Жәбірленуши тұлғасының психологиялық анализі

Кіріспе
Қолданылған әдебиеттер

Жәбірленушi (ағылш. victim; sufferer; damaged physically; injured; tresspassed) - қылмыстық процесте ол жөнінде оған тікелей жасалған қылмыспен моральдық, дене және мүліктік зиян келтірілді деп ұйғаруға негіз бар адам
Жәбірленуші — қылмыс пен моральдық, дене немесе мүліктік зиян келтірілген, осыған байланысты анықтау жүргізуші адамның, тергеуші, прокурор, судьяның қаулысымен немесе соттың анықтамасы мен жәбірленуші деп танылған азамат. Жәбірленушінің жауап беруге құқығы бар. Бұл құқық оның заңды мүдделерін қорғауға қызмет етеді, ол мұндай құқығын өзіне белгілі барлық аймақты деректерді мәлімдеу үшін қолданады, сондай-ақ сотқа, тергеушіге өзінің мүдделерін қорғауға, қылмысты ашуға, айыпты әшкерелеу көмектесетін өз болжамдарын хабарлауға құқық береді. Егер адамға зиян келтірілсе, ол жәбірленуші болып танылады. Тек жеке адамдар ғана жәбірленуші бола алады.
Жәбірленуші тұлғасын зерттеу.Қылмыскердің әрекеттері,қылмыстық іс-әрекеттің зардаптары көп жағдайда жәбірленушінің бойында қозу,қорқу сезімдерін,ауыр депсрессияға ұшырауды,ашу-ыза,уайым-қайғы, т.б жай-күйлерді туғызады.Осы ерекшеліктерді ескермей,оларға дұрыс психологиялық анализ жасамай,жәбірленушідегі стрестік жағдайды бәсендетпей,оның көрсетулерінің толықтығымен дұрыстығына қол жеткізу қиын.

1.Васильев В.А. « Юридическая психология.»
2.Глазырин Ф.В. « Изучение личности обвиняемого и тактика следственных действий»
3.Еникеев М.И. « Общая и юридическая психология»

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым Министірлігі
Семей қаласының Шәкәрім атындағы Мемлекеттік университеті

СӨЖ
Тақырыбы: Жәбірленуши тұлғасының психологиялық анализі

Тексерген:Тезекбаева.М.Ж
Орындаған: Садвакасова.А.С

Семей 2015
Жәбірленушi (ағылш. victim; sufferer; damaged physically; injured; tresspassed) - қылмыстық процесте ол жөнінде оған тікелей жасалған қылмыспен моральдық, дене және мүліктік зиян келтірілді деп ұйғаруға негіз бар адам
Жәбірленуші -- қылмыс пен моральдық, дене немесе мүліктік зиян келтірілген, осыған байланысты анықтау жүргізуші адамның, тергеуші, прокурор, судьяның қаулысымен немесе соттың анықтамасы мен жәбірленуші деп танылған азамат. Жәбірленушінің жауап беруге құқығы бар. Бұл құқық оның заңды мүдделерін қорғауға қызмет етеді, ол мұндай құқығын өзіне белгілі барлық аймақты деректерді мәлімдеу үшін қолданады, сондай-ақ сотқа, тергеушіге өзінің мүдделерін қорғауға, қылмысты ашуға, айыпты әшкерелеу көмектесетін өз болжамдарын хабарлауға құқық береді. Егер адамға зиян келтірілсе, ол жәбірленуші болып танылады. Тек жеке адамдар ғана жәбірленуші бола алады.
Жәбірленуші тұлғасын зерттеу.Қылмыскердің әрекеттері,қылмыстық іс-әрекеттің зардаптары көп жағдайда жәбірленушінің бойында қозу,қорқу сезімдерін,ауыр депсрессияға ұшырауды,ашу-ыза,уайым-қайғы, т.б жай-күйлерді туғызады.Осы ерекшеліктерді ескермей,оларға дұрыс психологиялық анализ жасамай,жәбірленушідегі стрестік жағдайды бәсендетпей,оның көрсетулерінің толықтығымен дұрыстығына қол жеткізу қиын.
Жәбірленушілерді жіктеуге құрбанның әлеуметтік,психологиялық және биофизикалық сипаттары, сондай-ақ оның зиян келтірушімен өзара қарым-қатынасы жалпы негіз болады. Жалпы алғанда, қылмыс құрбандарын төмендегідей жіктеу жолдарын ұсынуға болады.
1. Қылмыстың субъективтік жағының мазмұны бойынша:
1) қасақана қылмыс құрбаны
2) абайсыздық қылмыс құрбаны
2. Қылмыстылық қол сұғушылықтың бағыттылығы бойынша:
1) бірнеше объетілердің қылмыс құрбаны (халықтың денсаулығына және адамгершілікке қарсы, меншікке қарсы, басқару тәртібіне қарсы қылмыстар)
2) қылмыстың белгілі бір түрінің құрбаны (кісі өлтіру, денсаулыққа зиян келтіру, ұрлық, шабуыл жасау, алаяқтық және басқалар).
3. Жәбірленушіге келтірілген шығынның сипаты бойынша:
1) денесіне зиян келген құрбан
2) материалдық шығын құрбаны
3) қылмыстан моральдық шығын келтірілген құрбан
4. Жәбірленуші мен қылмыскер арасындағы қырым-қатынас бойынша
1) күні бұрын белгіленбеген құрбан
2) күні бұрын белгілі болған құрбан
3) арандатушы құрбан
5. Жәбірленушінің қылмыс түріндегі рөлі бойынша:
1) бейтарап құрбан
2) қатысушы құрбан
3) арандатушы құрбан
6. Өзге де әлеуметтік сипаттары бойынша:
1) қоғамдық қатынастар жүйесіндегі құрбанның орын алатын орны (кәсібі, мамандығы, қоғамдық құзыры)
2) қылмыскермен әлеуметтік байланысы (туысы, әріптесі және басқа)
3) шығын келтірушімен әлеуметтік қарым-қатынасы (іскерлік, жолдастық, жаулық және басқа да)
7. Психологиялық критерийлері бойынша:
1) адамгершілік-психологиялық ерекшеліктерімен көрінетін құрбан (қызба, ашуланшақ, әсіре қызыл және басқа)
2) психикасы бұзылған (есі ауысқан тұлға, маскүнем, нашақор, жыныстық сезімі бұзылған адам және басқалар).
8. Жәбірленушінің биофизикалық қасиеттерінен мыналар ғылыми және практикалық қызығушылық тудырады:
1) құрбанның жынысы
2) оның жас шамасы
3) ұлты
4) құрбанның қылмыстың алдындағы және қылмыс сәтіндегі денесінің жай-күйі (өмірге қауіпті, ауру, дәрменсіз және басқа)
9. Құрбанның қылмысқа дейінгі және қылмыс жасау кезіндегі мінез-құлқы бойынша:
1) өзіне қарсы қылмыс жасалуына жағдай туғызушы адам
2) селқос жәбірленуші
Жәбіршенуші деп, қылмыстық процесті жүргізуші органның тиісті қаулысымен оған қылмыспен тікелей моральдық,дене және мүліктік зиян келтірілді деп ұйғаруға ол жөнінде негіз бар адамды атаймыз. Жәбірленушіге қылмыспен келтірілген зиян,оның алдын ала тергеу мен сотқа қатысуына байланысты келтірілген шығындар толық өтеледі. Жәбірленушінің, ал ол қайтыс болған жағдайда- онық құқықтық мұрагерлерінің аса ауыр қылмыс жасағаны үшін өлім жазасына сотталған адамға қатысты үкім орындалған жағдайда және өлім жазасына кесілген адамның осы қылмыспен келтірілген залалды толық көлемде өтеу үшін жеткілікті мүлкі болмаған кезде республикалық бюджеттің қаражаты есебінен ақшалай өтемақы алуға құқығы бар. Бұл жағдай қылмыспен келтірілген залал үшін мемлекеттің есебінен өтемақы төлеу туралы мәселені жәбірленушінің өтініші бойынша өлім жазасы туралы үкімді шығарған сот шешеді. Жәбірленушінің көрсетілген жағдайларда,егер залал бір мың ең төменгі есептік көрсеткіштен аспаса,залалдың толық көлемінде өтелуіне құқығы бар.
Кеңес одағында жүргізілген кейбір зерттеулерге орай қылмыс оқиғаларының 29%-нде жәбірленуші қылмыстық әрекетке өзі ықпал еткен. Неміс ғалымдарының жүргізген зерттеулері бойынша кісі өлтіру оқиғалары бойынша қылмыскер мен жәбірленушінің арасында субъектілік-объектілік қатынастар 80%-нде, ал денсаулыққа зиян келтіру мен зорлау қылмыстары бойынша 70%-нде тән болған. Ал қарақшылық жасау әрекеттері бойынша мұншалықты жоғары көрсеткіш тән емес, әдетте олардың жәбірленушісі бейтаныс адамдар болады. АҚШ-тың зорлықшыл қылмыстардың себептері мен олардың алдын алу жөніндегі Ұлттық комиссияның мәлімдеуінше тек әйел жынысты адамды зорлау қылмыстарының 4%-нде ғана жәбірленуші өзі қылмысқа үлес қосқан. Вайстың айтуы бойынша және осы нәтиженің неміс полиция органдарында бірнеше мәрте расталғанындай зорлау қылмысы бойынша 35-56%-нде қылмыскер мен жәбірленуші қандай да бір қатынаста болған. Және неғұрлымқылмыскер мен жәбірленушінің таныстық дәрежесі көтерілген сайын қылмыс туралы жәбірленушінің полицияға хабарлауға деген дайындық дәрежесі төмендейді. Осы нәтижелерді кейде криминология, соның ішінде виктимологиялық профилактика ғана емес, криминалистика да қолдана алады. Мысалға, кісі өлтірушіні бірінші кезекте таныстардан__іздесе, тонау мен қарақшылық жасаушыны кездейсоқ адамдардың қатарынан да іздестіре алады. Криминологияның саласы ретіндегі виктимология төмендегідей құбылыстарды зерттейді:
:: қылмыс құрбандарының моральдық-психологиялық және әлеуметтік сипаттамалары (қандай қасиеттеріне қарай адам жәбірленушіге айналды?)
:: қылмыскер мен жәбірленушіні байланыстыратын қатынас (бұл қатынастар қылмыстың жағдайын туғызуға қаншалықты әсер етті?)
:: қылмыстың алдындағы және қылмыс үстіндегі ситуация (жәбірленушінің әрекеті не әрекетсіздігі қылмысқа қаншалықты ықпал
етеді?)
:: құрбанның посткриминалдық мінез-құлқы (құқық қорғау органдарына жүгінді ме, әлде ақиқатты орнықтыруға кедергі келтірді
ме?)
:: профилактикалық сипаттағы шаралар (жәбірленушілердің қорғану мүмкіндіктері қандай?)
:: қылмыс арқылы келтірілген зардаптың орнын толтыру жолдары.
Кей уақыттарда виктимологияның пәнін қысқаша қылмыс жәбірленушілерінің тұлғасы мен мінез-құлқы деп те айта салуға болады.
Криминологияда vіctіma (жәбірленуші) түбірінен тұратын үш түрлі ұғым қолданылады. Олар - виктимология, виктимизация және виктимділік. Оның виктимологиясы құрбан туралы ілім екенін айттық, ал виктимизация болса, адамның қылмыс құрбанына айналу процесін білдіреді.
Виктимділік - өзіне тән қаситтерге не атқаратын қызметіне байланысты тұлғаның қылмыс жәбірленушісіне айналып кету бейімділігі. Ол бейімділік оның өз мінез-құлқына да тәуелді бола алады немесе оған тәуелсіз объективті де өмір сүре алады.
Индивидуалдық виктимділік - белгілі бір тіршілік жағдайына байланысты (ситуацияға) қылмыс жасау үшін жағдай жасауға жәрдемдесетін жеке индивидтің әлеуметтік, биофизикалық, психологиялық сипаттағы қасиеттері.
Түрлік виктимділік - бірқатар мән-жайларға орай кейбір жеке адамдардың белгілі бір қылмыс түрлерінің құрбаны болуға бейімділігі (тонау, зорлау).
Топтық виктимділік - ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.