Өнім өндіруді оптимизациялау
Өнім өндіруді оптимизациялау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..2
• Курстық жұмыс мақсаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .2
• Курстық жұмыс құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .2
• “Food Master” компаниясына сипаттама ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
1 . ТАРАУ
1.1. Өнім өндіруді оптимизациялауды талдаудың ақпараттық жүйесін тұрғызуды негіздеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
1) Өндірісті басқарудың жалпы сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
2) Өнім өндіруді оптимизациялау жүйесін жүзеге асырушы ұйымдық құрылымдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .15
1.2. Өндірісті басқарудың ақпараттық жүйесін тұрғызудың мақсаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16
1.3. Ақпараттық жүйеге қойылатын талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ...17
1) Ақпараттық жүйенің құрылымына қойылатын талаптар ... ... ... ... ... .18
2) Ақпараттық жүйенің ресурстарына қойылатын талаптар ... ... ... ... ... 19
1.4. Ақпараттық жүйенің концептуалдық сызба нұсқасы ... ... ... ... ... 25
2 . ТАРАУ
2.1. Мәселенің қойылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...27
2.2. Кіріс ақпараты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..29
2.3. Шығыс ақпараты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..29
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 31
Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...32
• Курстық жұмыс мақсаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .2
• Курстық жұмыс құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .2
• “Food Master” компаниясына сипаттама ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
1 . ТАРАУ
1.1. Өнім өндіруді оптимизациялауды талдаудың ақпараттық жүйесін тұрғызуды негіздеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
1) Өндірісті басқарудың жалпы сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
2) Өнім өндіруді оптимизациялау жүйесін жүзеге асырушы ұйымдық құрылымдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .15
1.2. Өндірісті басқарудың ақпараттық жүйесін тұрғызудың мақсаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16
1.3. Ақпараттық жүйеге қойылатын талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ...17
1) Ақпараттық жүйенің құрылымына қойылатын талаптар ... ... ... ... ... .18
2) Ақпараттық жүйенің ресурстарына қойылатын талаптар ... ... ... ... ... 19
1.4. Ақпараттық жүйенің концептуалдық сызба нұсқасы ... ... ... ... ... 25
2 . ТАРАУ
2.1. Мәселенің қойылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...27
2.2. Кіріс ақпараты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..29
2.3. Шығыс ақпараты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..29
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 31
Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...32
Менің курстық жұмысымның тақырыбы - «Өнім өндіруді оптимизациялау» ақпараттық жүйесін тұрғызу. Өнімнің өзіндік құны— бұл өндіріске және өткізуге кететін ақшалай түрдегі шығындар. Бүкіл айналадағы дүниеден оның үш компонентін: өлі табиғатты, тірі табиғатты және адам қоғамын бөліп көрсетуге болады. Мұның өзі басқару процестерін былайша ірі көлемде саралуға мүмкіндік береді: өлі табиғаттағыбасқару процестері техникалық жүйелер (техникалық жүйелерді басқару), Ф.Энгельс еңбек құралдарын басқаруға «заттарды басқару» деген анықтама берген;
Курстық жұмыстың мақсаты – қазіргі ХХI ғасыр техника және технология ғасыры болғандықтан, өнім өндіру жүйесін автоматтандыру болып табылады. Яғни өнім өндірудің мәнін ашып көрсету, біздің еліміздегі өндірістік қызметтерді жетілдірудің мүмкін болатын жолдарын анықтау және ақпараттық жүйесін құру болып табылады
• Курстық жұмысымың құрылымы .
Жалпы курстық жұмыс үш тарау кіріспе, негізгі бөлім, қорытынды және пайдаланған әдебиеттер тізімінен тұрады. Курстық жұмыстың бірінші тарауында, теориялық бөлімінде, пәндік облыстағы сипаттамасы берілген, яғни өндіріс, өндірісті басқару түсініктері кіргізіледі. Бұл бөлімде өндірістік қызмет көрсетудің ақпарат жүйесінің бағыты және оны құру мақсаты негізделген, ақпарат жүйесінің құрылымының талаптары анықталған, ақпарат жүйесінің ресурстарының талаптары қалыптастырылған: ақпараттық, программалық, техникалық, ұйымдастырушылық қамтамасыздандыру, ақпаратты қорғау талаптары, ақпарат жүйесінің қаржылық тәуекелділігін болжаудың концептуалды сызбасы жасалған.
Негізгі бөлім деп аталған екінші тарауда, осы ақпарат жүйесі бойынша жасалған жобалық шешімдер қарастырылған:
– Қолдану саласын талдау.
– «Өндірістік құрылым және оның түрлері»
– «Өндірістік құрылымның негізгі көрсеткіштері және оларды жетілдірудің жолдары»
– «Өндірістік процестерді үйымдастырудың негізгі принциптері»
– «Өндіріс шығындарын жіктеу»
– Ақпарат жүйесің тұрғызу мақсаты.
– Ақпараттық жабдықтау ресурстарына қойылатын талаптар
– Ақпараттық жабдықтау құрылымына қойылатын талаптар
– Концептуалды схемасы.
– Кіріс және шығыс ақпараты.
Курстық жұмыстың мақсаты – қазіргі ХХI ғасыр техника және технология ғасыры болғандықтан, өнім өндіру жүйесін автоматтандыру болып табылады. Яғни өнім өндірудің мәнін ашып көрсету, біздің еліміздегі өндірістік қызметтерді жетілдірудің мүмкін болатын жолдарын анықтау және ақпараттық жүйесін құру болып табылады
• Курстық жұмысымың құрылымы .
Жалпы курстық жұмыс үш тарау кіріспе, негізгі бөлім, қорытынды және пайдаланған әдебиеттер тізімінен тұрады. Курстық жұмыстың бірінші тарауында, теориялық бөлімінде, пәндік облыстағы сипаттамасы берілген, яғни өндіріс, өндірісті басқару түсініктері кіргізіледі. Бұл бөлімде өндірістік қызмет көрсетудің ақпарат жүйесінің бағыты және оны құру мақсаты негізделген, ақпарат жүйесінің құрылымының талаптары анықталған, ақпарат жүйесінің ресурстарының талаптары қалыптастырылған: ақпараттық, программалық, техникалық, ұйымдастырушылық қамтамасыздандыру, ақпаратты қорғау талаптары, ақпарат жүйесінің қаржылық тәуекелділігін болжаудың концептуалды сызбасы жасалған.
Негізгі бөлім деп аталған екінші тарауда, осы ақпарат жүйесі бойынша жасалған жобалық шешімдер қарастырылған:
– Қолдану саласын талдау.
– «Өндірістік құрылым және оның түрлері»
– «Өндірістік құрылымның негізгі көрсеткіштері және оларды жетілдірудің жолдары»
– «Өндірістік процестерді үйымдастырудың негізгі принциптері»
– «Өндіріс шығындарын жіктеу»
– Ақпарат жүйесің тұрғызу мақсаты.
– Ақпараттық жабдықтау ресурстарына қойылатын талаптар
– Ақпараттық жабдықтау құрылымына қойылатын талаптар
– Концептуалды схемасы.
– Кіріс және шығыс ақпараты.
1. Конституция Республики Казахстан.- Алматы.-1995.
2. Бралиева Н.Б., Байшоланова Қ.С. Гагарина Н.Л. ''Бизнестегі ақпарат жүйелері'', Алматы: Ротапринт КазГАУ, 1994. – 6,6 б.б.
3. Бралиева Н.Б., Байшоланова Қ.С. Гагарина Н.Л. ''Экономикадағы ақпарат жүйелері'', Алматы: НҰР, 2001. – 6. б.б.
4. Бралиева Н.Б., Байбөлекова Л.А., Балашов Қ.Т. ''Ақпараттық менеджмент негізі''.- Алматы: Экономика, 2001.- 5,8 б.б.
5. Программа Информатизации Казахской ССР на 1991-1995 годы и на период до 2005 года (Постановление Кабинета Министров Казахской ССР №474 от 18 августа 1991 года).
6. Постановление Правительства Республики Казахстан № 492 от 4 апреля 2000 года «О развитии единого информационного пространства в Республике Казахстан и создание ЗАО «Национальные информационные технологии»
7. Вендров А.М. Проектирование программного обеспечения ЭИС. – М.: Финансы и статистика, 2000
8. Дейт К.Дж. Введение в системы баз данных.- Киев, 1998
9. Диго С.М. Проектирование и использование баз данных. – М.: Финансы и статистика, 1995
15.Бухгалтерские информационные системы: Учебное пособие/ Тулегенов Э.Т., Бралиева Н.Б., Л.А. Стороженко, И.А. Матвеева. – Алматы: Экономика,1999. – 120 с.
10. Диго С.М. Проектирование баз данных: Учебник. – М.:Финансы и статистика, 1998. – 216 с.
11. Кәсіпорын эконгомикасы — Мейірбеков А.Қ., Әлімбетов Қ.Ә. – Алматы «Экономика» 2003.
2. Бралиева Н.Б., Байшоланова Қ.С. Гагарина Н.Л. ''Бизнестегі ақпарат жүйелері'', Алматы: Ротапринт КазГАУ, 1994. – 6,6 б.б.
3. Бралиева Н.Б., Байшоланова Қ.С. Гагарина Н.Л. ''Экономикадағы ақпарат жүйелері'', Алматы: НҰР, 2001. – 6. б.б.
4. Бралиева Н.Б., Байбөлекова Л.А., Балашов Қ.Т. ''Ақпараттық менеджмент негізі''.- Алматы: Экономика, 2001.- 5,8 б.б.
5. Программа Информатизации Казахской ССР на 1991-1995 годы и на период до 2005 года (Постановление Кабинета Министров Казахской ССР №474 от 18 августа 1991 года).
6. Постановление Правительства Республики Казахстан № 492 от 4 апреля 2000 года «О развитии единого информационного пространства в Республике Казахстан и создание ЗАО «Национальные информационные технологии»
7. Вендров А.М. Проектирование программного обеспечения ЭИС. – М.: Финансы и статистика, 2000
8. Дейт К.Дж. Введение в системы баз данных.- Киев, 1998
9. Диго С.М. Проектирование и использование баз данных. – М.: Финансы и статистика, 1995
15.Бухгалтерские информационные системы: Учебное пособие/ Тулегенов Э.Т., Бралиева Н.Б., Л.А. Стороженко, И.А. Матвеева. – Алматы: Экономика,1999. – 120 с.
10. Диго С.М. Проектирование баз данных: Учебник. – М.:Финансы и статистика, 1998. – 216 с.
11. Кәсіпорын эконгомикасы — Мейірбеков А.Қ., Әлімбетов Қ.Ә. – Алматы «Экономика» 2003.
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ
ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Тұрар Рысқұлов атындағы Қазақ Экономикалық Университеті
Қолданбалы информатика
кафедрасы
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Өнім өндіруді оптимизациялау
Тексерген: аға оқытушы
Қайнарбаева Г.Б.
Орындаған:
Байбекова Н.К.
ИЭ факультеті
ЭАЖ мамандығы
204а – топ
Алматы 2007
Мазмұны:
Кіріспе
Өнім өндіруді
оптимизациялау ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ..2
• Курстық жұмыс
мақсаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2
• Курстық жұмыс
құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..2
• “Food Master” компаниясына
сипаттама ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... .3
1 – ТАРАУ
1. Өнім өндіруді оптимизациялауды талдаудың ақпараттық жүйесін
тұрғызуды
негіздеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... .9
1) Өндірісті басқарудың жалпы
сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
2) Өнім өндіруді оптимизациялау жүйесін жүзеге асырушы ұйымдық
құрылымдар ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... 15
1.2. Өндірісті басқарудың ақпараттық жүйесін тұрғызудың
мақсаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..16
1.3. Ақпараттық жүйеге қойылатын
талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17
1) Ақпараттық жүйенің құрылымына қойылатын
талаптар ... ... ... ... ... .18
2) Ақпараттық жүйенің ресурстарына қойылатын
талаптар ... ... ... ... ... 19
1.4. Ақпараттық жүйенің концептуалдық сызба
нұсқасы ... ... ... ... ... 25
2 – ТАРАУ
2.1. Мәселенің
қойылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...27
2.2. Кіріс
ақпараты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ..29
2.3. Шығыс
ақпараты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ..29
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .31
Қолданылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...32
Кіріспе
Менің курстық жұмысымның тақырыбы - Өнім өндіруді оптимизациялау
ақпараттық жүйесін тұрғызу. Өнімнің өзіндік құны— бұл өндіріске және
өткізуге кететін ақшалай түрдегі шығындар. Бүкіл айналадағы дүниеден оның
үш компонентін: өлі табиғатты, тірі табиғатты және адам қоғамын бөліп
көрсетуге болады. Мұның өзі басқару процестерін былайша ірі көлемде
саралуға мүмкіндік береді: өлі табиғаттағыбасқару процестері техникалық
жүйелер (техникалық жүйелерді басқару), Ф.Энгельс еңбек құралдарын
басқаруға заттарды басқару деген анықтама берген;
Курстық жұмыстың мақсаты – қазіргі ХХI ғасыр техника және
технология ғасыры болғандықтан, өнім өндіру жүйесін автоматтандыру болып
табылады. Яғни өнім өндірудің мәнін ашып көрсету, біздің еліміздегі
өндірістік қызметтерді жетілдірудің мүмкін болатын жолдарын анықтау және
ақпараттық жүйесін құру болып табылады
• Курстық жұмысымың құрылымы .
Жалпы курстық жұмыс үш тарау кіріспе, негізгі бөлім, қорытынды
және пайдаланған әдебиеттер тізімінен тұрады. Курстық жұмыстың бірінші
тарауында, теориялық бөлімінде, пәндік облыстағы сипаттамасы берілген, яғни
өндіріс, өндірісті басқару түсініктері кіргізіледі. Бұл бөлімде өндірістік
қызмет көрсетудің ақпарат жүйесінің бағыты және оны құру мақсаты
негізделген, ақпарат жүйесінің құрылымының талаптары анықталған, ақпарат
жүйесінің ресурстарының талаптары қалыптастырылған: ақпараттық,
программалық, техникалық, ұйымдастырушылық қамтамасыздандыру, ақпаратты
қорғау талаптары, ақпарат жүйесінің қаржылық тәуекелділігін болжаудың
концептуалды сызбасы жасалған.
Негізгі бөлім деп аталған екінші тарауда, осы ақпарат жүйесі бойынша
жасалған жобалық шешімдер қарастырылған:
– Қолдану саласын талдау.
– Өндірістік құрылым және оның түрлері
– Өндірістік құрылымның негізгі көрсеткіштері және оларды
жетілдірудің жолдары
– Өндірістік процестерді үйымдастырудың негізгі принциптері
– Өндіріс шығындарын жіктеу
– Ақпарат жүйесің тұрғызу мақсаты.
– Ақпараттық жабдықтау ресурстарына қойылатын талаптар
– Ақпараттық жабдықтау құрылымына қойылатын талаптар
– Концептуалды схемасы.
– Кіріс және шығыс ақпараты.
“Food Master” компаниясына сипаттама
ФудМастер Компаниясының тарихы 1995 жылдан бастауын алады. Дәл сол кезде
жас кәсіпкерлерді “неліктен сүт өніміне соншама бай Қазақстан өңірінде
йогурт атаулы керемет өнім жайлы білмейді”деген ой мазалады. Дәл сол
кездері. ФудМастер Есік қаласындағы сүт зауытының цехын жалға алып, өте
дәмді, үлкен стақандарға салынған “Crystal Lake” йогуртын өндіре бастады.
Йогурт өнімінің нарықта сәттілікпен өткенін байқаған кәсіпкерлер , ендігі
кезекте бүкіл “сүт саласын” игеруге батыл бел буды. ФудМастер Компаниясы
қазақстандық нарықта алдыңғы қатардағы орынды алуды көздеді.Есік сүт
зауытындағы алғашқы жетістіктер Қазақстанда сүт өнімімен айналысу пайдалы
болатындығына көз жеткізді. Жыл сайын республиканың әр түрлі аумақтарындағы
Компания меншігіндегі зауыттар саны өсті.Бүгінгі таңда Компанияның
меншігіне 6 зауыт және 1 сүт – тауарлық ферма кіреді.
ФудМастер Компаниясы Жамбыл, Алматы, Оңтүстік Қазақстан және Ақмола
облыстарында сүт қабылдау торабын ұйымдастырды. Мұндай жеке меншік орындар
шведтік сүт қабылдаушы резервуарлар мен алынған сүттің экспресс – анализін
өткізуге арналған жабдықтармен жарақталды. Шаруаларға көлікпен, сондай –ақ
бұзауларды сатып алуға кредит беру сияқты шаралар ұйымдастырды, ал қарыз
сүтпен қайтарылды. Осылай сүт зауыттарына сүт ағуы басталды. Уақыт өте келе
шикізаттың тек сапалы болуына қол жеткізілді.Компанияның үнемі өсіп
отырған жылдық айналымы 2001жылы 24055 млн. АҚШ долларын құрайды.Ұлт
денсаулығы, салауатты өмір салты.Біз Қазақстанға аса қажетті ақылды,
білімді, рухы және дені сау азаматтарды қолдап, қостау үшін нарыққа
келдік.Дұрыс және сапалы тамақтану осы бағыттың ажырамас бөлігі.Біз
бүлдіршіндердің қолындағы болашақты аялаймыз.Жаңашылдық, динамикалық және
бейімділікті басшылыққа алу.Біздің алдымызда өндірісті жақсарту және
тұтынушыларға аса пайдалы, сенімге тұрарлық сапалы өнім сату міндеттері
тұр.
Біз әрқашан ізденудеміз. Біз адал іскерлік пен дұрыс бәсекені қолдаймыз.Біз
еркін нарық экономикасының принциптерін ұстанамыз.Біз үшін сапа идеал болып
табылады.Біз қоғамның пікірін құрмет тұтамыз.
Компания өнімінің өндірілген жеріне қарамастан, әрқашан сапа стандарттарына
сәйкес болады.ФудМастер - өз ісінің шебері.
Компанияның басты құндылығы және қозғаушы күші – біздің қызметкерлеріміз.
Білікті маман қадірлеуге, еңбегінің материалдық және моральдық бағалануына
тұрарлық. ФудМастер Компаниясы әр қызметкердің көмегімен жұмыс істеуде.
Қызметкерлер Компанияның мәселелерін шешуге өз үлестерін қосады, ал
Компания кез келген қызметкерді көтермелейді, көмектеседі. Біз шығармашылық
пен жаңа бастамаларды жоғары бағалаймыз. Бізге қызметкер жеке тұлға ретінде
маңызды, оның шығармашылық әлеуетінің ашылуына және тұрақты еңбек етуіне,
оған қоса маман ретінде өсуіне барлық жағдай жасаймыз.
Шешім қабылдаудағы жауапкершілік – Компанияның ең негізгі
құндылықтарының бірі: өндірістегі қиын жағдайларда және адамдармен қарым –
қатынасуда жауапкершілікті түсіну. Жұмыс істеудің ұжымдық – корпоративтік
принципі әрқашан сақталады. Ымырадағы ұжым оның жеке алғандағы әрбір
мүшесіне қарағанда үлкен жетістіктерге жетеді.
Бір – бірімізді қолдап, әріптестеріміздің сәттіліктеріне қуана отырып біз
беделді де, тиімді компанияға айналамыз.
Сертификациялау бойынша халықаралық орган TUV CERT анықтап, дәлелдеуі
бойынша ААҚ ФудМастер Есік қаласындағы кәсіпорында сүт өнімін өңдеу және
өндіру саласына сапаны(ң) басқару (менеджмент) жүйесін енгізіп,
қолдануда.Бұл сертификат сала лидері - ФудМастер Компаниясына бүкіл
Орталық Азия регионындағы кәсіпорындардың ішіндегі берілген бірінші болып
келеді.
Сәйкес тексеру аудиті өткізілген кейін берілетін ISO 9001 –2000
сертификаты ФудМастер Компаниясының өндірген өнімі де, өндіріс жүйесі мен
менеджменті халықаралық стандарттарға сай екендігін дәлелдейді. Жоғарғы
сапаға тұтынушылар тарапынан сұраныс көбейді, ал сұраныс өз кезегінде
көлемнің өсуі және компанияның тез дамуының шарты болды.
Істі бастамас бұрын өзімізге басты негіздерді анықтадық, олар: Сапа,
Басшылық, Адамдар және Адалдық.
Өнім сипаттамасы
Сүт. (майлылығы 2,5%: қаймағы алынбаған, пастерленген)
Табиғаттың өзі сыйлаған ерекше өнім. Құрамына барлық қажетті компоненттер
бар: белок, майлар, көмірсулар, витаминдер, минералды заттар. Бұл
компоненттердің барлығы дұрыс өзара теңгеррілген, сондықтан толық
қорытылады. Олардың көбісі басқа ешқандай өнімде қайталанбайды – осының
бәрі сүтті ерекше, бірден – бір өнім етеді.
1. Қорабы – тетра – пак – 1литр
2. Қорабы – фин – пак – 1литр
3. Қорабы – тетра – топ – 1литр
4. Піскен сүт – фин – пак – 0,5 литр
Кефир, майлылығы 2,5%:
Жұмсақ дәмді айран сізге күнделікті күш пен әл береді. Ішек микрофлорасын
дұрыс қалыпқа келтіреді, зат алмасуға жақсы әсер етеді, организмнің кедергі
күшін жоғарылатады. Күнделікті айран ішу сізге деніңіз сау, мықты және
әдемі болуға көмектеседі.
1. Қорабы – тетра – пак – 1литр
2. Қорабы – фин – пак –1литр
3. Қорабы – тетра – пак – 0,5 литр
4. Қорабы – тетра – топ – 1 литр
5. Қорабы – тетра – топ – 0,5 литр
6. Қорабы – тетра – пак Био – кефир – 1литр
Қаймақ
Қуантарлық нәзік дәмі, жоғары қоректік қасиеті бар. Денеде тез және
ешқандай жайсыздықсыз қорытылады.
Қаймақ, майлылығы 15%:
1. Қорабы – стақан – 200 гр.
2. Қорабы – стақан (ТЕS) – 200 гр.
3. Қорабы – стақан – 400 гр
4. Қорабы – тера-пак – 500 гр
Қаймақ, майлылығы 20%:
1. Қорабы – стақан – 200 гр.
2. Қорабы – стақан (ТЕS) – 200 гр.
Ряженка
– Майлылығы 3,5%
– қорабы – тетра – пак
– 0,5 литр
Адам денсаулығына жағымды көптеген пайдалы дақылдардан тұратын құрама
ұйытқының қосылуымен піскен, қаймағы алынбаған сүттен жасалады.
Айран сусыны
– Майлылығы -1,4%
ФудМастер компаниясының зертханасында өзіндік ерекше дайындау әдісіне
сәйкес дайындалған сүт өнімі.
Сусынның пайдалы қасиеттері:
– дене салмағын азайту
– қан қысымын қалпына келтіру
– холестерин деңгейін
төмендетеді
– ас қорытуға жақсы әсер етеді
– шөлді қандырады.
Өндіріс сипаттамасы
Біздің клиентіміз өнімнің сапасына және Компанияның барлық тармақтарының
жұмысына қанағаттанауы қажет. Біздің тұтынушымыз күткенінен алданбауы шарт.
Тұтынушының жоғарғы дәрежедегі талабына сай сапалы өнімді өндіру.
“ФудМастер" Компаниясының алғашқы зауыты Алматы облысының Есік
қаласында“ФудМастер – Алматы” кәсіпорны 1995 жылы құрылған. Білікті
мамандар тобы кәсіпорынды нарықта алғашқы орынға шығарды. Тәулік сайын сүт
зауыты 100 тоннаға дейін сүт өндіреді.
Йогурт өндірісі бойынша шағын цехтан басталған Есік зауыты бүгінгі күні
дәстүрлі сүт өнімі қатарын, оған қоса ацидофильді қатық, витаминді сүт,
бифидумбактерин, “БИО” бифидумбактерин дақылдары қосылған өнімдер және т.б.
қазақстандық нарық үшін жаңа сүт тағамдарын өндіруде. Оларды өндіру тек
арнайы құрал – жабдықтарды ғана қажет етіп қоймай, сонымен бірге өндірістің
ерекше мәдениетін талап етеді.
Өткен жылдар бойы кәсіпорын үлкен жетістіктерге жету мақсатында қазіргі
талаптарға сәйкес өзгертіліп тұрды. 2001 жылы қуаттылығы сағатына 50000
литр суға тең болып келетін құрал – саймандар мен түтіктерді жуғыш екі
тізбекті автоматты CIP станциясы орнатылған.
Жоғарғы технологиялық құрал – жабдықтар өнімнің аса сапалы болуын
қамтамасыз етеді. Тек қана 2001-2002 жылдар аралығында Есік сүт зауытын
қайта құру мен модернизациялауға 2 млн. АҚШ доллары жаратылған. Ал қазір
жабдықталуы бойынша бұл зауыт европалық кәсіпорындардан қалыспайды.
“ФудМастер – НС Астана” ЖШС 97 жылдың қаңтар айында пайда болды.
Кәсіпорынның алдында тұрған міндет – Республиканың жаңа астанасын сапалы,
әрі Алматыда кең таралып үлгерген “ФудМастер” сүт тағамдарымен қамтамасыз
ету болды. Негізінен Астананың қалалық сүт зауытының бұрынғы жұмысшыларынан
құралған мамандар тобы тез арада “ФудМастер”өнімінің негізгі ассортиментін
өндіріп, оны өткізе бастады. Тек қана сапасы жоғары сүт тағамдарын өндіру
арқылы және жаңашыл өнімдерді енгізе отырып, кәсіпорын тұтынушылардың
сеніміне кірді. Кәсіпорын мамандарының көбі Еуропа мен Американың жетекші
азық – түлік кәсіпорындарында тәжірибеден өтті.
Кәсіпорын өнімдері: тұтастай сүт өнімі: сүт, кефир, қаймақ, ряженка,
сүзбе, “Пеппи” йогурттық сусыны.
Емдеу және профилактикалық мақсатта қолданылатын өнімдер: BFB, БИО – С,
“БИО” – айран, А+Д сүті.
1998 жылы “ФудМастер ” Компаниясы жеке меншігіне Оңтүстік Қазақстан
облысындағы Көк Саек аулында орналасқан май – ірімшік жасауға маманданған
зауытты алады. 1936 жылдан бері үздіксіз жұмыс істеп, кезінде өнімдері
баршаға мәлім болған зауыт, экономиканың дағдарыс кезеңінде жұмысын толық
тоқтатты. 7 жыл бойы тоқырау жағдайында болған зауыт, “ФудМастер”
Компаниясының келуімен қайта жанданды. Зауыт күніне 30 тонна сүт өңдейді.
Қазақстандық нарықта үлкен сұранысқа ие болған жұмсақ қышқылтым және
балқыған ірімшік, сүзбе өнімдерін шығарады.
1 – ТАРАУ. Теориялық бөлім
1. Қолдану саласына талдау
Қызметтің сипаттамасы
Өндірістің ауқымы, технологиялың процестердің ерекшелігі,
мамандандыру деңгейі, бөлімшелердің құрамы мен саны кәсіпорындардың түрлі
өндірістік құрылымдарын туғызады. Өнеркәсіп кәсіпорындары бөлімшелерінің
негізгі құрылымдары цехтар болып табылады. Алайда кейбір зауыттарды
цехтар өндіріспен ауыстырылады. Мұндай өндірістер бірнеше цехтар негізінде
құрылады.
Өндіріс немесе цех кәіпорынның ұйымдық мүліктік оқшауланған құрылымдық
бөлімшесі болып табылады. Онда дайын өнімнің бір бөлігін дайындайды немесе
өндіріс процесін орындайды. Цех — бұл белгілі бір бейнелерді пайдаланатын
кәсіпорынның оқшауланған бөлімшесі.
Кәсіпорындардың цехтар, учаскелер және басқа да буындары арасындағы өзара
қарым-қатынасы, атап айтқанда, шикізаттар, материалдар, жартылай
фабрикаттар және қызмет көрсетуде цехтар, бөлімдер ережелерімен, сол
сияқты кәсіпорынның бекіткен ережесіне сай нормативтік құжаттармен
реттеледі.
Кәсіпорындарды құру және олардың құрылымдық бөлімшелерінің негізіне
өндірістік процестер жатады. Өнімді өндірумен байланысты кез келген
технологиялық процес түрлі операциялар көлемін, оның ішінде негізгі,
қосымша, қызмет көрсету, басқару және т.б. жұмыстарын іске асырады. Дайын
өнімді жасауда жоғарыдағы көрсетілген операциялардың рөлі түрліше. Өнімді
қалыптастыру негізгі өндірістік процестердің кезінде шығады, ал басқа
процесте оны жасауға тек ықпал етеді. Мұның барлығы тиісті бөлімшелерді
қалыптастырудың негізі болып табылады.
Айтылғандарды есепке алсақ, өндірістік бөлімшелер өнімді өндірудегі
жалпы технологиялық процестердегі олардың өзара байланысы кәсіпорынның
өндірістік құрылымын құрайды. Құрылым кәсіпорынның дамуы мен жұмыс істеуін
қамтамасыз ететін элементтердің іс-әрекетін тұлғалайды.
Кәсіпорын құрылымы - өндірістік және ұйымдық болып бөлінеді. Өндірістік
бұл негізгі және көмекші цехтар және учаскелердің құрамы мен мөлшері.
Өндірістің құрылымына ықпал ететін негізгі факторлар
мыналар болъш табылады:
• шығарылатын өнімнің және оның номенклатурасының сипаттамасы;
• өндірістің ауқымы;
• кооперациялау деңгейі.
Шығарылатын өнімнің сипаты және оны дайындаудың тәсілі
шешуші дәрежеде цехтардың құрамын, олардың мөлшерін, жүк
айналымын және зауыт аймағының шамасын анықтайды. Өндірісті
ұйымдастыруда маңызды жағдай болып табылатын кейбір бұйымдардың
түрлері түрлі көлемде шығарылады. Шығарылатын өнім көп болса, сонша
кәміл технологиясы және ұйымдық әдістері қолданылуы мүмкін.
Кооперациялаудың деңгейі де сол сияқты кәсіпорынның құрамына елеулі
түрде ъқпал етеді: ол қалай жоғары болса, солай ол қарапайым.
Ұйымдық-техникалық факторлардың жетекші тұрғыда кәсіпорындардың
кейбір бөлімшелерінің және олардың жалпы құрылымдарын қалыптастыруға
ықпал ететін өндіріс үлгілері бой көрсетеді. Өндіріс үлгілері
жұмыс орнының саны мен ондағы орындалатын операциялары арасындағы
арақатынастар мен есептелінетін көрсеткіштері арқылы анықталады.
Кәсіпорындардың ұйымдық құрылымы — бұл құрамы және оның ұйымдық
бірлік мөлшері (жұмыс орны, бөлім, қызмет), олардың арақатынасы
және тұрғызу нысаны. Ұйымдық бірлік егер де олардың мөлшері көлеміне
және межелеген міндетіне сай келсетіндей болса тиімді жұмыс істей
алады. Әрбір құрылым деңгейлес және сатылы болып бөлінеді, басқаша
айтқанда ұйымдық құрылымда еңбек бөлінісінің деңгейлестік және сатылы
болып ажыратылады.
Еңбек бөлінісінің деңгейлестік шекарасы басқарушының өз ісінің
саласында тиімді басқару мүмкіншілігі анықтайды (басқарушының тікелей
қарамағындағы бағыттаушыларыдың ең жоғарғы саны). Сатылы еңбек бөлінісі
басқарушылық шешімін дайындаудағы сатылы бейнесі саласындағы іс-әрекетін
құрайды.
Техникалық жүйелерді басқару дегеніміз — адамның көрінеу
қатысуынсыз өлі табиғаттағы (станоктармен, механизмдермен) басқару. Бұл
жүйелермен техникалық ғылымдар айналысады.
Биологиялық жүйелерді басқару дегеніміз — тірі табиғаттағы,
биологиялық дүниедегі басқару. Ол басқару процесіне философиялық сипат
береді. Басқарудың бұл саласы – жаратылыстану ғылымдары зерттейді.
Әлеуметтік (қоғамдық) жүйелерді басқару дегеніміз — адамдарды
басқарады. Зерттеу объектілері – әлеуметтік – экономикалық жүйелер, ал пәні
өндірісті басқару жүйесі болады.
Өндірісті тікелей қоғамдық сипат алған кезде оны басқару қажет болып,
оған мүмкіндік пайда болады. Басқару, — деп жазған К.Маркс, – бірлескен
аралас еңбектің өз табиғатынан туындайды және содан туындайтын жалпы
функцияларды атқарады.
К.Маркс өндірісті басқару жөніндегі еңбекті — адамдарды басқару деп
қарастырады.
Өндірістік процестерді үйымдастырудың негізгі принциптері
Өндіріс процесінің бірқалыпты жұмыс істеуі үшін ең тиімді еңбек
процесінің үйлесуін және өндірістің материалдық элементтерін белгілі бір
жүйеге келтіруін қамтамасыз ету қажет: технологияға сәйкес тиімді
жабдықтарды қатыстыру, олардың үздіксіз, жоғары өнімді жұмыс істеуін
қамтамасыз ету және өндірістің тапсырыс ырғағын түпкілікті қорғау. Сонымен,
өндіріс процесі уақыт пен кеңістік жағдайында үйлестілігі болу керек.
Өндірістік процесті былай ұйымдастыру қажет, егер де бірлестіктер,
кәсіпорындар, фирмалар, өндірістік бөлімшелер ұжымдарының бірлескен
жұмыстары жоғары сапалы және шығындарды аз жұмсай отырьш, өнімдерді көп
шығаруды қамтамасыз ететін болса.
Өндірістік процестерді ұтымды ұйымдастыру мыналарды қамтуы қажет:
• өнімдерді дайындау немесе шығарудағы үздіксіздігі;
• кейбір бөлісулердің өндіріс учаскелері қуаттылығының үйлесімділігі
және олардың өзара үйлесуі;
• өндірістің барлық бөлісу қызметінің ең жоғарғы қосарластығы;
• өңделетін материалдар мен бұйымдар қозғалысының түзу дәлдігі, яғни
өндіріс процесінің барлық сатысынан өткен ең қысқа жол;
• өндірістің ырғақтылығы, яғни тең аралық уақытта тең өнім мөлшерін
шығару немесе тең уақытта тең жұмыс көлемін орындау.
Өндірісті ұйымдастырудың негізгі үлгілері: жеке сериялық және
жаппай өндіріс болып табылады.
Жеке дара өндіріс — шығарылатын өнімнің номенклатурасын, сол
сияқты көмекші операцияларға уақыт шығындарының көп жұмсалуы, еңбек
өнімділігінің төмен және өнімнің өзіндік құнының жоғары болуын
сипаттайды.
Сериялы өндіріс — жеткілікті көп мөлшерде шығарылатын өнімдердің түпкілікті
және көп емес бұйымдардың номенклатурасын айғақтайды. Өнімді шығарудың
көлеміне және номенклатуралық айырымына байланысты сериялы, орта сериялы
және ірі сериялы өндіріс болып бөлінеді.
Жаппай өндіріс — ұзақ уақыт ішінде үздіксіз шығарылатын шектеулі
номенклатуралық бұйымдар немесе материалдардың әрбір жұмыс орнында елеулі
мөлшерде қатаң қайталанатын процестерді сипаттайды.
Жаппай өндірістің экономикалық артықшылығы мына төмендегілерден
байқалады:
• мамандандырылған жоғары өнімді жабдықтарды және өндірістік
процестерді кешенді түрде механикаландыру және автоматтандыруды
қолдану;
• жабдықтарды қайта құру және оларды жетілдіруге байланысты
уақыт ысырабының жоқтығы;
• өндіріс процестерінің ұзақтылығын қысқарту, еңбек өнімділігін
және оның сапасын арттыру;
• өндірістік қуаттарды едәуір тиімді пайдалану және өнімнің
өзіндік құнын елеулі кеміту.
Басқару есебінің негізгі мақсаттары мен міндеттерін осылайша
тұжырымдауға болады:
- шығындар мен кірістердің біріккен есеп жүйесін құру;
- шығындарды мөлшерлеу (нормалау);
- шығындарды жоспарлау, бақылау және талдау;
- бюджеттеу;
- баға белгілеу үшін негізді қамтамасыз ету;
- жедел басқару шешімдерін қабылдауда қаржылық менеджерлерге ақпараттық
көмек беру;
- кәсіпорын қызметінің және жауапкершілік орталығының экономикалық
шешімділігін бақылау, жоспарлау және болжау;
- кәсіпорын дамуының ең тиімді жолдарын таңдау.
Кәсіпорынның басқару жүйелерінің жетілдірілуіне байланысты арнайы
әдебиетте және өмірде "контроллинг" (басқару дегенді білдіреді) ұғымы жиі-
жиі кездесе бастады. Бұл басқарудың барлық саласы мен деңгейін қамтитын
шаралар кешені арқылы көрсетілетін, ақпаратты өңдеу, талдау, шаруа-шылық
жоспарлау және тиісті бақылау процестерін біріктіретін тәсілдердің бірі.
Кәсіпкердің, маманның, ақпаратты ішкі пайдалануышының қай-қайсысына
қажетті ақпараттық база қалыптастыратын негізде шот жүргізу контроллингтің
іргетасы болып қызмет етеді.
Контроллингті енгізерде шот қызметкерлерінің, басқару құрамының
кәсіпкерлердің ділін ескеру керек. Кәсіпорында контроллинг бойынша
жекелеген бөлімшенің бар екендігі қолайлы құрылым болып табылады.
Контроллингті бақылаумен және тексерумен теңдестіруге болмайды.
Контроллинг жүйесінде есеп пен шығындарды, шаруашылық және қаржылық
қызмет нәтижелерін жолдау мәселерімен айналысатын оралымды бақылау көзге
айқын түседі.
Контроллинг - кәсіпорынның түпкілікті мақсатын жүзеге асыратын процесті
бақылау. "Контроллинг"– өте кең ұғым. Ол тек кәсіпорынның ғана емес,
бизнестің де іс-әрекетін реттеуші түрінде алға шығады, сондықтан арнайы
ерекшеленген міндетті іс-қызмет саясын атқарады:
• ақпараттық – шешімдерді қабылдау мен оны үйлестірудің методологиясын
қамтамасыз ететін ақпарат қалыптасады;
• басқарушылық – кәсіпорынның түпкілікті мақсатына жету міндеттері
мен әдіс-тәсілдерін үйлестіру үшін қолданылатын, кәсіпорын мен оның
құрылымдық бөлімшелері бойынша анықталған ауытқулар, нормативтік,
жоспарлық және нақты мәліметтер жиналады;
• бақылаушылық – кәсіпорын мен оның бөлімшелерінің жұмысының
үнемділігіне бақылау жүргізеді.
Шығындар - басқару есебі негізгі объектілерінің бірі, күрделі және сан
қырлы құбылыс. Оларды тиімді басқару үшін белгілі бір белгілер бойынша
шығындарды топтастыруды көздейтін жіктеуді қолданған жөн.
Өндіріс шығындары бірқатар басқа белгілер бойынша жіктелуі мүмкін (4-
кесте):
Өндіріс шығындарын жіктеу
Жіктелуші топ Шығындар
(шығыстар)
1. Өндіріс процесіндегі • негізгі •
экономикалық рөл бойынша қосымша
2. Өнімнің өзіндік құнына • тікелей •
жатқызу тәсілі бойынша жанама
3. Құрамы (біртектілігі) •
бойынша бірэлементтік •
кешенді
Өндіріс көлеміне байланысты өзгермелі
тұрақты
Пайда болу мерзімділігі бойынша ағымдағы
бір жолғы
Өндіріс процесіне қатысуы бойынша (басқару өндірістік
міндеттері бойынша) әкімшілік
коммерциялық
Тиімділігі бойынша өндірістік
өндірістік емес
Бақыланатын мүмкіндігі бойынша
Реттелетін
реттелмейтін
Орташалау дәрежесі бойынша жалпы
орта
Пайданы генерациялау кезеңіне шығындарды жатқызу
тәртібі бойынша өнімге
кезеңге
Негізгілер - өндірістің технологиялық процесімен тікелей байланыстылар:
шикізат пен материалдар, қосалқы материалдар мен басқадай шығындар.
Қосымшалар - өндірісті ұйымдастыру мен оған қызмет етуге, оны басқаруға
байланысты пайда болады.
Тікелейлер - өнімнің белгілі бір түрін өндіруге байланысты, оның өзіндік
кұнына тура және тікелей кіруі мүмкін (шикізат, негізгі материалдар,
аударымдар (ақша аударулар). Жеке бөлім-шеге жаткызылуы мүмкін шығындар
бөлімшенің шығындары деп аталады (автомеханиктің еңбекақысы - автосервис
бөлім-шесінің тікелей шығындары, автомобильді бояу цехында қолданылатын
бояудың құны - тікелей бояу цехының шығындары).
Жанамалар - өнімнің жеке түрлерінің өзіндік құнына тікелей енгізілмейтін
және жанама (шарты) түрде бөлінеді Жеке бөлімшелерге жатқызылмайтын
шығындар жанамалар (жарнамаға шығындар – субъектінің әрбір бөлімшесінің
жанама шығындары) деп аталады.
Шығындар бір бөлімше үшін тікелей, екіншілері үшін жанама (завод
менеджерінің еңбек ақысы - кейбір бөлімшелер үшін қосымша шығындар, алайда
бүкіл завод үшін тікелей шығын) болуы мүмкін.
Тура және жанама етіп бөлу салалық ерекшеліктерге, өндірісті ұйымдастыруға,
өнімнің өзіндік құнынын калькуляциялаудың қабылданған тәсіліне (көмір
өнеркәсібінде, энергетикада - барлық шығындар тікелей байланысты).
Бірэлементтілер - бір элементтен тұратындар (еңбекақы, материалдар, ақша
аударулар).
Кешенділер - бірнеше элементтен тұратындар (құрамына тиісті риске құрамның
еңбекақысы, аударымдар, материалдар, амортизация мен басқадай бірэлементті
шығыстар кіретін цехтық шығыстар).
Өзгермелілер - мөлшері өндіріс көлемінің өзгеруіне тура сайма-сай
(пропорциональды) өзгеретіндер (өндірстік жұмысшылардың еңбекақысы,
технологиялық энергия, отын және т.б.) және осы кезендегі өнім өндіруге
сайма-сай бөлінеді.
Түрақтылар - өнім өндірісі көлемінің өзгеруіне байланысты емес дерлік
(жылыту, өндістік бөлмеге жарық беру, амортизация, жалға алу жарнамаға
шығындар және т.б.). Егер көлем 10%-ке ұлғайса немесе кемісе, онда жалпы
тұракты шығындар өзгермей қалады, бірақ бір бірлікке тұрақты түседі
Өзіндік құнды және алынған пайданы аныктау үшін шығындар былайша
жіктеледі:
- кіретін (входящие) және өтіп кеткен (истекшие);
- тікелей және жанама;
- негізгілер мен қосымшалар;
- өнімнің өзіндік құнына кіретін және өндірістен тыс (кезең
шығыстары);
- бірэлементті және кешенді.
Кіретін (входящие) шығындар - алынған және бар ресурстар, күткендегідей,
болашақта табыс әкелуге тиіс. Олар баланста өндірістік қорлар, аяқталмаған
өндіріс, дайын өнім, тауар түрінде актив ретінде көрсетіледі.
Өтіп кеткен (истекшие) шығындар - осы шақта кіріс алу үшін жұмсалған және
болашақта кіріс әкелу мүмкіндігін жоғалтқан ресурстар. Оларға өткізілген
өнім өндірісіне шыққан шығын құрамында көрсетілді, яғни кірген шығындар
өткен шығындарға айналды. Шығындарды кіретін және өтіп кеткен деп дұрыс
бөлу өндірілген өнімнің өзіндік құнын анықтау үшін, пайдамен шығынды
(зиянды) есептегенде, кәсіпорын активтерін бағалағанда маңызды мәнге ие
болады.
Өтіп кеткен және кіретін шығындар арасындағы айырма 6-суретте
көрсетілген.
Шығындар есебін нақты ұйымдастыру үшін көбіне кәсіпорынның пайдалылығы,
қабылданатын шешімдердің дұрыстығына байланысты болатын, ғылыми негізделген
жүйелеудің елеулі мәні бар. Басқару есебінің мақсаттарына байланысты
шығындар былайша жіктеледі:
1. Өндірілген өнімнің өзіндік құнын есептеу, қорлардың құны мен алынған
пайданы бағалау:
• кіретін (входящие) және өткен (болып өткен);
• тура және жанама;
• негізгі және қосымша;
• өндірістік және мерзімді;
• бірэлементті және кешенді;
• ағымдағы және біржолғы;.
2. Шешім қабылдау мен жоспарлау:
• Өзгермелі және тұрақты;
• қайтарымсыз;
• жүктелген (вмененные);
• шекті (предельные) және өсетін (приростные);
• жоспарлы және жоспарланбайтын.
3. Бақылау мен реттеу:
• реттелетін және реттелмейтін.
Сатып алынған немесе қолда бар ресурстарды кіріс келтірген шығындарға, ал
таусылып біткен шығынға - есептік кезеңде жүмсалған ресурстарды жатқызуға
болады.
Өнім өндіу оптимизациялау жүйесін жүзеге
асырушы ұйымдық құрылымдар
Өндірістік қызметті жүзеге асырушы ұйымдық құрылымдар төмендегі сызба
нұсқада көрсетілген:
2 – сызба
АЖ-сін құрудың мақсаты
Ал ақпарат жүйесін тұрғызу мақсаты – өнім өндіруді
оптимизациялау және ондағы кірістер мен шығыстарды талдау және реттеу,
рейтингін анықтау операцияларын автоматтандыру.
Ақпараттық жүйені тұрғызудағы мақсат – ақпарат қорларының өзара тиімді
әсерлесуін өзгертпей біріктіру болып табылады.
Қазіргі уақытта кез келген ұйымды, бірлестікті және мемлекеттік
органдарды автоматтандыру ісі бірінші кезекке қойылып отыр. Ол шетелдерде
қызмет еткенмен біздің елде енді-енді енгізіліп жатыр. Оның бір көрінісі
Президенттің өзі де мемлекеттік органдарды автоматтандыруды айтып отыр.
Соның ішіне 2008 жылға дейін электронды үкімет құру мәселесі де бар.
Кез келген АЖ-ның мақсаты, оның қолданылу ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Тұрар Рысқұлов атындағы Қазақ Экономикалық Университеті
Қолданбалы информатика
кафедрасы
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Өнім өндіруді оптимизациялау
Тексерген: аға оқытушы
Қайнарбаева Г.Б.
Орындаған:
Байбекова Н.К.
ИЭ факультеті
ЭАЖ мамандығы
204а – топ
Алматы 2007
Мазмұны:
Кіріспе
Өнім өндіруді
оптимизациялау ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ..2
• Курстық жұмыс
мақсаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2
• Курстық жұмыс
құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..2
• “Food Master” компаниясына
сипаттама ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... .3
1 – ТАРАУ
1. Өнім өндіруді оптимизациялауды талдаудың ақпараттық жүйесін
тұрғызуды
негіздеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... .9
1) Өндірісті басқарудың жалпы
сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
2) Өнім өндіруді оптимизациялау жүйесін жүзеге асырушы ұйымдық
құрылымдар ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... 15
1.2. Өндірісті басқарудың ақпараттық жүйесін тұрғызудың
мақсаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..16
1.3. Ақпараттық жүйеге қойылатын
талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17
1) Ақпараттық жүйенің құрылымына қойылатын
талаптар ... ... ... ... ... .18
2) Ақпараттық жүйенің ресурстарына қойылатын
талаптар ... ... ... ... ... 19
1.4. Ақпараттық жүйенің концептуалдық сызба
нұсқасы ... ... ... ... ... 25
2 – ТАРАУ
2.1. Мәселенің
қойылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...27
2.2. Кіріс
ақпараты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ..29
2.3. Шығыс
ақпараты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ..29
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .31
Қолданылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...32
Кіріспе
Менің курстық жұмысымның тақырыбы - Өнім өндіруді оптимизациялау
ақпараттық жүйесін тұрғызу. Өнімнің өзіндік құны— бұл өндіріске және
өткізуге кететін ақшалай түрдегі шығындар. Бүкіл айналадағы дүниеден оның
үш компонентін: өлі табиғатты, тірі табиғатты және адам қоғамын бөліп
көрсетуге болады. Мұның өзі басқару процестерін былайша ірі көлемде
саралуға мүмкіндік береді: өлі табиғаттағыбасқару процестері техникалық
жүйелер (техникалық жүйелерді басқару), Ф.Энгельс еңбек құралдарын
басқаруға заттарды басқару деген анықтама берген;
Курстық жұмыстың мақсаты – қазіргі ХХI ғасыр техника және
технология ғасыры болғандықтан, өнім өндіру жүйесін автоматтандыру болып
табылады. Яғни өнім өндірудің мәнін ашып көрсету, біздің еліміздегі
өндірістік қызметтерді жетілдірудің мүмкін болатын жолдарын анықтау және
ақпараттық жүйесін құру болып табылады
• Курстық жұмысымың құрылымы .
Жалпы курстық жұмыс үш тарау кіріспе, негізгі бөлім, қорытынды
және пайдаланған әдебиеттер тізімінен тұрады. Курстық жұмыстың бірінші
тарауында, теориялық бөлімінде, пәндік облыстағы сипаттамасы берілген, яғни
өндіріс, өндірісті басқару түсініктері кіргізіледі. Бұл бөлімде өндірістік
қызмет көрсетудің ақпарат жүйесінің бағыты және оны құру мақсаты
негізделген, ақпарат жүйесінің құрылымының талаптары анықталған, ақпарат
жүйесінің ресурстарының талаптары қалыптастырылған: ақпараттық,
программалық, техникалық, ұйымдастырушылық қамтамасыздандыру, ақпаратты
қорғау талаптары, ақпарат жүйесінің қаржылық тәуекелділігін болжаудың
концептуалды сызбасы жасалған.
Негізгі бөлім деп аталған екінші тарауда, осы ақпарат жүйесі бойынша
жасалған жобалық шешімдер қарастырылған:
– Қолдану саласын талдау.
– Өндірістік құрылым және оның түрлері
– Өндірістік құрылымның негізгі көрсеткіштері және оларды
жетілдірудің жолдары
– Өндірістік процестерді үйымдастырудың негізгі принциптері
– Өндіріс шығындарын жіктеу
– Ақпарат жүйесің тұрғызу мақсаты.
– Ақпараттық жабдықтау ресурстарына қойылатын талаптар
– Ақпараттық жабдықтау құрылымына қойылатын талаптар
– Концептуалды схемасы.
– Кіріс және шығыс ақпараты.
“Food Master” компаниясына сипаттама
ФудМастер Компаниясының тарихы 1995 жылдан бастауын алады. Дәл сол кезде
жас кәсіпкерлерді “неліктен сүт өніміне соншама бай Қазақстан өңірінде
йогурт атаулы керемет өнім жайлы білмейді”деген ой мазалады. Дәл сол
кездері. ФудМастер Есік қаласындағы сүт зауытының цехын жалға алып, өте
дәмді, үлкен стақандарға салынған “Crystal Lake” йогуртын өндіре бастады.
Йогурт өнімінің нарықта сәттілікпен өткенін байқаған кәсіпкерлер , ендігі
кезекте бүкіл “сүт саласын” игеруге батыл бел буды. ФудМастер Компаниясы
қазақстандық нарықта алдыңғы қатардағы орынды алуды көздеді.Есік сүт
зауытындағы алғашқы жетістіктер Қазақстанда сүт өнімімен айналысу пайдалы
болатындығына көз жеткізді. Жыл сайын республиканың әр түрлі аумақтарындағы
Компания меншігіндегі зауыттар саны өсті.Бүгінгі таңда Компанияның
меншігіне 6 зауыт және 1 сүт – тауарлық ферма кіреді.
ФудМастер Компаниясы Жамбыл, Алматы, Оңтүстік Қазақстан және Ақмола
облыстарында сүт қабылдау торабын ұйымдастырды. Мұндай жеке меншік орындар
шведтік сүт қабылдаушы резервуарлар мен алынған сүттің экспресс – анализін
өткізуге арналған жабдықтармен жарақталды. Шаруаларға көлікпен, сондай –ақ
бұзауларды сатып алуға кредит беру сияқты шаралар ұйымдастырды, ал қарыз
сүтпен қайтарылды. Осылай сүт зауыттарына сүт ағуы басталды. Уақыт өте келе
шикізаттың тек сапалы болуына қол жеткізілді.Компанияның үнемі өсіп
отырған жылдық айналымы 2001жылы 24055 млн. АҚШ долларын құрайды.Ұлт
денсаулығы, салауатты өмір салты.Біз Қазақстанға аса қажетті ақылды,
білімді, рухы және дені сау азаматтарды қолдап, қостау үшін нарыққа
келдік.Дұрыс және сапалы тамақтану осы бағыттың ажырамас бөлігі.Біз
бүлдіршіндердің қолындағы болашақты аялаймыз.Жаңашылдық, динамикалық және
бейімділікті басшылыққа алу.Біздің алдымызда өндірісті жақсарту және
тұтынушыларға аса пайдалы, сенімге тұрарлық сапалы өнім сату міндеттері
тұр.
Біз әрқашан ізденудеміз. Біз адал іскерлік пен дұрыс бәсекені қолдаймыз.Біз
еркін нарық экономикасының принциптерін ұстанамыз.Біз үшін сапа идеал болып
табылады.Біз қоғамның пікірін құрмет тұтамыз.
Компания өнімінің өндірілген жеріне қарамастан, әрқашан сапа стандарттарына
сәйкес болады.ФудМастер - өз ісінің шебері.
Компанияның басты құндылығы және қозғаушы күші – біздің қызметкерлеріміз.
Білікті маман қадірлеуге, еңбегінің материалдық және моральдық бағалануына
тұрарлық. ФудМастер Компаниясы әр қызметкердің көмегімен жұмыс істеуде.
Қызметкерлер Компанияның мәселелерін шешуге өз үлестерін қосады, ал
Компания кез келген қызметкерді көтермелейді, көмектеседі. Біз шығармашылық
пен жаңа бастамаларды жоғары бағалаймыз. Бізге қызметкер жеке тұлға ретінде
маңызды, оның шығармашылық әлеуетінің ашылуына және тұрақты еңбек етуіне,
оған қоса маман ретінде өсуіне барлық жағдай жасаймыз.
Шешім қабылдаудағы жауапкершілік – Компанияның ең негізгі
құндылықтарының бірі: өндірістегі қиын жағдайларда және адамдармен қарым –
қатынасуда жауапкершілікті түсіну. Жұмыс істеудің ұжымдық – корпоративтік
принципі әрқашан сақталады. Ымырадағы ұжым оның жеке алғандағы әрбір
мүшесіне қарағанда үлкен жетістіктерге жетеді.
Бір – бірімізді қолдап, әріптестеріміздің сәттіліктеріне қуана отырып біз
беделді де, тиімді компанияға айналамыз.
Сертификациялау бойынша халықаралық орган TUV CERT анықтап, дәлелдеуі
бойынша ААҚ ФудМастер Есік қаласындағы кәсіпорында сүт өнімін өңдеу және
өндіру саласына сапаны(ң) басқару (менеджмент) жүйесін енгізіп,
қолдануда.Бұл сертификат сала лидері - ФудМастер Компаниясына бүкіл
Орталық Азия регионындағы кәсіпорындардың ішіндегі берілген бірінші болып
келеді.
Сәйкес тексеру аудиті өткізілген кейін берілетін ISO 9001 –2000
сертификаты ФудМастер Компаниясының өндірген өнімі де, өндіріс жүйесі мен
менеджменті халықаралық стандарттарға сай екендігін дәлелдейді. Жоғарғы
сапаға тұтынушылар тарапынан сұраныс көбейді, ал сұраныс өз кезегінде
көлемнің өсуі және компанияның тез дамуының шарты болды.
Істі бастамас бұрын өзімізге басты негіздерді анықтадық, олар: Сапа,
Басшылық, Адамдар және Адалдық.
Өнім сипаттамасы
Сүт. (майлылығы 2,5%: қаймағы алынбаған, пастерленген)
Табиғаттың өзі сыйлаған ерекше өнім. Құрамына барлық қажетті компоненттер
бар: белок, майлар, көмірсулар, витаминдер, минералды заттар. Бұл
компоненттердің барлығы дұрыс өзара теңгеррілген, сондықтан толық
қорытылады. Олардың көбісі басқа ешқандай өнімде қайталанбайды – осының
бәрі сүтті ерекше, бірден – бір өнім етеді.
1. Қорабы – тетра – пак – 1литр
2. Қорабы – фин – пак – 1литр
3. Қорабы – тетра – топ – 1литр
4. Піскен сүт – фин – пак – 0,5 литр
Кефир, майлылығы 2,5%:
Жұмсақ дәмді айран сізге күнделікті күш пен әл береді. Ішек микрофлорасын
дұрыс қалыпқа келтіреді, зат алмасуға жақсы әсер етеді, организмнің кедергі
күшін жоғарылатады. Күнделікті айран ішу сізге деніңіз сау, мықты және
әдемі болуға көмектеседі.
1. Қорабы – тетра – пак – 1литр
2. Қорабы – фин – пак –1литр
3. Қорабы – тетра – пак – 0,5 литр
4. Қорабы – тетра – топ – 1 литр
5. Қорабы – тетра – топ – 0,5 литр
6. Қорабы – тетра – пак Био – кефир – 1литр
Қаймақ
Қуантарлық нәзік дәмі, жоғары қоректік қасиеті бар. Денеде тез және
ешқандай жайсыздықсыз қорытылады.
Қаймақ, майлылығы 15%:
1. Қорабы – стақан – 200 гр.
2. Қорабы – стақан (ТЕS) – 200 гр.
3. Қорабы – стақан – 400 гр
4. Қорабы – тера-пак – 500 гр
Қаймақ, майлылығы 20%:
1. Қорабы – стақан – 200 гр.
2. Қорабы – стақан (ТЕS) – 200 гр.
Ряженка
– Майлылығы 3,5%
– қорабы – тетра – пак
– 0,5 литр
Адам денсаулығына жағымды көптеген пайдалы дақылдардан тұратын құрама
ұйытқының қосылуымен піскен, қаймағы алынбаған сүттен жасалады.
Айран сусыны
– Майлылығы -1,4%
ФудМастер компаниясының зертханасында өзіндік ерекше дайындау әдісіне
сәйкес дайындалған сүт өнімі.
Сусынның пайдалы қасиеттері:
– дене салмағын азайту
– қан қысымын қалпына келтіру
– холестерин деңгейін
төмендетеді
– ас қорытуға жақсы әсер етеді
– шөлді қандырады.
Өндіріс сипаттамасы
Біздің клиентіміз өнімнің сапасына және Компанияның барлық тармақтарының
жұмысына қанағаттанауы қажет. Біздің тұтынушымыз күткенінен алданбауы шарт.
Тұтынушының жоғарғы дәрежедегі талабына сай сапалы өнімді өндіру.
“ФудМастер" Компаниясының алғашқы зауыты Алматы облысының Есік
қаласында“ФудМастер – Алматы” кәсіпорны 1995 жылы құрылған. Білікті
мамандар тобы кәсіпорынды нарықта алғашқы орынға шығарды. Тәулік сайын сүт
зауыты 100 тоннаға дейін сүт өндіреді.
Йогурт өндірісі бойынша шағын цехтан басталған Есік зауыты бүгінгі күні
дәстүрлі сүт өнімі қатарын, оған қоса ацидофильді қатық, витаминді сүт,
бифидумбактерин, “БИО” бифидумбактерин дақылдары қосылған өнімдер және т.б.
қазақстандық нарық үшін жаңа сүт тағамдарын өндіруде. Оларды өндіру тек
арнайы құрал – жабдықтарды ғана қажет етіп қоймай, сонымен бірге өндірістің
ерекше мәдениетін талап етеді.
Өткен жылдар бойы кәсіпорын үлкен жетістіктерге жету мақсатында қазіргі
талаптарға сәйкес өзгертіліп тұрды. 2001 жылы қуаттылығы сағатына 50000
литр суға тең болып келетін құрал – саймандар мен түтіктерді жуғыш екі
тізбекті автоматты CIP станциясы орнатылған.
Жоғарғы технологиялық құрал – жабдықтар өнімнің аса сапалы болуын
қамтамасыз етеді. Тек қана 2001-2002 жылдар аралығында Есік сүт зауытын
қайта құру мен модернизациялауға 2 млн. АҚШ доллары жаратылған. Ал қазір
жабдықталуы бойынша бұл зауыт европалық кәсіпорындардан қалыспайды.
“ФудМастер – НС Астана” ЖШС 97 жылдың қаңтар айында пайда болды.
Кәсіпорынның алдында тұрған міндет – Республиканың жаңа астанасын сапалы,
әрі Алматыда кең таралып үлгерген “ФудМастер” сүт тағамдарымен қамтамасыз
ету болды. Негізінен Астананың қалалық сүт зауытының бұрынғы жұмысшыларынан
құралған мамандар тобы тез арада “ФудМастер”өнімінің негізгі ассортиментін
өндіріп, оны өткізе бастады. Тек қана сапасы жоғары сүт тағамдарын өндіру
арқылы және жаңашыл өнімдерді енгізе отырып, кәсіпорын тұтынушылардың
сеніміне кірді. Кәсіпорын мамандарының көбі Еуропа мен Американың жетекші
азық – түлік кәсіпорындарында тәжірибеден өтті.
Кәсіпорын өнімдері: тұтастай сүт өнімі: сүт, кефир, қаймақ, ряженка,
сүзбе, “Пеппи” йогурттық сусыны.
Емдеу және профилактикалық мақсатта қолданылатын өнімдер: BFB, БИО – С,
“БИО” – айран, А+Д сүті.
1998 жылы “ФудМастер ” Компаниясы жеке меншігіне Оңтүстік Қазақстан
облысындағы Көк Саек аулында орналасқан май – ірімшік жасауға маманданған
зауытты алады. 1936 жылдан бері үздіксіз жұмыс істеп, кезінде өнімдері
баршаға мәлім болған зауыт, экономиканың дағдарыс кезеңінде жұмысын толық
тоқтатты. 7 жыл бойы тоқырау жағдайында болған зауыт, “ФудМастер”
Компаниясының келуімен қайта жанданды. Зауыт күніне 30 тонна сүт өңдейді.
Қазақстандық нарықта үлкен сұранысқа ие болған жұмсақ қышқылтым және
балқыған ірімшік, сүзбе өнімдерін шығарады.
1 – ТАРАУ. Теориялық бөлім
1. Қолдану саласына талдау
Қызметтің сипаттамасы
Өндірістің ауқымы, технологиялың процестердің ерекшелігі,
мамандандыру деңгейі, бөлімшелердің құрамы мен саны кәсіпорындардың түрлі
өндірістік құрылымдарын туғызады. Өнеркәсіп кәсіпорындары бөлімшелерінің
негізгі құрылымдары цехтар болып табылады. Алайда кейбір зауыттарды
цехтар өндіріспен ауыстырылады. Мұндай өндірістер бірнеше цехтар негізінде
құрылады.
Өндіріс немесе цех кәіпорынның ұйымдық мүліктік оқшауланған құрылымдық
бөлімшесі болып табылады. Онда дайын өнімнің бір бөлігін дайындайды немесе
өндіріс процесін орындайды. Цех — бұл белгілі бір бейнелерді пайдаланатын
кәсіпорынның оқшауланған бөлімшесі.
Кәсіпорындардың цехтар, учаскелер және басқа да буындары арасындағы өзара
қарым-қатынасы, атап айтқанда, шикізаттар, материалдар, жартылай
фабрикаттар және қызмет көрсетуде цехтар, бөлімдер ережелерімен, сол
сияқты кәсіпорынның бекіткен ережесіне сай нормативтік құжаттармен
реттеледі.
Кәсіпорындарды құру және олардың құрылымдық бөлімшелерінің негізіне
өндірістік процестер жатады. Өнімді өндірумен байланысты кез келген
технологиялық процес түрлі операциялар көлемін, оның ішінде негізгі,
қосымша, қызмет көрсету, басқару және т.б. жұмыстарын іске асырады. Дайын
өнімді жасауда жоғарыдағы көрсетілген операциялардың рөлі түрліше. Өнімді
қалыптастыру негізгі өндірістік процестердің кезінде шығады, ал басқа
процесте оны жасауға тек ықпал етеді. Мұның барлығы тиісті бөлімшелерді
қалыптастырудың негізі болып табылады.
Айтылғандарды есепке алсақ, өндірістік бөлімшелер өнімді өндірудегі
жалпы технологиялық процестердегі олардың өзара байланысы кәсіпорынның
өндірістік құрылымын құрайды. Құрылым кәсіпорынның дамуы мен жұмыс істеуін
қамтамасыз ететін элементтердің іс-әрекетін тұлғалайды.
Кәсіпорын құрылымы - өндірістік және ұйымдық болып бөлінеді. Өндірістік
бұл негізгі және көмекші цехтар және учаскелердің құрамы мен мөлшері.
Өндірістің құрылымына ықпал ететін негізгі факторлар
мыналар болъш табылады:
• шығарылатын өнімнің және оның номенклатурасының сипаттамасы;
• өндірістің ауқымы;
• кооперациялау деңгейі.
Шығарылатын өнімнің сипаты және оны дайындаудың тәсілі
шешуші дәрежеде цехтардың құрамын, олардың мөлшерін, жүк
айналымын және зауыт аймағының шамасын анықтайды. Өндірісті
ұйымдастыруда маңызды жағдай болып табылатын кейбір бұйымдардың
түрлері түрлі көлемде шығарылады. Шығарылатын өнім көп болса, сонша
кәміл технологиясы және ұйымдық әдістері қолданылуы мүмкін.
Кооперациялаудың деңгейі де сол сияқты кәсіпорынның құрамына елеулі
түрде ъқпал етеді: ол қалай жоғары болса, солай ол қарапайым.
Ұйымдық-техникалық факторлардың жетекші тұрғыда кәсіпорындардың
кейбір бөлімшелерінің және олардың жалпы құрылымдарын қалыптастыруға
ықпал ететін өндіріс үлгілері бой көрсетеді. Өндіріс үлгілері
жұмыс орнының саны мен ондағы орындалатын операциялары арасындағы
арақатынастар мен есептелінетін көрсеткіштері арқылы анықталады.
Кәсіпорындардың ұйымдық құрылымы — бұл құрамы және оның ұйымдық
бірлік мөлшері (жұмыс орны, бөлім, қызмет), олардың арақатынасы
және тұрғызу нысаны. Ұйымдық бірлік егер де олардың мөлшері көлеміне
және межелеген міндетіне сай келсетіндей болса тиімді жұмыс істей
алады. Әрбір құрылым деңгейлес және сатылы болып бөлінеді, басқаша
айтқанда ұйымдық құрылымда еңбек бөлінісінің деңгейлестік және сатылы
болып ажыратылады.
Еңбек бөлінісінің деңгейлестік шекарасы басқарушының өз ісінің
саласында тиімді басқару мүмкіншілігі анықтайды (басқарушының тікелей
қарамағындағы бағыттаушыларыдың ең жоғарғы саны). Сатылы еңбек бөлінісі
басқарушылық шешімін дайындаудағы сатылы бейнесі саласындағы іс-әрекетін
құрайды.
Техникалық жүйелерді басқару дегеніміз — адамның көрінеу
қатысуынсыз өлі табиғаттағы (станоктармен, механизмдермен) басқару. Бұл
жүйелермен техникалық ғылымдар айналысады.
Биологиялық жүйелерді басқару дегеніміз — тірі табиғаттағы,
биологиялық дүниедегі басқару. Ол басқару процесіне философиялық сипат
береді. Басқарудың бұл саласы – жаратылыстану ғылымдары зерттейді.
Әлеуметтік (қоғамдық) жүйелерді басқару дегеніміз — адамдарды
басқарады. Зерттеу объектілері – әлеуметтік – экономикалық жүйелер, ал пәні
өндірісті басқару жүйесі болады.
Өндірісті тікелей қоғамдық сипат алған кезде оны басқару қажет болып,
оған мүмкіндік пайда болады. Басқару, — деп жазған К.Маркс, – бірлескен
аралас еңбектің өз табиғатынан туындайды және содан туындайтын жалпы
функцияларды атқарады.
К.Маркс өндірісті басқару жөніндегі еңбекті — адамдарды басқару деп
қарастырады.
Өндірістік процестерді үйымдастырудың негізгі принциптері
Өндіріс процесінің бірқалыпты жұмыс істеуі үшін ең тиімді еңбек
процесінің үйлесуін және өндірістің материалдық элементтерін белгілі бір
жүйеге келтіруін қамтамасыз ету қажет: технологияға сәйкес тиімді
жабдықтарды қатыстыру, олардың үздіксіз, жоғары өнімді жұмыс істеуін
қамтамасыз ету және өндірістің тапсырыс ырғағын түпкілікті қорғау. Сонымен,
өндіріс процесі уақыт пен кеңістік жағдайында үйлестілігі болу керек.
Өндірістік процесті былай ұйымдастыру қажет, егер де бірлестіктер,
кәсіпорындар, фирмалар, өндірістік бөлімшелер ұжымдарының бірлескен
жұмыстары жоғары сапалы және шығындарды аз жұмсай отырьш, өнімдерді көп
шығаруды қамтамасыз ететін болса.
Өндірістік процестерді ұтымды ұйымдастыру мыналарды қамтуы қажет:
• өнімдерді дайындау немесе шығарудағы үздіксіздігі;
• кейбір бөлісулердің өндіріс учаскелері қуаттылығының үйлесімділігі
және олардың өзара үйлесуі;
• өндірістің барлық бөлісу қызметінің ең жоғарғы қосарластығы;
• өңделетін материалдар мен бұйымдар қозғалысының түзу дәлдігі, яғни
өндіріс процесінің барлық сатысынан өткен ең қысқа жол;
• өндірістің ырғақтылығы, яғни тең аралық уақытта тең өнім мөлшерін
шығару немесе тең уақытта тең жұмыс көлемін орындау.
Өндірісті ұйымдастырудың негізгі үлгілері: жеке сериялық және
жаппай өндіріс болып табылады.
Жеке дара өндіріс — шығарылатын өнімнің номенклатурасын, сол
сияқты көмекші операцияларға уақыт шығындарының көп жұмсалуы, еңбек
өнімділігінің төмен және өнімнің өзіндік құнының жоғары болуын
сипаттайды.
Сериялы өндіріс — жеткілікті көп мөлшерде шығарылатын өнімдердің түпкілікті
және көп емес бұйымдардың номенклатурасын айғақтайды. Өнімді шығарудың
көлеміне және номенклатуралық айырымына байланысты сериялы, орта сериялы
және ірі сериялы өндіріс болып бөлінеді.
Жаппай өндіріс — ұзақ уақыт ішінде үздіксіз шығарылатын шектеулі
номенклатуралық бұйымдар немесе материалдардың әрбір жұмыс орнында елеулі
мөлшерде қатаң қайталанатын процестерді сипаттайды.
Жаппай өндірістің экономикалық артықшылығы мына төмендегілерден
байқалады:
• мамандандырылған жоғары өнімді жабдықтарды және өндірістік
процестерді кешенді түрде механикаландыру және автоматтандыруды
қолдану;
• жабдықтарды қайта құру және оларды жетілдіруге байланысты
уақыт ысырабының жоқтығы;
• өндіріс процестерінің ұзақтылығын қысқарту, еңбек өнімділігін
және оның сапасын арттыру;
• өндірістік қуаттарды едәуір тиімді пайдалану және өнімнің
өзіндік құнын елеулі кеміту.
Басқару есебінің негізгі мақсаттары мен міндеттерін осылайша
тұжырымдауға болады:
- шығындар мен кірістердің біріккен есеп жүйесін құру;
- шығындарды мөлшерлеу (нормалау);
- шығындарды жоспарлау, бақылау және талдау;
- бюджеттеу;
- баға белгілеу үшін негізді қамтамасыз ету;
- жедел басқару шешімдерін қабылдауда қаржылық менеджерлерге ақпараттық
көмек беру;
- кәсіпорын қызметінің және жауапкершілік орталығының экономикалық
шешімділігін бақылау, жоспарлау және болжау;
- кәсіпорын дамуының ең тиімді жолдарын таңдау.
Кәсіпорынның басқару жүйелерінің жетілдірілуіне байланысты арнайы
әдебиетте және өмірде "контроллинг" (басқару дегенді білдіреді) ұғымы жиі-
жиі кездесе бастады. Бұл басқарудың барлық саласы мен деңгейін қамтитын
шаралар кешені арқылы көрсетілетін, ақпаратты өңдеу, талдау, шаруа-шылық
жоспарлау және тиісті бақылау процестерін біріктіретін тәсілдердің бірі.
Кәсіпкердің, маманның, ақпаратты ішкі пайдалануышының қай-қайсысына
қажетті ақпараттық база қалыптастыратын негізде шот жүргізу контроллингтің
іргетасы болып қызмет етеді.
Контроллингті енгізерде шот қызметкерлерінің, басқару құрамының
кәсіпкерлердің ділін ескеру керек. Кәсіпорында контроллинг бойынша
жекелеген бөлімшенің бар екендігі қолайлы құрылым болып табылады.
Контроллингті бақылаумен және тексерумен теңдестіруге болмайды.
Контроллинг жүйесінде есеп пен шығындарды, шаруашылық және қаржылық
қызмет нәтижелерін жолдау мәселерімен айналысатын оралымды бақылау көзге
айқын түседі.
Контроллинг - кәсіпорынның түпкілікті мақсатын жүзеге асыратын процесті
бақылау. "Контроллинг"– өте кең ұғым. Ол тек кәсіпорынның ғана емес,
бизнестің де іс-әрекетін реттеуші түрінде алға шығады, сондықтан арнайы
ерекшеленген міндетті іс-қызмет саясын атқарады:
• ақпараттық – шешімдерді қабылдау мен оны үйлестірудің методологиясын
қамтамасыз ететін ақпарат қалыптасады;
• басқарушылық – кәсіпорынның түпкілікті мақсатына жету міндеттері
мен әдіс-тәсілдерін үйлестіру үшін қолданылатын, кәсіпорын мен оның
құрылымдық бөлімшелері бойынша анықталған ауытқулар, нормативтік,
жоспарлық және нақты мәліметтер жиналады;
• бақылаушылық – кәсіпорын мен оның бөлімшелерінің жұмысының
үнемділігіне бақылау жүргізеді.
Шығындар - басқару есебі негізгі объектілерінің бірі, күрделі және сан
қырлы құбылыс. Оларды тиімді басқару үшін белгілі бір белгілер бойынша
шығындарды топтастыруды көздейтін жіктеуді қолданған жөн.
Өндіріс шығындары бірқатар басқа белгілер бойынша жіктелуі мүмкін (4-
кесте):
Өндіріс шығындарын жіктеу
Жіктелуші топ Шығындар
(шығыстар)
1. Өндіріс процесіндегі • негізгі •
экономикалық рөл бойынша қосымша
2. Өнімнің өзіндік құнына • тікелей •
жатқызу тәсілі бойынша жанама
3. Құрамы (біртектілігі) •
бойынша бірэлементтік •
кешенді
Өндіріс көлеміне байланысты өзгермелі
тұрақты
Пайда болу мерзімділігі бойынша ағымдағы
бір жолғы
Өндіріс процесіне қатысуы бойынша (басқару өндірістік
міндеттері бойынша) әкімшілік
коммерциялық
Тиімділігі бойынша өндірістік
өндірістік емес
Бақыланатын мүмкіндігі бойынша
Реттелетін
реттелмейтін
Орташалау дәрежесі бойынша жалпы
орта
Пайданы генерациялау кезеңіне шығындарды жатқызу
тәртібі бойынша өнімге
кезеңге
Негізгілер - өндірістің технологиялық процесімен тікелей байланыстылар:
шикізат пен материалдар, қосалқы материалдар мен басқадай шығындар.
Қосымшалар - өндірісті ұйымдастыру мен оған қызмет етуге, оны басқаруға
байланысты пайда болады.
Тікелейлер - өнімнің белгілі бір түрін өндіруге байланысты, оның өзіндік
кұнына тура және тікелей кіруі мүмкін (шикізат, негізгі материалдар,
аударымдар (ақша аударулар). Жеке бөлім-шеге жаткызылуы мүмкін шығындар
бөлімшенің шығындары деп аталады (автомеханиктің еңбекақысы - автосервис
бөлім-шесінің тікелей шығындары, автомобильді бояу цехында қолданылатын
бояудың құны - тікелей бояу цехының шығындары).
Жанамалар - өнімнің жеке түрлерінің өзіндік құнына тікелей енгізілмейтін
және жанама (шарты) түрде бөлінеді Жеке бөлімшелерге жатқызылмайтын
шығындар жанамалар (жарнамаға шығындар – субъектінің әрбір бөлімшесінің
жанама шығындары) деп аталады.
Шығындар бір бөлімше үшін тікелей, екіншілері үшін жанама (завод
менеджерінің еңбек ақысы - кейбір бөлімшелер үшін қосымша шығындар, алайда
бүкіл завод үшін тікелей шығын) болуы мүмкін.
Тура және жанама етіп бөлу салалық ерекшеліктерге, өндірісті ұйымдастыруға,
өнімнің өзіндік құнынын калькуляциялаудың қабылданған тәсіліне (көмір
өнеркәсібінде, энергетикада - барлық шығындар тікелей байланысты).
Бірэлементтілер - бір элементтен тұратындар (еңбекақы, материалдар, ақша
аударулар).
Кешенділер - бірнеше элементтен тұратындар (құрамына тиісті риске құрамның
еңбекақысы, аударымдар, материалдар, амортизация мен басқадай бірэлементті
шығыстар кіретін цехтық шығыстар).
Өзгермелілер - мөлшері өндіріс көлемінің өзгеруіне тура сайма-сай
(пропорциональды) өзгеретіндер (өндірстік жұмысшылардың еңбекақысы,
технологиялық энергия, отын және т.б.) және осы кезендегі өнім өндіруге
сайма-сай бөлінеді.
Түрақтылар - өнім өндірісі көлемінің өзгеруіне байланысты емес дерлік
(жылыту, өндістік бөлмеге жарық беру, амортизация, жалға алу жарнамаға
шығындар және т.б.). Егер көлем 10%-ке ұлғайса немесе кемісе, онда жалпы
тұракты шығындар өзгермей қалады, бірақ бір бірлікке тұрақты түседі
Өзіндік құнды және алынған пайданы аныктау үшін шығындар былайша
жіктеледі:
- кіретін (входящие) және өтіп кеткен (истекшие);
- тікелей және жанама;
- негізгілер мен қосымшалар;
- өнімнің өзіндік құнына кіретін және өндірістен тыс (кезең
шығыстары);
- бірэлементті және кешенді.
Кіретін (входящие) шығындар - алынған және бар ресурстар, күткендегідей,
болашақта табыс әкелуге тиіс. Олар баланста өндірістік қорлар, аяқталмаған
өндіріс, дайын өнім, тауар түрінде актив ретінде көрсетіледі.
Өтіп кеткен (истекшие) шығындар - осы шақта кіріс алу үшін жұмсалған және
болашақта кіріс әкелу мүмкіндігін жоғалтқан ресурстар. Оларға өткізілген
өнім өндірісіне шыққан шығын құрамында көрсетілді, яғни кірген шығындар
өткен шығындарға айналды. Шығындарды кіретін және өтіп кеткен деп дұрыс
бөлу өндірілген өнімнің өзіндік құнын анықтау үшін, пайдамен шығынды
(зиянды) есептегенде, кәсіпорын активтерін бағалағанда маңызды мәнге ие
болады.
Өтіп кеткен және кіретін шығындар арасындағы айырма 6-суретте
көрсетілген.
Шығындар есебін нақты ұйымдастыру үшін көбіне кәсіпорынның пайдалылығы,
қабылданатын шешімдердің дұрыстығына байланысты болатын, ғылыми негізделген
жүйелеудің елеулі мәні бар. Басқару есебінің мақсаттарына байланысты
шығындар былайша жіктеледі:
1. Өндірілген өнімнің өзіндік құнын есептеу, қорлардың құны мен алынған
пайданы бағалау:
• кіретін (входящие) және өткен (болып өткен);
• тура және жанама;
• негізгі және қосымша;
• өндірістік және мерзімді;
• бірэлементті және кешенді;
• ағымдағы және біржолғы;.
2. Шешім қабылдау мен жоспарлау:
• Өзгермелі және тұрақты;
• қайтарымсыз;
• жүктелген (вмененные);
• шекті (предельные) және өсетін (приростные);
• жоспарлы және жоспарланбайтын.
3. Бақылау мен реттеу:
• реттелетін және реттелмейтін.
Сатып алынған немесе қолда бар ресурстарды кіріс келтірген шығындарға, ал
таусылып біткен шығынға - есептік кезеңде жүмсалған ресурстарды жатқызуға
болады.
Өнім өндіу оптимизациялау жүйесін жүзеге
асырушы ұйымдық құрылымдар
Өндірістік қызметті жүзеге асырушы ұйымдық құрылымдар төмендегі сызба
нұсқада көрсетілген:
2 – сызба
АЖ-сін құрудың мақсаты
Ал ақпарат жүйесін тұрғызу мақсаты – өнім өндіруді
оптимизациялау және ондағы кірістер мен шығыстарды талдау және реттеу,
рейтингін анықтау операцияларын автоматтандыру.
Ақпараттық жүйені тұрғызудағы мақсат – ақпарат қорларының өзара тиімді
әсерлесуін өзгертпей біріктіру болып табылады.
Қазіргі уақытта кез келген ұйымды, бірлестікті және мемлекеттік
органдарды автоматтандыру ісі бірінші кезекке қойылып отыр. Ол шетелдерде
қызмет еткенмен біздің елде енді-енді енгізіліп жатыр. Оның бір көрінісі
Президенттің өзі де мемлекеттік органдарды автоматтандыруды айтып отыр.
Соның ішіне 2008 жылға дейін электронды үкімет құру мәселесі де бар.
Кез келген АЖ-ның мақсаты, оның қолданылу ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz