Абайдың көркем аудармалары



Қазақтың бас ақыны – Абай Құнанбаев. Одан асқан бұрын-соңғы заманда қазақ баласында біз білетін ақын болған жоқ...
Абай не нәрсені жазса да түбірін, тамырын, ішкі сырын, қасиетін қарамай жазды. Әр нәрсенің сырын, қасиетін терең сезініп жазған соң, сөздің бәрі де халыққа тіреліп, оқушылардың біліміне сын болып, емтихан болып табылады.
Абай Құанбаев 1845 жылы бұрынғы Семей уезі, Шығңыс болысында (қазіргі Шығыс Қазақстан облысы, Абай ауданында) дүниеге келген. Абайдың әкесі Құнанбай Қарқаралы уезіне аға сұлтан болған.
Абай әуелі ауылда Ғабитхан деген татар молдасынан мұсылманша хат таниды. Абайды әкесі он жасында Семей қаласындағы Ахмет Ризаның медресесіне оқуға береді. Ол бос уақытында Шығыстың ұлы ақындары Низами, Сағди, Қожа Хафиз, Навой, Физули, Фиродоуси шығармаларын өз бетімен оқып, ертегі, дастан, хисса сияқты әдеби мұралармен танысады.
Абай медреседе небәрі үш – ақ жыл оқиды, соңғы жылдары өз бетімен «приходская школаға» түсіп, орысша да оқиды. Бірақ мұндағы оқу ұзаққа бармайды. Жасы 13-ке келіп, ерте есейіп, ақыл – ойы тола бастаған шақта өткір, зейінді Абай әкесі Құнанбай ел билеу ісіне араластырып тәрбиелемек болып, оны оқудан елге алып кетеді.
Әкесінің жұмсауымен Абай ел ішіндегі әр түрі мәселелерге араласады. Ол көптеген ескі әңігімелерді, өлең – жырларды халық ішінен үйренеді.
Абай және қазақ, шығыс әдебиеті. Қаладағы медреседе үш жыл діни оқу арқылы Абай араб, парсы, шағатай тілдерін жетік біліп, шығыс ақындарының шығармаларымен танысуға мүмкіндік алды. Қазақтың халықтық өлең – жырларын, ертегі, қиса, аңыз - әңгімелерін әжесі Зере бәйбішеден, халық ақындары Шөже, Бәйкөкше, Балталардан естіп, жастай жадында сақтады.
Абай парсы, тәжік әдебиетінің кемеңгері Фирдоусидің, әзербайжан ақындары Низами мен Физулидің, парсы ақындары Сағди мен Шәмсидің, түрік ақыны Сейхалидің, өзбек классигі Новоидың көптеген шығармаларын
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
1.Абай.Шығармаларының екі томдық толық жинағы.Бірінші том. Өлеңдер мен аудармалар.-Алматы:Жазушы61995.
2.М.Әуезов. Жиырма томдық шығармалар жинағы.-Алматы:Жазушы,1984.
3.Абай.Шығармаларының екі томдық толық жинағы. Екінші том.Өлеңдер мен аудармалар.Алматы:Жазушы,1995.
4.М.Әуезов. А. Құнанбаев.-Алматы:Санат,1995.
5.Абай Құнанбайұлының аудармалары.-Алматы:Жазушы,2005.
6.Абай.Шығармаларының толық жинағы. Абай-Алматы:Ғылым,1954.
7.М.Әуезов. Абайтану. -Алматы:Рауан, 2000.

Пән: Әдебиет
Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:   
Абайдың көркем аудармалары

Қазақтың бас ақыны –Абай Құнанбаев. Одан асқан бұрын-соңғы заманда қазақ баласында біз білетін ақын болған жоқ...
Абай не нәрсені жазса да түбірін, тамырын, ішкі сырын, қасиетін қарамай жазды. Әр нәрсенің сырын, қасиетін терең сезініп жазған соң, сөздің бәрі де халыққа тіреліп, оқушылардың біліміне сын болып, емтихан болып табылады.
Абай Құанбаев 1845 жылы бұрынғы Семей уезі, Шығңыс болысында (қазіргі Шығыс Қазақстан облысы, Абай ауданында) дүниеге келген. Абайдың әкесі Құнанбай Қарқаралы уезіне аға сұлтан болған.
Абай әуелі ауылда Ғабитхан деген татар молдасынан мұсылманша хат таниды. Абайды әкесі он жасында Семей қаласындағы Ахмет Ризаның медресесіне оқуға береді. Ол бос уақытында Шығыстың ұлы ақындары Низами, Сағди, Қожа Хафиз, Навой, Физули, Фиродоуси шығармаларын өз бетімен оқып, ертегі, дастан, хисса сияқты әдеби мұралармен танысады.
Абай медреседе небәрі үш –ақ жыл оқиды, соңғы жылдары өз бетімен приходская школаға түсіп, орысша да оқиды. Бірақ мұндағы оқу ұзаққа бармайды. Жасы 13-ке келіп, ерте есейіп, ақыл –ойы тола бастаған шақта өткір, зейінді Абай әкесі Құнанбай ел билеу ісіне араластырып тәрбиелемек болып, оны оқудан елге алып кетеді.
Әкесінің жұмсауымен Абай ел ішіндегі әр түрі мәселелерге араласады. Ол көптеген ескі әңігімелерді, өлең –жырларды халық ішінен үйренеді.
Абай және қазақ, шығыс әдебиеті. Қаладағы медреседе үш жыл діни оқу арқылы Абай араб, парсы, шағатай тілдерін жетік біліп, шығыс ақындарының шығармаларымен танысуға мүмкіндік алды. Қазақтың халықтық өлең –жырларын, ертегі, қиса, аңыз - әңгімелерін әжесі Зере бәйбішеден, халық ақындары Шөже, Бәйкөкше, Балталардан естіп, жастай жадында сақтады.
Абай парсы, тәжік әдебиетінің кемеңгері Фирдоусидің, әзербайжан ақындары Низами мен Физулидің, парсы ақындары Сағди мен Шәмсидің, түрік ақыны Сейхалидің, өзбек классигі Новоидың көптеген шығармаларын, оның ішінде Шаһнама, Ескендір-нама, Ләйлі –Мәжнүн, Фархат-Шырын, және арабтың Мың бір түн сияқты тамаша туындыларын сүйіп оқып, сол арқылы Шығыс еллерінің тұрмыс –тіршілігімен, салт –дәстүрлерімен, әдет-ғұрыпымен танысты. Олардың кейбіреулерін өз шығармасының сюжетіне арқау етті. Мысалы, Абай Шығыс халқының Масғұт атты ертегінсін өз поэмасының мазмұына желі етеді.
Поэмасының түйінінде"Байлық та,хандық та ақылға табынған. Ақылды алған адам азып-тозбайды","тіршіліктің тұтқасы ақыл мен білімде"деген қорытындыға келіп,жастарға соны үлгі етеді.
Ал"Ескендір" поэмасында көрші елдерге шабуыл жасап, ханын өлтіріп, халқын талап, жазықсыз жандардың қанын судай шашқан қанішер, жауыз Ескендірдің(Александр Македонскийдің )шапқыншылық әрекетін суреттейді.Ақыры темір қорғанды қақпаға кездесіп,қамалды ала алмай дағдарысқа ұшыраған патшаға біреу орамалға түйген адамның бас сүйегін сыйға тартады.Оның мәнісін түсінбей ашуланған Ескендір ойшыл-ғалым Аристотельден жұмбақтың мәнін сұрайды.Аристотель адам көзі тіршілікте еш нәрсеге тоймайтынын, тек өлгенде топыраққа көміліп тынатынын айтады. Ақын. жауыздықты ізгілік жеңеді деп қорытынды жасайды.
Абай арабтың классикалық шығармасы "Мың бір түн "ертегісінен "Әзім әңгімесін "поэма етіп жазып, Бағдатта бояушы, суретші,алхимик Әзім атты жігіттің басынан кешкен уақиғасын баяндайды.
жылдардың аяғында Абай өзінің білімінің таяздығын сезініп, Семей" қаласындағы Гоголь кітапханасына келіп орыс,Батыс классиктерінің шығармаларын өз бетінше ізденіп оқи бастайды.Осы кітапханадаЛ.Н. Толстойдың шығармаларын өз бетінше ізденіп оқи бастайды.Осы кітапханада Л Н.Толстойдың шығармаларын оқып жүріп, Е.П.Михаэлиспен кездесіп, танысады,кейін олар айырылмас дос болып кетеді.Михаэлис орыстың ұлы классиктері Пушкин, Толстой, Лермонтов,Крылов,Некрасовтармен қатар революционер-демократ ағартушылар Герцен, Чернышевский,Добролюбов, Еуропаның ұлы ақын-жазушыларыШекспир, Байрон, Гетелердің, филосовтар Сократ,Платон,Аристотель,Дарвин,т.б .еңбектерін оқуға кеңес береді.Абайдың:"Дүниеге көзімді ашқан --Михаэлис "деуі осыдан туындаған.1880 жылдары Михаэлис арқылы ол Долгополов(антрополов),Леонтьев(адв окат),сияқты Ресейден жер ауып келген демократтармен достасады.Олар жаз айларында Абайдың аулына келіп, қазақ өмірімен танысады.Абай бұлардың әсерімен Пушкиннің "Евгений Онегин"романынан үзінділерді,Лермонтовтың"Бородино", "Теректің сыйы","Демон","Жалау","Жартас",т.б. ондаған өлеңдерін,Крыловтың"Қазаға ұшыраған қара шекпен","Шегіртке мен құмырсқа", Бақа мен өгіз", "Піл мен қанден","Есек пен бұлбұл",т.б. мысалдарын аударады.Гетенің "Қараңғы түнде тау қалғып"өлеңін орысшасынан аударып ән де шығарады.
Абай орыс, Батыс классиктерінің шығармаларын аударуда олардың өршіл бостандықты аңсаған "Бородино","Қанжар", "Жалау"сияқты өлеңдерімен әділетсіздікті, топастықты әшкерелейтін мысалдарын таңдап,талғап аударған.Ақын орыс және батыс мәдениетін толғап,таңдап үйрену керектігіне көңіл бөледі."Интернатта оқып жүр"деген өлеңінде сол кездегі қазақтың оқыған жастарының халық үшін қызмет етуден гөрі, пара алып баюды, шен алып, шекпен киіп патша әкімдеріне жағуды мақсат тұтатынына ызаланып :
Ойында жоқ бірінің,
Салтыков пен Толстой,
Я тілмаш, я адвокат,
Болсам деген бәрінде ой,-
деп мінеп-сынайды.
Пушкиннің атақты романы -"Евгений Онегинді" Абай бөлек-бөлек үзінділер түрінде аударады."Онегиннің сипаты","Татьянаның хаты", "Онегиннің ойы", "Онегиннің сөзі", "Онегиннің хаты", "Татьянаның сөзі".
Әрине, мұнда Пушкин романының ерекше көп жайлары аударылмай сырт қалады.Абай ол романның ішінен тек Онегин -Татьяна арасында кезек ауысқан күшті махаббат күйлерін ғана сөз қылады. Көбінше, Абайдың аударуына,хаттармен баян етілген роман қалыптанған тәрізді.Өз аудармасының соңында, Абай өз жанынан Онегинге ақырғы сөз береді. Бұл --Пушкинде жоқ, еркін өзгерістің, Абайдың сөзінше дәлелденген ерекше бір түр.
Абай бұл тұста Пушкиннің құр ғана аудармашысы болмаған."Евгений Онегин" сияқты өлеңмен жазылған романның барлығын аудармаған. Өзінше қорытынды жасаған.
Абай аударған "Евгений Онегин" -ол шығарманың өзі емес, Абайға керекті болған тұқылы ғана болып шығады.Бұның себебі, Абайдың бұл шығармаға өзінше бір өзгеше мақсатпен келгенінен туған.Татьяна мен Онегин арасындағы жай-күйді де аяқ кезінде өзгертіп жібереді. Татьянадан күдер үздіргеннен кейін Онегинді Пушкин мысқыл етіп қылдырса,Абай оған Пушкиннің бұл герой туралы ешбір мақсат қылмаған өз мінездерін береді. Онегинге "Жарым жақсы киім киіп" деген сөзді айтқызып барып, өзін-өзі өлтіретін халге соқтырады.Абайша,Онегин мінезіндей мінез бен істің арты өлім болуға лайық.
Мінеки, кең көлемді романның сүйіспеншілік жыры ғана болып тарауы, екінші, ол сүйіспеншіліктің арты Пушкиннен өзгеше болып бітуі қалай.
Осымен қатар Татьяна, Онегин хатының сөздерін аударуда да Абай не Крыловты, не Лермонтовтың аударғандары сияқты дәлшілдік әдеттерін қолданбдайды. Оның Онегинді де, Татьянасы да Пушкиннің өзі айтқызған сөздерді оқта-текте ғана айтады. Бұлардың ой-сезімі де Абайша, кейде қазақ жастарының айтуынша шығарады. Пушкин өлеңінің сыртқы әр алуан түрлерінен ,әр түрлі өлшеу ырғағынан Абай екі - ақ түрлі тұрақты белгі қып ұстайды.Оның ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Абай аудармаларының көркемдік сипаты
АБАЙДЫҢ ӨЛЕҢ - СӨЗДІҢ ПАТШАСЫ, СӨЗ САРАСЫ ӨЛЕҢІН АУДАРУ МӘСЕЛЕЛЕРІ
Абай шығармашылығы
Абай мен Пушкин шығармаларындағы үндестік
Халық ауыз әдебиеті және көне түркі әдебиеті, жыраулық поэзия
Поэтикалық аудармаға түсінік
М.Ю. Лермонтов поэзиясының қазақ тіліне аударылуы және Абай шығармасымен байланысы
Абайдың өлеңдерді аударғандағы аудармашылық таланты
Қазақстандағы аударма өнерінің даму кезеңдері
Абайтанушы ғалымдар Абай Құнанбаевтың шығармашылығы туралы
Пәндер