Сыпыра жырау

Жоспар
Кіріспе

Ғалымдар зерттеуі
Өмір сүрген кезеңі

Сыпыра жырау (XIV ғ.) Суырып салма ақын. XIV ғасырда Тоқтамыс пен Едігенің билік құрған жылдарында өмір сүрген. Оның есімі ескі батырлар жырының талайында аталады. "Өз өмірінде толғау айтып өткен" Сыпыра жайында "Ер Тарғында" "Тоғыз ханды түзеткен кісі еді" делінеді. "Телағыс" жырында ел бірлігінің ұраншысы, ал "Құбағұлда" "Жүз сексенге келген" дана қария ретінде көрінеді.
"Едіге би", "Тоқтамыс туралы аңыз" деген жырлар бар. Осылардың бәрінің о бастағы тудырушысы Сыпыра жырау болғанға ұқсайды. "Қырымның қырық батырын" жырлаған әйгілі Мұрын жырау өзін Сыпыра жыраудың ұрпағымын деген.
Дау-дамай, талас туған кезде халық әрқашан әділін айтар Сыпыра жырауды шақырып, оның шешіміне қанағаттанатын болған. Сыпыра жырау шығармашылығы көптеген түркі халықтары әдебиетінде көркем үлгі ретінде орын алды. Мәселен, ол ноғайлықтарға—Сыбыра йырау, башқұрттарға—Сыбрй йырысы, татар барабиндіктерге — Сафардау, қырымдықтарға — Сыпара жырау ретінде белгілі. Ал қарақалпақтар Сыпыраны өздерінің ең үлкен эпосшы жыраулар мектебінің негізін салушы санайды.

Пән: Тарихи тұлғалар
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі
Қаратау гуманитарлық-техникалық колледжі

Мамандығы: Ғимараттар мен үймәреттерді салу және пайдалану
Бөлім:Құрылыс Техникалық
Цәк: Арнайы құрылыс және Білім беру

Пәні: Мәдениеттану
Тақырыбы: Сыпыра жырау
Оқу түрі: кредиттік
Тобы: 1401-10-9б
Орындаған: Көшербай С.
Қабылдаған: Аптауова С.

Қаратау 2013ж
Сыпыра жырау (XIV ғ.) Суырып салма ақын. XIV ғасырда Тоқтамыс пен Едігенің
билік құрған жылдарында өмір сүрген. Оның есімі ескі батырлар жырының
талайында аталады. "Өз өмірінде толғау айтып өткен" Сыпыра жайында "Ер
Тарғында" "Тоғыз ханды түзеткен кісі еді" делінеді. "Телағыс" жырында ел
бірлігінің ұраншысы, ал "Құбағұлда" "Жүз сексенге келген" дана қария
ретінде көрінеді.
"Едіге би", "Тоқтамыс туралы аңыз" деген жырлар бар. Осылардың бәрінің о
бастағы тудырушысы Сыпыра жырау болғанға ұқсайды. "Қырымның қырық батырын"
жырлаған әйгілі Мұрын жырау өзін Сыпыра жыраудың ұрпағымын деген.
Дау-дамай, талас туған кезде халық әрқашан әділін айтар Сыпыра жырауды
шақырып, оның шешіміне қанағаттанатын болған. Сыпыра жырау шығармашылығы
көптеген түркі халықтары әдебиетінде көркем үлгі ретінде орын алды.
Мәселен, ол ноғайлықтарға—Сыбыра йырау, башқұрттарға—Сыбрй йырысы, татар
барабиндіктерге — Сафардау, қырымдықтарға — Сыпара жырау ретінде белгілі.
Ал қарақалпақтар Сыпыраны өздерінің ең үлкен эпосшы жыраулар мектебінің
негізін салушы санайды.
Асан қайғы (Хасан) Сәбитұлы(14 ғасырдың ақыры – 15 ғасырдың басы) –мемлекет
қайраткері, ақын, жырау, би, философ. Әз Жәнібек ханның ақылшысы болған.
Әкесі Сәбит Арал өңірінің Сырдария жағасын мекен еткен. Қызылорда облысы
Шиелі ауданы Жеті әулие қорымындағы Асан ата кесенесі Асан Қайғы мазары
делінеді.
Ғалымдар зерттеуі
Оның өмір сүрген тұсы Алтын орда және қазақ халқының қалыптасу кезеңіне сай
келеді. Асанқайғы шығармашылығында негізгі орын алатын қазақ тұрмысының
өзекті мәселелерін арқау еткен философиялық-нақылдық жанрлар: толғау,
терме, шешендік сөздер болып табылады. Асанқайғының шығармаларын жинап,
зерттеуменШ.Уәлиханов, Г.П.Потанин,М.Ж.Көпеев, С.Сейфуллин, М.Әуезов тағы
басқа айналысты. Жыраудың ақындық мұрасын бастыру XIX ғасырдың соңында
басталды.Асан Қайғы заманында Алтын Орда ыдырап, оның орнына Қырым, Қазан,
Өзбек хандықтары пайда болды. Ноғай ордасы тарап, Қазақ хандығының тарих
сахнасына шығуы хандықтар арасындағы қым-қиғаш талас-тартысты аласапыран
кезеңмен тұспа-тұс келді. Кейінгі ұрпақ әулие танып, аты аңызға айналған
көшпелілер философы (Ш. Уәлиханов) атанған Асан Қайғы өзінен қалған
қысқа сын болжаулары, өсиеті арқылы өзінің жайынан да, заман аңғарынан да
бірталай көрініс, білік-дерек береді (М.Әуезов).
Өмір сүрген кезеңі
Асан Қайғы Сәбитұлы XIV ғасырда ғұмыр кешкен, Алтын Орда, қазақтың данышпан
ақылгөй жырауы, өз дәуірінің абызы, бас биі, Шоқан Уәлихановтың айтуы
бойынша, қазақ халқының қамын, болашағын ойлаған "дала философы", осындай
ойшыл, ел қамын жеп, қайғы-қасірет кешкен Асан атына кейін "қайғы" сөзі
қосылып аңыздалып кеткен. Шежіре-аңыздардың айтуынша ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.