Жекешелендіру туралы



КІРІСПЕ
1. ЖЕКЕШЕЛЕНДІРУ МАҚСАТЫ ЖӘНЕ НЕГІЗГІ БАҒЫТТАРЫ
1.1 Жекешелендіру бағдарламасының мақсаты негізгі бағыттары
1.2 Қазақстандағы мемлекеттік меншікті жекешелендіру процесі мен оны ұйымдастыру жағдайы

2. ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫН ЖЕКЕШЕЛЕНДІРУ
2.1 Қазақстан ауыл шаруашылығының жекешелендіру жылдарындағы
жағдайы
2.2 Қазақстанда ауыл шаруашылығы дамуының қажеттілігі және қазіргі
сипаты

ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Қазақстан өзінің алдына асқаралы, бірақ қол жететін - әлемнің бәсекеге барынша қабілетті 50 елінің қатарына кіру мақсатын қойып отыр.
Жаңа әлемге қадам басу Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың «Қазақстан-2030» стратегиясында, «Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан» Жолдауында қойылған ауқымды міндеттерді кезең-кезеңмен іске асыру арқылы жүзеге асады.
Бүгінгі күні біз орнықты дамуға көшу үшін қажетті экономикалық және әлеуметтік ресурстарды арттыру жолында жұмыс істеудеміз.
Агроөнеркәсіптік кешенде техникалық және технологиялық қайта жарақтауға, селекция, тұқым шаруашылығы мен мал тұқымын асылдандыру ісін қалпына келтіруге, ауыл шаруашылығы өнімдерін терең қайта өңдеуге бағыт алынған.
Жиырмасыншы ғасырдың 90-жылдары Қазақстан экономикасының аграрлық саласында өндірісті басқару мен ұйымдастырудың бүкіл жүйесін қайта құру, істің жаңа нарықтық бабын табуға бағыттала бастады.
«Ауыл шаруашылығын жекешелендіру жағдайы» деп ұсынылып отырған курстық жұмыстың өзектілігі сонда, мұнда нарықтық қатынастар жағдайларында ауыл шаруашылық тауар өндірушілердің шаруашылық-өндірістік қызметін ұйымдастырудың теориясы мен тәжірибесінің мәселелері жүйелі түрде мазмұндалған.
Бұл жұмыста ауыл шаруашылық тауар өндірушілердің шаруашылық-өндірістік қызметі жалпы агроөнеркәсіп кешенінің барлық саласы мен бөлімшелеріндегі іс-әрекеті тұрғысынан мазмұндалған.
1. «Шағын және орта кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау туралы» Қазақстан Республикасының Заңы. 19.06.1997ж. // Егемен Қазақстан, 25 маусым 1997ж.
2. «Жеке кәсіпкерлік туралы» Қазақстан Республикасының Заңы. 19.06.1997ж. // Егемен Қазақстан, 8 шілде 1997ж.
3. Абдильдин С.А. Агробизнесті ұйымдастыру. – Алматы, 2001.
4. Абдильдин С.А. Бизнес-план по производству и реализации сельхоз продуктов. – Алматы, Агроуниверситет, 2000.
5. Абдильдина Л.И., Бельгибаев К.М. Экономика сельского хозяйства. – Алматы, Қайнар, 1996.
6. Гага В.А., Шабаршев В.А., Шеховцев В.Г. Рыночная инфраструктура и ее значение в современной экономике. // Рыночная инфраструктура: проблемы становления и развития. – Томск, 1994, Вып.1, с.3-10.
7. Домухин В.А. Модели рыночных структур региональных АПК. – М., ВНИЭТУСХ, 1993, с.9-10.
8. Дашков Л.П. и др. Предпринимательство и бизнес. Уч. Пособие. – М.:1995.
9. Кейлер В.А. Экономика предприятия. – Москва-Новосибирск, 1999.
10. Коваленко Н.Я. Экономика сельского хозяйства с основами аграрных рынков. – Москва, 1999.
11. Котлер Ф. Основы маркетинга: пер. с англ. – М.: Прогресс, 1990.
12. Коныгин А.А. Фермерское хозяйство США. – М., Агропромиздат, 1989г.
13. Лившиц А. Инфраструктура рыночного хозяйства. // Социалистический труд, 1991, №5, с. 66-73.
14. Методическое пособие по аграрному маркетингу. – Астана, 2000.
15. Медведева Н. Организационно-экономические основы функциониро-вания аграрного рынка. // АПК: экономика, управление. – 1996, №2, с. 50-54.
16. Организационно-экономические проблемы формирования рыночной инфраструктуры. / Исп. Муханов В.В. и др. АН России. Институт экономики. – М., 1992г.
17. Оразтаева З.Б. Кәсіпорында өндірісті ұйымдастыру. – Астана, 2003
18. Рыночная экономика: основы бизнеса, Том 2, часть 2. – М.:1998.
19. Сельскохозяйственный бизнес-менеджмент – Алматы, ТАСИС-ЦЕНТР, 1998.
20. Стукач В.Ф. Формирование инфраструктуры рынка реформируемого агропромышленного комплекса. // Вестник науки Акмолинского аграрного университета имени С. Сейфуллина, 1997, №8, с.54-60.
21. Чернявский И.Ф. Инфраструктура сельскохозяйственного производства (вопросы теории и практики), М.: экономика , 1979г.
жаңа түрлерін енгізу мен немесе агротехниканы өзгертумен қоса жүргізіледі.

Пән: Ауыл шаруашылығы
Жұмыс түрі:  Курстық жұмыс
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 33 бет
Таңдаулыға:   
Мазмұны

Кіріспе

1. Жекешелендіру мақсаты және негізгі бағыттары
1.1 Жекешелендіру бағдарламасының мақсаты негізгі бағыттары

1.2 Қазақстандағы мемлекеттік меншікті жекешелендіру процесі мен оны
ұйымдастыру жағдайы

2. Қазақстандағы ауыл шаруашылығын жекешелендіру
2.1 Қазақстан ауыл шаруашылығының жекешелендіру жылдарындағы

жағдайы

2.2 Қазақстанда ауыл шаруашылығы дамуының қажеттілігі және қазіргі

сипаты

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Кіріспе

Қазақстан өзінің алдына асқаралы, бірақ қол жететін - әлемнің бәсекеге
барынша қабілетті 50 елінің қатарына кіру мақсатын қойып отыр.
Жаңа әлемге қадам басу Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың
Қазақстан-2030 стратегиясында, Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан Жолдауында
қойылған ауқымды міндеттерді кезең-кезеңмен іске асыру арқылы жүзеге асады.
Бүгінгі күні біз орнықты дамуға көшу үшін қажетті экономикалық және
әлеуметтік ресурстарды арттыру жолында жұмыс істеудеміз.
Агроөнеркәсіптік кешенде техникалық және технологиялық қайта
жарақтауға, селекция, тұқым шаруашылығы мен мал тұқымын асылдандыру ісін
қалпына келтіруге, ауыл шаруашылығы өнімдерін терең қайта өңдеуге бағыт
алынған.
Жиырмасыншы ғасырдың 90-жылдары Қазақстан экономикасының аграрлық
саласында өндірісті басқару мен ұйымдастырудың бүкіл жүйесін қайта құру,
істің жаңа нарықтық бабын табуға бағыттала бастады.
Ауыл шаруашылығын жекешелендіру жағдайы деп ұсынылып отырған курстық
жұмыстың өзектілігі сонда, мұнда нарықтық қатынастар жағдайларында ауыл
шаруашылық тауар өндірушілердің шаруашылық-өндірістік қызметін
ұйымдастырудың теориясы мен тәжірибесінің мәселелері жүйелі түрде
мазмұндалған.
Бұл жұмыста ауыл шаруашылық тауар өндірушілердің шаруашылық-өндірістік
қызметі жалпы агроөнеркәсіп кешенінің барлық саласы мен бөлімшелеріндегі іс-
әрекеті тұрғысынан мазмұндалған.
Жұмыстың негізгі мақсаты:
Жекешелендіру бағдарламасының мақсаты мен негізгі бағыттары;
Қазақстандағы мемлекеттік меншікті жекешелендіру процесі мен оны
ұйымдастыру жағдайы;
Қазақстандағы ауыл шаруашылығының жекешелендіру жылдарындағы жағдайына
тоқталу.
Сонымен қатар жұмыстың басты міндеттері мыналар:
Қазақстанда ауыл шаруашылығы дамуының қажеттілігі және қазіргі сипаты;
Ауыл шаруашылық тауар өндірушілердің шаруашылық-өндірістік қызметін талдау;
Егін шаруашылығы өнімін өндіруді ұйымдастыру және егін шаруашылығының
қазіргі даму жағдайын қарастыру;
Мал шаруашылығының даму жағдайын талдау;
Қазақстанда ауыл шаруашылығы дамуының қажеттілігі мен ролін анықтау болып
табылады.
Жалпы жұмыстың зерттелу деңгейіне тоқталсақ, ауыл шаруашылығы тауар
өндірушілердің шаруашылық-өндірістік қызметі қазіргі таңда өзекті
мәселелердің алдыңғы қатарына шықты.
Сондықтанда бұл мәселе жан-жақты отандық және шетелдік ғалымдар
тұрғысынан зерттелуде.
Жұмысты орындау барысында келесі экономикалық–статистикалық зерттеу
әдістері қолданылады: монографиялық, талдау, статистикалық, сызбалық және
т.б.
Қолданылған әдебиеттерге келсек, жұмысты жазу барысында отандық және
шетелдік оқулықтар жєне еліміздегі әрекет етуші заңдар мен құқықтық-
нормативтік материалдар, сондай–ақ, ағымдық баспасөз беттерінде жарияланған
мақалалар мен статистикалық мәліметтер қолданылды.

1. Жекешелендіру мақсаты және негізгі бағыттары

1.1 Жекешелендіру бағдарламасының мақсаты негізгі бағыттары

Жекешелендірудің негізгі мақсаты орталық жоспардан нарықты экономикаға
ауысуына қажетті жағдайы қалыптастыру табылады. Ұлттық мүліктің Республика
халқына мемлекеттен қайтару процесінде меншік иелену дербестіктендіру
(персонификация) негізінде жүргізілуі тиіс.
Бұл мақсатқа жету келесі негізгі мәселелерді шешуді болжайды:
көптеген мемлекеттік кәсіпорындардың акционерленуі мен шаруашылық
құрылымының шамалы рынокты жолмен тездетіп қалыптасуы, мемлекеттік меншік
объектісінің кіші және көпшілік жекешелендіруді жүргізу;
тиімді шаруашылық субъектісі ретінде жеке иелену қабатының қалыптасуы;
бәсекелестік орта құру және өндірісті монополиясыздандырумен қамтамасыз
ету;
шағын және орта бизнестің дамуы;
ірі және теңдессіз халық шаруашылық объектілердің жеке жаңғырту проектісін
шығару (реализация);
шетел инвесторларын тарту мен жеке бизнестің басым болу ұйымдық шаруашылық
құрылымның қалыптасуы;
бағалы қағаздар нарығының субъектісі ретінде инвестициялық құрылым
жұйесінің күшеюі және дамуы.
Бұл бағдарлама мемлекет иелігінен алу және жекешелендіруді әр түрлі
салалардың ерекшелігі негізінде қағидалы әдіс амалдарды анықтайды. Мемлекет
иелігінен алу және жекелешелендіруге жататын объектілер тізбегі осы
бағдарламамен байланысты. Жыл сайын өкіметпен бекітіледі.
Мемлекеттік меншік объектілері 2 классиикациялық топтарға бөлінеді:
мемлекет иелігінен алу және жекешелендіруге жақызылатын объектілер;
жекешелендіруге тыйым салынған объектілер. Қазақстан Республикасының
меншігінен шығарылып тастаған, жекешелендіруге жатпайтын объектілер: жер,
су, әуе кеңістігі, жануар және өсімдер әлемі, табиғи ресурстары, тағы
басқа.
Жекешелендірудің негізгі бағыттарында жекегелінген әдістері мен
нысаналар кешені арқылы түсіну жәен жекешелендірлген объектілердің әр
топтарының айрықшаларндыруымен байланысты іске асырылады.
Критерийлер барысында кәсіпорындарды жекешелендірудің негізгі
бағыттарына төмендегілерді жатқызуға болады:
объектінің халық шаруашылық мағынасы;
салаға қатыстылығы;
қызметкерлер саны;
негізгі қорлардың құны;
Кәсіпорынның және ұйымдардың жұмыс істеушілер санына байланысты
шартты төмендегідей бөлінеді:
- жұмыс істеушілердің саны 20 адамнан кем емес кіші кәсіпорындар;
- жұмыс істеушілердің саны 200-ден 5000 адамға дейінгі орта
кәсіпорындар;
- жұмыс істеушілер саны 5000 адамнан астам ірі кәсіпорындар.
Жекешеледіру объектісіне жыл сайынғы тізім жасалған кезде
жекешелендіру салалардың, аймақтардың және басқа объектілердің
ерекшеліктерін ескере отырып кәсіпорынның кіші, орта және ірі топтарына
жатқызылатыны анықталуы мүмкін.
Осы топтарға жатқызуға байланысты бағдарлама мемлекеттік иелігінен
алу және жекешелендірудің процестерін нақты бағытталуының ашылуын
қарастырылады.
Ол бағыттар келесідей:
- жеке жобалар бойынша ірі және бірегей мүлікті кешендерді
жекшелендіру;
- орта кәсіпорындардың бірақ жекешендірілуі;
- кіші кәсіпорындардың аукцион және конкурстық сауда, коммуналдық
шаруашылық, тұрмыстық қызмет көрсету арқылы қалыптасқан кіші жекешелендіру.
Жекешелендірудің жек жобалары халық шаруашылығының шешуші саласы
базалық кәсіпорындарының оңтайлы ұйымдық құрылымын жасауға мүмкіндік береді
және олардың басқарылуында жеке және мемлекеттің қатысуын анықтау, отандық
сонымен қатар, шетел инвесторларын тарту, жобаны дайындау кезеңдерінен
басталады.
Жеке жобаларға ерекше әлеуметтік өнім немесе қызмет түрі бар және
мемлекеттің табиғи монополиясында болатын бірегей сатылар жатқызылады:
- істің таңдаулылығы жан-жақты және объектінің бәсекелес бола
алатындығы, сонымен бірге оның өмірлік кешен құнының бағалануы;
- ұйымдастыру-құрылымдық мәселеге сай технология, монополиясыздандыру
бойынша ұсынылатын өзгерістер жүйесі;
- жекешелендіру нысаналарын және әдістерін таңдау.
Жеке жобалардың өтуі (реализация) келесі әдістермен орындалады:
- қосымша түсінік жағдайындағы белгілі бір инвестицияларды сату;
- аукцион немесе конкурс арқылы өткізу;
- басқаруда келісім-шарт жасау;
- акциялардың ашық сатылуы.
Басқаруға келісім-шарт заңды немесе жеке тұлғаларға қолдануға құқық
беретін тәсіл болып табылады.
Берілген әдіс объектіні жекешелендірілген кезде экономикалық орынсыз
немесе алдын ала болған жағдайларда қолданылады.
Көпшілік жекешелендіру республиканың көп тұрғындарына өз меншігі
құқығының орындалуына мүмкіндік жасайды, бағалы қағаздар мен жұмыс істеуге
тәжірибе алуға рұқсат етеді (жекешелендірілген инвестициялық купондардың
акцияға ауыстырылуы, тағы басқа операциялар).
Сондай-ақ көпшілік жекешелендіру өз қатысушыларына таңдау еркіндігін,
бәсекелестік, процесті басқарудағы қарапайымдылығы және жылдамдығын
қамтамасыз етеді.
Барлық тұрғындардың көптеген қатысуына меншікті тиімді бөлуге
мүмкіндік қалыптастырады.
Көпшілік жекешелендіруді басқару мақсатты шаралар көмегімен
қалыптасады:
- Республика тұрғындарына жекешелендірілген инвестициялық купондарды
бөліп беру;
- Коммерциялық негізінде жұмыс істейтін инвестициялық
жекешелендірілген қормен жүйелі мекемелер.
Кіші жекешелендіру тұтыну нарығын тауар және қызметпен қамтамасыз
ететін көптеген меншік иелерінің пайда болуына тұғырын қалыптастырады.
Ол жекешелендіруге жатқызылатын өлшемі өте үлкен емес, 200 адам
істейтін кәсіпорын мен ұйымдарды қамтиды.
Осы бағыт айналасында жекешелендірілген объектілердің негізгісі
көтерме және бөлшек сауда, қоғамдық тамақтану және тұрмыстық қызмет өрісі
болып табылады.
Кіші жекешелендіру процесі 3 кезеңнен тұрады:
бірінші кезеңде, объектілерді таңдау және олардың жекешелендіру мерзімін
анықтау;
екінші кезеңде,объектінің аукциондарда немесе конкурста сатылуын дайындау;
үшінші кезеңде, объектінің сатылуы.
Бұл процесс ашық сипатта болу керек, ал меншік ең жоғары бағаны
ұсынған сатып алушыға ауысуы тиіс.
Кіші жекешелендірудің негізгі ерекшелігі болып ұлттық бағдарлама
сатып алушы аукциондарда, коммерциялық конкурста жекешелендірілген тұрғын
үй купондарының 50% тұратын мемлекеттік меншіктің сатып алған төменін
қарастырады.
Қазақстандағы жекешелендіру мәселелері Қазақстан Республикасының
Президентінің Жарлығында (23 желтоқсан 1995 жылға) жекешелендірудің келесі
процестері іске асырылады.
Президенттің осы Жарлығына байланысты жекешелендірудің нақты
элементтері анықталған. Бірегей жекешелендіру түсінігінің мазмұны,
объектілері, субъектілері, түрлері және жекешелендіру қағидалары берілген.
Жекешелендіру дегеніміз мемлекеттік меншікті жеке тұлғаларға және шетелдік
заңды тұлғаларға арнайы процедура шеңберінде сатуды білдіреді.
Жекешелендірудің субъектілері болып саналатындар:
- сатушы, мемлекеттік орган, жекешелендіруді іске асыратын уәкіл.
Жекешелендіру процесінде мүлікті сатып алушы жеке тұлға, мемлекеттік
емес заңды тұлға немесе шетел заңды тұлғасы бола алады.
Жекешелендіруді жүргізетін негізгі қағидалары ретінде жариялылық,
бәсекелестік, құқыты ауысуы, ауысуы, сатылуға қойылған объектілер туралы
мәліметтердің дұрыстығы және жекешелендіруді жүргізудің заңды лауазымды
тұлғалар жауапкершілігі болып табылады.
Жекешелендірудің объектілері болып мемлекеттік мүліктің келесі
түрлері болады:
- өндірісті және өндірісті емес бөлімшелер және кәсіпорынның мүліктік
кешен ретіндегі құрылымдық бірлігі, олардың жекешелендіруі тұйық
технологиясының циклы;
- кәсіпорынның мүлік, кәсіпорынның құрамына жекешеліндіруге жататын,
оның ісіне қолданылатын мүліктің барлық түрлері кіреді (ғимараттар, құрал
жабдықтар, шикізат, өнім тағы басқа);
- шаруашылық серіктестіктерде жарғылық қордың акциялары мен үлестері.
Жекешелендіру - саудадағы сатулар, тікелей адресті сатулар түрінде
іске асырылады.
Республикада жекешелендіру процестерінің тездетілуі және оның
құрылымының өзгертуі мақсатында арнайы бағдарлама құрылды.
Жекешеліндірудің ұлттық бағдарламасын жүзеге асыру нәтижесінде
Республикада 1996 жылы жеке кәсіпорындардың салмағы 86% ауыл шаруашылығында
95% құрылыс 60%, саудада 85%-ға жетті.
Жекешелендіру процесі және оны басқару нарықтық экономикада орын
алған басқа елдерді қалыптасқан тәсіл.
Қытайда басталған мемлекеттің иелігінен алу процесінің нәтижесі
келесі фактілерді куәландырады.
Біріншіден - меншік жүйесіндегі құрылымдық өзгерістер барысында
мемлекеттік сектордың тарылуы орын алуда. Меншіктің мемлекеттік емес
нысандары қазіргі кезде: өнеркәсіп - 44, сауда - 64, ауыл шаруашылық - 95
пайыз құрайды.
Ұжымдық кәсіпорындар өндіріс көлемін мемлекетке қарағанда тез
өсіреді, ал меншіктің қоғамдық емес түріндегі кәсіпорындар (жеке және жеке
кооперативті) - бұдан да жоғары нәтижелерге ие.
1978-1989 жылғы арасында мемлекеттік өндіріс көлемі 3,8 есе ұжымдық
кәсіпорындарда 8 есе өсті. 1989 жылды меншіктің қоғамдық емес түріндегі
кәсіпорындар үлесіне жалпы өнімдердің 8,25%-ы тиді, ал 1980 жылы бұл
көрсеткіш 0,5%-ға тең болған. 1989 жылы соңында жеке қызметпен 12,5 млн әр
түрлі өндірістік және сауда ұйымдарына қосылған 19,4 млн адам айналысқан.
Екіншіден - кәсіпорынның шаруашылық дербестігі көтеріледі шаруашылық
құқығында және меншіктің бөлінуінде қалыптасқан әр түрлі ұйымдық түрлер
пайда болды.
Қытай Халық Республикасының Мемлекеттік Кеңесімен қабылданған (5
желтоқсан 1986 жылы) “Кәсіпорындардағы реформаларды тереңдету және олардың
тірщшілік әрекетін жандандыру” туралы құжат шаруашылық жауапкершілік жүйені
енгізуді және ұсақ мемлекеттік кәсіпорындарды жалға

1.2 Қазақстандағы мемлекеттік меншікті жекешелендіру процесі мен оны
ұйымдастыру жағдайы

Өтпелі экономика жағдайында меншік қатынастары түрлі өзгерістерге
ұшырайды. Бұл өзгерістер мемлекет қарамағынан алу және жекешелендіру
процесімен байланысты.
Мемлекет қармағынан алу – мемлекеттік меншікті өзгертуге байланысты
мемлекеттің экономикадағы шектен тыс ролін жоюға бағытталған шаралар
жиынтығы
Мемлекет қарамағынан алу – мемлекеттік меншікті өзгертуге байланысты
мемлекеттің экономикадағы шектен тыс ролін жоюға бағытталған шаралар
жиынтығы. Мемлекет қармағынан алу монополизмді жеңуге, бәсекелестік пен
кәсіпкерлікті дамытуға бағытталған. Ол мына бағыттар бойынша жүреді:
Иемдену процесін мемлекет қарамағынан алу;
Шаруашылық жүргізудің сан түрлі нысандарын жасау;
Жаңа ұйымдық құрылымдарды қалыптастыру.
Мемлекет қарамағынан алу мен жекешелендру тығыз байланысты.
Жекешелендіру- меншікті мемлекет қарамағынан алудың бағыттарының бірі,
оның мәні – меншікті жеке және заңды тұлғалардың жеке меншігіне беруде.
Мемлекеттік және муниципалдық кәсіпорындарды жекешелендіру:
-азаматтар мен акционерлік қоғамдардың мемлекеттен және жергілікті
биілік органдарынан;
-кәсіпорындарды және олардың кәсіпорындар ретінде бөліп шығарылатын
бөлімшелерін;
-кәсіпорындардың материалдық және материалдық емес активтерін;
-акционерлік қоғамдардың капиталындағы мемлекет пен жергілікті билік
органдарының үлестерін (пай, акциялар);
-жекешелендірілетін кәсіпорындардың басқа кәсіпорындар капиталындағы
үлестерін меншікке алуын білдіреді;.
Қазақстан Республикасындағы 10 жылдағы мемлекет қармағынан алу және
жекешелендіру процесін 4 кезеңге бөліп қарауға болады; олардың әрқайсысының
өз мақсатары бар. Бұл процстердің басы Қазақстанның егеменді мемлекет
ретінде орнығу кезеңіне тұспа –тұс келеді.
1-кезең 1991-1992 жылдар аралығын қамтиды. Бұл кезеңдегі жекешелендіру
процесінің негізгі бағыты- мемлекеттік орталықтанған – жоспарлы
экономикадан нарықтық экономикаға өту үшін жағдай жасау мақсатында кең
ауқымда реформалау болды.
2-кезең 1993-1995 жылдарды қамтиды. Бұл кезең Қазақстан Республикасы
Президентінің 1993 жылғы 5 наурыздағы Жарлығымен бекітілген Қазақстан
Республикасындағы 1993-1995 жыдардағы мемлекет қарамағынан алу мен
жекешелендірудің Ұлттық Бағдарламасына сәйкес жүзеге асырылады.
3-кезең Жекешелендірудің үшінші кезеңі 1996-1998 жыдар аралығын
қамтыды және Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1996 жылығы 2 ақпандағы
№246 Қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасындағы 1996-1998 жылдарға
арналған жекешелендіру мен қайта құрылымдау Бағдарламасына сәйкес жүзеге
асырылды.
4-кезең 1999-2000 жылдар аралығын қамтыды және Қазақстан
РеспубликасыҮкіметінің 1999 жылғы 1 маусымдағы№683 қаулысымен бекітілген
1999-2000 жылдарға арналған жекешелендіру және мемлекеттік мүлікті
басқарудың тиімділігін арттыру Бағдарламасына сәйкес жүзеге асырылды.
Экономикасы нарытық бағытқа бет алған Қазақстан үшін кәсіпкерлікті
дамыту мәселесі – кезекті мәселелердің бірі болып табылады. Өйткені,
нарықтық экономиканың өзі- кәсіпкерлік экономика. Кәсіпкерлікті дамыту –
нарықтық экономиканы дамытудың кепілі. Сондықтан да, кәсіпкерлік
төңірегіндегі көптеген мәселелердің теріліп жатуы да оның экономикадағы
рөлінің те маңыздылығын дәлелдейді.

Қазақстан Республикасы Конститутциясында былай деп жазылған: “Әркімнің
кәсіпкерлік ызмет еркіндігіне, өз мүлкін кез –келген заңды кәсіпкерлік
қызмет үшін еркі пайдалануға құқығы бар”. Өндірістің негізгі факторлары
табиғи, еңбек, өндірісітік ресурстар болып табылады. Нарықтық экономика
кезінде осы факторлардың жұмыс істеп, қозғалысқа түсуіне әсер ететін нақты
күш бар. Олар: іскерлік, басқару және оның мүмкіндіктерін белгілі бір
мақсатта жетістіктерге қол жеткізуге пайдалана білу икемділігі.

Жалпы өркениетті елдердің қай қайсысын алсақ та здерінің экономикалық
және әлеуметтік мәселелерін шешуде кәсіпкерлікке арқа сүйейді. Себебі
кәсіпкерлік халықтың әл- ауқатын аттырумен қатар, қосымша жұмыс орындарының
ашылуына да себебін тигізеді. Кәсіпкерліктің осындай және басқа да
экономикалық және әлеуметтік функциялары оны дамыту мәселесін маңызды
мемлекеттік міндеттер қатарына жатқызуға және экономиканы реформалаудың
ажырамас бөлігі деп қарастыруға негіз береді. Техникалық процесс, тұтынушы
сұранысын толық қанағаттандыру кәсіпкерліктің тиімділігіне байланысты
болады.

Кәсіпкерлік мәселелерді бүкіл іскерлік әлемді толқытып отыр.
Сондықтан да 1990 жылы мамыр айында Вашингтонда өткен стратегиялық
басқарудың халықаралық конференциясының лейтмотиві – Кәсіпкерлер жаңа
шаруашылық ойлауды іздестіруде деп аталады. Онда кәсіпкерліктің ұшқыр
мәселелері, экономикаға ұйымдастыруға, технологияға, өнімге деген жаңа
қадам іздестіру туралы толғаныстар қарастырылды.

Конференцияда басты назар мына мәселелерге аударылды: Белсенді іс-
әрекеттер арасында келесі шарттарды орындайтын корпорациялар жатады:

Өз қызметінің стратегиялық бағыт –бағдарын жеке түсіне білетін;
Уақытты, жаңалықтар мен идеялар, тәжірибелердің үзіліссіз ағымынан қалып
қоймай, оларды тиімді пайдалана алатын;
Ұйымдастырудың, жұмыс режимінің тиімді түрлерін, ресурстар мен жұмыскерлер
күш жігерінің тиімді үйлесімін, арақатынасын таба білген;
Біріккен еңбек оның барлық қатысушыларын қанағаттандыратын жағдайда ғана
табысқа жетуге болады.
Кәсіпкерлікті дамытудың бұл шарттары нарықтық экономикаға өтудің
бастапқы кезеңінде тұрған елдер үшін өте құнды.
Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық дамуының басқарудағы
дербестілік саяси алғышарттарының қажеттілігін ескертеді. 80-жылдардың
екінші жартысынан бастап бұрынғы кеңес Одағынында, сондай-ақ Қазақстанда
қоғамдық-саяси ахуал қарама-қайшылықтармен сипатталып, қоғамдық
тұрақсыздықты көрсетті.
Тұрақсыздықтың ең басты себебі жүйенің ішкі тоқырауында болды.
Кеңестік жүйенің күйреу алдындағы айқын дәлел ауқымды кезекке тұру,
талондық жүйенің үдей түсуі, ақшаның құнсыздануы болып табылады. Тіпті 1993
жылдың аяқ кезіне дейін дербес экономикалық саясат орын алмады. Сонымен
қатар көптеген мемлекеттердің тәжірибесі айқын дәлелденгендей, барлық
шаруашылық жүргізу жүйелерінің ішінде ең тиімдісі болып нарықтық экономика
табылады. Ол еңбекті ынталандыруды жетілдіреді, өнім өндірушілердің
экономикалық дербестігін қамтамасыз етеді, өндірушілердің монополиясына жол
бермейді және өндірісті тұтынушы сұранысына бағыттайды.
Республикамызда терең де батыл өзгерістерді жүзеге асыруда нақтылы
алғышарттар қажет етілді. Осы бағытта 1990 жылы 25 қазанда Қазақстанның
мемлекеттік егемендігі туралы Декларациясы және 1993 жылдың 28 қаңтарында
Республиканың Ата Заңының қабылдануы мемлекетіміздің тарихындағы жаңа сәт
болып табылады. Қазіргі кезде Қазақстан республикасының 1995 жылдың 30
тамызында қабылданған екінші Конституциясы және 1991 жылдың 16 желтоқсанда
қабылданған Қазақстан Республикасының мемлкеттік тәуелсіздігі туралы
конституциялық заң еліміздің әлеуметтік-экономикалық дамуында айрықша орын
алады.
Бұл заңдарда экономикалық тәуелсіздіктің негіздері, нарықтық
қатынастарды қалыптастырудағы экономиканы басқарудың маңыздылығы
көрсетілген. Бұл жәйт республика дербестігінің экономикалық алғышарты мен
өмір тіршілігін басқарудың барлық сферасын айқындайды. Атап айтқанда, олар
Қазақстанның тәуелсіздігінің негізі: жерге, оның қойма байлықтарына,ішкі
және территориялық су ресурстарына, өсімдік пен жан-жануарлар әлеміне,
тарихи, мәдени құндылықтарына, материалдық, қаржылық ресурстарына,
өндірістік және өндірістік емес объектілеріне деген төтенше меншігі.
Қазақстан экономикасы мемлекеттік реттеудің субъектісі болып табылады.
Бұған басқару функциясы ретіндегі мемлекеттік реттеуде аса маңызды өзіндік
қаржы-несие жүйесі, дербес мемлекеттік бюджет қалыптасуы, салық және кеден
жүйесін ұйымдастыру жатады.
Қазақстан Республикасы Конституциясының құрамында экономиканы
басқаруды ұйымдастырудың әдістемелік қағидалары бар.
Біріншіден, Қазақстан экономикасы меншіктің әр түрлі нысандарына
негізделеді. Мемлекет заң алдында меншіктің барлық субъектілерінің теңдігін
қамтамасыз етеді.
Екіншіден, жеке меншікке қол сұғуға болмайды.
Үшіншіден, мемлекет жеке кәсіпкерлік қызметтің еркіндігіне кепілдік
береді және оны қорғау мен қолдауды қамтамасыз етеді.
Төртіншіден, монополистік қызмет пен бәсекелестің кез келген шектеуіне
жол бермейді. Бесіншіден, әкімшілік аймақтың бірліктері дербес болып
табылады.
Бұл қағидалар Қазақстан экономикасын басқарудың қазіргі жүйесінің
негізін құрайды және республиканың халық шаруашылығының әлеуметтік
бағыттағы нарықтық экономикаға орнықты етуін қамтамасыз етуі тиіс.
Нарықтық экономика ұдайы өз арнасымен, өз заңдылықтарымен ілгерілеп
отыруы тиіс, өйткені оның өзіне тән кезеңдері мен соған сәйкес келетін
нақты міндеттері бар.
Бірінші кезең 1992-1995 жылдарды қамтиды және макроэкономикалық
тұрақтандырудың екі негізгі процесімен сипатталуға тиіс: олар меншікті
мемлекет иелігінен белсенді түрде алу, оны жекешелендіру және тұтыну
рыногын тауарлармен толтыру.
Меншікті реформалау бұл уақыт ішінде белгілі бір формада мемлекеттік
меншіктің барлық объектілерінде, стратегиялық маңызы бар және ұлттық
қауіпсіздікті қамтамасыз етуден басқа салаларда іс жүзінде жүргізілуге
тиіс.
Сонымен қатар, ғылыми зерттеулердің қысқа мерзімін, жоғары қайтарымын,
коммерциялық өнімді тез алуды қамтамасыз ететін дүниежүзілік деңгейдегі
жаңалықтарды анықтау және алмасымды кәсіпкерлікті дамыту мақсатымен
республиканың ғылыми-техникалық потенциалына егжей-тегжей тексеру жүргізу
қажет.
Екінші кезең (1996-2005 жылдар).
Экономиканың шикізаттық бағытын тіртіндеп жою жалғасады, брақ оның
басты мазмұны көлік жүйесі мен телекоммунткацияны жедел дамыту, сондай-ақ
дамыған тауар және валюта рыногын бұдан басқа: капитал, жұмысшы күші,
бағалы қағаздар, интеллектілік меншік рыноктарын да құру.
Екінші кезең ішінде экономиканың қарқынды дамуының қозғаушы күштері
мен ынталандырмалары мыналар:
1. толыққанды нарықтық механизмдер;
2. барлық тауар өндірушілердің шынайы еркіндігі;
3. табиғатты ұтымды пайдалану;
4. шапшаңдығын үдете түскен жоғары технологияларды игеру процесі мен
дүние жүзі экономикасында шептерді жеңіп алу;
5. отандық және халықаралық бизнес саласында білікті кадр корпусы пісіп-
жетілуге тиіс.
Үшінші кезең 2005 жылдан бастап 5-7 жыл мерзіміне дейін созылып, ашық
үлгідегі экономиканың шапшаң қарқын алып дамуымен сипатталады, соның
негізінде өтпелі кезеңнің стратегиялық мақсатына жетумен, Қазақстанның
әлемдік саудадағы айқындамасының нығаюымен және дүниежүзіндегі жаңа
индустриалды елдер қатарына кіруімен сипатталатын болады.

2. Қазақстандағы ауыл шаруашылығын жекешелендіру

2.1 Қазақстан ауыл шаруашылығының жекешелендіру жылдарындағы жағдайы

Қазақстан республикасының жер ауданы 2724,9 мың шаршы шақырым және ел
бұл көрсеткіш бойынша әлемдегі тоғызыншы орынды алады. Алдын-ала
мериорациясыз өңдеуге жарамды жерлер Қазақстанда 39 млн гектарды құрайды,
одан басқа шөлдер мен шөлейт жерлерде суаруға жарамды 22 млн гектарға
дейінгі және шартты түрде егістікке жарамды, суаруды ғана емес, түбегейлі
мелиорацияны да талап ететін 70 млн гектарға дейінгі тұзданған жерлер
табылды.

Республиканың климаттық жағдайлары көпшілік аймақтарда бидай, арпа,
сұлы мен қарабидай өсіруге мүмкіндік береді.
Табиғи жайылымдардың ауданы 187,9 млн гектардан астам жерді алып
жатыр. Оларда 70,5 млн. шартты қой немесе 7,05 млн ірі қара мал бағуға
болады. Қазақстанның жайылымдары жаз бойына жем-азық базасы ретінде
пайдалануды мүмкін етіп, мал шаруашылығының дамуына көмектеседі.

Еліміз тәуелсіздік алғаннан кейінгі экономикалық реформалар жүргізіле
бастаған кезде ең үлкен күйзеліспен, күйреуге ұшыраған осы ауыл шаруашылығы
саласы болды.

Сурет 1 – 1993-2003 жылдарда ЖІӨ-дегі ауыл шаруашылығының үлесі
Ауыл шаруашылық жер-сулар қайта бөлініске ұшырады. Мемлекеттік емес
жер пайдаланушылардың шаруашылықтары енді ауыл шаруашылық жер-сулардың
93,9% мен егістіктердің 94,9% иемденеді, мұның басым бөлігі жерлердің 70%
мен егістіктердің шамамен сондайын пайдаланатын шаруашылық серіктестіктер,
ауылшаруашылық кооперативтер мен акционерлік қоғамдар іспеттес ірі
ауылшаруашылық кєсіпорындарының үлесіне келеді.
Сонымен ауылда меншік нысандарының өзгеруі ауылшаруашылық өнім
көлемдерінің күрт қысқаруына әкелді. ЖІӨ құрамындағы ауыл шаруашылығының
үлесі 8,5%-тер шамасында (Сурет -1).
1990 жылы барлық егістік жердің көлемі 35,2 млн га болса, ол 2000 жылы
16,2 млн гектарға дейін қысқарды, соның ішінде дәнді-дақылдардың егістік
көлемі тиісінше 23,4 млн. гектардан 12,4 млн. гектарға, мал азығындық
дақылдардың егістігі – 11,1 млн. гектардан 2,8 млн. гектарға дейін
қысқарды. 1990 жылы 28,5 млн. тонна астық жиналса, 2001-2002 жылдары ауа
райы қолайлы болып, екі жылда 16 млн. тонна астық жиналды. Ал 2003 жылы 14
млн. тонна асытық жиналды. Дәнді-дақылдардың түсімділігі жазғы жаңбырдың аз-
көптігіне байланысты, сөйте тұра егістік жкрдің екі еседен астам қысқаруы
өндірілетін астықтың көлеміне тікелей байланысты екені де белгілі.
Мал басы да тым азайып кетті. Мәселен, мүйізді ірі қараның саны 1990
жылғы 9,8 млн. бастан 1998 жылы 3,9 млн. басқа дейін қысқарды, қой мен ешкі
тиісінше – 35,7 млн.-нан 9,5 млн.-ға дейін, шошқа – 3,2 миллионнан 0,9
миллионға дейін, құс – 59,9 миллионнан 17,0 миллионға дейін азайды. Соның
салдарынан 1990 жылы сойыс салмақпен 1,6 млн. ет өндірілсе, оның көлемі
1998 жылы 0,6 млн. тоннаға дейін құлдырады, сүт 5,6 млн. тоннадан 3,4 млн.
тоннаға дейін, жұмыртқа 4,2 млрд. данадан 1,4 млрд. данаға дейін, жүн 108,0
мың тоннадан 25,2 мың тоннаға дейін, қаракөл терісі 1721 мың данадан 214
мың данаға дейін кеміді.
Ауыл шаруашылық өнімдерін өндіру көлемінің осыншалықты мөлшерде тым
құлдырап кетуі халықтың жан басына келетін ақшадай табысының азаюымен
атасып, нәтижесінде жан басына шаққанда бір адам тұтынатын азық-түлік
өнімдері көлемінің күрт төмендеуіне әкеліп соқты. 1990 жылы жан басына 73
кг. ет және ет өнімдері тұтылса, оның мөлшері 2001 жылы 38 килограммға
дейін құлдырады, сүт және сүт өнімдері, тиісінше 311 килограммнан 195
килограммға дейін, жұмыртқа – 225 данадан 109 данаға дейін азайды.
Сондай-ақ 1990 жылдан бері ауыл шаруашылығының материалдық-техникалық
базасы да қатты күйзеліске ұшырады. 1990 жылы 243 мың трактор болса, оның
саны 2002 жылы 48 мыңға дейін азайды, астық жинайтын комбайнның саны,
тиісінше 89 мыңнан 22 мыңға дейін, дән сепкіш сеялкалар 164 мыңнан 45 мыңға
дейін, соқалар 49 мыңнан 12 мыңға дейін кеміп кетті. Мұның өзі шаруа
адамдарының егін салуға жерді даярлау, егін себу және оны жинап алу
жұмыстарын дер кезінде атқару мүмкіндігінен айырылып қалғанын көрсетеді.
Кейбір басқа салаларға қарағанда ауыл шаруашлығында реформа деп аталып
жүрген мемлекеттік меншікті жеке меншікке айналдыру , яғни жекшелендіру
науқаны аса шұғыл атқарылып, тез арада кеңшарлар мен ұжымшарлар таратылды,
аз-маз ауыл шаруашылық кәсіпорындары мен болар-болмас шаруа қожалықтарынан
басқасы ауыл тұрғындарының жеке меншігіне көшті.
Қазіргі кезде барлық егістік жердің және дәнді-дақылдар егістігінің 63
пайызға жуығы ауыл шаруашылық кәсіпорындарының үлесіне, 34 пайызға жуығы
шаруа қожалықтарының үлесіне, 3 пайызы ауылда тұратын халықтың үлесіне
тиеді. Осыдан-ақ егін шаруашылығы шешуші рөл атқаратынын көреміз. Ал мал
шаруашылығында жағдай басқаша. Ауылдағы халықтың үлесіне мүйізді ірі
қараның 86 пайызы, қой мен ешкінің 81 пайызы, шошқа мен жылқының 84 пайызы,
құстың 49 пайызы келеді. 2002 жылы өндірілген еттің 89 пайызы, сүттің 91
пайызы, жұмыртқаның 46 пайызы, жүннің 82 пайызы ауыл халқының үлесіне
тиеді. Әзірге тек жұмыртқаның жартысынан көбі ауыл шаруашылық
кәсіпорындарының үлесіне тиіп отыр. Сөйтіп мал шаруашылығы өнімдері
негізінен ауылда тқратын халықтың жеке меншігінде өндіріліп отыр.
Жоғарыда айтқандай реформаға дейін ауыл шаруашылығында 1,4 млн. адам
жұмыс істеген болса, 2003 жылдың екінші тоқсанында Республикалық статистика
жөніндегі агенттіктің деректері бойынша экономиканың барлық салаларындағы
жалдамалы қызметкерлердің саны 4,2 млн. адам болса, соның ауыл
шаруашылығындағылары 0,5 млн. адам, өзін-өзі жұмыспен қамтығандардың саны
тиісінше 2,9 млн. және 2,0 млн. болды. Сонымен ауыл шаруашылығында бүгінде
жаз айларында ақылы жұмыс атқарушы адам саны тек жарты миллион ғана, яғни
Кеңес үкіметі кезіндегінің үштен бірі болып отыр. Ал әр жылдың желтоқсан
айына қарай бұл қызметкерлердің саны екі есе қысқарады. Оның есесіне 2 млн.
адам өзін-өзі жұмыспен қамтушылар болып саналады. Олар қолында біраз малы
бар, соның өнімінің бір бөлігін өзі тұтынып, қалғанын сатып табыс таба
алады деген отбасындағы еңбекке жарамды адамдар.
Осы жоғарыда келтірілген деректерден ауыл шаруашылығының қаншалықты
күйзеліске ұшырағанын көреміз. Мақта, дәндік күнбағыс, көкөніс, бақша
дақылдарынан басқа дақылдар егісінің және барлық егістік жерлердің көлемі
2001 жылға дейін қысқарып келді.
Мал басы 1998 жылға дейін қысқарумен болды. Одан бергі жылдары малдың
барлық түрінің және құстың саны жылдан-жылға аздап болса да көбейіп келеді.
2003 жылдың басында мүйізді ірі қараның саны 4,5 миллионға, шошқа 1,2
миллионға, қой мен ешкі 11,2 миллионға, жылқы 1 миллионға, құс 23,8
миллионға дейін өсті.
Мал мен құстың санының көбеюі нәтижесінде кейінгі жылдары өндірілген
мал өнімдерінің көлемі де өсуде. 2002 жылы сойыс салмағымен 673 мың тонна
ет, 4,1 миллион тонна сүт, 2,1 миллион дана жұмыртқа өндірілді. Бұл
көрсеткіш кейінгі жылдары өсе түсуде.
Қорыта айтқанда, кейінгі жылдары астық өндіруде, картоп, көкөніс,
бақша дақылдары, мал шаруашылығы өнімдерін өндіру жылдан жылға арта түсуде.
Мұның халықты азық-түлікпен қамтамасыз етуде, олардың тұрмыс-жағдайын
көтеруде оңды ықпалын тигізері даусыз.
Алайда, ауыл шаруашылығын аяғынан тік тұрғызып, сала өндіретін өнімдер
көлемін айтарлықтай өсіру, ауыл тұрғындарын жұмыспен қамтамасыз ету
шеңберін кеңейту, ондағы халықтың тұрмыс деңгейін көтеру үшін алдағы кезде
қаражат пен үкімет көмегін көп талап ететін күрделі мәселелер тұр. Осыны
ескере отырып, 2002 жылғы 5 маусымда Қазақстан Республикасы Президентінің
Жарлығымен Қазақстан Республикасының 2003-2005 жылдарға арналған азық-түлік
бағдарламасы бекітілді.
Ауыл шаруашылығының ең өткір, ең көкейкесті деген кейбір түйінді
мәселелеріне көңіл аударарлық. Солардың ішіндегі бірінші кезекте осы
саладағы басты байлық жерді дұрыс пайдалану мәселесі. Жер кодексіне сәйкес
ендігі жерде жер жекеменшікке берілетін болады. Осы жердің сапасы мен
бағасын анықтауда кейбір жөнсіздіктер кездесіп жатады. Кейінгі жылдары
жерге минералдық және органикалық тыңайтқыштар қолдану, ауыл шаруашылық
дақылдарының тұқымын жақсарту, оларды алмастырып отыру, арам шөптер мен
зиянкестерді жою, суармалы жерді толығырақ, тиімдірек пайдалану жұмыстары
өте аз және нашар жүргізілді. Нәтижесінде топырақтың құнарлығының
төмендеуі, оны арам шөп басуының артқаны, ондағы зиянкестердің көбейгені
анық. Мәселен, 1990 жылы бойындағы қоректік заттарды 100 пайыз деп
есептегенде барлығы 672 мың тонна, бір гектар егістік жерге шаққанда 19,7
кг. минералдық тыңайтқыш қолданса, 2001 жылы, тиісінше 14 мың тонна және
0,1 кг. болды. Сөйтіп, қазіргі кезде егістік жердің 0,8 пайызына ғана
минералдық тыңайтқыш қолданылады. 1990 жылы 22326 мың тонна органикалық
тыңайтқыш қолданылса 2001 жылы небары 114 мың тонна ғана болды. 1990 жылы
Қазақстанда 1484,9 мың тонна минералдық тыңайтқыш өндірілсе, 2002 жылы
небары 135 мың тонна ғана болды. Бағдарламада қолданылатын минералдық
тыңайтқыштардың көлемін 2003 жылы 380,1 мың тоннаға, 2004 жылы – 439 мың
тоннаға, 2005 жылы – 599,8 мың тоннаға жеткізу белгіленген. Егер бұл міндет
жүзеге асса нәтижесі де айтарлықтай болары сөзсіз.
2001 жылы себілген дәнді-дақылдар тұқымының тек 61 пайызы ғана
тексеруден өтіпті. Себілген тұқымның сапасының талапқа сай келгенінің үлес
салмағы 53 пайыз ғана болды. 2001 жылы 9,2 млн. гектар егістікті арамшөп
басқан, оның 2,2 млн. гектары қара сұлы. Іс жүзінде 4,9 млн. гектар егістік
гербицидпен өңделген. Сондай-ақ, барлық себілген тұқымның тек 47,6 пайызы
ғана улағыш заттармен өңделген.
Шешімін табуға тиіс екінші аса маңызды мәселе – ауыл шаруашылығын
қажетті техникалармен қамтамасыз ету. Жоғарыда қанша трактор мен комбайн,
соқа мен дән сепкіш қалғанын айттық. Кейінгі жылдары техниканы сатып алу
күрт азайды. Мәселен, 1996-2000 жылдары небары 1700 трактор, 1866 комбайн
сатып алыныпты. Тек кейінгі екі жылда оларды сатып алу аздап болса да
көбейді, 2001 жылы 837, 2002 жылы 4900 трактор сатып алынды, қолда бар
астық жинайтын комбайндар тиісінше 1797 және 3300. Оның үстіне қазіргі
кездегі – тракторлар мен комбайндардың пайдаланылған мерзімі - 13-14 жыл,
ал норма бойынша олар 7-10 жыл ғана пайдаланылуы керек. Сондықтан да қолда
бар техниканың тозығы жетіп тұр.
Бағдарламада ауыл шаруашылығын техникамен лизинг негізінде қамтамасыз
ету көзделіп, осы мақсатқа бюджеттен 2003 жылы 3 млрд. теңге, 2004 жылы 4
млрд. теңге және 2005 жылы 6 млрд. теңге бөлу белгіленген.
Жоғарыда осы уақытқа дейін мал шаруашылығының қаншалықты құлдырап
кеткенін көрсеттік. Осы тұста бұл саланың тек мал мен құс санының тыс көп
кеміп кеткенімен, олардан алынатын өнім көлемінің еселеп азайғанымен қатар
малдың тұқым сапасының төмендеп бара жатқанын да атап айтқан жөн. Кезінде
Республикада асыл тұқымды мал өсіретін 32 шаруашылықтан тұратын арнайы
трест болғаны белгілі. Қазіргі кезде ол шаруашылықтардан азын-аулақ жұрнақ
қана қалды. Қазіргі кезде Шығыс Қазақстан облысы ‡ржар ауданына қарайтын,
бұрын Семей облысы, Аягөз ауданына қараған, атағы республикаға белгілі асыл
тұқымды биязы жүнді қой өсіретін Әбжанов атындағы Қарақол кеңшарында 60
мың қой болса, содан енді 2 мыңы ғана қалған. 1990 жылы ірі қараның жалпы
санының 15 пайызын асыл тұқымды мал құраса, қазір оның үлесі 2,9 пайызға
дейін азайған.
Мал шаруашылығында тағы да бір ақсап тұрған жағдай – ол малда мал
дәрігерлік қызметпен қамтамасыз ету. Бұрын мал басы тегіс жұқпалы ауруларға
қарсы егілетін еді. Қазіргі кезде республикада малдың 200-дей жұқпалы ауруы
белгілі болып отыр, оның ішінде 75-і аса қауіпті ауруларға жатады.
Аурулардың көбі мал мен адамға бірдей қатысты. Қазір республикада мал
шаруашылығы үшін антибиотиктер, паразиттерге қарсы және дезинфекция
жасайтын дәрілер, фармокологиялық препараттар шығарылмайды, олар
шетелдерден әкелінеді. Мал дәрігерлік зертханалардың бәрі бірдей техникалық
жағынан толық жабдықталмаған. Мал дәрігерлерінің саны қолда бар малдарға
толық қызмет жасауға жетіспейді. Бұдан шығар қортынды: мал дәрігерлік
қызметін қайта қалпына келтіру керек.
Ауыл шаруашылығын дамытудағы келелі мәселелердің бірі өндірілген
өнімдерді ішкі және сыртқы рыноктарда оны өндірушілер таза пайда табатындай
етіп сата білуді ұйымдастыру. Қазіргі кезде делдалдар ауыл шаруашылық
өнімдерін өндірушілерді арзан бағамен бір тонап, оны тұтынушыларды қымбат
бағамен сатып екі тонап жүр. Астық сияқты экспорттық әлеуеті үлкен
өнімдердің негізгі көлемін үкімет және ірі корпорациялар жоғары бағамен
ауыл шаруашылық тауар өндірушілерінен сатып алып, оны экспортқа шығарып
сатса шаруалар да, мемлекет те ұтысқа шығар еді. Сондай-ақ, көп жылдан бері
егін ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ЖЕКЕШЕЛЕНДІРУДІҢ ЗАҢДЫҚ НЕГІЗДЕРІ
Жекешелендiру туралы заңдар
Меншіктің экономикалық түрлері
Жекешелендіру
Жекешелендірудің мәні, түрлері және қазақстандағы жекешелендіру үлгісі
Мемлекеттік мүліктерді жекешелендірудің түсінігі
ҚР жекешелендіру мәні, кезеңдері және оны жүргізу
Мемлекеттік меншіктің үлесі
Жекешелендіру: еуропа және азия тәжірибесі
Мемлекеттік меншікті жекешелендіру
Пәндер