Капитал құрылымның теориясы

Компанияның капиталы, қандай меншік нысанында болуына, сондай-ақ, қандай қызмет түрімен айналысуына байланыссыз, құрылу көздеріне қарай меншікті және тартылған болып екі топқа жіктелетіні баршаға белгілі. Меншікті капиталды құраушылар болып жарғылық капитал және бөлінбеген пайда табылады. Қарыз капиталы, көпшілік жағдайда, банктік несиелер мен эмиссияланған облигациялардан құралады.
Компанияның капитал құрылымы – бұл өз шаруашылық қызметін жүзеге асыру барысында қолданатын меншікті және тартылған қаражаттар қатынасы.
Капитал құрылымын басқару минималды капитал бағасы мен кәсіпорынның максималды нарықтық құнына жететін өзіндік және тартылған қаражаттардың тиімді қатынасын іздестіру үрдісін білдіреді. Осыған сай, капиталдың ең төменгі және фирманың мүмкін болар жоғарғы құнына кепілдік болатын таза табыс пен компанияның қаржылық тұрақтылық деңгейі арасындағы тиімді ара қатынасты қамтамасыз етуші өзіндік және тартылған қаражаттардың қатынасы ретіндегі капиталдың тиімді құрылым анықтамасы тұжырымдалады. Жағымды капитал құрылымын жасау, яғни, меншікті және тартылған қаражаттардың ең тиімді қатынасына қол жеткізу бүгінгі таңдағы қаржы менеджментінің «патша мәселесі» (The Royal Issue) болып отыр. [1]
Меншікті және қарыз капиталы көрсеткіштері ретінде көбінде баланстың оң жағындағы сәйкес шоттар сальдосы қарастырылады. Капитал құрылымының мұндай «бухгалтерлік» түсінігі отандық экономистер мен басқарушылардың басым бөлігінде қалыптасқан. Яғни, баланс пассивінің мәліметтері қаржылық анализ теориясының әдіснамаларында мекеменің төлем қабілеттілігін бағалау үшін қолданылады. Мұндай тенденция аталмыш әдістің отандық экономика ғылымында кеңінен зерттелгендігімен және өзінің экономикалық анализ әдістері ішіндегі ең кең қолданыста екендігімен түсіндіріледі.
Алайда, жоғарыда аталған тәсілмен қатар, заманауи қаржы теориясының аса маңызды құрамдас бөлігі болып орныққан өзге де капиталды сараптау тәсілі бар екені белгілі. Бұл тәсіл фирманың капитал құрылымын теориялық зерттеу мен меншікті және тартылған қаражаттардың тиімді ара қатынасын іздестірумен байланысты.
Капитал құрылымын зерттеу әдістері отандық мамандарға әлі де болса таңсық. Соңғы жылдары бұл саланы зерттеудің заманауи теориялық жағдайы сипатталатын жұмыстар өте сирек көрініс тапқан. Сонымен қатар, мұндай еңбектердің басты кемшілігі болып теориялардың қолданбалылық маңызын айқындайтын мысалдардың болмауы табылады. Дегенменен де, капитал құрылымы абстрактты, шындыққа жанаспайтын зерттеу пәні емес, ол – инвестициялық бағдарламаларды қаржыландыру, инвестициялық жобалардың экономикалық тиімділігін есептеу, акция бағаларын болжау, фирманың нарықтық құнын анықтау секілді бірқатар практикалық маңыздылығы өте жоғары мәселелерді шешудегі аса қажетті ұғым. Бір сөзбен айтқанда, компанияның капиталын басқару бойынша кез келген мәселені шешу оның капитал құрылымын дұрыс сараптауға келіп тіреледі.
Қазіргі нарық жағдайында капитал құрылымы кәсіпорынның төлем қабілеттілігі мен өтімділігіне, табыс деңгейіне, қызметінің рентабельділігіне, жалпы айтқанда, компанияның қаржылық жағдайына тікелей әсер етуші фактор болып табылады. Кәсіпорынның қаржыландырылу көздерінің құрылымын бағалау бухгалтерлік ақпаратты ішкі және сыртқы пайдаланушылармен тең дәрежеде жүргізіледі. Сыртқы пайдаланушылар (банктер, несиелендірушілер, инвесторлар) қаржыландыру көздерінің жалпы соммасындағы кәсіпорынның меншікті қаражат үлесінің өзгеруін мәміле жасасу кезіндегі қаржылық тәуекел тұрғысынан бағалайды. Сәйкесінше, өзіндік капитал үлесінің төмендеуі тәуекел деңгейінің жоғарылауына алып келеді. Ал, капитал құрылымының ішкі сараптамасы кәсіпорын қызметін қаржыландырудың баламалы нұсқаларын бағалаумен байланысты. Бұл тұрғыда басты критерийлер болып тартылған қарыз қаражаттарының шарттары, «бағасы», тәуекел дәрежесі, мүмкін болар пайдалану аялары секілді алғышарттар табылады. [1]

1. Стоянова. Е.С. Финансовый менеджмент –М: Перспектива, 2014-574с
2. Х. Роберт Основы финансвого менеджмента М: дело, 2011-128с
3. Павлова Л. П. Финансвый менеджмент Учебник- М ИНФРА-М 2011г.
4. Шим ДЖ. К, Сивл ДЖ.Г. Финансовый менеджмент.-М Инфра- М 2003-1028с
5. Брейли Р, Майерс С. Принципы корпоративных финансов; ЗАО “Олимп- Бизнес”, 2003г
Қосымша:
6.Балабанов И.Т Риск- менеджмент М: Финансы и статистика 1996-192с
7. Бизнестегі есеп және талдау. Т А Тасмағанбетов Алматы 2002
8. Банктік тәуекелдер. А. Шаяхметова
9. Құлпыбаев С, Баязитова А Қаржы теориясы. Алматы мерей 2001ж
10. К.ш Дүйсенбаев Е.Т Төлегенов Қаржылық талдау Алматы 2011ж
11. Анышин В М Инвистиционный анализ. Учобное пособие. М Дело, 2010г
12. Радостовец В.В, Шмидит О.И Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп Алматы
13. Игошин Н.В Инвестиции. М. Финансы, 2014г