) мүшелерінің теңдігіне, басқару органдарының мерзімді сайлануы және
көпшілік дауыспен шешімдер қабылдау принциптеріне негізделген кез-келген
ұйымның ұйымдастырылу түрі;
3) қоғамдық құрылымның мұраты және соған көзқарастар.
Демократияның көпшілік таныған біріңғай анықтамасы жоқ. Әр дәуірдегі
ойшылдар оны әр түрлі түсінген. Оның үстіне әр түрлі елдерде олардың
ұлттық, тарихи т. б. Ерекшеліктеріне байланысты демократия сан түрлі рең
алуы мүмкін. Дегенмен, демократиялық мемлекеттердің көп түрлілігіне
қарамастан, олардың ортақ белгілері болады. Ондай белгілерге төмендегілер
жатады.

1. Халықтың заң жүзінде мемлекеттік биліктің бірден-бірбастауы
саналуы. Ол мемлекетте ұйымдастырушы, конституциялық биліктің халыққа тән
екендігіне көз жеткізеді. Бірталай мемлекеттерде халықтың бастамасымен және
референдум арқылы заңдар жетілдіріледі және қабылданады. Сондықтан АҚШ-тың
төртінші президенті А. Линкольн демократияға халық үшін халық билігін
жатқызды.
2. Халық билігін орнату үшін оған жағдай жасау керек. Ондай жағдай
теңдік болған жерде ғана болады. Б.з.д. 5- ғасырда өмір сүрген гректің
атақты тарихшысы Геродот сол кездің өзінде демократия деп теңдікке
негізделген мемлекетті айтады деген болатын. Теңдік барлық салада – халық
жиналысында, мемлекеттік істерге қатысуда, заң шығаруда, оны орындауда және
т.т. болуға тиіс.
3. Табиғатына, әлеуметтік, саяси, мәдени және т.с.с. ерекшеліктеріне
байланысты адамдар әр түрлі болды. Солардың бәрін қалай теңдестіруге
болады? Ол үшін заң, құқық алдындағы теңдік болуы керек. Заң және құқық –
жалпы және барлығына бірдей қоғамдық және саяси өмірдегі
демократиялықтыңнегізі және қорғаушысы. Олар қоғамдағы қатынастарды
реттейді, жүріс-тұрыс, іс-әрекеттер ережелерін орнатады. Бірақ қоғам
біреулерге рұқсат етілгенді екіншілерге рұқсат етпеуі,біреулерге басымдық
беріп, басқаларға қысым көрсетуі мүмкін. Билік иелері заң мен құқықты өз
мақсатында пайдаланғылары келеді. Сондықтан құқықтық теңсіздікті болдырмау
керек. Оны қалай жасауға болады?
4. Оның кепілі - әділеттілік. Әділеттіліктің де біріңғай ұғымы жоқ. Ол
жөнінде әр түрлі тарихи дәуірлерде әр қоғамның өзіндік түсінігі болады.
Кеңес заманында еріксіз ұжымдастыру барысында қазақ халқының жартысына
жуығы қырылып, біразы босап кетті. 1986 жылы желтоқсанда жастарды қырғынға
ұшырату біреулерге әділетті көрінді. Сайып келгенде, әділеттілік қоғамдық
қатынастармен, қоғамдағы саяси құрылыспен, оның мемлекеттілігінің
тұрпатымен, саяси мәдениетінің дәрежесімен айқындалады.
5. Ал қазақ жастары болса желтоқсан көтерілісінде бостандық, еркіндік
үшін алаңға шыққан болатын. Бұл – демократияның бесінші белгісі. Қазақ
халқы еркіндікке жету үшін ғасырлар бойы күрессе, адамзат қоғамына
демократияны шектейтін, теңдік пен әділдікті бұзатын, қанаудың,
тәуелділіктің барлық түрлерінен азат етілуүшін мыңдаған жылдар бойы
күресуіне, реформалар, өзгерістер жасауына, сан рет жеңілуге, жеңіске
жетуге тура келді. Теңдікке, әділеттілікке, еркіндікке, демократияға,
олардың принциптеріне сәйкес өмір сүрүге үйрету және үйрену керек. Құқық
пен заң адамды күйзелу, қорқыныш, заңсыздықтан құтқаруға міндетті. Қорыта
келгенде, осының бәрі еркіндік, бостандыққа байланысты.
Жоғарыда көрсетілген белгілермен қатар демократиялық принципке жүйелі
түрде мемлекеттің негізгі органдарын сайлау жатады. Ең алдымен жоғарғы заң
органы сайланбалы болуға тиіс. Одан соң төменгі өзін-өзі басқаратын
органдарға дейін сайланбалы болғаны дұрыс. Сонымен қатар шешім қабылдағанда
ерте заманнан демократияға азшылықтың өз пікірі болуы, оны сыйлау,онымен
санасу керектігі мойындалды. Қазіргі демократиялық процесте мынадай
демократиялық рәсімдер де қарастырылған: барлық сайлаушылардың тең дауыс
құқығы, сайлаудың еркіндігі, балама үміткердің болуы, тізім бойынша
сайламау, демократияның үздіксіз қоғамдық бақылау аясында болуы,
мемлекеттің дау-дамай, шиеліністерді реттеудегі ықпалды тетіктерін табуы
және т.с.с.
Демократия болу үшін саяси, экономикалық, құқықтық,мәдени,
идеологиялық кепідіктер жүйесі болуы шарт. Оның маңызды кепілдігіне әр
түрлі демократиялық елдерде қалыптасып жатқан азаматтық қоғам мен құқықтық
мемлекеттер жатады. Сонымен,демократия деп халық билігі, теңдік, құқық,
әділдік, еркіндік принциптеріне негізделген мемлекеттік құрылысты
айтамыз.
Халықтың билігі ретіндегі демократия көбіне утопиялық арман-аңсарды
білдіреді. Кейбіреулер оған жақындайды, кейбіреулерге көкжиекте көрініп
тұрғандай көрінеді, біреулерге оған жету жолы оңайырақ, кейбіреулерге
қиынға түседі. Дегенмен, ол – шындыұ, өмірдегі бағдар, нысана, қоғамның
саяси дамуының мақсаты. Ағылшынның көп жылдар премьер-министрі болған
Уинстон Черчилльдің айтуы бойынша, демократияның көп кемшіліктері бар,
бірақ оның ең құндылығы сонда – бұдан артықты бүгінге дейін ешкім ойлап
тапқан жоқ.
Демократиялық мемлекеттің ең бірінші түріне Афины рес- публикасы
жатады. Ол б.з.б. 5-ғасырда пайда болған. Онда жо-ғарғы билік ұдайы
шақырылып тұратын халық кеңесінің қолында еді. Ол мемлекеттің ішкі және
сыртқы саясатына бай-ланысты барлық мәселелерді шешетін. Халық кеңесімен
қатар демократиялық жолмен сайланатын бесжүздік кеңесі де болды. Ол
атқаратын орган ретінде күнделікті басқару мәселерімен шұғылданды. Сонымен
бірге ол халық кеңесінде қаралатын істерді дайындайды. Афины мемлекеттік
құрылысының үшінші маңызды демократиялық органын он бөлімнен тұратын халық
соты құрды. Істің қандай бөлімде қаралатын- дығы сот болатын күні жеребе
арқылы шешілетін. Бұл пара алушылық сияқты зиянды әдеттерге жол бере
қоймайды.Оның үстіне сот мәжілістері ашық жүргізілетін. Ол да сотты әділ
жүргізуге кепілдік ететін. Заңдар халық жиналысында қабылданатын. Афинының
азаматтары өзін еркін санайтын. Себебі, олар жеке адамдарға емес, заңға
ғана бағын- атын. Олар соғыс кезінде болсын, бейбіт шақта болсын
мемлекетке қызмет ететін.
Ежелгі грек полисінде мемлекет қауым сияқты еді. Әрбір толық құқықты
азамат меншікке иелік етіп, жерді пайдалана алатын.
Өзіне тиісті үлесін қожасы мұра етіп қалдыра алатын, сатқысы келсе
сататын. Бірақ ол жер өңделмесе, қауым оны басқа біреуге бере алатын.
Полисте азаматтық қоғам мен мемлекет ажыратылмады. Азамат және мемлекеттің
құқығы мен міндет- тері біртұтас еді. Сондықтан өз құқығын басқа біреуге
беру деген ойға да келмеді.Ал антикалық демократия тура демократиға жатты.
Әрбір еркін азамат мемлекеттік билеуге қатысуға құқықты және міндетті
болатын. Сондықтан адам мен мемлекеттің арасында қазіргідей партия,
парламент, бюрократия сияқтылар болған жоқ.
Афиналық демократия Периклдің б.з.б. 490-429 басшылық еткен дәуірінде
әсіресе гүлденіп өркендеді. Бұл кез афинанылық демократияның алтын ғасыры
болып саналады. Периклдің басшылығымен жүргізілген реформаларда билікті
барлық ерікті адамдарға мүмкіндігінше біркелкі бөліп беру қарастырылды. Ол
орта және ұсақ жер иелерін демократияның тірегі ретінде санап, оларды
қолдады. Ол өлгеннен кейін демократиялық принциптер әлсіреп, жойыла
бастады.
Б.з.б. 322 жылы афинылық демократия құлап,қала Македонияға тәуелді
болып қалды. Афиныда демократиялық ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.