Жанама салықтарының шет елдердегi тәжірибесi

Жанама салықтары коммерциялық қызметпен айналысатын заңды тұлғаларға қатысты қолданылады. Басқаша айтқанда жанама салықтарының салық салу аясына кiру үшiн екi талапқа сай болу керек:
- коммерциялық қызметпен айналысу
- заңды тұлға болу
Жанама салықтарын салуда осы екi критерийден басқа, салық төлеушiнiң сол мемлекеттiң юрисдикциясына кiруi маңызды орын алады. Осы мәселеге байланысты тағы екi критерий енгiзiлдi:
1. резиденттiк
2. аумақтық
Бiрiншi критерий бойынша сол мемлекеттiң резидентiнiң барлық табысына салық салынады, ал резидент еместерге тек сол мемлекетте тапқан табыстарына салық салынады(АҚШ, Англия, Германия).
Екiншi критерий бойынша жанама салықтары тек сол мемлекеттiң аумағында тапқан табыстарға салынады. Сәйкесiнше шет мемлекеттерден алынған табыстарға салық салынбайды (Франция, Швейцария).
Жанама сылықтардың тағы да бiр маңызды ерекшелiгi, бұл салық тек таза табысқа немесе пайдаға салынады, сондықтан оны «компанияның пайдасына салынатын салықң деп атайды. Салық төлеушiлерге, салық ставкасына қарағанда салық салынатын ставканы анықтау әлде қайда маңыздырақ. өйткенi ЖЖТ - ң құрамы мен шегерiмдердiң құрылымы бизнестiң түрлерiне қарай өзгерiп отырады. Мысалға жеке кәсiпкерлердiң табысынан салық салынбайтын минимум алынып тасталады. Сонымен қатар кейбiр жағдайда мұндай табыстар салық салудан түгелдей босатылады. Мысалға АҚШ-та коммерциялық банктердегi шетел азаматтардың депозиттерi бойынша сыйақылар салық салудан босатылады. Кейбiр жағдайда мұндай жеңiлдiк ұсақ акционерлердiң дивиденттерiне қолданылады.
Коммерциялық қызметтен түскен табысқа салық салған кезде, компанияның жалпы табысынан, заң бойынша көрсетiлген табыстар салықтан босатылады және бухгалтерлiк есепте табыс боп есептелмейтiн кiрiстер салық салынатын табысқа енгiзiледi. Осы түзетулер енгiзiлгеннен кейiн «адаптацияланған жалпы табыс анықталады және осы табыстан салық салынатын табыс есептеледi.
Салық салынатын табысты анықтау үшiн, жалпы табыстан өндiрiспен байланысты барлық материалдық шығындар шегерiледi. Кейбiр жағдайда осы шығындар бойынша, салық органдары дәлелдейтiн құжатты талап етедi. Осыдан кейiн еңбекақы бойынша шығыстар шегерiледi. Оның дұрыстығы банк шоттары, еңбекақыдан ұсталатын салықтар және әлеуметтiк сақтандыру салымдары арқылы тексерiледi. Бiрақ директорлар кеңесiнiң мүшесiне төленетiн төлемдер шегерiмге жатқызылмайды. өйткенi бұл төлемдер пайданы бөлу формасына жатады. Сонымен қатар акционерлерге төленген кез келген төлемдер пайда боп есептеледi.