Қазақ халық әндерінің тәрбиелік мәні



Қазақ халық әндерінің тәрбиелік мәні
Казақ әндерінін ерекшеліктері
Ән синкреттік өнер
Қолданылған әдебиеттер
Қазақ әндеріндегі философиялық ой тереңдігі үнемі дидактикалық мәселелермен қапсырыла қапталдасқан. Қазақ әндерінің қай жанрын алмасақ та, өнегелі өсиет арқылы, ізгілікті мейірбандыққа, татулық пен бірлікке, адамгершілікке, байсалды мінез - құлыққа, сиқырлы ақылдылыққа насихаттап отырады. Сонымен бірге, қазақ халқының тарихын, өмір сүру тіршілігінің сан қилылығын, қоғамдық қөзқарастарын, ақыл - ойының жиынтығын танытады. Казақ әндерінің дидактикалық, танымдық касиеті негізгі ерекшеліктерін тағы бір қырынан көрсетеді.
Казақ халық әндерінің жанрлары да көп. Оларды жүйеге келтірілген жіктемелер де баршылық (А.В.Затаевич, Б.Г.Ерзакович, Т.Бекқожина, З.Қоспақов, т.б.). Жіктемелерін бәрін өнертану саласында толық қолдауға болады. Ал педагогикалык салада оларды осы калпында пайдалануға болмайды, өйткені олар әндердің тәрбиелік мүмкіндіктерін жан жақты ашып көрсетуді шектейді.
1 Ананьев Б.Г. Задачи психологии искусства // Художественное творчество. – Л., 1982. – 120 с.
2 Асмолов А.Г. Как построить свое Я. – М., 1992. – 145 с.
4 Григорьев В.Ю. Исполнитель и эстрада. – М. : Магнитогорск, 1998. – 150 с.
5 Дүкенбай Н. Бастауыш сынып музыка сабағының бағдарламасы. – Павлодар, 2006. – 46 б.
6 Каган М.С. Музыка в мире искусства. – СПб., 1996. – 140 с.
7 Климов Е.А. Психология: Воспитание и обучение. – М., 2000. 110 с.
8 Киященко Н.И. Эстетика жизни. – М., 2000. – 133 с.
9 Коган Г.М. У ворот мастерства. – М., 1977. – 142 с.
10 Кузин В.С. Психология: учебник. – М., 1999. – 235 с.
11 Крупник Е.П. Психологическое воздействиен искусства на лияность. – М., 1999. – 240 с.
12 Кирнарская Д.К. Музыкальное восприятие. – М., 1997.–170 с. 13 Лейтес Н.С. Возрастная одаренность школьников. – М., 2001. – 122 с.
14 Медушевский В.В. О закономерностях и средствах художественного воздействия музыки. – М., 1976. – 320 с.
15 Методическая культура педагога-музыканта: учеб. пособие / под ред. Э.Б.Абдуллина. – М., 2002. – 238 с.
16 Музыкальная психология: Хрестоматия /сост. М.С. Старчеус. – М., 1992. – 380 с.
17 Мелик – Пашаев А.А. Мир художника. – М., 2000. – 126 с.
18 Музыкальное образование в Казахстане: Хрестоматия Вып.1
/сост. Р.Р. Джердималиева, А.А. Момбек, З.Р. Ахметова. – Алматы, 2007. – 360 с.

Пән: Өнер, музыка
Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:   
Қазақ халық әндерінің тәрбиелік мәні

Қазақ әндеріндегі философиялық ой тереңдігі үнемі дидактикалық мәселелермен
қапсырыла қапталдасқан. Қазақ әндерінің қай жанрын алмасақ та, өнегелі
өсиет арқылы, ізгілікті мейірбандыққа, татулық пен бірлікке,
адамгершілікке, байсалды мінез - құлыққа, сиқырлы ақылдылыққа насихаттап
отырады. Сонымен бірге, қазақ халқының тарихын, өмір сүру тіршілігінің сан
қилылығын, қоғамдық қөзқарастарын, ақыл - ойының жиынтығын танытады. Казақ
әндерінің дидактикалық, танымдық касиеті негізгі ерекшеліктерін тағы бір
қырынан көрсетеді.
Казақ халық әндерінің жанрлары да көп. Оларды жүйеге келтірілген жіктемелер
де баршылық (А.В.Затаевич, Б.Г.Ерзакович, Т.Бекқожина, З.Қоспақов, т.б.).
Жіктемелерін бәрін өнертану саласында толық қолдауға болады. Ал
педагогикалык салада оларды осы калпында пайдалануға болмайды, өйткені олар
әндердің тәрбиелік мүмкіндіктерін жан жақты ашып көрсетуді шектейді. Біздің
пайымдауымызша мектеп практакасында мазмұнды пайдалану мақсатында казақ
әндерінің тәрбиелік мүмкіндіктерін былайша жүктеген дұрыс сияқгы:
тұрмыс салт әндері (бесік жырлары, балалар мен жастар
әндері);
еңбек, шаруашылық, кәсіп әндері (бақташылық, төрт түлік мал туралы әндер,
диқан, егіншілік әндері, аңшылық, саяткерлік әңдер, жұмысшы әндері);
- үйлену әндері (той бастар, той тарқатар, жар-жар, беташар, қоштасу,
сыңсу, құдалар әңдері);
ұлыс әндері (жарапазан); діни әдет - ғұрыптар тудырған әндер (бәдік, бақсы,
сарыны);
жаналазау әндері (естірту, жұбату, көңіл айту);
- нақиялы әндер (алғыс, бата, тілек, жұмбак, мысал-әжуа, күлдіргі мыскыл
әндер);
қиял-ғажайып әндер (аңыз әңдер, өтірік өлеңдер);
сатиралы - юморлық әндер (әзіл-қалжың, мысқыл, күлдіргі әңдер);
тарихи әндер;
әлеуметтік теңсіздік әңдері;
эпикалық шығармалар (терме, толғаулар);
айтыс әндері;
лирикалық әндер.
Казақтың халық әңдері жоғары тәрбиелік мүмкіндіктерімен, азаматтық
идеяларының өркениеттілігімен, болмастығы көзғарасты әсерлі бейнелеуімен,
көркемдік айырмашылығымен оқушылар назарын өзіне аударады.
Казақ әңдерінің музыкалық-поэтикалық құрылымының күрделілігі, жас
буынның ой-сезімі мен танымдылығына әсер етуші күштерінің сан қилы болып
келуі, оның өнер түрінің өзіндік ерекшеліктеріне байланысты болып келеді.
Ал біздер сөз еткелі ытырған окушылардың музыкалық-эстетикалық дамуын
жетілдіруде ән тәрбиелік мүмкіндіктерін нәтиежелі пайдалану казақ әндерінің
өзіндік бітім - тұлғасын, мазмұнын түп төркінін, көркемділік мәнерін жете
білмейінше, ойдағыдай жүзеге асырылмайды.
Казақ әндерінін ерекшеліктері әдебиет саласында А.Қоңыратбаев, Р.Бердібаев,
Б.Уақатов және баска зерттеушілердің еңбектеріңде талданды. Педагогикалық
зерттеудерде казақ әндерінің ерекшеліктері жөніңде арнайы еңбектер
болғанымен, осы мәселе төңірегіндегі ой-пікірлер мен
пайымдауларды С.А.Ұзақбаеваның, А.Нұғымованың, М.Х.Балтабаевтың,
Ж.Өтемісовтың ізденістерінен байқауға болады.
Біздер жоғарыда аталған ғылыми еңбектерге сүйеніп педагогикалық түрғыда
карастырылған ән мұраларының казақ өмірімен тығыз байланыстылығы,
тарихилығы, көп варианттылығы, философиялық ой тереңдігі, көркем
образдылығы, синкреттілігі, дидактикалық және танымдық маңыздылығы жөне
мелодиялық интонациялық кұрлымындағы әуен өсемділігі деп ажыраттық.
Осылайша байлам жасауымызға А.Қоңыратбаевтын ән-өлең шығармаларына берген
сипаттамаларын, ерекшеліктерін: "Олар - фольклордың коллективтік және
үлттық сипаты, варианттылығы, дәстүрлігі, тарихилығы және ауызекі дамуы...
фольклор синкреттік өнер. Оның бойында халықтың тұрмыс-салты, театр, сөз,
би және ән-күй енері бір-бірінен дараланбай, тұтас күйінде керінеді", -
деген тұжырымдарын негізге алуга болады.
Фольклор шығармаларының айрықша әсерлі болатын себебі - оның есте калғыш,
тартымды әрі карапайым, көркем образдылығы. А.Қоңыратбаевтың осы пікірі ән-
елеңдерінің тағы бір ерекшелігін оның көркем образдылығын дәл көрсетеді.
Халық әндерінде ақылғой қария Асанкайғы, Қорқыт, Жиренше еліне қиын-қыстыу
кезде болған Кобланды, Алпамыс, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Орал өңіріндегі қазақ фольклоры
Мектепке дейінгі мекемелер ересектер тобына қазақ халық әндері негізінде эстетикалық тәрбие берудің ғылыми теориялық негізі
«Мектепке дейінгі жастағы балаларға музыкалық тәрбие берудің жалпы мәселелері»
Қазақ халқының музыка өнерінің теориялық негіздерінің бастаулары
Балаларға тәрбие берудегі ұлттық өнердің рөлі
Оқу әдістемелік құрал «Музыкалық этнография»
Бастауыш сынып оқушыларының патриоттық құндылықтарын қалыптастырудың үлгісі
Халықтың саз өнерінің тағлымы
Күй өнері - тәрбиенің басты құралы
Дәнеш Рақышевтың музыкалық-педагогикалық мұрасының жалпы сипаттамасы
Пәндер