Наурыз мерекеcі

Кіріспе

Наурыз – шығыс елінің бүкілхалықтық мейрамы, яғн Ұлыстың ұлы күні. Наурыз бұған дейін мыңдаған жыл бұрын шығыс халықтарында жыл басы мерекесі ретінде тойланып, ерекше күн ретінле аталып өтететін болған. Қазақ халқы да Наурыз мерекесін айрықша бағалап, оны жыл сайын тойлап отыруды әдетке айналдырған. Шығыстық данышпандар Махмұд Қашқари, Әбу Райхан Бируни, Ә.Фердоуси, Ә.Науаи, О.Хаямнан бастап қазақтың Абай, Әлихан, Ахмет, Міржақып, Сәкен сынды ғұламалары да наурыз туралы еңбектер, өлеңдер, жақсы сөздер жазып қалдырған. Наурыз шығыс елдері үшін бірліктің, татулықтың, еңбектің, көктемнің, ізгіліктің, бақыттың мерекесі ретінде тойланған. Сондықтан да болар, бұл күні шаттанбайтын, қуанбайтын, мейірленбеген адам болмаған.
Бұл күні жақсы тілек тілеу, құттықтау, кешірім жасау, жасау, табысу сияқты адамгершілік қасиеттер көрініс тауып, кейінгі ұрпақтар сондай жақсы қасиеттен өнеге алған.
Наурыздың айрықша тәлім-тәрбиелік, үлгі - өнегелік, сән-салтанаттық, мәрт-жомарттық, қадір-қасиеттілік нышан белгілері мен таным-ұғымдарының үлгі өнегелікке, бауырмалдыққа, көрегенділікке, ізеттілік пен білімділікке баулиды. Наурызды әр халықтың асыға күтетіні де осыдан болса керек.
Осы ұлы күнге байланысты халықтың әдет-ғұрыптары мен жол-жоралары, салт-дәстүрлері бар.

Пән: Мәдениеттану
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

ҚАЗАҚ МЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗДАР ПЕДАГОГИКА ИНСТИТУТЫ

РЕФЕРАТ
Тақырыбы: Наурыз мерекеcі

Қабылдаған:
Нұрақыш Н.

Орындаған: Жүсіпқазиева А.

Алматы – 2007ж
Наурыз
Наурыз – шығыс елінің бүкілхалықтық мейрамы, яғн Ұлыстың ұлы күні.
Наурыз бұған дейін мыңдаған жыл бұрын шығыс халықтарында жыл басы мерекесі
ретінде тойланып, ерекше күн ретінле аталып өтететін болған. Қазақ халқы да
Наурыз мерекесін айрықша бағалап, оны жыл сайын тойлап отыруды әдетке
айналдырған. Шығыстық данышпандар Махмұд Қашқари, Әбу Райхан Бируни,
Ә.Фердоуси, Ә.Науаи, О.Хаямнан бастап қазақтың Абай, Әлихан, Ахмет,
Міржақып, Сәкен сынды ғұламалары да наурыз туралы еңбектер, өлеңдер, жақсы
сөздер жазып қалдырған. Наурыз шығыс елдері үшін бірліктің, татулықтың,
еңбектің, көктемнің, ізгіліктің, бақыттың мерекесі ретінде тойланған.
Сондықтан да болар, бұл күні шаттанбайтын, қуанбайтын, мейірленбеген адам
болмаған.
Бұл күні жақсы тілек тілеу, құттықтау, кешірім жасау, жасау, табысу
сияқты адамгершілік қасиеттер көрініс тауып, кейінгі ұрпақтар сондай жақсы
қасиеттен өнеге алған.
Наурыздың айрықша тәлім-тәрбиелік, үлгі - өнегелік, сән-салтанаттық,
мәрт-жомарттық, қадір-қасиеттілік нышан белгілері мен таным-ұғымдарының
үлгі өнегелікке, бауырмалдыққа, көрегенділікке, ізеттілік пен білімділікке
баулиды. Наурызды әр халықтың асыға күтетіні де осыдан болса керек.
Осы ұлы күнге байланысты халықтың әдет-ғұрыптары мен жол-жоралары,
салт-дәстүрлері бар.

Наурыз тойы
Наурыз – шат-шадыманды ойын-сауық, той басы. Ол күнде Наурыз деген
бір жазғытұрым мейрамы болып, наурызнама қыламыз деп той-тамаша қылады
екен (Абай). Кей жерлерде наурыз тойы деп те аталады. Бұл күні үлкен
болсын, кіші болсын осы мейрамға келіп, көңілді ойын-сауықтар жасалады.
Мұнда шарап ішу, ренжісу сияқты жағымсыз әдеттерге қатты тиым салынған.
Тойға ат жарыс, палуан күрес, басқа да спорт бәсекесі, айтыс, түрлі ойындар
мен көңілді жұмбақтар, ән, өлеңдер, наурыз жырлары айтылады. Әркім
үлкендерден бата тілейді. Наурызнама бұрын 8-9 күнге созылатын, халықтың
ұлттық дәстүрлері мен әдет-ғұрыптары кеңінен қолданылатын ерекше үлкен
жиын, той Қазақтың қазақ болғалы өзіне арналған сыбағасына тиген жалғыз
мейрамы – Наурызнама. Ол күні қожаларға оқытатұғын наурызға арналған кітап
болады. Наурыз жайын ұқтыратын ол кітаптың атын Салдама дейді (Мәшһүр
Жүсіп). Наурызнамада қыз-жігіттер жиналып бас қосып ұйқыашар әзірлейді.
Ол тәтті ет, уыз сияқты дәмді тағамдардан жасалады. Жігіттер қыз
келіншектерге сақина, сырға, айна, тарақ сияқты сыйлықтар береді. Оны селт
еткізер деп атайды. Бұл күн қарттар да естен шықпайды. Оларға арналып жылы-
жұмсақ тағамдардан бел көтерер деп аталатын дәм дайындалып тартылады.
Бұлардың соңы келер күні наурыз көжеге жалғасады.

Наурыз бата
Халықта батаның түрлері көп. Соның бірі – осы наурыз бата. Мұнда
наурызнама өткізгендерге осы күнге арнап Наурыз көжеге шақырғандарға,
тойда өнер көрсеткен ақын, әнші, палуандарға тағы басқа өнерпаздарға, жас
талапкерлерге, ақсақалдар мен әжелерге, ел ағалары бата береді. Бата жалпы
жұртшылыққа, көпшілікке, бүкіл қауымға, ауылға да беріледі. Мысалы:
Өркенің өссін!
Әр күнің Наурыз күніндей берекелі болсын!
Ұлың –оңға, қызың – қырға қонсын!
Еліңе елеулі, халқыңа қалаулы бол!
Айың тусын оңыңнан.
Жұлдызың тусын солыңнан.
Бақ берсін, Қыдыр дарысын!
Жастар бұл күні үлкендерден бата алуға тырысады. Жіне наурызда алған
батаның орны бөлек. Мұндай батаны уыз бата деп дәріптейді.
Наурыз жұмбақ
Табиғатқа, аспан әлеміне, ауа райына, жерге, күн мен түнге байланысты
айтылатын жұмбақтар осындай атпен аталған. Онда ақындар, қыз-жігіттер осы
тақырыптарға ғана құбылыстарды жұмбаққа өлеңдетіп айтысатын болған.
Мысалы:
Ұшарқар Айдай туып, Күндей батар
Туғанда Шабансары таң сонда атар.
Аспаннан жұлдыз тарап, Шолпан туып,
Таң райы Күнменен манаураттар.
Шығыстан үркер туса егінді ор,
Батса көктен егісті егетін бол.
Қырық күн, қырық түн сол Үркер көктен безіп,
Жоғалып қараңғыда шөгеді жол.

Наурыз тілек
Әр адам өзіне, отбасына немесе туыс-туғандары мен жарандарына Ұлыстың
ұлы күнімен құттықтап, жақсы тілек тілейді, бір-бірінің үйіне кіріп дәм
татады.
Мысалы:
Төрт түлік ақты болсын!
Өрісің малға, үйің жанға толсын.
Тілек – достық көңіл мен тілектестіктің, адамгершіліктің белгісі, әрі
тойдың жарасты салтының бірі ретінде айтылған.
Көк тәңірі нұрыңды аяма,
Жер тәңірі ырысыңды аяма!
Әділ жанды тағынан тайдырма,
Әз халықты бағынан айырма!
Басыма бас қос,
Жасыма жас қос,
Асыма ас қос!
Мұндай жақсылықты әр отбасы өз шаңырағында ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.