Отбасы функциялары

Жоспар
Кіріспе

Мазмұны

«Отбасы» түсінігінің психологиялық мазмұны.
Отбасы функциялары.
Отбасы функцияларының анализі
Отбасы түрлері.

«Отбасы» түсінігінің психологиялық мазмұны.

Отбасы түсінігінің анықтамасы ғылыми әдебиеттерде айтарлықтай көп. Отбасы әлеуметтік институт, қоғамның бір бөлігі, бірге өмір сүретін адамдардың азғантай тобы ретінде анықталады. Бірақ отбасы түсінігі психологиялық бағыт бойынша өзіндік спецификаға ие. Бұл бағыт аймағында «отбасы» түсінігі туыстық қатынаспен байланысты адамдардың спецификалық қажеттіліктері қанағаттандырылатын бірлескен өмір іс-әрекетінің кеңістігі ретінде қарастырылады. Бұл кеңістік әр түрлі элементтерден тұратын және ондағы мүшелердің қатынас жүйелерінен тұратын күрделі құрылымды көрсетеді. Осылайша құрылым тірі ағзаның заңдылықтарына сәйкес құрылады. Сондықтан ол өзінің дамуында көптеген фазалар мен кезеңдерден өте отырып, заңдылықтық динамикаға ие болады.
Белгілі отбасы психологы Г.Навайтистің көзқарасы бойынша, отбасының психологиялық анықтамасы оның зерттеу мақсаттарына және психологтың отбасымен өзара қатынас мақсаттарына сәйкес келуі керек. Оның ойынша, мамандар жағынан кәсіби психологиялық көмек алатын отбасыны «кіші топ» деп алу керек.
Отбасы – бұл өзінің мүшелерінің қажеттіліктерін қанағаттандыратын топ. Қажеттіліктер нақты адамдардың жағымды өзара әрекеттесуінде сәтті қанағаттандырылады. Отбасының өзара әрекеттесуінің басты ерекшелігі – әр түрлі қажеттіліктердің қанағаттандырылуын біріктіру. Осыған байланысты қанағаттанудың отбасына тигізетін маңыздылығы төмендегідей:
• Отбасына қатысты қажеттіліктерді қанағаттандыру үшін отбасылық рөлдер құрылымы пайда болады.
• Отбасылық құрылым және отбасы функциялары заңды түрде дамиды.
• Отбасын психологиялық консультациялау отбасымен байланысты қажеттіліктерді қанағаттандыруға және оны біріктіруге, отбасылық құрылымды белсендендіруге және отбасының дамуына ықпалын тигізеді.
• Отбасын консультациялау қажеттілігі оның бір кезеңнен екіншісіне өту кезінде жоғарылайды.
• Отбасы дамуының жіктелуі отбасы мен оның маңыздылығына байланысты қатынастардың жиынтығы негізінде анықталуы мүмкін.
• Отбасы дамуының әрбір кезеңінде спецификалық тапсырмалар бар. Бұл тапсырмалар орындалмай, жаңа кезеңге көшу мүмкін емес.
Белгілі Ресейлік психолог В.Дружинин әр бейнелі координат жүйесін ұсынады. Оның ойынша отбасын зерттеу бағыттарын 2 шартты шкалаларға бөлуге болады:
• «қалыпты – аномальды отбасы»;
• «идеалды – реалды отбасы».
Бірінші шкаланы қарастыра отырып, Дружинин «қалыпты отбасы» түсінігін анықтайды. Отбасының бұл түрі әлеуметтік қорғануды және оның мүшелерінің алға жылжуын қажет ететін, балалар әлеуметтенуінің психологиялық және физиологиялық жетілуін қамтамасыз ететін шартты қажеттіліктерді көрсетеді. Мұндай отбасы түріне толығымен әкесі жауапты отбасы жатады. Ал бұл ереже орындалмайтын, қалған барлық отбасы түрлерін, Дружинин аномальды деп есептейді.
Екінші шкала бойынша «идеалды отбасы» түсінігі отбасының нормативті моделі ретінде анықталады. Отбасының бұл түрі қоғаммен қабылданады және ұжымдық көріністерде, мәдениетте, ең бастысы діни бейнеде көрініс береді. Бұл құрылымға билікті бөлісу ерекшелігі, әкенің, ананың және баланың бір-бірімен эмоционалды жақындығы мен жауапкершілігі кіреді. Ал идеалды отбасының түрлері мәдениеттанушылармен зерттеледі. Реалды отбасы – реалды топ және зерттеу объектісі ретінде қабылданады. Психологтер реалды отбасыларды олардың нормадан ауытқуы кезінде ғана зерттейді.
Енді отбасын әлеуметтік институт және кіші топ ретінде қарастырайық.

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 26 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Отбасы түсінігінің психологиялық мазмұны.
Отбасы функциялары.
Отбасы функцияларының анализі
Отбасы түрлері.
Отбасы түсінігінің психологиялық мазмұны.

Отбасы түсінігінің анықтамасы ғылыми әдебиеттерде айтарлықтай көп.
Отбасы әлеуметтік институт, қоғамның бір бөлігі, бірге өмір сүретін
адамдардың азғантай тобы ретінде анықталады. Бірақ отбасы түсінігі
психологиялық бағыт бойынша өзіндік спецификаға ие. Бұл бағыт аймағында
отбасы түсінігі туыстық қатынаспен байланысты адамдардың спецификалық
қажеттіліктері қанағаттандырылатын бірлескен өмір іс-әрекетінің кеңістігі
ретінде қарастырылады. Бұл кеңістік әр түрлі элементтерден тұратын және
ондағы мүшелердің қатынас жүйелерінен тұратын күрделі құрылымды көрсетеді.
Осылайша құрылым тірі ағзаның заңдылықтарына сәйкес құрылады. Сондықтан ол
өзінің дамуында көптеген фазалар мен кезеңдерден өте отырып, заңдылықтық
динамикаға ие болады.
Белгілі отбасы психологы Г.Навайтистің көзқарасы бойынша, отбасының
психологиялық анықтамасы оның зерттеу мақсаттарына және психологтың
отбасымен өзара қатынас мақсаттарына сәйкес келуі керек. Оның ойынша,
мамандар жағынан кәсіби психологиялық көмек алатын отбасыны кіші топ деп
алу керек.
Отбасы – бұл өзінің мүшелерінің қажеттіліктерін қанағаттандыратын
топ. Қажеттіліктер нақты адамдардың жағымды өзара әрекеттесуінде сәтті
қанағаттандырылады. Отбасының өзара әрекеттесуінің басты ерекшелігі – әр
түрлі қажеттіліктердің қанағаттандырылуын біріктіру. Осыған байланысты
қанағаттанудың отбасына тигізетін маңыздылығы төмендегідей:
• Отбасына қатысты қажеттіліктерді қанағаттандыру үшін отбасылық
рөлдер құрылымы пайда болады.
• Отбасылық құрылым және отбасы функциялары заңды түрде дамиды.
• Отбасын психологиялық консультациялау отбасымен байланысты
қажеттіліктерді қанағаттандыруға және оны біріктіруге, отбасылық
құрылымды белсендендіруге және отбасының дамуына ықпалын тигізеді.
• Отбасын консультациялау қажеттілігі оның бір кезеңнен екіншісіне өту
кезінде жоғарылайды.
• Отбасы дамуының жіктелуі отбасы мен оның маңыздылығына байланысты
қатынастардың жиынтығы негізінде анықталуы мүмкін.
• Отбасы дамуының әрбір кезеңінде спецификалық тапсырмалар бар. Бұл
тапсырмалар орындалмай, жаңа кезеңге көшу мүмкін емес.
Белгілі Ресейлік психолог В.Дружинин әр бейнелі координат
жүйесін ұсынады. Оның ойынша отбасын зерттеу бағыттарын 2 шартты
шкалаларға бөлуге болады:
• қалыпты – аномальды отбасы;
• идеалды – реалды отбасы.
Бірінші шкаланы қарастыра отырып, Дружинин қалыпты отбасы
түсінігін анықтайды. Отбасының бұл түрі әлеуметтік қорғануды және оның
мүшелерінің алға жылжуын қажет ететін, балалар әлеуметтенуінің
психологиялық және физиологиялық жетілуін қамтамасыз ететін шартты
қажеттіліктерді көрсетеді. Мұндай отбасы түріне толығымен әкесі жауапты
отбасы жатады. Ал бұл ереже орындалмайтын, қалған барлық отбасы түрлерін,
Дружинин аномальды деп есептейді.
Екінші шкала бойынша идеалды отбасы түсінігі отбасының нормативті
моделі ретінде анықталады. Отбасының бұл түрі қоғаммен қабылданады және
ұжымдық көріністерде, мәдениетте, ең бастысы діни бейнеде көрініс береді.
Бұл құрылымға билікті бөлісу ерекшелігі, әкенің, ананың және баланың бір-
бірімен эмоционалды жақындығы мен жауапкершілігі кіреді. Ал идеалды
отбасының түрлері мәдениеттанушылармен зерттеледі. Реалды отбасы – реалды
топ және зерттеу объектісі ретінде қабылданады. Психологтер реалды
отбасыларды олардың нормадан ауытқуы кезінде ғана зерттейді.
Енді отбасын әлеуметтік институт және кіші топ ретінде
қарастырайық.
Ғылымда отбасын әлеуметтік институт және кіші топ ретінде де
зерттейді. Әлеуметтік институт түсінігі адам өмірінің маңызды
аймақтарында олардың іс-әрекеттерін бақылайтын және реттейтін, формальды
және формальды емес ережелердің, принциптердің, нормалардың, бағдарлардың
комплекстік тұрақтылығын көрсететін қоғам болып табылады. Мінез-құлық
стандарттары рөлдер және статустар жүйесі негізінде ұйымдасады.
Әлеуметтік институттардың әрекеттері өмірлік маңызды әлеуметтік
қажеттіліктерді қанағаттандыруға бағытталған. Кез-келген қоғамда негізінен
5 басты әлеуметтік институттарды бөліп көрсетеді: отбасы, экономика, саясат
және дәстүр. Олардың әрқайсысы қоғам мүшелерінің дұрыс құрылуына
бағытталған. Әлеуметтік институттар қоғамның нормативті-құндылықтық
құрылымның ядросын құрайды.
Отбасы қоғам құрылымының басты элементі бола тұра, олардың мүшелерін
жаңғырту мен бастапқы әлеуметтенуді құру ретінде көрініс табады. Балалардың
дүниеге келуінен отбасы тек көбейіп қана қоймай, сонымен бірге адам ұрпағын
жалғастыру рөлін де орындайды. Отбасы индивидтің дамуында бастапқы қоршаған
ортаны құрайды. Бұл баланың әлеуметтік байланыс жайындағы ойларын құрайды.
Отбасы маңызды мөлшерде баланы негізгі ортақ адами құндылықтарға, мінез-
құлықтың рухани және мәдени стандарттарына үйретеді. Баланың құндылықтар
жүйесі оның жеті жасқа дейін ата-анасымен қарым-қатынас жасау негізінде
қабылданады. Отбасында балалар әлеуметтік-мақұлдау мінез-құлқына,
айналадағы адамдарға бейімделуге, өзара қарым-қатынасты құруға, эмоция мен
сезімдерді шығаруға үйренеді. Сонымен қатар отбасы баланың жеке тұлғалық
қатынастарының мүмкіндіетері мен шектеулерін анықтайды.
Махаббат және нәзіктік, қамқорлық және сыйластық, түсіністік және
қолдаушылық сияқты психологиялық атмосферада отбасының тұлғалық
әлеуметтенуі жоғары болады. Балалардың және ата-аналардың физикалық,
эмоционалдық және әлеуметтік-психологиялық контактілерінің жиілігі мен
ерекшелігі өте маңызды болып келеді. Баланың жеке тұлғалық дамуына
индивидуалды бағыт жасау тек осы отбасында шынайы болып келеді. Үлкендердің
балаға деген көңілі, ықыласы оның қабілеттерінің, қызығушылықтарының
артуына көмектеседі. Отбасы өзінің әрбір мүшелерінің индивидуалды
қажеттіліктерін қанағаттандырады және социумның талаптарына жауап ретінде
олардың мінез-құлықтарын зерттейді. Отбасы институты – тұлғаның және
қоғамның өзара байланысуындағы маңызды тасымалдаушы. Теке отбасы институты
ғана индивиуализмге қарсы тұра алады. Сондықтан қоғам да, жеке тұлға да
отбасының берік, мықты болуына ат салысуы керек.
Сонымен қатар, отбасы өзінің социумда бар екеніне, өзінің
автономиясын қолдауға ұмтылады. Ол үшін отбасы сыртқы ортаға қарсы шығу
қасиеетеріне ие болу керек. Мысалы, мемлекет жағынан отбасын қорғау немесе
күшейту. Бірақ сыртқы күштердің өте жиі араласуы қоғам мен отбасы
арасындағы балансты бұзады. Бұл жағдайда отбасы институты басқа әлеуметтік
институттарға қарағанда бағыну жағдайында болуы мүмкін. Сондықтан
отбасының саясатқа деген қажеттілігі пайда болады.
Некелік-отбасылық қатынастар аймағындағы, яғни ажырасу санының өсуі,
толық емес отбасы мен қайталанатын некелер санының өсуі, баланың өмірге
келуінің азаюы және отбасының тәрбиелеу потенциалының төмендігі және т.б.
осы сияқты қарсы процесстер мамандарды отбасының институционалды кризисін
талқылауға итермелейді. Бұнда отбасы әлеуметтік институт ретінде өзін ата-
ана, ерлі-зайыпты, туыстық сияқты бірлік бірте-бірте отбасынан бөлініп,
құлай бастайды. Мысалы, ата-анасының ерлі-зайыпты болмауы, әкесінің
балаларымен қандас еместігі және т.с.с. Бірақ бірнеше ғасырлар бойы отбасы
институты өзінің тұрақтылығы мен ригидтілігін жойған жоқ. Сондықтан отбасын
әлеуметтік институт ішінен кіші топ деп те қарастыруға болады. Бұнда
отбаының жаңа қарым-қатынастың, некелік мінез-құлықтың заңдылықтық-
мотивационды өзгеруі пайда болады.
Отбасы түсінігін практик-психологтар көбінде кіші топ ретінде
қарастырған. Өйткені олар отбасыға психологиялық көмек көрсету
мүмкіндіктеріне ие болады. Кіші топ – бұл өзінің құрамына байланысты
мүшелерінің мақсаттары мен міндеттері ортақ кіші әлеуметтік топ. Кіші
топтың негізгі белгілері төмендегідей:
• Барлық топ мүшелері үшін ортақ мақсат пен іс-әрекет
• Топ мүшелері арасындағы жеке тұлғалық контактілер
• Топ ішіндегі қалыпты эмоционалды климат
• Ерекше топтық нормалар мен құндылықтар
• Топ мүшелерінің физикалық және моральдық нұсқаулары
• Топ мүшелері арасындағы рөлдік иерархия
• Осы топтың басқа топтардан тәуелсіздігі (автономдылығы)
• Топтың қабылдау принциптері
• Топ бірлігі
• Топ мүшелерінің мінез-құлқына әлеуметтік-психологиялық контроль
жүргізу
• Топ мүшелері жағынан топтық іс-әрекетті басқарудың басты формалары мен
түрлері
Бұл аталғандар кіші топтың бірінші ретті белгілері. Ал екінші реттік
белгілерге келесілер кіреді: топ мүшелерінің конформдығы (топ мүшелеріне
жол беру деңгейі), қатынастар интимділігі, гомогенділік (құрамына қарай
біркелкілігі), топтың тұрақтылығы, индивидтерді топқа біріктіруді қолдау.
Кіші топ ұғымын диада деп атау бұрынғыдай ашық сұрақ болып қалады.
Бұл мәселені шешу отбасы психологиясы үшін маңызды болып келеді. Белгілі
американдық әлеуметтік психолог Д.Майерс осыған байланысты анықтама береді:
топ – бұл бір-бірімен өзара әрекеттесуші, бір-біріне әсер етуші және
өздерін біз деп қабылдайтын екі немесе одан да көп адамдар тобы.
А.И.Антонов отбасын кіші топ ретінде олардың қасиеттерінің басқа
индивидтермен сәйкес келмейтін трактовкасын ұстанады. Бұл жағдайда диаданы
ажырасқаннан кейін болған ана-бала деп, оны отбасының құлдыраған формасы
ретінде қабылдануы керек.
Отбасы бірінші ретті топқа жатады. Бұған адамдар арасындағы бетпе-
бет, интимді қатынас тән. Бұндай топ бірінші ретті әлеуметтік процесті
қамтамасыз етеді және индивидтің басқа топтарға енуіне жағдай жасайды.
Бірінші ретті топ формальды емес бірігу болып табылады. Оның пайда болуына
және құрылуына адамдардың антипатия мен симпатиялары, олардың
қызығушылықтарының, өмірге деген көзқарастарының, әлемді қабылдауларының
ортақтығы маңызды болып келеді. Формальды емес топтарда көптеген сұрақтар
бірігіп шешіледі. Әрбір формальды емес топ өзінің ерекше, қайталанбас
мәдениетімен ерекшеленеді. Тек берілген орта ішінде ғана бөлісетін арнайы
мағыналар, белгілер, қатынастар мен жестер бар.Тек осылай ғана өзіндік
отбасы тілі қалыптасады және осындай жолмен біз сезімі қалыптасады.
Бірінші ретті топ интимділіктің жоғарғы деңгейіне бейім және
қатынастың сенімділігін, топтың эмоционалды деңгейін көрсетеді. Қатынас
өскен сайын интимділік те өседі. Егер отбасы мүшелері жағынан жауап
реакциясы ретінде критика немесе қолдамаушылық болса, онда адамның өзін-өзі
ашуы қиынға түседі. Қатынастың сенімді және интимді стилі топ мүшелерінің
өзіндік міндеттерін нақты және жауапты орындап реттей алуына мүмкіндік
береді.
Ресейлік социолог және философ М.С.Комаров бірінші ретті топты әрбір
адам үшін былай түсіндіреді:
• Бұл жерде индивид өзін толығымен интимді сенімділік қатынас жағынан
ашады, өзінің ең қалаулы ойлары мен армандарын көрсетеді.
• Бірінші реттік топта қарым-қатынас пен өмірлік іс-әрекет стресті,
ширығуды, қорқынышты, алаңдауды түсіруге мүмкіндік береді.
• Бұл топ адамның өзіне жақын адамдармен қарым-қатынас жасаудан қанағат
алуға мүмкіндік береді.
• Бірінші реттік топтың пікірі индивидтің өзін бағалауы үшін және оның
қоғамдағы шынайы статусын түсіну үшін маңызды болып келеді.
Отбасы индивид үшін референтті топ ретінде де көрінуі мүмкін. Бұл
түсінік 2 жағдайда қолданылады:
1. Индивидті өзімен қабылдауға итермелейтін топты анықтау үшін. Бұл
мақсатпен индивид ортақ топпен қабылданған көзқарастарының өзінің
көзқарасымен сәйкес келуін қадағалайды.
2. Референтті топ индивидті өзімен немесе басқалармен салыстыру және
бағалау үшін өзіндік бейнелі эталонымен, нұсқауымен қызмет етеді.
Отбасы референтті топ болмауы да мүмкін. Мысалы, жеткіншектік
кезеңдегі балалар басқа адамды жоғары бағалап, оның пікірін қолдайды. Ол
оның ата-анасы емес, кумирлары – яғни музыканттар, әртістер, спортсмендер
және т.б. болуы мүмкін. Беделді адамның ықпалынан жеткіншек жаман жолға
түсуі мүмкін. Оған мысал ретінде жақсы отбасынан шыққан балалардың жасаған
қылмыстары дәлел бола алады.

Отбасы функциялары.
Отбасының өмірлік іс-әрекетінің құрылуын негізгі функциялар арқылы
сипаттауға болады. Осы отбасының тарихи дамуын белгілі бір кезеңдерден
өткізіп, функциялар қатарында оны кіші топ және әлеуметтік институт ретінде
спецификалық мағына беру керек. Осы функцияларды орындау отбасының барлық
мүшелеріне, әсіресе ерлі-зайыптыларға қатысты. Пайдалы нәтижелерге жетуге
әкелктін отбасының жүйелік белсенділігі көп аспектілі және әр түрлі бағытты
болып келеді. Некені тек секс деп қана қарауға болмайды. Ол барлық өмірлік
бейнені анықтайды: еңбек, өмірлік қуаныштар, қайғылар. Партнерлердің бір-
біріне сәйкес келуі немесе келмеуі тек белгілі бір ұйымдастырылған паттерн
немесе біріккен мінез-құлық жүйесі ретінде бағалануы мүмкін. Сонымен қатар
сексуалды-эротикалық түсінігі қауіпсіздікпен, баланы тәрбиелеумен,
әлеуметтік үйретумен, сонымен бірге әр түрлі партнерлердің жеке дамуымен
және толығымен ерлі-зайыптылардың бірге дамуымен байланысты отбасының басқа
да функцияларын қамтамасыз етеді.
Отбасы ғылымында отбасы функцияларының анализіне көп назар
аударылады. Психологтер көбінесе отбасына келесі функцияларды сипаттайды:
• Балалардың дүниеге келуі және оларды тәрбиелеу
• Қоғамның құндылықтары мен салт-дәстүрлерін, әлеуметтік-тәрбиелеу
потенциалының жүйелігі мен реализациясын сақтау, дамыту және оны
келесі ұрпақтарға беру.
• Адамдардың комфорт және эмоционалды қолдау, қауіпсіздік сезімі,
құндылықты және өзінің Мен мағынасын, эмоционалды жылулық пен махаббат
сияқты психологиялық қажеттіліктерін қанағаттандыру.
• Отбасының барлық мүшелерінің дамуына жағдай жасау.
• Сексуалды-эротикалық қажеттіліктерді қанағаттандыру.
• Бос уақыттарын бірге өткізу қажеттіліктерін қанағаттандыру.
• Отбасында еңбекті бірге бөлісуін, бір-біріне көмектесуін, үй
шаруашылығын бірге жүргізуін ұйымдастыру.
• Адамның басқа адамдармен қарым-қатынас жасауын, олармен мықты
коммуникация орнату қажеттелігін қанағаттандыру
• әкелік және аналық сияқты индивидуалды қажеттіліктерін, балалармен
өзара контактілерін, оларды тәрбиелеу қажеттіліктерін қанағаттандыру
• отбасының әрбір жеке мүшелерінің мінез-құлықтарына әлеуметтік контроль
жасау
• отбасын қаржы жағынын қамтамасыз ету іс-әрекетін ұйымдастыру
• рекреативті функция – отбасы мүшелерінің денсаулығын, оларға демалыс
ұйымдастыруын, стрестік жағдайды түсіруін қадағалау.
Отбасылық психотерапевт Д.Фримен өзінің көзқарасын ұсынады. Оның
ойынша отбасы мүшелерінің әлеуметтік ортамен байланысты орындайтын негізгі
функцияларына келесілер жатады:
• өмір сүруін қамтамасыз ету
• отбасын сыртқы қауіпті факторлардан қорғау
• отбасы мүшелерінің бір-біріне қамқор болуы
• балаларды тәрбиелеу
• отбасы мүшелерінің индивидуалды дамуына физикалық, эмоционалдық,
әлеуметтік және экономикалық жағдай жасау
• олардың бір-бірімен тығыз эмоционалды байланыстарын қолдау
• бір-бірінің мінез-құлықтарына әлеуметтік контроль жасау
Осы сұрақ бойынша мамандардың позициялары отбасының өмірлік іс-
әрекетінің бөліну сферасындағы айырмашылықтарымен сәйкес келеді. Мысалы,
сексуалды эротикалық функция репродуктивтіліктен адамның сексуалды
құндылығы жағынан ажыратылады. Бұл индивидтің психосексуалды дамуына,
сонымен қатар мінез-құлықтық сексуалды және прокреативті автономизациясына
әкеледі. Сезім коммуникациялары, моральды және эмоционалды қолдау,
түсіністік және отбасы мүшелерінің бір-бірін қабылдауы сияқты жағымды
психологиялық климаттарын қамтамасыз етуді көбінесе отбасының
психотерапевтік функциясы деп те атайды. Бос уақытты өткізу функциясы
рекреативті функцияның негізгі бөлігі болып табылады. Өзінің кезегінде,
рекреативті функция эмоционалды-энергетикалық ресурстар ретінде қабылданып,
отбасылық қарым-қатынас комформдылығына орай психотерапевтік және
коммуникативтілік ұғымдарына да жақын келеді.
Үздіксіз қарым-қатынас жасау функциясы, бір жағынан, отбасы өмірінің
коммуникативті аспектілеріне нақты қатынаста болады, ал екінші жагынан, ол
отбасы мүшелерінің қарым-қатынас жасау ситуацияларын жаңғырту қажеттілігін
көрсетеді. Литовтық отбасылық психолог Г. Навайтис былай деді: отбасы
мүшелері өзін реализациялау жағынан да, рухани деңгейінің жоғарлығымен де
ерекшеленбейтін көптеген қалыпты отбасылар бар.
Әдебиеттерде қауіпсіздік, фелицитологиялық және гедонистмкалық
функциялар жиі кездеседі. Соның ішінде қауіпсіздік функциясы отбасы
мушелерінің биологиялық және әлеуметтік өмірлерін қорғайды, сонымен қатар
қоршаған әлемнен келетін физикалық және психологиялық қауіптен қорғайды.
Отбасылық өмір белгілі бір тәртіпке, нормалар мен ережелерге бағынады. А.
Маслоу ата-аналар арасындағы ұрсыстаорды, физикалық жарақатпен кетісуді,
ажырасу және отбасындағы өлім жайлы мәселелерді қарастырған. Бұл факторлар
оның ортасын тұрақсыз сенімсіз етеді.
Фелицитологиялық функция отбасы бағытын бастан кешіргісі келетін әр
адамның арманы мен үмітін жарыққа шығарады.
Отбасы бағыты түсінігіне адамдар әр түрлі мағыналар еңгізеді:
біреулеріне ол ортақ көзқарас пен бір-бірін түсіну, ал басқаларына –
материалдық жеткіліктік, ал үшіншілер үшін – балаларының өнерлері мен
мектептегі жетістіктері. Отбасылық бақыт символдарына жеке пәтер, әр
жерлерге саяхат, баласының туған күні және қуанышты кездесулер де жатқызуға
болады. Осындай әр түрлі көзқарастардан ортақ пікір шығады: бақыт жоғары,
толық қанағаттандырылған күй ретінде көбінесе отбасы ошағында бастан
кешіріледі. Отбасында біздің ұмтылуларымыз бен армандарымыз орындалады,
сонымен қатар біздің қабілетіміз бен жетістігіміз дамиды, реніштер
ұмытылады. Отбасы мүшелері сәттіліктер мен қуаныштарды бірге бастан
кешіреді. Субъект қағаттану сезімін өзі жақсы көретін адмдарына жақсылық
жасаған кезде сезінеді.
Отбасы бақыты – бұл ұжымдық шағармашылықтың жетістігі. Отбасында
жүйе ретінде біреуі ғана бақытты немесе бақытсыз болу мүмкін емес, яғни бір
адамның уайымы екінші адамды да қозғайды. Сондықтан эмпатия мен шығуы мен
махаббатың мінезі былай бағаланады: біріккен ұмтылыстардан істің қалаушылық
нәтижесі шығады.
Сонымен қатар, отбасы гедонистикалық функцияны да орындайды. Бұл
функцияның аты айтып тұрғандай, физикалық және психалық комфортқа деген
қажеттіліктерді қағанаттандыру мен байланысты. Өзінің туған үйінде және
өзіне қымбат адамдар арасында индивид өзін бақытты сезінеді. Отбасылық
қарым-қатынас көптеген жағымды түйсінуілерді, фантазияларды, ойларды
көбейтеді. Үлкендер өздерінің уақыттарын балаларымен өткізуден қанағат
алады. Яғни ойындар, атракциондар, серуендеу, спорттық жарыстар, цирктік
және театрдық қойылымдар және т. б.
Сәтсіз отбасында өскен адамдарда көңіл көтеруге, демалуға қиындықтар
болады. Өмірдің қуаныштары жайлы ойдың өзі олар үшін тым жақсы болып
кетеді. Өзін еркін сезіну, ойындарға қатысу, көңілділік, қалжынпаздық –
бұның бәрі сау адамның сипаттамалары.
Отбасының кез келген функциясы индивид пен деңгейінде әр түрлі пайда
болады. Осы маңызды ерекшелікте есепке ала отырып, отбасы функциясы нақты
және толық анализге жете алады.Бұған дәлел ретінде М. С. Мацковскийдің
ұсынған классификациясын мысалға алуғу болады.

Отбасы функцияларының анализі

Отбасылық іс-әрекет Қоғамдық функциялар. Индивидуалды функциялар.
сферасы.
Репродуктивті. Қоғамның биологиялық Балалардың
шығулары. қажеттіліктерін
қанағаттандыру.
Тәрбиелік. Жас буынның Ата-ана болу, балалармен
әлеуметтенуі.Қоғамның контакті орнату, оларды
үздіксіз мәдениетін тәрбиелеу, балалардың
қолдау. өзін реализациялау сияқты
қажеттіліктерді
қанағаттандыру.
Күнделікті шаруашылық. Қоғам мүшелерінің Отбасы мүшелерінің
физикалық денсаулықтарын басқалардан күнделікті
қолдау, балалар мен шаруашылық қызметін алуы.
отбасы мүшелеріндегі қарт
адамдарға қарау.
Экономикалық. Қоғамның еңбекке жарамсызОтбасы мүшелерінің
мүшелері мен жеткіншектікбасқалардан алатын
жасқа келмеген балаларды материалдық қаражаттарды
экономикалық қолдау. алуы (қызметке немесе
еңбекке қабілетсіс және
қызмет алмасу жағдайда).
Бірінші әлеуметтік Отбасы мүшелерінің Отбасы мүшелері
контроль сферасы. мінез-құлқын әр түрлі арасындағы дұрыс емес
өмірлік іс-әрекет мінез-құлық пен моральды
сферасында, сонымен қатарнормаларды бұзғаны үшін
ерлі-зайыптылар құқықтық және моральдық
арасындағы, ата-ана мен санкцияларды қалыптастыру
бала арасындағы, үлкендержәне оны құптау.
мен кішілер арасындағы
қатынастардың
жауапкершілігі мен
міндеттері сферасында
моральды регламентация.
Рухани қарым-қатынас Отбасы мүшелерінің Отбасы мүшелері
сферасы. тұлғалық дамуы. бір-біріне рухани азығын
байыту. Некелік
бірлестіктің достығын
күшейту.
Әлеуметтік-статустық. Белгілі бір әлеуметтік Әлеуметтік жағынан
статусты отбасы қажеттіліктерді
мүшелеріне ұсыну. қанағаттандыру.
Әлеуметтік құрылымның
пайда болуы.
Бос ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.