Жасушадағы зат алмасу
Жасуша өзінің тіршілік етуінде сыртқы ортамен ақуыз, май, көмірсулар сініріп, сыртқы ортаға көміркышкыл газын, су, несеп қышқылын және т.б. қалдықтарды шығарады. Зат алмасу екі түрлі қызмет атқарады:
1. жасушанын кұрылыс материалымен қамтамасыз етеді;
2. энергиямен қамтамасыз етеді.
Жасушанын кұрылыс материалымен қамтамасыз ету пластикалық алмасу - ассимиляция (грек тілінен "пластикос" - жапсырылған) деп аталады. Ассимиляция дегеніміз барлық органикалық заттардан жасушаның денесі, мебранасы, органоидтары қалыптасып, олар жасушаның көбеюіне жұмсалады. Жасуша ақуыздары молекулаларыньщ өмірінің ұзақтығы 2-3 сағатган бірнеше күнге созылады. Олар синтезделген молекулалармен ауыстырылады. Пластикалық алмасу әрқашан энергия сіңірумен өтеді.
Жасушаны энергиямен қамтамасыз ететін процесс - энергетикалық алмасу немесе диссимиляция дегеніміз жасушадағы энергиясы көп заттардың ыдырауы нәтижесінде энергия белінетін химиялық реакциялар жиынтығы. Мысалы, крахмалдың глюкозаға, ал оның көмірқышқыл газына және суға ыдырауы. Сондай-ақ ақуыздардың амин қышқылдарына, нуклейн кышкылдарының нуклеотидтерген ыдырау.
Пластикалық алмасу энергетикалық алмасумен өзара үздіксі? байланыста болады. Пластикалық алмасу реакцияларының бәрі де энергия жұмсауды қажет етсе, энергетикалық алмасу реакциялары жүзеге асуы үшін ферменттер синтезделіп отыруы керек.
Пластикалық алмасу. Акуыздардың биосннтезі дегеніміз амин қышқылдарынан бірігіп, қосылуы арқылы күрделі ақуыз полимерін жасау.
Бұл процесс жасуша иитоплазмасындағы органоид - рибосомаларда РНК-І ның қатысуымен, сонымен қатар ядродағы ДНК-ның қадағалауымен жүреді.
50-жылдары жасушадағы ақуыздың бірінші реттік құрылымы туралы информация ДНК молекуласындаболатыны анықталды. Ақуыздың бірінші реттік кұрылымының информаииясы кесіндісін ген деп атайды. ДНК молекуласы жүздеген гендерден кұралады. Ақуыздын бірінші реттік құрылымы туралы ДНК молекуласында жазылған информацияны білу үшін ДНК-кодесін анықтау керек. ДНК-кодесі дегеніміз амин қышқылдарының әрқайсысына сәйкес келетін нуклеотидтердің үйлесімділігі. Қазіргі кезде ДНК кодесі толық шешіліп амин қышқылдарының әрқайсысына бола алтын үш нуклеотид - триплет кұрылымы анықталды.
1. жасушанын кұрылыс материалымен қамтамасыз етеді;
2. энергиямен қамтамасыз етеді.
Жасушанын кұрылыс материалымен қамтамасыз ету пластикалық алмасу - ассимиляция (грек тілінен "пластикос" - жапсырылған) деп аталады. Ассимиляция дегеніміз барлық органикалық заттардан жасушаның денесі, мебранасы, органоидтары қалыптасып, олар жасушаның көбеюіне жұмсалады. Жасуша ақуыздары молекулаларыньщ өмірінің ұзақтығы 2-3 сағатган бірнеше күнге созылады. Олар синтезделген молекулалармен ауыстырылады. Пластикалық алмасу әрқашан энергия сіңірумен өтеді.
Жасушаны энергиямен қамтамасыз ететін процесс - энергетикалық алмасу немесе диссимиляция дегеніміз жасушадағы энергиясы көп заттардың ыдырауы нәтижесінде энергия белінетін химиялық реакциялар жиынтығы. Мысалы, крахмалдың глюкозаға, ал оның көмірқышқыл газына және суға ыдырауы. Сондай-ақ ақуыздардың амин қышқылдарына, нуклейн кышкылдарының нуклеотидтерген ыдырау.
Пластикалық алмасу энергетикалық алмасумен өзара үздіксі? байланыста болады. Пластикалық алмасу реакцияларының бәрі де энергия жұмсауды қажет етсе, энергетикалық алмасу реакциялары жүзеге асуы үшін ферменттер синтезделіп отыруы керек.
Пластикалық алмасу. Акуыздардың биосннтезі дегеніміз амин қышқылдарынан бірігіп, қосылуы арқылы күрделі ақуыз полимерін жасау.
Бұл процесс жасуша иитоплазмасындағы органоид - рибосомаларда РНК-І ның қатысуымен, сонымен қатар ядродағы ДНК-ның қадағалауымен жүреді.
50-жылдары жасушадағы ақуыздың бірінші реттік құрылымы туралы информация ДНК молекуласындаболатыны анықталды. Ақуыздың бірінші реттік кұрылымының информаииясы кесіндісін ген деп атайды. ДНК молекуласы жүздеген гендерден кұралады. Ақуыздын бірінші реттік құрылымы туралы ДНК молекуласында жазылған информацияны білу үшін ДНК-кодесін анықтау керек. ДНК-кодесі дегеніміз амин қышқылдарының әрқайсысына сәйкес келетін нуклеотидтердің үйлесімділігі. Қазіргі кезде ДНК кодесі толық шешіліп амин қышқылдарының әрқайсысына бола алтын үш нуклеотид - триплет кұрылымы анықталды.
Жасушадағы зат алмасу
Жасуша өзінің тіршілік етуінде сыртқы ортамен ақуыз, май, көмірсулар
сініріп, сыртқы ортаға көміркышкыл газын, су, несеп қышқылын және т.б.
қалдықтарды шығарады. Зат алмасу екі түрлі қызмет атқарады:
1. жасушанын кұрылыс материалымен қамтамасыз етеді;
2. энергиямен қамтамасыз етеді.
Жасушанын кұрылыс материалымен қамтамасыз ету пластикалық алмасу -
ассимиляция (грек тілінен "пластикос" - жапсырылған) деп аталады.
Ассимиляция дегеніміз барлық органикалық заттардан жасушаның денесі,
мебранасы, органоидтары қалыптасып, олар жасушаның көбеюіне жұмсалады.
Жасуша ақуыздары молекулаларыньщ өмірінің ұзақтығы 2-3 сағатган бірнеше
күнге созылады. Олар синтезделген молекулалармен ауыстырылады. Пластикалық
алмасу әрқашан энергия сіңірумен өтеді.
Жасушаны энергиямен қамтамасыз ететін процесс - энергетикалық алмасу
немесе диссимиляция дегеніміз жасушадағы энергиясы көп заттардың ыдырауы
нәтижесінде энергия белінетін химиялық реакциялар жиынтығы. Мысалы,
крахмалдың глюкозаға, ал оның көмірқышқыл газына және суға ыдырауы. Сондай-
ақ ақуыздардың амин қышқылдарына, нуклейн кышкылдарының нуклеотидтерген
ыдырау.
Пластикалық алмасу энергетикалық алмасумен өзара үздіксі? байланыста
болады. Пластикалық алмасу реакцияларының бәрі де энергия жұмсауды қажет
етсе, энергетикалық алмасу реакциялары жүзеге асуы үшін ферменттер
синтезделіп отыруы керек.
Пластикалық алмасу. Акуыздардың биосннтезі дегеніміз амин
қышқылдарынан бірігіп, қосылуы арқылы күрделі ақуыз полимерін жасау.
Бұл процесс жасуша иитоплазмасындағы органоид - рибосомаларда РНК-І ның
қатысуымен, сонымен қатар ядродағы ДНК-ның қадағалауымен жүреді.
50-жылдары жасушадағы ақуыздың бірінші реттік құрылымы туралы
информация ДНК молекуласындаболатыны анықталды. Ақуыздың бірінші реттік
кұрылымының информаииясы кесіндісін ген деп атайды. ДНК молекуласы жүздеген
гендерден кұралады. Ақуыздын бірінші реттік құрылымы туралы ДНК
молекуласында жазылған информацияны білу үшін ДНК-кодесін анықтау керек.
ДНК-кодесі дегеніміз амин қышқылдарының әрқайсысына сәйкес келетін
нуклеотидтердің үйлесімділігі. Қазіргі кезде ДНК кодесі толық шешіліп амин
қышқылдарының әрқайсысына бола алтын үш нуклеотид - триплет кұрылымы
анықталды. ДНК кодесіне амин қышқылдары бір триплетте емес, кейде бірнеше -
үш, төрт, бес, алты триплеттен коделенеді екен. Мысалы, серин амин
қышкылының ДНК кодесі АГА, АГТ, АГЦ, ТУА, ГУГ болып келетін алты триплетен
тұрады. Коденің мұндай қасиеті оның ұзақ сақталуына және тұқым қуалау
информациясын беруде маңызы зор. Ақуыз синтезі ДНК - РНК - ақуыз схемасы
арқылы жүреді. Акпараттық РНК синтезі жасушаның ядросына ДНК-ның бір
тізбегінің белгілі-бір бөлігін көшіріп жазу арқылы жүреді. Атап айтқанда,
ДНК-ның бір тізбегіндегі әрбір нуклеотидтің қарсысында РНК-ның
комплементтік нуклеотиді тұрады. РНҚ ядродағы ДНҚ-дан синтезделуге тиісті
акуыздын құрылымы туралы ақпаратты нуклеотидтерді комтілементгік негізге
сәйкес көшіріп жазып алады. Мысалы, Цднк- қарсысында Г, Аднк-ның қарсысында
У Гның қарсысында Црнк тағы басқа болып жазылады. Осындай комплеметарлық
принцппен жазылудың нәтижесінде а-РНҚ-ның тізбекшесі ДНҚ "тізбегінің
көшірмесі болып шығады. Бұл әрекет транскрипция (латынша. Транскрипцио -
көшіріп жазу ) деп аталады. Сонымен транскрипция дегеніміз ДНК тізбегінің
белгілі-бір бөлігінің дәл көшірмесін синтездеу, яғни транскрипция
нәтижесінде ядродағы нуклеотидтерден а-РНК молекуласы синтезделеді.
Синтезделген а-РНК молекуласы ДНК тізбегінен арнаулы ферменттер қатысуымен
ажыратылып, ақуыз синтезделінетін орынға, яғни рибосомаға жететкзіледі.
Ақуыз сиитезіне РНК-ның екінші бір түрі - т-РНК қатысады. Ол бір
ілетінде аминакцил комплексі болады. Ол өздеріне сәйкес 20 амин
қышқылдарымен байланыса алады. т-РНК екінші шетінде үш нуклеотидтен
құралған антикодан болады. Антикодан а-РНК триплетіне комплементарлы
байланысып, генетикалық кодеге сәйкес амин қышқылын рибосомаға жеткізеді.
Рибосома ішінде бір мезгілде а-РНК екі триплелті ғана болады.
Рибосома а-РНК бойымен бір бағытта ғана жылжиды. Ақуыз молекуласы
рибосоманың үлкен бөлігінде синтезделінеді. Амин қышқылдарымен байланысқан
т-РНК молекуласы рибосомадағы а-РНК молекуласындағы триплетке сәйкес
антикодонымен қосылады. Рибосома а-РНК бойымен бір триплет алға жылжиды.
Екінші кодеге жана амин қышқылымен байланысқан жаңа т-РНК қосылады. Енді
бірінші және екінші т-РНК амин қышқылдары пептидті байланыспен жалғасып,
дипептид кұрайды. Бірінші т-РНК мен амин қышқылы байланысып үзіп, т-РНК
босайды. Рибосома тағы бір триплет алға жылжиды. Үішнші кодеге амин
қышқылмен байланысқан жаңа т-РНК келіп қосылады. Енді екінші және үшінші
амин қышқылдары қосылып трипепед құрайды. Трипептид екінші т-РНК-мен
байланысын үзеді де, ол босайды. Осылайша толық полипептид екінші
синтезделгенше жалғаса береді. А-РНК молекуласының ұзындығына сәйкес
рибосомалар орналасады. Барлығы бірдей ақуыз молекуласын синтездейді.
Осылайша жалғасқан процесс нәтижесінде полипептид тізбек құрылады. А-РНК
қаншама ұлын болса, оның бойындағы генетикалық информация соншалық көп
болады. Демек рибосома а-РНК бойымен неғұрлым ұзағырақ жылжыса, ақуыз
молекуласы соғұрлым көбірек кұрастырылады. Рибосома а-РНК-ның шетіне барып
жеткенде ақуыз синтезі аяқталады. Рибосома түзілген ақуызбен коса а-РНК-дан
ажырайды. Бұдан кейін синтезделінген акуыз молекуласы эндоплазмалық торға
түседі. Ал рибосама басқа а-РНК байланысып, басқа ақуыз түзуге оралады,
өйткені ол ақуыздын қандай түрі болса да синтездей алады, себебі акуыздың
сипаты а-РНК-ның матрицасына тәуелді болады.
Фотосинтез процесі нәтижесінде кұн энергиясы синтезделген коректік
заттар құрамына еніп, бейорганикалық және энергиясы аз көміртегі оксиді мен
су су молекуласынан күрделі әрі энергиясы мол органикалық қосылыстар
түзеді. Фотосинтез арқылы энергия жинайтын ағзаларды автотрофтар ("авто"
өзі, "трофики" көректену) дейді. Автотрофты ағзалар энергия көзі ретінде
өздері синтездеген қоректік заттарды пайдаланады. Ал өзі бейорганикалық
қосылыстардан қоректік заттар синтездей алмайтын ағзаларды гетеротрофтылар
("гетеро" түрлі) дейді. Қоректік заттардың энергия алу үшін оны отгегімен
байланыстыру арқылы көміртегі оксидіне жэне ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Жасуша өзінің тіршілік етуінде сыртқы ортамен ақуыз, май, көмірсулар
сініріп, сыртқы ортаға көміркышкыл газын, су, несеп қышқылын және т.б.
қалдықтарды шығарады. Зат алмасу екі түрлі қызмет атқарады:
1. жасушанын кұрылыс материалымен қамтамасыз етеді;
2. энергиямен қамтамасыз етеді.
Жасушанын кұрылыс материалымен қамтамасыз ету пластикалық алмасу -
ассимиляция (грек тілінен "пластикос" - жапсырылған) деп аталады.
Ассимиляция дегеніміз барлық органикалық заттардан жасушаның денесі,
мебранасы, органоидтары қалыптасып, олар жасушаның көбеюіне жұмсалады.
Жасуша ақуыздары молекулаларыньщ өмірінің ұзақтығы 2-3 сағатган бірнеше
күнге созылады. Олар синтезделген молекулалармен ауыстырылады. Пластикалық
алмасу әрқашан энергия сіңірумен өтеді.
Жасушаны энергиямен қамтамасыз ететін процесс - энергетикалық алмасу
немесе диссимиляция дегеніміз жасушадағы энергиясы көп заттардың ыдырауы
нәтижесінде энергия белінетін химиялық реакциялар жиынтығы. Мысалы,
крахмалдың глюкозаға, ал оның көмірқышқыл газына және суға ыдырауы. Сондай-
ақ ақуыздардың амин қышқылдарына, нуклейн кышкылдарының нуклеотидтерген
ыдырау.
Пластикалық алмасу энергетикалық алмасумен өзара үздіксі? байланыста
болады. Пластикалық алмасу реакцияларының бәрі де энергия жұмсауды қажет
етсе, энергетикалық алмасу реакциялары жүзеге асуы үшін ферменттер
синтезделіп отыруы керек.
Пластикалық алмасу. Акуыздардың биосннтезі дегеніміз амин
қышқылдарынан бірігіп, қосылуы арқылы күрделі ақуыз полимерін жасау.
Бұл процесс жасуша иитоплазмасындағы органоид - рибосомаларда РНК-І ның
қатысуымен, сонымен қатар ядродағы ДНК-ның қадағалауымен жүреді.
50-жылдары жасушадағы ақуыздың бірінші реттік құрылымы туралы
информация ДНК молекуласындаболатыны анықталды. Ақуыздың бірінші реттік
кұрылымының информаииясы кесіндісін ген деп атайды. ДНК молекуласы жүздеген
гендерден кұралады. Ақуыздын бірінші реттік құрылымы туралы ДНК
молекуласында жазылған информацияны білу үшін ДНК-кодесін анықтау керек.
ДНК-кодесі дегеніміз амин қышқылдарының әрқайсысына сәйкес келетін
нуклеотидтердің үйлесімділігі. Қазіргі кезде ДНК кодесі толық шешіліп амин
қышқылдарының әрқайсысына бола алтын үш нуклеотид - триплет кұрылымы
анықталды. ДНК кодесіне амин қышқылдары бір триплетте емес, кейде бірнеше -
үш, төрт, бес, алты триплеттен коделенеді екен. Мысалы, серин амин
қышкылының ДНК кодесі АГА, АГТ, АГЦ, ТУА, ГУГ болып келетін алты триплетен
тұрады. Коденің мұндай қасиеті оның ұзақ сақталуына және тұқым қуалау
информациясын беруде маңызы зор. Ақуыз синтезі ДНК - РНК - ақуыз схемасы
арқылы жүреді. Акпараттық РНК синтезі жасушаның ядросына ДНК-ның бір
тізбегінің белгілі-бір бөлігін көшіріп жазу арқылы жүреді. Атап айтқанда,
ДНК-ның бір тізбегіндегі әрбір нуклеотидтің қарсысында РНК-ның
комплементтік нуклеотиді тұрады. РНҚ ядродағы ДНҚ-дан синтезделуге тиісті
акуыздын құрылымы туралы ақпаратты нуклеотидтерді комтілементгік негізге
сәйкес көшіріп жазып алады. Мысалы, Цднк- қарсысында Г, Аднк-ның қарсысында
У Гның қарсысында Црнк тағы басқа болып жазылады. Осындай комплеметарлық
принцппен жазылудың нәтижесінде а-РНҚ-ның тізбекшесі ДНҚ "тізбегінің
көшірмесі болып шығады. Бұл әрекет транскрипция (латынша. Транскрипцио -
көшіріп жазу ) деп аталады. Сонымен транскрипция дегеніміз ДНК тізбегінің
белгілі-бір бөлігінің дәл көшірмесін синтездеу, яғни транскрипция
нәтижесінде ядродағы нуклеотидтерден а-РНК молекуласы синтезделеді.
Синтезделген а-РНК молекуласы ДНК тізбегінен арнаулы ферменттер қатысуымен
ажыратылып, ақуыз синтезделінетін орынға, яғни рибосомаға жететкзіледі.
Ақуыз сиитезіне РНК-ның екінші бір түрі - т-РНК қатысады. Ол бір
ілетінде аминакцил комплексі болады. Ол өздеріне сәйкес 20 амин
қышқылдарымен байланыса алады. т-РНК екінші шетінде үш нуклеотидтен
құралған антикодан болады. Антикодан а-РНК триплетіне комплементарлы
байланысып, генетикалық кодеге сәйкес амин қышқылын рибосомаға жеткізеді.
Рибосома ішінде бір мезгілде а-РНК екі триплелті ғана болады.
Рибосома а-РНК бойымен бір бағытта ғана жылжиды. Ақуыз молекуласы
рибосоманың үлкен бөлігінде синтезделінеді. Амин қышқылдарымен байланысқан
т-РНК молекуласы рибосомадағы а-РНК молекуласындағы триплетке сәйкес
антикодонымен қосылады. Рибосома а-РНК бойымен бір триплет алға жылжиды.
Екінші кодеге жана амин қышқылымен байланысқан жаңа т-РНК қосылады. Енді
бірінші және екінші т-РНК амин қышқылдары пептидті байланыспен жалғасып,
дипептид кұрайды. Бірінші т-РНК мен амин қышқылы байланысып үзіп, т-РНК
босайды. Рибосома тағы бір триплет алға жылжиды. Үішнші кодеге амин
қышқылмен байланысқан жаңа т-РНК келіп қосылады. Енді екінші және үшінші
амин қышқылдары қосылып трипепед құрайды. Трипептид екінші т-РНК-мен
байланысын үзеді де, ол босайды. Осылайша толық полипептид екінші
синтезделгенше жалғаса береді. А-РНК молекуласының ұзындығына сәйкес
рибосомалар орналасады. Барлығы бірдей ақуыз молекуласын синтездейді.
Осылайша жалғасқан процесс нәтижесінде полипептид тізбек құрылады. А-РНК
қаншама ұлын болса, оның бойындағы генетикалық информация соншалық көп
болады. Демек рибосома а-РНК бойымен неғұрлым ұзағырақ жылжыса, ақуыз
молекуласы соғұрлым көбірек кұрастырылады. Рибосома а-РНК-ның шетіне барып
жеткенде ақуыз синтезі аяқталады. Рибосома түзілген ақуызбен коса а-РНК-дан
ажырайды. Бұдан кейін синтезделінген акуыз молекуласы эндоплазмалық торға
түседі. Ал рибосама басқа а-РНК байланысып, басқа ақуыз түзуге оралады,
өйткені ол ақуыздын қандай түрі болса да синтездей алады, себебі акуыздың
сипаты а-РНК-ның матрицасына тәуелді болады.
Фотосинтез процесі нәтижесінде кұн энергиясы синтезделген коректік
заттар құрамына еніп, бейорганикалық және энергиясы аз көміртегі оксиді мен
су су молекуласынан күрделі әрі энергиясы мол органикалық қосылыстар
түзеді. Фотосинтез арқылы энергия жинайтын ағзаларды автотрофтар ("авто"
өзі, "трофики" көректену) дейді. Автотрофты ағзалар энергия көзі ретінде
өздері синтездеген қоректік заттарды пайдаланады. Ал өзі бейорганикалық
қосылыстардан қоректік заттар синтездей алмайтын ағзаларды гетеротрофтылар
("гетеро" түрлі) дейді. Қоректік заттардың энергия алу үшін оны отгегімен
байланыстыру арқылы көміртегі оксидіне жэне ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz