Кеңестік дәуірде Қазақстан соттарының шешімдерін қайта қарау институттары

1917 жылдың 25 қазанында Ресейде жаңа өкімет Кеңестер өкіметі жарияланды.
Осы кезеңде сот жүйесіндегі институттар, сондай-ақ сот шешімдерін қайта қарау мәселелері шешімін қалай тапты дегенге келер болсақ, Кеңес өкіметі өзінің сот құрылысы және сот өндірісі саласындағы жұмысын, ең алдымен ескі сот аппаратын жойып, жаңа өкіметтің тапабы мен мүратына сай келетін жаңа сот жүйесін құруға бағыттағанын атап өткеніміз жөн. Осы бағытта жасалған алғашқы кадам 1917 жылы «Сот туралы» №1 декреттің қабылдануымен басталды. Міне, осы декрет арқылы революцияға дейінгі қолданыста болған ескі сот жүйесін таратудың негізі қалан-ған еді. Сондай-ақ, осы және кейін қабылданған сот туралы №2 және №3 декреттер арқылы сот шешімдерін қайта қараудыңжалғыз нысаны— кассация белгіленді.
«Сот туралы» №1 декрет революцияға дейінгі сот институттарын, соның ішінде апелляцияны да жоюмен қатар жаңа сот жүйесін бекітті. Ол жергілікті соттардан және революциялық трибуналдардан құралды.
1918 жылдың 7 наурызында жарияланған «Сот туралы» №2 декретте апелляциялық өндіріске рұқсат етілмейтіндігі және сот шешімдерін қайта қараудың жалғыз нысаны кассация екендігі нақтылана түсіп, бірінші рет үкімнің күшін жоюға негіз болатын жайттар атап көрсетілді.
1918 жылдың 20 шілдесінде қабылданған «Сот туралы» №3 декрет негізінен «Сот туралы» № 1 және №2 декреттердін ережелерін толықтырып, кассациялық өндіріске қатысты нормаларды нақтылап берді. Осы декретке сәйкес сот шешімінде 500 рубльге дейін ақшалай өтем алуға және 7 күнге дейін бас бостандығынан айыруға жаза тағайындалған істер бойын-ша кассацияға рұқсат етілмеді.
Осы жерде Кеңес екіметінің сот туралы №1, №2, №3 декреттері соттардыңжаңа жүйесін енгізгенмен, алайда, 1917 жылға дейін Қазақстан аумағында қол-даныста болған билер және қазылар соты туралы мәселеге ешқандай да назар аудармағанын атап өткеніміз жөн.
Билер сотына байланысты кеңестер алғашқы кезде олардың билігін шектеу, іс-әрекеттерін қатаң бақылауда ұстау саясатын ұстанғанды. Билер соты аралық сот ретінде танылды. Яғни, тараптар даулы мәселені шешу үшін өздері қалаған, өздері сенім артқан кез келген биге шағымдануга ерікті болды. Бидің шешіміне қанағаттанбаған тарап жергілікті халық сотына жүгіну құқығын иемденді. Билер мемлекеттің есебіне жаткызылмады, сондықтан оларға сот салығын («билік») алуға тыйым салынды.
Кеңестік екіметтің басты мақсаты, біртіндеп билер сотын жойып, олардың орнын кеңестік соттармен алмастыру еді.
1918 жылдың 21 наурызы мен 3 сәуірі аралығында Орынбор қаласында Жеңестердің Торғай облыстық" съезі еткізіліп, ол Қазақстанда Кеңес екіметін әрмен қарай орнықтыра түсуде үлкен рол атқарды.