Орман ресурстарын пайдалану мәселелері және олардың маңызы туралы



КІРІСПЕ
1.ТАРАУ. ОРМАН РЕСУРСТАРЫН ПАЙДАЛАНУ МӘСЕЛЕЛЕРІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ МАҢЫЗЫ
1.1 Орман ресурстары жөніндегі түсінік
1.2 Орман ресурстарын пайдалану критерийлері
1.3 Ормандардың көміртегіне қатысты кызметі.
1.4 Ормандардың ауа тазартудағы қызметі.
1.5 Ормандардың климаттық жане метеорологиялық қызметі.

2.ТАРАУ. ОРМАН РЕСУРСТАРЫН ТИІМДІ ПАЙДАЛАНУ
2.1 Орман ресурстарын тиімді пайдалану мәселесі
2.2 Орман ресурстарын қорғау мәселесі
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Өткен 2003 жылы Қазақстан территориясында көктем-жаз ауа райының құрғақтылығына байланысты ормандардың жану салдарынан 8 млн 842 мың тенге шығын түскен. От жалынына 5195 га жер баулыса, оның 2748 га орман алып отыр. Қазақстан территориясында орман алқаптарының көп еместігін ескерсек, республикаға бұл біршама шығын түсірді.
Болған өрттердің мәліметтерін жинақтасақ, көп жағдайда ауа райының салдарынан өрт болғанын және өртті сөндіруге қарсы дайындықтың жоқтығы не әлсіздігі, оны алдын ала ескеру жұмыстарының нашар жүргізілуі және жанар-май жоқтығы көзге түсті.
1. Лесной кодекс Республики Казахстан (от 8 июля 2003 года N 477-II)
2. Закон Республики Казахстан от 15 июля 1997 года N 162-1 Об особо охраняемых природных территориях (с изменениями, внесенными в соответствии с Законами РК от 11.05.99 г. N 381-1; от 23.01.01 г. N 151-II; от 24.12.01 г. N 276-II)
3. Постановление Кабинета Министров Республики Казахстан от 21 апреля 1994 г. N 421 Об утверждении Положения о государственной лесной охране Республики Казахстан (с изменениями, внесенными в соответствии с постановлением Правительства РК от 06.04.2001 г. N 454)
4. Правила пожарной безопасности в лесах Республики Казахстан, утвержденные Председателем Комитета лесного хозяйства Республики Казахстан от 13 июля 1996 г.
5. Бакунина Т.С. Женщины за охрану окружающей среды, - Государство и право, 1994, N4.
6. Боголюбов С. Общественные объединения на страже природы, - Экология и бизнес, 1993, N3.
7. Галкин Ю. “Зеленые” - кто они ?”, - “Зеленый мир”, 1992 г., N25-26.
8. Данилов-Данильян В.И. Природоохранная система сейчас достаточно едина. - “Зеленый мир”, 1994 г., N1.
9. Петров В. Экономика и среда обитания. - “Экология и бизнес”, 1993 г., N3.
10. Шевчук А. Экономический механизм охраны природы. - Экология и бизнес”, 1993г., N3.
11. Корнева З.С. Монокривич Э. И. «Состояние воздушного бассейна г. Алматы и меры его оздоровления» М. «Проспект» 1992г.
12. «Природа и природные ресурсы Алмаатинской области и их экологическая оценка» А. Каржы- Каражат 1996 г.
13. Муратов Н.Р. «Исследование, классификация и объективный прогноз ситуации повышенной загрязненности атмосферы г. Алматы» А. Туран 1997 г.

ЖОСПАР
КІРІСПЕ

1-ТАРАУ. ОРМАН РЕСУРСТАРЫН ПАЙДАЛАНУ МӘСЕЛЕЛЕРІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ МАҢЫЗЫ

1.1 Орман ресурстары жөніндегі түсінік

1.2 Орман ресурстарын пайдалану критерийлері

1.3 Ормандардың көміртегіне қатысты кызметі.
1.4 Ормандардың ауа тазартудағы қызметі.
1.5 Ормандардың климаттық жане метеорологиялық қызметі.

2-ТАРАУ. ОРМАН РЕСУРСТАРЫН ТИІМДІ ПАЙДАЛАНУ
2.1 Орман ресурстарын тиімді пайдалану мәселесі
2.2 Орман ресурстарын қорғау мәселесі
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі

Өткен 2003 жылы Қазақстан территориясында көктем-жаз ауа райының
құрғақтылығына байланысты ормандардың жану салдарынан 8 млн 842 мың тенге
шығын түскен. От жалынына 5195 га жер баулыса, оның 2748 га орман алып
отыр. Қазақстан территориясында орман алқаптарының көп еместігін ескерсек,
республикаға бұл біршама шығын түсірді.
Болған өрттердің мәліметтерін жинақтасақ, көп жағдайда ауа райының
салдарынан өрт болғанын және өртті сөндіруге қарсы дайындықтың жоқтығы не
әлсіздігі, оны алдын ала ескеру жұмыстарының нашар жүргізілуі және жанар-
май жоқтығы көзге түсті.
Қаржының жеткілікті түрде бөлінбеудің салдарынын өрт сөндіру техникасы
навшар жағдайда, орман шаруашылығындағы құралдар мен қосалқы бөлшектер
соңғы 5 жылда алмастырылмаған, авиациялық қадағалаудың жоқтығынан уақытылы
өртті байқау мен
Тақырыптың мақсаты.
– Орман ресурстарын сипаттау
– Орман ресурстарын тиімді пайдалану жолдарын көрсету
– Қазақстан мен шетел орман алқабын белгілеу және салыстыру
– Ормандардың экологиялық маңызы
– Ормандардың көміртегіне қатысты кызметі.
– Ормандардың ауа тазартудагы қызметі.
– Антропогенді қысым жағдайында ормандардын турактылығын сақтау мәселесіне
назар аудару
– Ормандарға рекреациялык қысымнын әсері
Тақырыптың зерттелу деңгейі
Қазіргі таңда бұл тақырып зерттеуді талап етеді. Қазақстан
Республикасында орман қорының азаюыына байланысты оны қорғау мен тиімді
пайдалану жолдарын белгілеп, оны жүзеге асыруды қолғау алу керек, сол
себепті бұл тақырып жан-жақты зерттелуі аса маңызды.
Методологиялық негіз
Бұл тақырыпты орындау барысында мына әдістер қолданылды:
- зерттеу
- талдау
- салыстыру

Жұмыстың құрылымы

Курстық жұмыс кіріспе, екі тарау, қорытынды мен пайдаланылған әдебиеттер
тізімінен тұрады.

1-ТАРАУ. ОРМАН РЕСУРСТАРЫН ПАЙДАЛАНУ МӘСЕЛЕЛЕРІ
1. Орман ресурстары жөніндегі түсінік

Ормандардың экологиялық жүйе ретіндегі өзіне тән
ерекшеліктері бар. Біріншіден, адамның әсерінен көп өзгеріске
ұшырамаған, табиғи күйде сақталған экожүйелердің бірі;
екіншіден, бұл жоғары өнімділікпен сипатталатын, агаш, детрит,
гумус түрінде органикалық зат шоғырланған ең қуатты жүйе;
үшіншіден, ормандар тірі затқа тән функцияларды ашық
көрсететін күшті орта түзуші және ортаны түрақтандырушы
фактор; төртіншіден, көптеген жануарлардың мекен ету ортасы;
бесіншіден, орман — шаруашылықтың көптеген салалары үшін
бағалы органикалық өнім мен шикізат көзі болып
табылады. Сонымен қатар, орманның санитарлық-гигиеналық, тынығу,
стресс жағдайынан құтылуда, эстетикалық және экологиялық тәрбие
берудегі маңызы зор.
1992 жылы Рио-де-Жанейродағы БҰҰ-ның конференциясында
Ормандарга қатысты мәлімдеме ІІринциатерінде былай
делінген: Ормандар атмосфераға түсіп, парниктің эффектке
әкелетін көміртегі мен сутегін сіңіретін қойма болып
табылады. Дүниежүзілік форумда мұндай қүжаттын, қабылдануы
ғаламдық, экологиялық, экономикалық және әлеуметтік мәселелерді
шешудегі ормандардын маңыздылығын көрсетеді.

1.2 Орман ресурстарын пайдалану критерийлері

Дүние жүзіндегі ормандардың жалпы ауданы 4 млрдга-дан астам. Жалпы
ормандардың ішінен таза ормандарды жеке бөледі. Оған орманды алаңқайлар,
жолдар, шалғындықтар кірмейді. Таза ормандар шамамен 3 млрдга-ды алып
жатыр. Бір адамға есептегенде жалпы орманды жерлер шамамен 0,8 га-дан
келеді.
Құрлықтың жалпы ауданына қатысты ормандар алып жатқан территориялардың
пайызбен көрсетілген шамасын ормандылық деп атайды. Дүние жүзі бойынша бұл
көрсеткіш 322%-га тең (басқа мәліметтер бойынша 25%).
Өзінің тарихында адам шамамен 23 орманды аудандардағы ормандарды
жойған. Мұның нәтижесінде ормандылық бастапқы 75%-дан қазір 25—30%-га дейін
кеміген. Ормандарды аудандарының кему процесі қазір де жалғасуда. Бүл
процесс тропиктік ормандар үшін өте қауіпті болып отыр.
Соңғы кезде, әсіресе, шаруашылық қызметтің әсері тимеген немесе әлсіз
болған ормандарды есепке алу мен қорғауға көп көңіл бөлінуде.
Аталған территориялардың дүниежүзілік шамасы 20%. Кейбір елдерде бүл
шама жоққа дерлік болса, Еуропа үшін жалпы ауданы бар болғаны 4%.
Дүние жүзінің ормандарында өсімдік массасының (биомасса) 1,65—1,96
триллион м! (құрғақ масса) шоғырланған. Бұған барлық жер үсті (бұталар,
діңдер, жапырақтар) және жер асты (тамыр) массасы кіреді. Ағаш діңінің
ағашының жалпы массасы шамамен 50%. Ормандарды сипаттайтын маңызды
көрсеткіш ағаштың жылдық өсімі болып табылады.

1.3 Ормандардың көміртегіне қатысты кызметі.
Атмосферадағы көміртегінің артық мөлшерін шығару арқылы парниктік
эффект мәселесін шешуде адамдар орман экожүйелерінен үміттенеді. 1 т
(абсолюттік қүрғақ салмақ) өсімдік өнімі түзілуі үшін 1,5—1,8 т көмірқышқыл
газы сіңіріліп, 1,1—1,3 т оттегінің бөлініп шығатыны белгілі. Өнімділігі
орташа орманға өсептесек 1 га орман жылына 6—7 т көмірқышқыл газын сіңіріп,
5—6 т оттегін бөліп шығарады.
Ормандардағы көмірқышқыл газының орасан көн мөлшерінің концентрациясы
ағаштардың биомассасының үлкен болуына байланысты. Жер шарының
өсімдіктерінде жиналған көміртегінің бүкіл массасының 92% орман
экожүйелерінде жиналған. Құрлыктың басқа жүйелерінде көміртегінің тек
шамамен 7%, ал мүхиттың өсімдік ағзаларында - 1%-дан кемі шоғырланған.
Көміртегінің көп мөлшері ормандардың өлі органикалық затында (детрит),
топырақ гумусында және орман торфтық кабатында саңталған. Сондықтан,
көміртегінің байланыстыру процестерін жылдамдату үшін ормандардың ауданын
кеңейту мен өнімділігін арттыру шаралары колға алынуы қажет.
Өкінішке орай қазір жер шарында ормандардың ауданы мен биомассасының
кемуі адамзатты толғандырып отыр. Бүл олардың тек көміртектік функциясын
ғана емес, басқа да көптеген функцияларының орындалуына әсер етеді.

1.4 Ормандардың ауа тазартудағы қызметі.
Атмосферадағы көміртегі балансына әсер етумен қатар, ормандар ауадағы
басқа да бөгде заттарды жоюга қабілетті. Ауаны ластаушы заттардан тазарту
оларды сіңіру арқылы да (бірінші ретті), физикалық тұндыру (екінші ретті)
арқылы да жүзеге асырылады.
Өсімдіктердің бірінші peт кызметі ластаушы заттарды, соның ішінде улы
заттарды (күкіртті ангидрид (SO2)) денесінде жинауы арқылы көрінеді Улы
заттар кейін топыраққа түскен жапырақтармен немесе басқа жолмен ағзадан
шығарылады. Мәліметтер бойынша 1 кг жапырақ маусымда 50—70 г күкіртті газ,
40—50 г хлор және 15—20 мг қорғасынды сіңіре алады. Азоттың кос оксиді және
аммоний түздары түріндегі қосылыстары аз мөлшерде сіңіріледі де, тамырдан
тыс үстеме коректендіру (жапырақ аркылы) факторы болып табылады. Бірақ бұл
заттардың артық мөлшері, басқа да ластаушы заттар тәрізді өсімдіктердің
түрақтылығын төмендетіп, оларды уландырады.
Екінші ретгі қызметімен негізінен ауадагы бөлшектерді тұндыру
байланысты. Бұл процесс құрғақ күйде де (ауырлық күшінің әсерінен), ылғалды
атмосфералық жауын-шашында немесе су буында еріген күйде де жүруі мүмкін.
Орман алабында орманды емес жермен салыстырғанда ауаны тазарту
интенсивтілігі 20—30 есе жоғары болады. Ауа жоғары дәрежеде шаңданган
кезде, 1 га орман жылына 50—60 т шаңды сіңіріп, тұнбаға түсіре алады. Танап
қорғайтын орман белдеуі ауаны топырақтық жел эрозиясының өнімдерінен
тазартуында осы эффект колданылады.
Орман шуды кемітеді, дыбыстың таралу қашыктығын
төмендетеді. Өсімдіктердің ластаушыларды нейтралдауы мен олардың
өсімдіктердің тіршілік қызметіне зиянды әсер етуі қатар жүреді.
1.5 Ормандардың климаттық жане метеорологиялық қызметі.
Ормандар метеорологиялық факторларға да әсер етеді. Олар атмосфералық
құбылыстарға әсер ете отырып, өзіне тән ерекше ортасын түзеді.
Метеорологиялық көрсеткіштердің өзгеруі орманнан тыс жерлерге де таралады.
Осы қасиетіне байланысты ормандарды топырақты, егіс танабын, жолдарды,
тұрғылықты жерлерді қорғауда пайдаланылады.
Орман мен ашық жерлердегі ауаның температурасы мен ылғалдығы арасында
айтарлықтай айырмашылықтар жоқ. Тек жазда ашық ауа райы кезінде ғана
ормандарда 2—5°С төмен болуы мүмкін. Орташа алғанда жазда орманда 1—2°С
ғана салқын. Қыста орманда едәуір жылы болады.
Ормандар күн радиациясына көп әсер етеді. Ашық жердегі күн радиациясын
100% деп алсақ, онда орманның жарық сүйгіш өсімдіктер (қарағай, қайың және
т.б.) белдеуіне 10—15%, ал көлеңке сүйгіш ағаш түрлерінен тұратын
(шырша, самырсын) орман белдеуіне тек 3—5% гана жарық түседі.
Орманда ауа мен топырактың жоғары қабатында ылғалдылың жоғары болады.
Орман астындағы топырақтың терең кабаттары болса, шөптесін өсімдіктер
бірлестігімен салыстырғанда құрғак.
Орман өзінен алшақ жатқан жерлерге де әсер етеді. Орман белдеуінің
шекаралас жатқан территорияларға әсер ету дәрежесі ағаштардың биіктігіне,
тығыздығына байланысты.
Адамдар ерте кездердің өзінде өзен суының және құдықтағы судың
деңгейінің ормандардың болуына тәуелді екенін байқаған. Әсіресе,
XIX ғасырдың аяғы мен XX ғасырдың басында ормандар мен су
мәселесіне көп көңіл бөліне бастады. Орман грунт
суларымен қоректендіреді. Олар беттік су ағысының көп мөлшерін
жер астына өткізеді. Грунт сулары өзендерді қоректендіре
отырып, олардағы су деңгейінің кыс пен жазда жоғары
болуын камтамасыз етеді. Көктемде және жаздың жауын кезінде
өзендерге су ормансыз жерлерден беттік ағыс бойынша келеді. Бүл
судың топырақ эрозиясының өнімі мен басқа да агенттермен
ластануына әкеледі.
Ормандардың грунт суларын арттырьш, беттік ағысты кемітуінің негізгі
себебі, ондағы топырақтың су өткізгіштігінің жақсы болуына (жабық
қабатымен, тамырлармен қопсытылған) және оның бетіне ылгалдың біртекті
түсуіне байланысты.
Ормандар күшті экожүйе ретінде өздігінен тазару мен техногенездің
бұзушы күштеріне қарсы түру кабілетінің жоғары болуымен сипатталады.
Орман экожүйелерін ластанған суларды тазарту үшін де колданады. Ені 30
м орман белдеуі арқылы өткен суда аммоний тұздарының мөлшері 5 есе аз, SO2
— 6 еседен астам, фосфор мен калий 10 есе кеміген.
Орман экожүйелері судың бактериалдық және физикалық қасиеттеріне
қолайлы әсер етеді. Eгic танабынан альшған жауын суының коли-индексі (1 л
судагы ішек таякшасынын саны) 18-ге тен, ал 45 метрлік орман белдеуі арқылы
өткенде 9-ға дейін кеміген. Судың мөлдірлігі 5 есе артқан.
Орман кесілгенде, оның су қорғау және басқа да қасиеттері жойылады.
Екінші реттік сукцессия нәтижесінде орман қалпына келсе, бұл қасиет те
қалпына келеді.

2-ТАРАУ. ОРМАН РЕСУРСТАРЫН ТИІМДІ ПАЙДАЛАНУ
2.1 Орман ресурстарын тиімді пайдалану мәселесі

Ормандардың қоршаған ортаны тазарту функциясы, олардың зақымдануымен,
тұрақғылығының төмендесуімен, жойылумен байланысты. Ормандардық
зақымдануынын жалпы заңдьшықтары мен одан қоргау іс-шаралары төмендегідей:
1. Ормандардың зақымдануы күкіртті ангидрид пен оның
туындыларымен (күкірттің триоксиді, күкірт қышқылы) ластанудан
болады. Сонымен қатар азот тотықтары, фтор, хлор,
фотохимиялық смог өнімдері де айтарлықтай зиянды әсер етеді.
2. Улы заттар өсімдіктерге не қүрғақ тұнбалар түрінде,
не қышқылдық жауын шашынға айналғанда әсер етеді. Ең
алдымен ассимиляциялаушы аппарат зақымданады (жабьш ұлпалары,
хлорофилл, клеткалың кұрылымдарға әсер етеді). Сонымен қатар
токсиканттар, әсіресе қышқылдық жауын түрінде, өсімдіктердің әр
түрлі бөліктерінен биогендік және басқа да заттардың
сілтіленуі, топырақтың қышқылдануы, тамыр жүйесінің улануы мен
бұзылуы арқылы әсер етеді. Жер асты мүшелеріне минералдар мен қосылыстардан
(саз) токсиканттардың әсерінен бөлініп шығатьш алюминий күшті уландырушылық
әсер етеді. (Альцгеймер ауыруы).
3. Улы заттардың өсімдіктерге әсері баяу (созылмалы) улану немесе күюі
түріндегі күшті зақымданулар түрінде болуы мүмкін. Ормандардың жойылуы да
баяу (сиректену және толық ыдырау) немесе бірден (катастрофа) болуы мүмкін.
4 Улануға және жойылуға көбіне қылқан жапырақты ормандар ұшырайды. Бүл
қүбылыстың себебі — үзақ өмір сүретін (5—7 жыл) қылқанның улануы. Сондықтан
қылңан жапырақты ағаштардың зақымдануының ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Орман қорын құқықтық қорғау
Орман қорын қорғау саласындағы мемлекеттік органдардың қызметі және олардың құзыреті
Аңшылық шаруашылығындағы табиғат қорғау ісі
Орман қорын пайдалану мен қорғау саласындағы мемлекеттік басқару
«Қазақстан Республикасының экологиялық құқығы» пәнінің оқу-әдістемелік кешені
Орман шаруашылығы
Экологиялық құқықтың қоғамдағы ролі
Орман қорын қорғау, кешенді пайдалану мәселелер
«Қазақстан Республикасының экологиялық құқығы» пәні бойынша оқу-әдістемелік кешені
Алымдар мен төлемақы түрлері және оларды есептеу мен төлеу тәртібі
Пәндер