1836 – 38 ж. Бөкей ордасындағы шаруалар көтерілісі

Жоспар

І Кіріспе

ІІ Негізгі бөлім

І тарау. 1836 . 38 ж. Бөкей ордасындағы шаруалар көтерілісі.
1.1. Бөкей ордасындағы халық көтерілісің себептері.
1.2. Көтерілістің өрлеу кезеңі
1.3. Шаруалар көтерілісінің соңғы кезеңі

ІІ тарау. Көтерілістің жеңілу себептері
2.1. Ақбұлақ маңындағы шешуші шайқас және Исатайдың қаза табуы.
2.2. Махамбет Өтемісұлының қаза табуы.

ІІІ Қорытынды

IV Пайдаланылған әдебиеттер

V Сілтемелер тізімі.

Кіріспе
Курстық жұмыстың өзектілігі:
Бөкей ордасындағы озбырлыққа көнбеген кең даладағы қазақ шаруалары 1836 – 38 ж. Көтеріліске шықты. Шаруалар көтерілісін И. Тайманұлы мен М. Өтемісұлы елін, жерін қорғау мақсатында күреске шықты. Көтеріліс және мәселелеріне туындады. Бұл тарихи оқиға өте өзекті мәселе.
Курстық жұмыстың мақсаты:
Көтерілістің шығу себептері мен барысы , қозғаушы күштер, жеңілу себептерін баяндау.
Курстық жұмыстың міндеттері:
Бөкей ордасындағы халық көтерілісінің себептерін ашу.
Көтерілістің өршу кезеңі
Шаруалар көтерілісінің соңғы кезеңіне тоқталу
Ақбұлақ маңындағы шешуші шайқасқа сипаттама беру.
Курстық жұмыстың тарихнамасы:
Совет өкіметі тұсында ғана Исатай мен Махамбет бастаған шаруалар көтерілісінің тарихи ғылыми тұрғыдан тыңғылықты зерттеле бастады. Бұдан кейін , Исатай Тайманұлы бастаған көтеріліс туралы совет тарихшысы А.Ф. Рязанов өзінің Исатай Тайманов көтерілісі жайында бірсыпыра дұрыс баяндап, оны қазақ халқының ардагер ұлдарының бірі деп көрсетеді. Халқының қамын жеп, намысын ту етіп көтерген Исатай мен Махамбеттің ұрпаққа үлгі болар ерліктерін И. Кенжалиев «Исатай – Махамбет атты еңбегінде жазған сонымен қатар К. Сейдехановтың күрес» пен жеңіс мырылары атты еңбегі, Ж. Тілеповтың елім деп еңіреген.
Курстық жұмыстың құрылымы:
Кіріспе,екі тарау, қорытынды, пайдаланған әдебиеттер, сілтемелер тізімінен тұрады.


Бөкей ордасында өзі құрылған алғашқы 25 жыл ішіндегі орын алған (1803—1892) бүкіл халықтық толқын — Жайық сыртындағы кең байтақ даланы қоныстанған, өз жамағайындарына сонау Нарын құмынан қайтып оралып, қосылуды көздеген халық талпынысынан туған еді.
Жәңгір хан көшпелі халық тұрмысына мүлдем сай келмейтін феодальдық меншік жүйесін орнықтырып, Ордадағы әлгі қазақы құрылысты қүйрете бастады. Рулық-патриархалдық қатынасты феодальдық құрылыспен алмастыру тек қана қазақтардың отырықшылық жағдайында жүзеге асуы мүмкін еді. Бірақ жердің қуаң әрі құнарсыз болуы — егін өсіруге жарамсыздығымен ол кездегі ауыл шаруашылығы техникасының болмауы себепті мүмкін болмады. Мал өсіру үшін аса қажетті көші-қон бостандығынан айрылып қалу қаупі, шаруаларға белгілі бір жерді бөліп беріп, басыбайлы жасау қаупі, бірінен-бірі туындап жатқан міндетті әскерге алу қаупі — осының бәрі қазақтарды өздерінің тұрмыстарын өзгертуге бағытталған шаралардың қандайына болса да аса сергек әрі шектен тыс күмәнмен қарауға мәжбүр етті.
Дамудың төменгі сатысында жүрген халық Ордадағы неғұрлым танымал әрі ықпалды адамдардың залымдық ниетпен таратқан әрқилы сыбыстарына жете түсінбегендіктен, көбісіне шын екен деп сеніп қалды. Мұның үстіне орыс үкіметінің халыққа әділетсіздікпен қарауы, олар жүргізген алдау саясаты мен сатқындық, бұқараның орыс тілі мен орыс заңын білмеуі — осының бәрі халықтың Ресейге деген сенімсіздігін барған сайын өршіте түсті. Әрбір мазасыз сыбысқа құлақ түріп, оны шын деп қабылдаған халық бұқарасы өздерінің тиісті шұғыл шарасын қолдана бастады. Әйтпесе, егер де оларға зорлық зомбылық көрсету, Еділдің ар жағына қоныстандыру, әскерге қызметке тарту, қала берді ауыр алым-салық салу қаупі төнсе, олар мұндай қорлықтан қайтіп құтылмақ?
Халық санасында бір ғана нәрсе тұрды: сібір топалаңы, оба мен холера шыққан жерден қалай қашатын болса, бұл секілді қауіп-қатер төнген жерден

Пайдаланылған әдебиеттер

1. «Тайманұлы Исатай» И. Кенжалиев «Қазақстан» 1977 ж. Алматы 57 – 87 б.
2. «Исатай Тайманұлы» А.Ф. Разанов Алматы «Қазақтан» 1996 ж. 6 – 12 б.
3. «Күреспен жеңіс жырлары» К. Сейдеханов Алматы «Рауан» 1991 ж. 40 – 43 б.
4. «Қазақ совет энциклопедиясы» 1 том 530 – 531 ж.
5. «Қазақ СССР тарихы 3 том» Алматы 1982 ж.
6. «Қазақстан тарихы 3 том» Алматы 2002 ж. 337 – 343 б.
7. «Исатай- Махамбет» И. Кенжалиев Алматы «Қазақстан» 1991 ж. 88 – 104 б.
8. «Исатай – Махамбет» Ы. Шаренов жазушы баспасы Алматы 1976 ж. 11 – 12 б.
9. «Елім деп ерлер жыры» Ж. Тілепов «Білім» Алматы 1995 ж. 116 – 121 б.
10. «Ұлы тұраның ұлдары» А. Асқаров 116 – 118 б. «Нұрлы Әлем» 199-408 б.
11. «ІІ Қазақ әдебиеті» 1998 ж. 21 тамыз 212 – 13 б.
12. «Жұлдыз» 1996 ж. №4 21 – 63 б.