Клеткааралық қосылыстар

1. Клеткааралық қосылыстар жалпы шолу
2. Клеткааралық байланыстар.
3. Жай клеткааралық байланыстар.
a) Демосомалар
b) Саңылау тәрізді байланыс немесе нексустар
c) Синапстық байланы
4. Клеткааралық мембраналар
Пайдаланған әдебиеттер

Клеткалар бір-бірімен жанасқан кезде олардың плазмалеммалары өзара байланысқа түседі. Бұл байланыстар кезінде клеткааралық косылыстар түзіледі (13-сурет). Клеткааралық қосылыстар эмбриональды даму барысында көпжасушалы ағзалардың және ұлпалардың түзілуі кезінде пайда болады. Клеткааралық қосылыстар қарапайым және күрделі деп бөлінеді. Қарапайым қосылыстар кезінде көршілес клеткалардың плазмалеммасы тіс тәрізді өсінділер береді. Бір клетканың осындай тісшесі екінші клетканың тісшелерінің арасына барып қадалады (тісшелі қосылыс) немесе өзара байланысқан интердигитациялар, яғни, саусақты қосылыстар түзеді. Көршілес клеткалардың аралығында әрдайым 15-20 нм клетка аралық кеңістік болады. Күрделі қосылыстар өз ретінде адгезиялы, тұйықтағыш және өткізгіш деп бөлінеді. Адгезиялы қосылыстарға десмосома, жартылай десмосома және тіркестік белдігі (таспа тәрізді десмосома) жатады. Десмосома көршілес плазмалеммаларға қатысты, өзара 25 нм-дей клеткааралық кеңістікпен бөлініп, гликопротеин тәрізді жұқа фибрилді затпен толтырылған екі электронды тығыз бөлшектерден тұрады. Десмосома пластинкаларының цитоплазмаға қараған беттеріне, шаш шпилькаларына ұқсас кератин тонофиламенттері жабысады. Сондай-ақ, клеткааралық кеңістік арқылы екі пластинканы байланыстыратын клетка аралық талшықтар өтеді.
Жартылай десмосома – тонофиламенттері бар бір пластинкадан тұрады, клетканы базальді мембранаға қосады. Тіркестік белдігі немесе таспа тәрізді десмосома – клетканың апикальды бөлімінің жанынан клетканың барлық бетін жауып тұратын “таспа”. Талшықты затпен толтырылған клеткааралық кеңістіктің ені шамамен 15-20 нм. “Таспаның” цитоплазмалық беті тығыздалған және актинді филаменттердің жиырғыш шоғымен бекітілген.
Тығыз қосылыстар немесе бекіту зоналары клетканың апикальды беті арқылы ені 0,5-0,6 мкм белдік тәрізді өтеді.

1. Гистология және эмбриология негіздері/Мұхит Нұрышев/28-29, 34-35 беттер
2. Цитология, эмбриология және гистология/ Ж.О.Аяпова/ 8-9 беттер.

Пән: Медицина
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министірлігі
Семей мемлекеттік педагогикалық институты
Жаратылыстану факультеті

СӨЖ
Тақырыбы: Клеткааралық қосылыстар

Орындаған: .
Тексерген: .

Семей қаласы 2011
Жоспар
1. Клеткааралық қосылыстар жалпы шолу
2. Клеткааралық байланыстар.
3. Жай клеткааралық байланыстар.
a) Демосомалар
b) Саңылау тәрізді байланыс немесе нексустар
c) Синапстық байланы
4. Клеткааралық мембраналар

Клеткааралық қосылыстар
Клеткалар бір-бірімен жанасқан кезде олардың плазмалеммалары өзара байланысқа түседі. Бұл байланыстар кезінде клеткааралық косылыстар түзіледі (13-сурет). Клеткааралық қосылыстар эмбриональды даму барысында көпжасушалы ағзалардың және ұлпалардың түзілуі кезінде пайда болады. Клеткааралық қосылыстар қарапайым және күрделі деп бөлінеді. Қарапайым қосылыстар кезінде көршілес клеткалардың плазмалеммасы тіс тәрізді өсінділер береді. Бір клетканың осындай тісшесі екінші клетканың тісшелерінің арасына барып қадалады (тісшелі қосылыс) немесе өзара байланысқан интердигитациялар, яғни, саусақты қосылыстар түзеді. Көршілес клеткалардың аралығында әрдайым 15-20 нм клетка аралық кеңістік болады. Күрделі қосылыстар өз ретінде адгезиялы, тұйықтағыш және өткізгіш деп бөлінеді. Адгезиялы қосылыстарға десмосома, жартылай десмосома және тіркестік белдігі (таспа тәрізді десмосома) жатады. Десмосома көршілес плазмалеммаларға қатысты, өзара 25 нм-дей клеткааралық кеңістікпен бөлініп, гликопротеин тәрізді жұқа фибрилді затпен толтырылған екі электронды тығыз бөлшектерден тұрады. Десмосома пластинкаларының цитоплазмаға қараған беттеріне, шаш шпилькаларына ұқсас кератин тонофиламенттері жабысады. Сондай-ақ, клеткааралық кеңістік арқылы екі пластинканы байланыстыратын клетка аралық талшықтар өтеді.
Жартылай десмосома - тонофиламенттері бар бір пластинкадан тұрады, клетканы базальді мембранаға қосады. Тіркестік белдігі немесе таспа тәрізді десмосома - клетканың апикальды бөлімінің жанынан клетканың барлық бетін жауып тұратын "таспа". Талшықты затпен толтырылған клеткааралық кеңістіктің ені шамамен 15-20 нм. "Таспаның" цитоплазмалық беті тығыздалған және актинді филаменттердің жиырғыш шоғымен бекітілген.
Тығыз қосылыстар немесе бекіту зоналары клетканың апикальды беті арқылы ені 0,5-0,6 мкм белдік тәрізді өтеді. Тығыз қосылыстар кезінде көршілес клеткалардың плазмалеммаларының арасында клеткааралық кеңістік пен гликокаликс мүлдем болмайды. Екі мембрананың ақуыз молекулалары өзара байланыстар жасайды, сондықтан тығыз қосылыстар арқылы молекулалар өте алмайды. Бір жасушаның плазмалеммасында эллипс пішінді ақуыз бөлшектерімен жасалған мембрананың ішкі моноқабатында орналасқан айдаршалар торы болады. Өткізгіш қосылыстарға нексус немесе саңылаулы байланыс және синапс жатады. Олар арқылы бір клеткадан екіншісіне суда ерігіш кіші молекулалар өтеді. Осындай байланыстармен адамдар мен жануарлардың көпшілік клеткалары біріккен. Нексус қосылысы кезінде көршілес екі клеткалардың плазмалеммасының арасында ені 2-4 нм кеңістік болады. Екі плазмалемма өзара әрқайсысы 6 ақуыз суббірліктерден құрылған пішіндері 9 нм қуыс гексагональді ақуыз құрылымдары - коннексондар арқылы байланысады.
Клеткааралық байланыстар.
Көп клеткалы жануарлар организімдерінің органдары мен ұлпаларының құрамындағы клеткалардың өзара байланысы клеткааралық байлныстар деп аталатын күрделі арнаулы құрылымдар құрайды.
Клкткааралық байланыстардың бірнеше түрлерін ажыратуға болады: жай клеткааралық байланыс (құлып және саусақ тәрізді байланыстар), демосомалық тығыз байланыстар, лента тәрізді десмосомалар, саңылау тәрізді байланыс.
Жай клеткааралық байланыстар.
Қабат құрайтын клеткалар ерекше құрылымдарды құрамастан өзара байланысады. Бұрынғы клеткалардың байланысы жай байланыс арқылы қамтамасыз етіледі. Екі клетканың плазмалемаларының арасында 15-20нм клеткааралық кеңістік болады. Жай байланыстан басқа клеткаларды өзара байланыстырып бекітетін арнаулы құралдар болады. Ол құлып деп аталатын құрылым. Бұл әдісте бір клетканың мамбранасының ойысына тегіс байланыс эпителиалдық ұлпалар да көп кездеседі.
Тығыз байланыс. Екі көршілес клеткалардың плазмалық мембраналары мейлінше жақындап, бір-біріне жабысып қалыңдығы 2-3нм бір жалпы қабат құрайды. Байланыстың бұл аймағы макромолекулалар мен иондар өткізбейді. Тығыз байланыс клетканың апикальдық жиегінде болады.
Демосомалар - эпителиалдық клеткалардың көбіне тән. Демосома арақашықтықтары 30-50мкм екі көршілес клеткалардың плазмалық мамбраналардың диаметірі 0,5 мкм - дей екі дөңгелек немесе сопақша учаскілерінен түзілген. Мембрананың астында клетканың ішінде орналасқан тонофибрилалар бекитін тығыз пластинка болады. Клеткааралық кеңістікте кейде цементтеуші зат байқалады. Тонофибрилалар тірек қызметін атқарады. Көпшілік жағдайда жанасатын клеткалардың демосомалары бір-біріне тығыз беттеспейді, арасында сұйық ағатын клеткааралық кеңістік болады. Электронды микроскопта демосома аймағы көршілес клеткалардың плазмалық мембраналарында орналасқан кұңгірт ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.