Қоршаған ортаның химиялық ластануы



ЖОСПАР:

1. Қоршаған ортаның ластануы

2. Көміртегі оксиді және монооксид

3. "Озонның жұқаруы"

4. Азот оксидтері

5. "Смог"

6. Фотохимиялық тұман.
Қоршаған ортаның химиялық ластануы.

Адамдардың шаруашылық қызметі қазіргі кезде биосфераның ластаушылардың негізгі көзі болып отыр. Табиғи ортаға күн сайын, сағат сайын өнеркәсіптің газ тәріздес, сұйық және қатты қалдықтары түсіп отырады.
Осы қалдықтардағы әр түрлі химиялық заттар ауаға, суға және топыраққа түсіп, бір трофикалық екіншісіне өте отырып, соңынан адам организіміне келіп түседі.
Бүкіл жер шарында осы ластаушы заттардың түспеген жері жоқ деп айтуға болады. Тіпті ешқандай өнеркәсіп орындары жоқ Антарктиданы алайық. Бұл жерде адамдар кішігірім ғылыми станцияларда тұрып, ғылыми бақылаулар ғана жасайды. Ғаламдар осы заманғы өнеркәсіптердің әр түрлі улы заттарын осы Антарктидан тапқан. Олар бұл жерге басқа жер-лерден ауа ағындарымен келіп түскен.
Табиғи ортаны ластаушы заттар әр түрлі болып келеді. Ол заттар өз табиғатына, шоғырлануына және адам организміне әсер ету уақытына қарай әр түрлі жағымсыз нәтижелер туғызады. Осындай заттардың қысқа мерзімде болса да адамға әсері адамның басын айналдырады, құсқысын келтіреді, тамағын жыбырлатып, жөтелтеді. Егер де адам организміне осындай улы заттар көп мөлшерде әсер етсе, қатты уланып есінен танады, тіптен өліп кетуі де мүмкін. Ондай улы заттарға ірі өнеркәсіптік қалалардың үстіне желсіз күндері жиналған қара түтіндер немесе өнеркәсіптік кәсіпорындардың қалдықтары мысал бола алады. Электр станциялары, түрлі-түсті металл өндіретін зауыттар, химиялық және мұнайды қайта өңдейтін кәсіпорындар атмосфераға түтін шығаратын үлкен мұржалар арқылы көптеген адам организміне зиянды улы заттарды ауаға шығарады.
Қазіргі кезде ауаны ластайтын улы заттардың 150- ден астамы белгілі. Бұл заттар ауада күн сәулесінің әсерімен бір-бірімен реакцияға түсіп, жаңа қосындылар түзеді.
Өнеркәсібі дамыған елдерде ауаны ластаушы улы заттың бірі күкірттің қос тотығы коксхимия зауыттарымен, тау- кен өндіру және целлюлоза- қағаз өнеркәсіптерінің жұмысы нәтижесінде ауаға шығарылады. Олар ауада ылғалдың әсерінен күкірт қышқылына айналады. Құрамында күкірт қышқылы бар тұман немесе ылғалды ауа адамның, жануарлардың тыныс жолдарының кілегей қабаттарына, терісіне әсер етеді және өсімдік те көп зардап шегеді. Ауадағы күкірт сутек адам организмін улап қана қоймайды, сонымен қатар адамдардың жүйке ауруларын туғызады.
Ауадағы фторлы сутек өте улы. Азық- түліктің құрамындағы фторлы сутек адамды, жануарларды құстырып өте жаман ауру туғызады. Хлорлы сутек пластмасса қалдықтарын жаққанда пайда болады. Осы газбен тыныс алғанда адамның жолдарының кілегейлі қабығын зақымдап, өкпенің ісік ауруын туғызады.
Қоңыр көмірдің жағудың нәтижесінде ауаға күл бөлініп шығады. Ол ауыл шаруашылығы мен орман өсімдіктеріне әсер етеді. Әсіресе, көкөніс, жеміс-жидек өсімдіктеріне де зиян тигізеді. Ластанған өсімдікпен қоректенген жануарлардың, адамдардың организмдерінде физиологиялық өзгерістер болады.
Цемент зауыттарынан шыққан цемент шаңдары топыраққа калий, кальций, магний элементтерінің көбейуіне себеп болады. Ал фосфор зауытына жақын жерлерде фосфордың мөлшері көбейеді. Құрамында мырыш пен қорғасын бар металлургия зауытының қалдықтары да өте улы әсер етеді. Осындай улы заттар жиналған өсімдік пен адам не жануар қоректенгенде олардың денсаулығына қауіп төнуі мүмкін.
Организмнің осы улы заттарға төзімділігі әр адамның өзінің жеке басының гигиенасына байланысты, ең алдымен денсаулығы, жасы мен жынысына байланысты болып келеді.
Аталған улы заттарға балалар, қарт адамдар және денсаулығы нашар ауру адамдар өте сезімтал келеді.
Улы заттар адам организміне біртіндеп жүйелі түрде жинала берсе, онда созылмалы улануға ұшырайды. Оның басты белгілері- адамның тез шаршағыштығы немесе үнемі шаршап тұратыны, сезімі ұйқы басуы немесе ұйқысының қашуы, бейжайлақ, ұмытшақтық, көңіл- күйінің тез өзгеруі, зейінінің төмендеуі. Улы заттар адамдардың қан айналым мүшелеріне, жүйке жүйесіне, бауырына әр түрлі әсер етеді. Улы химиялық қосылыстар адамның әрбір органдарының созылмалы
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР:

1."Экология және табиғатты тиімді пайдалану"
(Ә.Бейсенова, А.Самақова, Т.Есполов, Ж.Шілдебаев)

2."Экология"
(Г.Оспанова, Г.Бозшатаева)

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ
ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ.

РЕФЕРАТ

Тақырыбы:
ҚОРШАҒАН ОРТАНЫҢ ХИМИЯЛЫҚ
ЛАСТАНУЫ.

Оқытушы:
Студент:
Мамандығы:

ЖОСПАР:

1. Қоршаған ортаның ластануы

2. Көміртегі оксиді және монооксид

3. "Озонның жұқаруы"

4. Азот оксидтері

5. "Смог"

6. Фотохимиялық тұман.

Қоршаған ортаның химиялық ластануы.

Адамдардың шаруашылық қызметі қазіргі кезде биосфераның
ластаушылардың негізгі көзі болып отыр. Табиғи ортаға күн сайын, сағат
сайын өнеркәсіптің газ тәріздес, сұйық және қатты қалдықтары түсіп отырады.
Осы қалдықтардағы әр түрлі химиялық заттар ауаға, суға және
топыраққа түсіп, бір трофикалық екіншісіне өте отырып, соңынан адам
организіміне келіп түседі.
Бүкіл жер шарында осы ластаушы заттардың түспеген жері жоқ деп
айтуға болады. Тіпті ешқандай өнеркәсіп орындары жоқ Антарктиданы алайық.
Бұл жерде адамдар кішігірім ғылыми станцияларда тұрып, ғылыми бақылаулар
ғана жасайды. Ғаламдар осы заманғы өнеркәсіптердің әр түрлі улы заттарын
осы Антарктидан тапқан. Олар бұл жерге басқа жер-лерден ауа ағындарымен
келіп түскен.
Табиғи ортаны ластаушы заттар әр түрлі болып келеді. Ол заттар өз
табиғатына, шоғырлануына және адам организміне әсер ету уақытына қарай әр
түрлі жағымсыз нәтижелер туғызады. Осындай заттардың қысқа мерзімде болса
да адамға әсері адамның басын айналдырады, құсқысын
келтіреді, тамағын жыбырлатып, жөтелтеді. Егер де адам организміне осындай
улы заттар көп мөлшерде әсер етсе, қатты уланып есінен танады, тіптен өліп
кетуі де мүмкін. Ондай улы заттарға ірі өнеркәсіптік қалалардың үстіне
желсіз күндері жиналған қара түтіндер немесе өнеркәсіптік кәсіпорындардың
қалдықтары мысал бола алады. Электр станциялары, түрлі-түсті металл
өндіретін зауыттар, химиялық және мұнайды қайта өңдейтін кәсіпорындар
атмосфераға түтін шығаратын үлкен мұржалар арқылы көптеген адам организміне
зиянды улы заттарды ауаға шығарады.
Қазіргі кезде ауаны ластайтын улы заттардың 150- ден астамы белгілі.
Бұл заттар ауада күн сәулесінің әсерімен бір-бірімен реакцияға түсіп, жаңа
қосындылар түзеді.
Өнеркәсібі дамыған елдерде ауаны ластаушы улы заттың бірі күкірттің
қос тотығы коксхимия зауыттарымен, тау- кен өндіру және целлюлоза- қағаз
өнеркәсіптерінің жұмысы нәтижесінде ауаға шығарылады. Олар ауада ылғалдың
әсерінен күкірт қышқылына айналады. Құрамында күкірт қышқылы бар тұман
немесе ылғалды ауа адамның, жануарлардың тыныс жолдарының кілегей
қабаттарына, терісіне әсер етеді және өсімдік те көп зардап шегеді. Ауадағы
күкірт сутек адам организмін улап қана қоймайды, сонымен қатар адамдардың
жүйке ауруларын туғызады.
Ауадағы фторлы сутек өте улы. Азық- түліктің құрамындағы фторлы
сутек адамды, жануарларды құстырып өте жаман ауру туғызады. Хлорлы сутек
пластмасса қалдықтарын жаққанда пайда болады. Осы газбен тыныс алғанда
адамның жолдарының кілегейлі қабығын зақымдап, өкпенің ісік ауруын
туғызады.
Қоңыр көмірдің жағудың нәтижесінде ауаға күл бөлініп шығады. Ол ауыл
шаруашылығы мен орман өсімдіктеріне әсер етеді. Әсіресе, көкөніс, жеміс-
жидек өсімдіктеріне де зиян тигізеді. Ластанған өсімдікпен қоректенген
жануарлардың, адамдардың организмдерінде физиологиялық өзгерістер болады.
Цемент зауыттарынан шыққан цемент шаңдары топыраққа калий, кальций,
магний элементтерінің көбейуіне себеп болады. Ал фосфор зауытына жақын
жерлерде фосфордың мөлшері көбейеді. Құрамында мырыш пен қорғасын бар
металлургия зауытының қалдықтары да өте улы әсер етеді. Осындай улы заттар
жиналған өсімдік пен адам не жануар қоректенгенде олардың денсаулығына
қауіп төнуі мүмкін.
Организмнің осы улы заттарға төзімділігі әр адамның өзінің жеке
басының гигиенасына байланысты, ең алдымен денсаулығы, жасы мен жынысына
байланысты болып келеді.
Аталған улы заттарға балалар, қарт адамдар және денсаулығы нашар ауру
адамдар өте сезімтал келеді.
Улы заттар адам организміне біртіндеп жүйелі түрде жинала берсе, онда
созылмалы улануға ұшырайды. Оның басты белгілері- адамның тез шаршағыштығы
немесе үнемі шаршап тұратыны, сезімі ұйқы басуы немесе ұйқысының қашуы,
бейжайлақ, ұмытшақтық, көңіл- күйінің тез өзгеруі, зейінінің төмендеуі.
Улы заттар адамдардың қан айналым мүшелеріне, жүйке жүйесіне, бауырына әр
түрлі әсер етеді. Улы химиялық қосылыстар адамның әрбір органдарының
созылмалы қабынуына, жүйке жүесінің өзгеруіне, адам ұрығының дамуына, жас
нәрестенің ауру болып тууына әкеліп соғады.
Дәрігерлер адамдардың әр түрлі аллергиялық аурулары, өкпе демікпесі,
қатерлі ісік ауруларының болуы сол аймақтың экологиялық жағдайымен тығыз
байланысты екнін анықтап отыр. Сонымен қатар, хром, никель, берилий,
бензопирин, асбест, түрлі улы химикаттар сияқты тағы басқа өнеркәсіп
қалдықтары- канцерогендік эаттар болып табылады. Олардың адамдарда қатерлі
ісік ауруларын туғызатындығы анықталды. Егер өткен ғасырда балалардың
қатерлі ісік аурулары сирек болса, қазір балалардың арасында ол ауру өте
жиі кездесіп отырады. Ал химиялық заттармен ластану нәтижесінде бұрын
кездеспеген жаңа аурулар пайда болуда.
Адам денсаулығына зиян келтіретін улы химиялық заттардың қатарына
темекі мен есірткі заттары да жатады. Темекі түтінінің құрамына 4 мыңға
жуық химиялық заттар кіреді, олардың көбі улы заттар. Олардың 40-қа жуығы
қатерлі ісік ауруын туғызады. Темекінің уы сонымен қатар қолқаның созылмалы
ауруын туғызады, сол себептен де темекі шегетіндер жиі жөтеледі. Темекі
шегетін ата- аналардың жаңа туған нәрестелерінің организмдерінде улы газ
сәби бойындағы қан құрамында бірнеше сағатқа дейін болады. Есірткі заттары
да қолқа, өкпенің қатерлі ісік ауруларын туғызады. Көптеген органикалық
еріткіштер: авиациялық бензин, желім бензин, эфир, еріткіштер мен
аэрозольдар буланып ауаға көтеріледі. Егер осы заттардың буы көп мөлшерде
организмге түссе жүйкені, миды, асқазанды және өкпенің ауруын туғызады.
Кейде ол өлімге де әкеліп соғуы мүмкін.
Ендігі жерде біз қоршаған ортаның қазіргі заманның нақты
проблемаларына тоқталамыз.
Қазіргі кезде бізді қоршаған ортаның ластаушы көздерін төмендегідей
топқа бөлеміз:
1. Физикалық ластану – радиактивті заттар, электромагнитті толқындар,
жылу, шулар және тербелістер.
2. Химиялық ластану – көміртегі өнімдері, күкірт, көмірсулар, шайынды
сулар, пестицидтер, гербицидтер, фторлы қосылыстар, ауыр металдар,
аэрозолдар.
3. Биологиялық ластану – ауру қоздырғыш бактериялар мен вирустар,
құрттар, қарапайымдылар, шектен тыс көбейіп зиян келтіретін жәндіктер.
4. Эстетикалық зиян – табиғаттың қайталанбас сұлу ландшафтарының
бүлінуі, орман- тоғайлардың жоғалуы, т.б.
Биосферадағы ластану процесін 3 кезеңге бөлеміз:
- ластаушы заттардың тарлуы;
- ластағыштардың биомассаға енуі;
- ластағыш заттардың биологиялық топтануы немесе қорлануы.
Адам баласының организмі жоғарыдағы ластаушы заттарды қабылдаған
кезде белгілі бір деңгейге дейін ғана көтере алады. Ал, зиянды заттардың
одан әрі организмде көбейе түсуі денсаулықты бұзып, ауруға шалдықтырады.
Қоршаған ортаның химиялық ластануының кейбір ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Қоршаған ортаның, атмосфераның ластануы
Топыраққа антропогендік әсер ету. Топырақтың ластануы туралы түсінік
Химиялық ластану. Полигон және қоршаған орта
Биосфераның ластануы туралы ақпарат
Табиғи ресурстардың классификациясы Кейбір қоршаған ортаны ластаушы заттардың тірі организмдерге әсері туралы ақпарат
Биосфераның ластануы
Қоршаған ортаның химиялық, радияциялық және биологиялық ластануы
Табиғи ластану
Табиғи ортаның антропогенді ластануының биоиндикациялау бағдарламаларымен жумыс жасау
Қоршаған ортаның радиациялық және радиоактивті ластануы
Пәндер