Шет тілін оқытуда жаңа технологияларды пайдаланудың тиімділігін теориялық тұрғыдан негіздеу және оны тәжірибеде тексеру
Отандық білім беруге қойылатын жаңа талаптар Қазақстанның жылдам әлеуметтік-экономикалық өсуі мен ииновациялық жаңа ортада бәсекелестікке қабілетті жаңа білікті кадрларды даярлау мәселесімен негізделіп отыр.
Шет тілдік білім беру концепциясына сәйкес отандық білім беру үрдісі сапалы, жаңа стандарттарға сай мамандарды даярлау стратегиясын таңдап, жақсы жетістіктерге жетіп жатыр.Соңғы жылдары дамып келе жатқан интеграциялық үрдістер, академиялық және кәсіби алмасулар, халықаралық қарым- қатынастың тереңдеуі шет тілдік білім берудің сатылай дамуына зор ықпалын тигізді. Осы ретте шет тілі әлеуметтің интеллектуалдық потенциалының көрсеткіші ретінде қоғамның ең басты қозғаушы ресурсына айналды. [1,3]
Оқу үрдісінің мақсатына жету үшін дамыту мен тәрбие беру оқушының объекттен субъетке өтуі арқылы, яғни жаңа технологиялардың орынды қолдануы негізінде жүзеге асады.
Ақпараттық мәдениеттің дамуы барысында оқу үрдісінің де ақпараттануы сөзсіз болып отыр. Оқушылардың әр пәнге деген қызығушылығының да артуы осы жаңа технологиялардың қолданылуының нәтижесінде жүзеге асатыны белгілі.
Осы жұмыс оқу үрдісінде жалпы білім беретін мектептерде шет тілін оқытуда қолданылатын жаңа технологиялардың қолдану ерекшеліктеріне арналған.
Зерттеу жұмысының өзектілігі. Қазіргі кезде Қазақстанда жалпы білім беретін мектептердегі оқыту үдерісінде жаңа технологиялардың негізінде шет тілін оқыту білім беру үрдісінің негізі болып отыр. Жаңа технологияларды пайдалану заман талабына айналды. Әр пәнге қойылытын өзіндік талаптар бар, сол сияқты шет тілі сабағында оқушыларды белсенділігін дамыту негізінде жаңа технологиялардың пайдаланылуы ерекше орын алып отыр. Жұмыста шет тілін оқытуда қолданылатын жаңа технологияларды пайдаланудың тиімділігін анықтау мәселесі және жаңа технологияны орынды пайдалану жұмыстың өзектілігі болып табылады.
Зерттеу жұмысының мақсаты. Шет тілін оқытуда жаңа технологияларды пайдаланудың тиімділігін теориялық тұрғыдан негіздеу және оны тәжірибеде тексеру арқылы қорытындысын шығарып, тиімділігін дәлелдеу.
Зерттеу жұмысының міндеттері:
1. Жалпы білім беретін орта мектептерде шет тілін оқытуда жаңа технологияларды пайдалануды теориялық тұрғыдан негіздеу;
2. Жалпы білім беретін орта мектептерде шет тілін оқытуда жаңа технологияларды пайдаланудың бүгінгі жағдайы мен мүмкіндіктерін анықтау;
3. Жалпы білім беретін орта мектептерде компьютерлік бағдарламалардың, шет тілінде сөйлеуге, жазуға, тыңдауға және түсінуге үйрету үдерісінде пайдалану мүмкіндіктерін көрсету.
Зерттеу жұмысының негізгі объектісі шет тілі оқу үрдісі болса, пәні ретінде жалпы білім беретін мектептерде шет тілі пәнінің әдістемесі болып табылады.
Шет тілдік білім беру концепциясына сәйкес отандық білім беру үрдісі сапалы, жаңа стандарттарға сай мамандарды даярлау стратегиясын таңдап, жақсы жетістіктерге жетіп жатыр.Соңғы жылдары дамып келе жатқан интеграциялық үрдістер, академиялық және кәсіби алмасулар, халықаралық қарым- қатынастың тереңдеуі шет тілдік білім берудің сатылай дамуына зор ықпалын тигізді. Осы ретте шет тілі әлеуметтің интеллектуалдық потенциалының көрсеткіші ретінде қоғамның ең басты қозғаушы ресурсына айналды. [1,3]
Оқу үрдісінің мақсатына жету үшін дамыту мен тәрбие беру оқушының объекттен субъетке өтуі арқылы, яғни жаңа технологиялардың орынды қолдануы негізінде жүзеге асады.
Ақпараттық мәдениеттің дамуы барысында оқу үрдісінің де ақпараттануы сөзсіз болып отыр. Оқушылардың әр пәнге деген қызығушылығының да артуы осы жаңа технологиялардың қолданылуының нәтижесінде жүзеге асатыны белгілі.
Осы жұмыс оқу үрдісінде жалпы білім беретін мектептерде шет тілін оқытуда қолданылатын жаңа технологиялардың қолдану ерекшеліктеріне арналған.
Зерттеу жұмысының өзектілігі. Қазіргі кезде Қазақстанда жалпы білім беретін мектептердегі оқыту үдерісінде жаңа технологиялардың негізінде шет тілін оқыту білім беру үрдісінің негізі болып отыр. Жаңа технологияларды пайдалану заман талабына айналды. Әр пәнге қойылытын өзіндік талаптар бар, сол сияқты шет тілі сабағында оқушыларды белсенділігін дамыту негізінде жаңа технологиялардың пайдаланылуы ерекше орын алып отыр. Жұмыста шет тілін оқытуда қолданылатын жаңа технологияларды пайдаланудың тиімділігін анықтау мәселесі және жаңа технологияны орынды пайдалану жұмыстың өзектілігі болып табылады.
Зерттеу жұмысының мақсаты. Шет тілін оқытуда жаңа технологияларды пайдаланудың тиімділігін теориялық тұрғыдан негіздеу және оны тәжірибеде тексеру арқылы қорытындысын шығарып, тиімділігін дәлелдеу.
Зерттеу жұмысының міндеттері:
1. Жалпы білім беретін орта мектептерде шет тілін оқытуда жаңа технологияларды пайдалануды теориялық тұрғыдан негіздеу;
2. Жалпы білім беретін орта мектептерде шет тілін оқытуда жаңа технологияларды пайдаланудың бүгінгі жағдайы мен мүмкіндіктерін анықтау;
3. Жалпы білім беретін орта мектептерде компьютерлік бағдарламалардың, шет тілінде сөйлеуге, жазуға, тыңдауға және түсінуге үйрету үдерісінде пайдалану мүмкіндіктерін көрсету.
Зерттеу жұмысының негізгі объектісі шет тілі оқу үрдісі болса, пәні ретінде жалпы білім беретін мектептерде шет тілі пәнінің әдістемесі болып табылады.
Кіріспе
Отандық білім беруге қойылатын жаңа талаптар Қазақстанның жылдам әлеуметтік-экономикалық өсуі мен ииновациялық жаңа ортада бәсекелестікке қабілетті жаңа білікті кадрларды даярлау мәселесімен негізделіп отыр.
Шет тілдік білім беру концепциясына сәйкес отандық білім беру үрдісі сапалы, жаңа стандарттарға сай мамандарды даярлау стратегиясын таңдап, жақсы жетістіктерге жетіп жатыр.Соңғы жылдары дамып келе жатқан интеграциялық үрдістер, академиялық және кәсіби алмасулар, халықаралық қарым- қатынастың тереңдеуі шет тілдік білім берудің сатылай дамуына зор ықпалын тигізді. Осы ретте шет тілі әлеуметтің интеллектуалдық потенциалының көрсеткіші ретінде қоғамның ең басты қозғаушы ресурсына айналды. [1,3]
Оқу үрдісінің мақсатына жету үшін дамыту мен тәрбие беру оқушының объекттен субъетке өтуі арқылы, яғни жаңа технологиялардың орынды қолдануы негізінде жүзеге асады.
Ақпараттық мәдениеттің дамуы барысында оқу үрдісінің де ақпараттануы сөзсіз болып отыр. Оқушылардың әр пәнге деген қызығушылығының да артуы осы жаңа технологиялардың қолданылуының нәтижесінде жүзеге асатыны белгілі.
Осы жұмыс оқу үрдісінде жалпы білім беретін мектептерде шет тілін оқытуда қолданылатын жаңа технологиялардың қолдану ерекшеліктеріне арналған.
Зерттеу жұмысының өзектілігі. Қазіргі кезде Қазақстанда жалпы білім беретін мектептердегі оқыту үдерісінде жаңа технологиялардың негізінде шет тілін оқыту білім беру үрдісінің негізі болып отыр. Жаңа технологияларды пайдалану заман талабына айналды. Әр пәнге қойылытын өзіндік талаптар бар, сол сияқты шет тілі сабағында оқушыларды белсенділігін дамыту негізінде жаңа технологиялардың пайдаланылуы ерекше орын алып отыр. Жұмыста шет тілін оқытуда қолданылатын жаңа технологияларды пайдаланудың тиімділігін анықтау мәселесі және жаңа технологияны орынды пайдалану жұмыстың өзектілігі болып табылады.
Зерттеу жұмысының мақсаты. Шет тілін оқытуда жаңа технологияларды пайдаланудың тиімділігін теориялық тұрғыдан негіздеу және оны тәжірибеде тексеру арқылы қорытындысын шығарып, тиімділігін дәлелдеу.
Зерттеу жұмысының міндеттері:
1. Жалпы білім беретін орта мектептерде шет тілін оқытуда жаңа технологияларды пайдалануды теориялық тұрғыдан негіздеу;
2. Жалпы білім беретін орта мектептерде шет тілін оқытуда жаңа технологияларды пайдаланудың бүгінгі жағдайы мен мүмкіндіктерін анықтау;
3. Жалпы білім беретін орта мектептерде компьютерлік бағдарламалардың, шет тілінде сөйлеуге, жазуға, тыңдауға және түсінуге үйрету үдерісінде пайдалану мүмкіндіктерін көрсету.
Зерттеу жұмысының негізгі объектісі шет тілі оқу үрдісі болса, пәні ретінде жалпы білім беретін мектептерде шет тілі пәнінің әдістемесі болып табылады.
Зерттеу жұмысының күтілетін нәтижелері:
1. Жаңа технологияларды пайдаланудың теориялық жағын негіздеу, жалпы білім беретін орта мектептердегі оқушыларға шет тілін меңгертуде олардың маңыздылығына көз жеткізу;
2. Шет тілін оқытуда жаңа технологияларды пайдалану арқылы оқушының қызығушылығын тудыру;
3. Жалпы білім беретін мектептерде шет тілін оқытуда қолданылатын жаңа технологиялар негізінде жаттығулар жүйесін құру.
Зерттеу жұмысында қолданылған әдістер:
1. тақырып бойынша педагогикалық, әдістемелік еңбектердің зерделенуі;
2. іріктелген материалдардың анализі.
Зерттеу жұмысының теориялық маңызы:
1. Жалпы білім беретін орта мектептерд шет тілі сабақтарында жаңа технологияны қолданудың теориялық негіздері айқындалады
2. Шет тілін оқыту үдерісінде жаңа технологияларды қолданудың дидактикалық- әдістемлік шарттары белгіленеді;
4. Жаңа технологияларды пайдалану арқылы шет тілін оқытудың сапасын жақсарту;
5. Шет тілін оқыту барысында жаңа технологияны пайдалану арқылы технологиялардың жаңашылдығы айқындалады;
Зерттеу жұмысының жаңалығы:
1. Жалпы білім беретін мектептерде шет тілін оқыту барысында жаңа технологияларды пайдаланудың маңыздылығын ғылыми-педагогикалық жағы қарастырылады
2. Жаңа технологияларды сабақ барысында қолдану арқылы жаңа технологиялардың тиімділігі анықталады;
3. Шет тілін оқытуда қолданылатын жаңа технологиялар іріктеліп, жіктемесі жасалынады;
Зерттеу жұмысының қолданбалылық маңызы:
Қарастырылатын тақырыпты шет тілін оқытуда: ағылшын тілі сабақтарында, әдістемелік сабақтарда, шет тілін оқытатын арнайы курстарда қолдануға тиімді
Зерттеу жұмысының методологиялық негізі ретінде атақты шетелдік педаготар мен отандық педагогтардың еңбектері болып табылады. (Кунанбаева С.С., Кулибаева Д.Н., Дж. Кэролл, Л.Н. Ланд, Ю.К. Бабанский, Л.М. Эрдниев, Н.П. Раченко, Л.Я. Зорина, В.П. Беспалько, М.П. Хомерки)
Зерттеу жұмысының мақұлдануы мен талқылануы. Зерттеу жұмысының орындалу барысында келесідей жұмыс атқарылды: 2013 жылдың мамыр айында Шет тілін жаңа технологияның негізінде оқыту атты мақала Праганың IX халықаралық ғылыми- тәжірибелік конференция материалдарында жарық көрсе, Использование мультимедийных технологий в преподовании английского языка атты мақала 2014 жылдың Ұлттық тәрбие журналының №1 санында жарияланды.
Зерттеу жұмысының орындалу этаптары 2012- 2014 жылдар аралығын құрайды.
Зерттеу жұмысының бірінші этапында зерттеу жұмысының орындаул жоспары, теориялық мағлұматтар жинақталады, сондай- ақ зерттеу жұмысының тәжиребелік бөлімінің негізі ретінде Абай атындағы Қазақ ұлттық пелагогикалық университетінде бақылау жүргізілді.
Зерттеу жұмысының екінші бөлімінде жинақталған материалдар негізінде жаңа технологиялар қолданудың тиімділігі бойынша жаттығулар жүйесі құрастырылды.
Зерттеу жұмысының құрылымы. Жұмыстың кіріспе бөлімінде жұмыстың негізгі ғылыми аппараты анықталады, бірінші бөлімінде шет тілін оқыту үрдісінде жаңа технологияларды қолданудың теориялық негіздері қарастырылса, екінші бөлімінде жаңа технологияларды қолданудың әдістемелік негіздері айқындалып, зерттеу жұмысының тәжірибелік іс- әрекетіне қорытынды жасалынады
Бірінші бөлім. Оқу үрдісінде жаңа технологияларды пайдаланудың теориялық негіздері
5.1. Отандық және шетелдік ғалымдардың шетел тілін оқытуда жаңа технологияларды қолдануы жайында зерттеулері
Педагогикалық технология термині 1960 жылдары пайда болды. 1966 жылдан бері Англияда Aspects of Educational Technology атты конференцияладрың материалына негізделген кітап шығады. Осы термин сол сияқты американдық журналдарда да қолданылады. 1970 жылдардан бастап педагогикалық технология термині әлдеқайда кеңейді. Бұл терминге оқу үрдісінің жақсартуы мақсатында қолданылатын кез- келген әдісті жатқызуға болатын.
Технология бұл- кез- келген материалды алу барсында өңдеу, сұрыптау үшін қолданылатын әдістердің жиынтығы. Педагогикалық технология- тек қана оқу үрдісінде қоданылатын оқытудың техникалық құралдары ғана емес, сонымен қатар, оқытудың тиімділігін арттыру мақсатындағы оқу заңдылықтарын анықтап, оқытудың тиімді жолдарын зерттеп, қолданылған әдістердің бағасын ескере отырып, берілген ақпаратты зерттеу. [2, 113]
Оқытуды технологизацияландыру идеясының пайда болуы ең алдымен әр түрлі теориялық және тәжірибелік іс- әрекет аймақтарына тезникалық прогрестің енуімен байланысты. В. П. Беспальконың айтуы бойынша әрбір іс- әрекет не технология, не өнер болуы мүмкін. Өнер интуиция негізініде, технология ғылым негізінде құрылған.
Қазіргі қоғам дамуын ақпараттандыру үрдісі сипаттайды.
Қоғамның ақпараттануы бұл- әр түрлі жаңа технологиялардың қолданылуы негізінде ақпаратты жинақтау, сұрыптау, сақтау үрдістері жүзеге асатын жаһандық әлеуметтік құбылыс.
Қоғамның ақпараттануы:
oo қоғамының интеллектуалдық потенциалының дамуын белсенді түрде пайдалануды;
oo жаңа технологиялардың қоғамның өндірістік, ғылыми белсенділігін интеграциялауды;
oo ақпараттық қызмет көрсетудің жоғары деңгейіне жеткізуді;
oo кез- келген қоғамның ақпарат көздеріне қол жетімділігін қамтамасыз етеді.
Барлық ақпараттың жиынтығын қолдануға бағытталған жаңа технологиялық жүйелер қоғамның гуманизациясы мен тәуелсіздігіне әкеледі. Ақпараттандырумен жүзеге асатын үрдістер тек қана қоғамның ғылыми- тәжірибелік прогресін дамытып қана қоймай, сонымен қатар, әр жеке тұлғаның шығармашылық дамуын қамтамасыз ететін жаңа ақпараттық ортаны дамытады. [3,45]
Қоғамның ақпараттануының негізігі бағыттарының бірі болып оқу үрдісіне жаңа технологиялардың енгізу табылады. Ол:
oo білім беру жүйесін жетілдіруді;
oo оқу үрдісін өнімділігін қамтамасыз ететін, ұйымдастырылған оқу жолдары мен түрлерін, әдістемелерін таңдауға;
oo оқушының интеллектуалдық дамуын қамтамасыз ететін әдістемелік оқу жүйесін таңдау, оқушылардың өзінше ақпаратты сұрыптауға, ақпараттық- оқыту, тәжірибелік- зерттеу дағдыларын меңгеруге;
oo білімді бағалайтын компьютерлік жүйелерді дамытуға ықпалын тигізеді.
Жаңашылдық - білім беру саласының алдында тұрған жаңа міндеттерді сәтті орындаудың негізгі шарттарының бірі болып саналады. Ол оқу-тәрбие жұмыстарының тиімділігі мен өнімділігін арттыруға септігін тигізеді. Білім беру саласына жаңалықтар енгізбестен бұрын, қоғамдық еңбектің басқа салаларына сәтті түрде жаңалықтар енгізу қиынға соғады.
Бүгінгі күні әртүрлі елдер үшін білім беру мен тәлім-тәрбиені дамыту бағытында ортақ қиыншылықтардың туындағанына қарамастан, олар бір-бірінен білім беру мәселелерін шешу жолдары, әдістері және мақсаттары тұрғысынан елеулі дәрежеде ерекшеленіп отырғандығы байқалады. Мұндай айырмашылықтар адамның ролі мен оны жетілдірудің маңызын (мінез-құлқының маңызын, жеке тұлғаны дамытудағы тәрбиенің ролін), осыдан барып қоғамның жекелеген мәселелерін шешудегі, оның қажеттіліктерін қанағаттандырудағы және жалпы қоғамды дамытудағы білім беру жүйесінің міндеттерін әртүрлі түсінуден келіп шығады. Осыған байланысты, әртүрлі қоғамдық-саяси жүйелерімен ерекшеленетін елдерде білім беру саласына жаңалықтар әртүрлі мақсаттармен, әртүрлі тәсілдермен және әртүрлі атаулармен енгізіледі де, олардан әртүрлі нәтижелер күтіледі. Әртүрлі елдердегі бірдей жаңалықтар әртүрлі қызметтерге ие болып, оларды қолдану нәтижелері де түрліше бағаланады.
Заманауи педагогтар Г.М. Кусаинов, М.М. Жанпейсова, Т.С. Садықов, А.А. Саипов, М.И.Махмутов, Б.А. Тұрғынбаева, Е.Ө. Медеуов, Т.Сабыров, А.А. Жолдасбеков, Ж.К. Оңалбек және т.б. маманды кәсіби даярлау үдерісінің психологиялық-педагогикалық негіздеріне, мамандықтың мәніне, өзіндік ерекшеліктері мен функцияларына тоқталады. Оның құрылымын негіздей отырып, маманның іс-әрекетінің кәсіби бағдарын, студенттердің шығармашылық және өздігінен дербес білімін жетілдіруге байланысты ғылыми-әдістемелік бағдар ұсынған.
Болашақ жоғары кәсіби мамандардың кәсіби даярлығын жетілдіру жолдары А.В. Усова, И.Л. Беленок, Б.К. Момынбаев, М.А. Құдайқұлов, Ш.Т.Таубаева, А.Е. Әбілқасымова, А.Б. Абибуллаева, О.С. Сыздықов, А.Г. Қазмағамбетов, Б.Т. Кенжебеков, С.М. Кеңесбаев, Қ. Ералин, Б. Тойлыбаев, К.М. Беркімбаев, А.З. Тұрсынбаев және т.б. ғалымдардың еңбектерінде жан-жақты талданған.
Б.К.Момынбаевтың, Л.К.Керімовтің, С.Ж.Пірәлиевтің, М.Н.Сарыбековтың, С.С.Хасеновтың, Н.Асановтың, Қ.Б.Бөлеевтің, Ж.А.Шоқыбаевтың, Е.Омардың, Н.К.Ахметовтың, К.М.Беркімбаевтың және т.б. ғалымдардың еңбектерінде жоғары мектепте білім беруді ұйымдастыру мен жетілдірудегі қазіргі заманғы жолдары, әдістері жан-жақты қарастырылған.
Қазақстанда білім беру жүйесіндегі басқару мәселелері де ғалымдардың зерттеу нысанынан тыс қалмады. Оны республика ғалымдары бірнеше бағытта зерттеді. Айталық, жоғары оқу орындарында білім беру жүйесіндегі оқу үдерісін басқару Ш.Т.Таубаева, С.С.Хасенов, Е.Ш.Қозыбаев, жалпы орта білім беру жүйесіндегі мектепті басқару Н.А.Әбішев, К.Д.Қарақұлов, кәсіптік-техникалық білім жүйесіндегі оқу үдерісін басқару Б.К.Момынбаев, К.Ө.Өстеміров, оқу-өндірістік комбинатты, жастарға еңбек және экономикалық білім беруді басқару Қ.Ж.Аганина, А.М.Мүсілімов, Г.Т.Хайруллин және т.б. ғалымдардың еңбектерінде көрініс тапқан.
Инновациялық үдерістерді қолданудағы педагогикалық менеджмент, яғни жаңалықты енгізу үдерісіне басшылық жасау мәселелері К.Ангеловский, М.В.Кларин, В.Я.Ляудис, М.М.Поташник, С.Д.Поляков, Т.И.Шамова, О.Г.Хомерики, Н.Р.Юсуфбекова, В.И.Загвязинский, П.И.Пидкасистый, Н.И.Лапин, А.И.Пригожин, Ю.Н.Кулюткин, А.К.Маркова, Н.Д.Никандров, Я.А.Пономарев, В.А.Сластенин, Л.С.Подымова, Л.Н.Фридман және т.б. еңбектерінде қарастырылған.
Қазақстан Республикасында білім беру саласындағы педагогикалық инновация мен оқытудың жаңа технологиясы мәселелерін Ш.Т.Таубаева, С.Н.Лактионова, Е.З.Батталханов, Қ.Қ.Қадашева, Т.О.Балықбаев, Ж.А.Қараев, Г.К.Нұрғалиева, К.Бұзаубақова, С.Д.Мұқанова, Н.И.Хван, Л.Е.Румянцева, З.У.Имжарова, М.М.Мұқаметқалиқызы және т.б. педагог ғалымдар зерттеген. [4, 92]
Соңғы жылдары осы саладағы жұмыстардың көлемі арта түсіп, жалпы педагогикалық инновацияға, оның ішінде инновациялық білім беру үдерістеріне қатысты бірқатар аспектілер зерттеле бастады.
Білім берудегі жаңалықтарды жіктеу барысында инновацияның адам қызметінің ең маңызды түрлерінің бірі екендігін ескерген жөн. Бұл қызметті қатаң шектеуге және бөлшектеуге болмайды. Білім берудің барлық құрамдас бөліктері мен аспектілеріне жаңалық енгізу қиын, тіпті мүмкін емес болғанымен, оларды бір құрамдас бөлікке біріктіру одан сайын қиынға соғады. Сондықтан, білім беру мазмұнындағы жаңалықтар міндетті түрде ұйыммен және тиісінше, жұмыс істеу әдістемесімен өзара ықпалдасып отырады.
Қазіргі уақытқа дейін ғылыми әдебиеттерде инновациялық үдерісті мынадай кезеңдерге бөледі:
oo идеяның немесе инновация тұжырымдамасының пайда болу кезеңі, мұны шартты түрде, іргелі де қолданбалы ғылыми зерттеулердің нәтижесі болып табылатын жаңалықтың ашылу кезеңі деп те атайды.
oo ойлап табу кезеңі, яғни қандай да бір нысанға, материалдық немесе рухани өнім-үлгіге айналған жаңалықты құру немесе ашу кезеңі.
oo жаңалықты енгізу кезеңі, мұнда ойлап табылған жаңалық іс-жүзінде қолданысқа еніп, қайта өңделеді және жаңалықтан тұрақты нәтиже алынады. Бұдан кейін жаңалық өз бетінше өмір сүре бастайды да, инновациялық үдеріс жаңалыққа деген алғырлық қалыптасқан жағдайда келесі кезеңге аяқ басады.
oo жаңалықты пайдалану кезінде мынадай кезеңдер орын алады: жаңалықты тарату кезеңі, мұнда жаңалық кеңінен қолданысқа енгізіліп, жаңа салаларға кіреді. Нақты бір салада жаңалықтың үстемдік ету кезеңі, мұнда жаңалық бұрынғы жаңашылдық қасиеттерін жоғалта бастайды да оны едәуір тиімді жаңалықпен ұтымды алмастыру үдерісі қарастырылады. Жаңалықтың қолданылу аясын қысқарту кезеңі, мұнда жаңалық жаңа өніммен алмастырылады.
Инновациялық білім беру үдерісінің мән-маңызы, оның инновацияны бастау, жаңа өнімдер мен мәмілелерді дайындау, оларды нарықта сату және одан әрі қолданысқа енгізу жөніндегі мақсатты іс-әрекеттер тізбегін қамтитындығынан көрінеді.
Инновациялық білім беру үдерістерін басқаруды кәсіби қалыптастырудың тиімділігін бағалау критерийлеріне инновациялық білім беру үдерісінің шынайылығы, жүзеге асырылғыштығы (ресурстық қамтамасыз етілу деңгейі), басқарылғыштығы, инновациялық деңгейі, гуманитарлығы, өңделгендігі және таралу мүмкіндігі жатады.
Философиялық және педагогикалық әдебиеттерде инновациялық процестерді зерттеу барысында кейбір ғалымдар жаңалықтың жүйелілік, әрекеттік тұжырымдамасын ұсына отырып, жаңалықты енгізуді әртүрлі деңгейде (жалпы ғылымилық, жалпы әдіснамалық) талдаудың қажеттілігіне ерекше көңіл аударады.
Инновациялық іс-әрекеттің түрлі аспектілерін, білім берудің мазмұнын дамыту, жаңалықты енгізу мәселелерін Ю.К.Бабанский, В.С.Библер, Ю.С.Гершунский, В.П.Кваша, В.С.Лазарев, В.Я.Ляудис, А.В.Лоренсов, В.М.Полонский, С.Д.Поляков, М.М.Поташник, А.И.Пригожин, Л.С.Подымов, В.А.Сластенин, В.Д.Чернилевский және т.б. қарастырған. Осы ғалымдардың пікірінше, инновациялық процестердің маңызды міндеттерінің бірі жаңашыл педагогикалық идеяларды негіздеу және оларды практикада қолдану процесіне басшылық жасау болып табылады.
Педагогикалық инновациялардың теориялық-әдістемелік сипаты Б.Р.Айтмамбетова, Н.А.Әбішев еңбектерінде, ал инновациялық мектептер мәселесі Т.Я.Линчевская, Л.С. Подымова және т.б. еңбектерінде айқындалған.
Инновациялық процесс осы жаңалықтардың ашылу жолдарын қарастырып қана қоймайды, сонымен бірге пайдалануын, оның практика жүзінде таралуын қамтамасыз етеді. Педагогика үшін жаңалықтың сапалық, сипаттамаларының маңызы зор. Бұл жаңалықты енгізу мәселелерімен тығыз байланысты. Кейде жаңалықты енгізу барысында мұғалімнің шығармашылық қабілетіне сәйкес жаңалықтар көпнұсқалығымен, кенеттен пайда болуымен сипатталады.
Инновация сөзін қазақша тәржімаласақ, жаңалық, жаңашылдық, өзгеріс дегенді білдіреді. Педагогикалық үдерісте инновация оқыту мен тәрбиенің әдіс-тәсілдері, түрлері, мақсаты, мазмұны, сондай-ақ, мұғалім мен білім алушының бірлескен қызметін ұйымдастыруға жаңалық енгізу болып табылады.
Қазіргі кезде педагогикалық инновацияның білім беру жүйесіндегі маңызды мәселелерінің бірі - жаңалықтарды топтастыру. Мұғалім үшін ашылған жаңа әдісті жан-жақты түсіне білу үшін, бұл жаңалықтың басқа жаңалықтардан ерекшелігін, айырмашылығын, артықшылығын көре білу қажет.
Педагогикалық технология - мұғалімнің кәсіби қызметін жаңартушы және сатыланып жоспарланған нәтижеге жетуге мүмкіндік беретін іс-әрекеттер жиынтығы.Педагогикалық технологиядағы басты мақсат - білім алушының оқу-танымдық әрекетін жандандыра отырып, алға қойған мақсатқа толықтай жету. Ал бұдан педагогикалық технологияның тиімділігі шығады.
Оқыту процесін жандандыру білім алушылардың оқу материалының теориялық мазмұнын игеру жөніндегі еңбегін тиімді ұйымдастыру және олардың практикалық іскерлікті мен дағдыларын қалыптастыру болып табылады.
Оқу процесінің тиімділігі мен сапасы мұғалімнің әдістемелік дайындығы және сабақ жүргізу тәсілдері мен әдістеріне, инновациялық технологияларды игерулеріне тікелей байланысты болады.
Педагогикалық технология кәсіптік қызметтің ерекше түрі болып табылады. Оқытудың инновациялық технологиясын меңгеру мұғалімнен орасан зор іскерлік пен шығармашылыққа негізделген ізденістерді қажет етеді. Осындай мақсат көздеген жүйелі ізденістер мұғалімнің жаңа технологияны, инновациялық жетілуіне әкеледі.
Педагогикалық технология ұғымына шетелдік және отандық әдебиеттерде үш жүзден астам анықтама берілген. Бұл педагогикалық технология ұғымының қалыптасу мен дамуының тарихында оның оқыту технологиясын техникалық құралдардың көмегімен оқыту деп ұғынудан бастап педагогикалық технологияны ғылыми тұрғыдан ұғынуға дейін түрліше пікірлер бар. Олар педагогикалық технология мәселесіне арналған Б.Блум, Ф.Фрадкин , М.Кларин, Л.В.Занков т.б. ғалымдардың еңбектерінде қарастырылған.
Технология термині алғаш рет 1940-1950 жылдары шет елдерде пайда болды және ол педагогикалық процесте технологиялық құралдар мен оқыту бағдарламаларын пайдалануға байланысты болды. Технология - өнім алу барысында шикізаттың, материалдың немесе жартылай шикі заттың қалыбын, қасиетін, формасын өңдеу, әзірлеу не өзгерту әдістерінің жиынтығы.
Педагогикалық сөздікте педагогикалық технология - социо-мәдени өлшемді тұлғалық көрініс еркіндігін үйлестіруші әлемге қатынасын қалыптастыру мақсатында қоршаған ортамен дара қарым-қатынас мағынасында балаға, педагогтық әсер етуінің ғылыми негізделген кәсіби шешімін білдіретін педагогикалық шеберліктің компоненті, -делінген.
Қазіргі кезеңде педагогика ғылымының бір ерекшелігі - баланың тұлғалық дамуына бағытталған оқыту технологияларын шығаруға ұмтылуы. Ал бұның өзі педагогтар қауымына зор жауапкершілік, үлкен міндет жүктейді. Мұндай міндеттерді шешу мұғалімдерден мектептерде білім алушыларға берілетін ғылым негіздерін олардың болашақ іс-әрекетінің берік негізі әрі тірегі болатындай етіп оқытуды, оқу-тәрбие үрдісін, білім мазмұнын жаңартумен қатар, оқытудың әдіс-тәсілдері мен әр алуан құралдарын қолданудың тиімділігін арттырудың, оқытудың инновациялық технологиясын меңгеруді, педагогикалық жаңалықтарды тәжірибеге батыл енгізуді талап етеді. [5, 79]
Оқыту технологиясы оқыту мазмұнын жүзеге асыру жолындағы алға қойған мақсатқа жетудің тиімділігін қамтамасыз ететін оқытудың әдісi, құрал және түрлерінің жүйесі болып табылады. Қажетті мазмұнды, тиімді әдістер мен құралдарды бағдарлама мен қойылған педагогикалық міндетке сәйкес іріктей білу мұғалімнің педагогикалық шеберлігіне байланысты. Берілген анықтамалардан технология technе - өнер, шеберлік және logos - ғылым, заң, яғни технология дегеніміз шеберлік (өнер) туралы ғылым екенін білуге болады.
Педагогикалық технологиялар тарихын, оның пайда болуын және маңызды құрылымдық ерекшеліктерін қарастыру педагогикалық құрылымды түсінуге мүмкіндік береді. Ғалымдардың тарихи-педагогикалық зерттеулерін талдау педагогикалық технологияның бірнеше ғасырлар бойында ғылыми пікірталастың басты нысаны болғанын айқындайды.
Сонымен, педагогикалық технологиясы оқыту әдістемесімен салыстырғанда, білім алушылардың өздерінің іс-әрекетін ұйымдастыру тәсілдері және мазмұнын өндіруді көрсетеді. Олар диагностикалық білім маңыздылығын және оқыту процесінің қасиеттерінің жалпы білім алушылардың тұлғасын дамытуға бағытталған объективті бақылауын қажет етеді. Ал инновациялық технология жаңа ғылыми немесе практикалық шығармашылықтың қорытындысы деуге болады.
Педагогикалық технология термині тек қана оқытуға байланысты қолданылады, ал технологияның өзі техникалық құралмен оқытуды түсіндіріледі. Бүгін педагогикалық технологияны, педагогикалық мiндеттердi шешумен байланысты, педагогтің жалғастырмалы жүйедегі іс-әрекеті ретінде немесе алдын-ала жобаланған педагогикалық процестің тәжірибе де тұрақты және жалғастырмалы шығаруы ретінде түсіндіріледі.
Жаңа технологияларды енгізу кезінде оқытушының технологиялық құзырлығының жоғары деңгейін қамтамасыз ету үшін мұғалім білуі керек:
- жаңа технологиялар көмегімен шешілетін мәселелерді;
- жаңа технологияны қолдану арқылы алынатын нәтижелерді;
- жаңа технология мәнін, алынатын нәтижелердің теориялық негізін;
- жаңа технологияда мұғалім қолданатын әдіс-тәсілдерді;
- оқушылардың жұмыс әдісін;
- оқушыларды жаңа технологияда жұмыс істеуге үйрету әдісін.
Мұғалім істей алуы керек:
- қандай да бір технология үшін оқу бағдарламасының түрлендірілген нұсқаларын құрастыруды;
- күнтізбелік-тақырыптық жоспарлауды;
- әр сабақта сауатты жоспарлауды;
- оқу моделін құрастыруды;
- оқушылардың өзіндік жұмыстары үшін таратпалы материалдарды дайындауды;
- оқушыларға арналған өзіндік тапсырмаларды құрастыруды;
- оқушылар үшін деңгейлік тапсырмалар жасау;
- тестілік бақылау тапсырмаларын дайындау;
- компьютерлік бақылау үшін тапсырмалар дайындау;
Мұғалім дұрыс ұйымдастыруы қажет:
- жаңа технологияда пайдаланатын жәкелеген әдістер мен тәсілдерді қолдануды;
- түрлі типтегі сабақтарды өткізуді;
- өткізілген сабақтарға талдау жасау, жіберілген кемшіліктердің себептерін анықтауды;
- жаңа технологияда қолданылатын оқу әрекеттерінің әдістерін оқушыларға үйретуді;
- педагогикалық диагностиканың қарапайым әдістерін қолдана отырып, жаңа технологияны пайдалану тиімділігін бағалауды.
Педагогикалық қызметті осылайша ұйымдастыру - жаңаша оқытуға жеткізетін жол.
Оқу үрдісін "технологиялауда" оқыту субъектілерінің, яғни мұғалім мен оқушылардың дайындығының психологиялық аспектілері де маңызды рөл атқарады.
Оқыту технологиясы - бұл оқытудың тиіміділігін арттыру мақсаты мен білім беру үрдісін зерттеу негізінде оқу үрдісін жүзеге асыру және бағалау, бағдарламалаудың жүйелі тәсілі.
1.2. Оқу үрдісінде пайдаланылатын тиімді жаңа технологиялардың іріктелінуі
Қазақстанның тәуелсіз мемлекет ретінде қалыптасуы барысында орта білім берудің жүйелі реформалану қоғамдық тұрғыдан үлкен маңызға ие. Білім беруді реформалауды жүзеге асырудың және бір маңызды сипаты қазіргі уақыттағы оқыту үрдісін технологияландырудың қажеттілігінен туып отыр.
Осыған орай, соңғы кезде оқытудың әр түрлі педагогикалық технологиялары жасальнып, мектеп өміріне енгізілуде.
Кесте 1. Оқыту үрдісінде қолданылатын жаңа технологиялар
Оқыту үрдісінде қолданылатын жаңа технологиялар
Білім беруді ізгілендіру
Саралап, деңгейлеп, дамыта оқыту
Өздігінен даму технологиясы
Д. В. Эльконин -
В.В.Давыковтың дамыта оқтыу технологиясы
Лекция - семинар - сынақ жүйесі
Шығармашылық дамыту
Ірі блокпен оқыту
Коммуникативтік оқыту технологиясы
Перспективті дамыта оқыту
Бағдарламалап оқыту
Сабақтың тиімділігін арттыру
Ақпараттық (компьютерлік) оқыту
Проблемалық оқыту
Модульдік оқыту
Олар: С.Н.Лысенкова алдына ала оқыту, Шаталовтың интенсивті оқыту (тірек сигналдарын пайдалану арқылы), Эрдниевтің ірі блоктан оқыту, мәселелік оқытудың белсенді әдісі, т.б.
Ал соңғы жылдары оқытудың модульдік технологиясымен В.М. Монаховтың, Дьяченконың оқытудың ұжымдық тәсілі сондай-ақ, профессор Ж.Қараевтың окытуды дербестендіру мен ізгілендіру ұстанымдарына негізделген жаңа педагогикалық компьютерлік технологиясын еліміздің көптеген мемлекеттерінде қолданып жүр.
Мектептерде жүргізіліп жатқан қазіргі тәжірибелік-сынақ жұмыстардың басты міндеті жаңаша оқытудың педагогикалық технологиясын оқыту үрдісіне енгізу болып табылады.
Мәселен, Л.В.Занков, Д.Б.Эльконин, В.В.Давыдовтың бірлесе жасаған Дамыта оқыту жүйесі бір-бірімен тығыз байланысты мынадай ұстанымдардан құралады:
oo жоғары деңгейдегі қиындықта оқыту.
oo теориялық білімнің жетекші рөлі.
oo оқу материалын жеделдете оқыту.
oo оқу үрдісін оқушының сезінуі.
oo барлық оқушылардың дамуы үшін жүйелі жұмыс істеу
Л.В.Занковтың оқыту жүйесінде оқушы өзін емін-еркін сезінеді, оның әлеуметтік мүмкіндігі мен дербестігінің дамуына жағдай жасалады. Осы жүйеде оқушы мен мұғалімнің арасындағы жаңаша қарым-қатынастың іргесі қаланады.
Мұғалім түсіндіруші, оқыту тұрғысында емес, оқушының оқу әрекетін ұйымдастырушы, бағыттаушы ретінде көрінеді.
Д.Б.Элъконин мен В.В.Давыдовтың зерттеулері оқу әрекеті және оның субъектісін қалыптастыруға бағытталған. Оның құрылымы төмендегідей: оқу-танымдық мотивтер, оқу тапсырмалары, оқу амалдары, оқу операциялары.
Педагогика ғылымында баланы оқыту мен тәрбиелеудің міндеті жан-жақты дамыған жеке тұлғаны қалыптастыру болғандықтан, жаңа технология бойынша әдістемелік жүйенің басты бөлігі оқыту мақсаты болып қалады.
Сондықтан, танымдық іс-әрекеті белгілі-бір дәрежеде белсендірілуі қажет. Бұл әдістемелік жүйенің басқа бөліктерінің де (мазмұны, әдіс, оқыту түрі мен құралдарының) өзара байланысы қалпында өзгертілуін талап етіп, орындалуы үшін төмендегі ұстанымдар жүзеге асыруы тиіс:
Оқушылардың өзіндік ізденіс іс-әрекеттерінің әдістерін меңгеру талап етіледі. Өйткені бұл әдістердің күнделікті пайдаланылып жүрген оқыту әдістерінен айырмашылық бар. Яғни, жаңа жағдайдағы Оқыту әдістемесі деп отырғанымыз оқушы - мұғалім ұстанымының өзара тығыз байланыстылығы.
Демек, мұнда бірінші орында оқушы тұрады және оның өз бетімен білім алудағы белсенділігіне баса назар аударылады. Жаңаша оқытудың негізгі түрлері: оқытудың дербес және топтық түрлері болып табылады.
Бұл жерде алға қойылатын басты мақсат - оқушыға деген сенім, оның өз ісіне жауап беру мүмкіндігіне сүйеніп беделі мен қадір-қасиет сезімін дамыту. Ал оқытудың фронталды түрі, көбінесе, бағыт беру, талқылау және түзету енгізуде ғана пайдаланылады.
Жаңа технологияның мақсаты бойынша оқытуды ізгілендіру қажет. Бұл үшін оқу құралдары оқушының өздігінен танымдық іс-әрекетін жүргізе алатындай болуы керек.
Әрбір педагогикалық технология жеке тұлғаның өзін-өзі дамытуға, оның өзіндік және шығармашылық қабілетін арттыруға, қажетті іскерліктері мен дағдыларын қалыптастыруға және өзін-өзі дамытуда қолайлы жағдай жасауға қажетті объективті әдістемелік мүмкіндіктерін қамтиды.
Қазіргі кезеңде қолданылып жүрген жаңа педагогикалық технологияның негізіне жататындар - әрбір оқушының жеке және дара ерекшеліктерін ескеру; оқушылардың қабілеттері мен шығармашылығын арттыру; оқушлардың өз бетінше жұмыс істеу, іздену дағдыларын қалыптастыру.
Жаңа педагогикалық технология : ынтымақтастық педагогикасы, білім беруді ізгілендіру технологиясы, проблемалы оқыту технологиясы, тірек сигналдары арқылы оқыту технологиясы, түсіндіру басқарып оқыту технологиясы, деңгейлік саралап оқыту технологиясы, міндетті нәтижеге негізделген деңгейлеп саралап оқыту технологиясы, модельдік оқыту технологиясы, жобалап оқыту технологиясы.
Ынтымақтастық педагогикасының негізгі мақсаты - талап ету педагогикасынан қарым-қатынас педагогикасына көшу, балаға ізгілік тұрғысьнан қарау, оқыту мен тәрбиелеудің ажырамас бірлігі. Ынтымақгастық педагогикасының ерекшелігі - мұғалім-оқушы, оқушы-мұғалім, оқушы-оқушы, оқушы да субъект, мұғалім де субъект.
Оқушының жеке басына ізгілік қарым-қатынас, ал оқушы мен мұғалімнің арасындағы өзара түсінушілік, ынтымақтастық қарым-қатынас.
Білім беруді ізгілендіру технологиясының негізін қалаған Ш.А.Амонашвили. Білім беруді ізгілендіру технологиясының мақсаты - баланы азамат етіп тәрбиелеу, баланың танымдық күшін қалыптастыру және дамыту, баланың жаны мен жүрегіне жылылық ұялату.
Проблемалы оқыту технологиясының негізгі мақсаты - оқушыны өз бетімен ізденуге үйрету, олардың танымдық және шығармашылық икемділіктерін дамыту.
Проблемалы оқыту технологиясының ерекшелігі де оқушының белсенділігін арттыру және оқу материалдарын баланы қызықтыратындай құпиясы бар мәнге жеткізу.
Себебі, оқушы материалдарды сезім мүшелері арқылы қабылдап қана қоймайды, білімге деген қажеттілігін қанағаттандыру мақсатында меңгереді.Тірек белгілері арқылы оқыту технологиясының негізін қалаған В.Ф.Шаталов тірек белгілері арқылы оқыту технологиясының мынадай мақсаттарын - білім, білік, дағдыны қалыптастыру; барлық баланы оқыту; оқытуды жеделдету.
Тірек сигналдары арқылы оқыту технологиясының ерекшеліктері - үнемі қайталау, міндетті кезеңдік бақылау, жоғары деңгейдегі қиыншылық, ірі блокпен оқыту, тіректі қолдану; жеке бағдарлы қарым-қатынас ықпал; ізгілік, еркімен оқыту.
Әр оқушының жобасының жариялылығы түзетуге, өсуге, табысқа жетуге жағдай жасау, оқыту мен тәрбиенің бірлігі.
Түсіндіре басқарып оза отырып оқыту технологиясының авторы жаңашыл мұғалімдердің бірі С.Н.Лысенкова. Бұл технологияның негізгі мақсаты - барлық баланы табысты оқыту. Түсіндіре басқарып оза отырып оқыту технологиясы төмендегідей ерекшеліктерімен сипатталады:
- оқыту материалдарының бірізділігі, жүйелілігі;
- саралау, әр оқушыға берілетін тапсырманың қолайлылығы;
- бағдарламаның, кейбір тақырыптардың қиыншылығын жеңу, қиын тақырыптарды біртіндете оңайлату әдісін - оза оқыту әдісін қолдану;
- сабақты пысықтауға әуелі озаттар, сосын орташалар, ең соңында нашар оқушылар қатыстырылады;
- бірте-бірте толық дербестілікке өту;
-сыныпта қалыпты жағдай қалыптастыру; түсінетін, өзара көмек, ынтымақтастық қарым-қатынас;
- оқушының қателігін ескерту, бірақ еш жазғырмау;
- үй тапсырмасы тек әр оқушының мүмкіндігіне қарай (әркім өзі орындай алатын жағдайда ғана) беріледі;
- білім, білік, дағдыны дамыта меңгеру;
- түсіндіруді қабылдау.
Деңгейлік саралап оқыту технологиясының негізіне әр оқушыны оның қабілеті мен мүмкіндік деңгейіне қарап оқыту мен оқытуды оқушылардың әртүрлі топтардың ерекшелігіне сәйкес бейімдеу, ыңғайлау жатады.
Деңгейлік саралап оқыту технологиясының ерекшеліктерін атап айтар болсақ, күштілер өздерінің қабілеті мен икемділігін одан әрі бекіте түседі де, ал әлсіздер өзін-өзі сьнап қарауға мүмкіндік алып, өзіне сенімсіздіктен арылады; әлсіз топтарда оқуға деген ынта артады; білім дәрежесі деңгейлес оқу топтарында аздап жеңілдейді.
Міндетті нәтижелерге негізделген деңгейлік саралап оқыту технологиясы мынадай ерекшеліктерімен - білімнің базалық деңгейінің барлық оқушылар үшін міндеттілігі, оқушыларға берілген тапсырманың саралануы, тапсырма оқушының күші жететіндей және қолайлы болуы шарт, білімнің базалық деңгейі оқытудың жаңа технологиясының механизмі ретінде оқушының бірте-бірте өрістей дамуына мүмкіншілік жасау тиіс, оқушыға оқу деңгейін таңдауға ерік беру, оқушы өз мүмкіндігіне орай тек міндетті деңгейден кем емес білім алуға еріктілігімен сипатталады.
Модельдік технология дамыта оқыту идеясына негізделген оның мақсаты - оқушының өз бетінше жұмыс істей алу мүмкіндігін дамыту, оқу материалын өңдеудің жекелеген тәсілдері арқылы жұмыс істеуге үйрету.
Модельдік оқытудың өзегі - оқу моделі. Оқу моделі - ақпараттардың аяқталған блогынан, бағдарламаны іскер мұғалімнің нұсқауларынан, оқушы іс-әрекетінің мақсатты бағдарламасынан тұрады.
Модульдік оқыту - білім мазмұны, білімді игеру қарқыны, өз бетінше жұмыс істей алу мүмкіндігі, оқудың әдісі мен тәсілдері бойынша оқытудың дербестігін қамтамасыз етеді.
Қазіргі таңдағы педагогика ғьлымының бір ерекшелігі - баланың тұлғалық дамуына бағытталған жаңа оқыту технологияларын шығаруға ұмтылуы.
Ал жаңа педагогикалық технологиялар білімнің басымды мақсаттарымен біріктірілген пәндер мен әдістемелердің, оқу-тәрбие үрдісін ұйымдастырудың өзара ортақ тұжырымдамасымен байланысқан міндеттерінің, мазмұнының, формалары мен әдістерінің күрделі және ашық жүйелері жиынтығын қорғайды.
Оқыту технологиясын жетілдірудің педагогикалық бағыты негізгі ой-тұжырымдары бұрынғы меңгергендерді пайдалана отырып, ақыл-ойды дамытатын оқуға көшу, оқушыға орташа деңгейде білім беретін бағдарламадан жекелеп, саралап оқыту бағдарламасына өту болып табылады.
Жаңа технологияның принциптері - оқытуды ізгілендіру, өздігінен дамитын, дұрыс шешім қабылдай алатын, өзін-өзі жетілдіріп тәрбиелеуші тұлға қалыптастыру болып табылады.
Мұғалімдердің оқыту технологияларын меңгеруде педагогикалық кеңестер, әдістемелік бірлестіктер, олардың зерттеушілік жұмыстары, шығармашылық іс-әрекеттері пайдаланылады.
Оқытудың жаңа технологиялары мұғалімнің алдына төмендегідей міндеттерді қояды:
oo педагогикалық қызметтің өзекті мәселесін білу;
-оқу бағдарламасының түрлендірген нұсқауларын кұрастыру;
-оқу модулін құрастыру;
- оқу жобаларының мазмұнын анықтау, әр оқушыға арналған тапсырмалар құрастыру;
- оқушылардың жаңа материаларды меңгеруі бойынша деңгейленген жаттығулар жүйесін жасау;
- оқу-әрекеттерінің материалдарьн іріктеп ала білу.
Осы аталған оқыту міндеттерін мұғалім меңгеруі үшін, ұстаздар қауымымен төмендегідей педагогикалық жұмыстар жүйесі жүргізілуі керек:
а) проблемалық-рөлдік ойьн;
б) рефлексивті-рөлдік ойын;
в) панорамалық сабақгар;
г) педагогикалық ринг;
д) педагогикалық идеялар аукционы;
е) ашық сабақгарға кіру, талдау және т.б.
Барлық жаңа технологияның алдымен қоятын мақсаты - оқушының жеке басының дара және дербес ерекшеліктерін ескеріп, олардың өзбетінше ізденуін арттырып, шығармашылықтарын қалыптастыру.
Қазіргі білім беру саласындағы оқытудың жаңа педагогикалық технологияларын меңгермейінше сауатты, жан-жақты білгір маман болу мүмкін емес.
Жаңа педагогикалық технологияны меңгеру мұғалімнің зейін-зерделік, кәсіптік, адамгершілік, рухани, азаматтық және басқа да көптеген ұстаздық келбетінің қалыптасуына игі әсерін тигізеді, өзін-өзі дамытып, оқу-тәрбие үрдісін жүйелі ұйымдастыруына көмектеседі.
1.3 Шет тілін сабағында компьютерлік бағдарламалармен жұмыс істеудің мазмұны
Компьютерлік технология - оқытудың арнайы жиынтығы мен әдістемесін, әдісін және тәрбие құралдарын анықтайтын технология-педагогикалық процесті ұйымдастырудың ең тиімді жолы болып табылады. "Қазіргі ақпараттық құралдар - бұл тек спутниктік және кабелді теледидар, бейне және дыбыстық жүйелер, электрондық ойындар емес, сонымен бірге тілді окытудың жаңа жүйесі, ерекшелігі және тәсілін атқаратын негізгі бағыты болып табылады .
Бүгінгі таңда адамзат өмірінде компьютерді қолданбайтын жер жоқ. Әр салада компьютерлік технология белсенді қолданылуда, ал интерактивті бағытта компьютер оқытушыларға - көмекші құрал.
Кімде-кім компьютерді қолданса, оның интерактивті құрал екендігімен келіседі. Егер шет тілінің басты мақсаты интерактивті қарым-қатынас болса, онда компьютер осы процесте ең қолайлы көмекші. Шет тілін компьютер арқылы оқыту Internet-тің таралуы және CD-ROM (лазерлік дискіге жазылған бағдарламалар) пайда болғаннан кейін көп қолданысқа енді. Осындай жаңалықтар арқасында шет тілін оқуын жанданды, шығармашылық және табиғи процеске айналдырды. Сөйлеу синтезаторы және интерактивті бейнефильмді қолданып шындық тұрғысынан бағдарламалар құруға жол ашты. Осы бағдарламалар түрлі сюжетте жасалынып, оқушыларды шет тілін үйренуге ынталандырып қана қоймай сонымен бірге педагогикалық құндылық болып табылады.
Компьютер арқылы оқытудың бірнеше артықшылығы бар, оларды топтастырып айтсақ.
Ең біріншіден, компьютерлік әдістемені психология ғылымының көзқарасынан қарастырсақ. Психологиялық көзқарас тұрғысынан қарағанда компьютермен оқытудың тиімділігі мол. Оқу-әдістемелік жұмысының тиімділігін, практикалық сабақтың қызығушылығын қамтиды. Егер компьютерлік бағдарлама сауатты құрылса, онда ол оқытушыға уақыт үнемдеуге және үйретудің кейбір сәттеріне назар аудартуға көмегін тигізеді.
Оқытушылық қызметте накты әдістемелік нысандарда, сонымен қатар психологиялық міндеттерде осы әдістердің ерекшеліктеріне сүйенген абзал.
Олар:
oo оқушылардың жеке басының есте сақтау қорлары мен интеллектуалдық белсенділігін дамыту;
oo психологиялық кедергілерден өту;
oo практикалық сабақ кезінде оқытушының белсенділігі мен оқыту әдісін бекіту;
Бұл үдеріс - коммуникативтік оқыту кезінде жақсы нәтижелерге қол жеткізеді және оқушыларға кәсіби бағдарлы білім беруде тиімді амалдардын бірі.
Осындай мотивацияны арттыру үшін оқу-әдістемелік жұмыс негізгі амалдар, тәсілдер және жаңа техникалар арқылы жүзеге асырылады.
Компьютер арқылы оқытудың мотивациялық потенциалы өте жоғары. Жақсы құрылған бағдарлама сабақта мұғалімге жақсы көмекші, ал оқушыларға болады. Оқыту процесін қызғылықты жасау үшін, кейбір бағдарламалар белгілі компьютер ойындар элементін салады, немесе тіптен сол компьютер ойындарының құрлымын қайталап, оқу мақсаттарына жарамды етіп құрады.
Екіншіден, компьютер құпияны сақтауға кепілдік етеді. Егерде жаттығулардың нәтижелерін мұғалім арнайы жазып жүрмесе, онда оқушының өзі қай жерде қателік жібергендігін біліп, сыныптастыры мен мұғалімі оның нәтижесін білмейді. Осылайша, оқушының өзін-өзі бағалау деңгейі төмендемей, сабақта психологиялық жайлы жағдай туындайды.
Келесі компьютер арқылы оқытудың артықшылығы оның әдістемелік үлесінде. ХХ ғасырдың 90-жылдардан бастап оқытушылар компьютердің енгізілген ақпаратқа жауап қайтаруын зерттеп, жасалған нәтижелер бойынша алғашқы оқытуға арналған бағдарламаларға жаттығулар ойлап жазған. Компьютер арқылы оқыту, сыныпта не лингафон сыныбынан гөрі сабақтың интерактивтілік деңгейін көтереді. Бұл дегеніміз - компьютер оқушының жазған жауабына лезден және қашанда тұрақты кері жауап беріп тұрады. Оқушылардың өздері жұмыстың қарқынын реттесе, онда компьютер арқылы оқыту индивидуалдық принципіне сәйкес келеді. Оқушылар кез-келген мөлшерде қателік жасап, комьютердің шыдамына тимей, жіберілген қателіктермен жұмыстанып, талдау жасайды.
Компьютер оқушымен арақатынасын бұрынғыдан да күшейтіп, оқушыға қосымша көмек көрсетеді:
oo біріншіден, компьютер оқушылардың реакция қателіктерін ескеріп,
көптеген функцияларға бақылау жасайды. Оқушылардың қателігі компьютермен анықталады, бұл өзінің қателігімен қайта жұмыс жасауға мүмкіндік береді. Компьютер алдында отырған оқушылармен жеке-жеке жұмыс жасауға және оқушымен қатынасқа мұғалімнің көп уақыты қалады;
oo екіншіден, компьютер оқушымен тығыз байланыста болып,
мұғалімнің оқушылармен тығыз жұмыс жасағанда жеңілдіктер туғызады. Сыныпта оқушылар өзімен-өзі жұмыс жасау нәтижесінде сыныптағы жағдайды мұғалім біліп, анықтауға мүмкіндік береді, осыдан барып мұғалім жекелеген оқушыларға көңіл бөледі. Дегенмен, сыныпта техникалық, ақпараттық және сабақ әдістемелерімен қамтамасыз етілуі тиіс, ал мұғалім компьютермен жеткілікті және жалпы жұмыстарды жеңіл түсіне білу керек [10,78 б.].
Компьютермен оқыту - оқушыны субьект дәрежесіне көтеретін, жеке тұлға ретінде дамытуға игі ықпал ететін, оқушының өз бетімен білім іздеуіне мол мүмкіншіліктер табатын білім беру әрекеті.
Компьютермен оқыту технологиясындағы мұғалімнің оқыту қызметін, негізінен, мынадай деп қарастыруға болады:
- талдау-болжау қызметі;
- жобалау қызметі;
- коммуникатиетік қызметі;
- дидактикалық қызметі;
- бақылау-түзету қызметі;
- психологиялық демеу болу қызметі; ұйымдастырушылық қызметі.
Компьютерлік оқыту бағдарламаларының қазіргі кездегі қолданысына қарай бірнеше түрге бөлуге болады:
- қолданбалы компьютерлік бағдарламалар. Бұл бағдарламалар мақсаты - оқу үрдісіндегі ақпаратты ұсыну арқылы білім алушының өз жеке қабілетіне қарай бейімі бір білімділік пен дағдыны қалыптастыру.
- жаттықтырушы компьютерлік бағдарламалар. Олар бұрынғы материалды қайталау немесе материалды бекіту үшін қолданылады.
- тестік диагностикалық материалдар. Олардың мақсаты - білім, дағды, іскерлікті бағалау. Білімділіктің, зияткерліктің деңгейін айқындау.
- ақпараттық-іздестіру бағдарламалары. Олар қолданушыға қажет ақпаратты таңдауға және оны анықтауға бағытталады.
- ойын арқылы оқу бағдарламалары. Білім алуда жағдаяттарды ойын түрінде ұсыну арқылы, дұрыс шешім, әрекетті таңдауға үйрететін бағдарламалар.
- аудармашы-сөздік бағдарламалар. Олар тек сөздерді аудару ғана емес, сөз тіркестері, мәтіндерді аударуға арналған бағдарламалар.
Ағылшын тілін өзге тілде дәрісханада үйретуде арналған электронды оқулықтарды жасауда осы бағдарламаларды кешенді қолдануға да болады. Бұлардың бір-бірімен үйлесімді одақ құруларыүшін әдістемелік, дидактикалық, психологиялық аспектілер жан-жақты сипатталуы тиіс. Ғылыми әдебиеттерде компьютерлік технологиялар арқылы жасалған оқыту бағдарламаларының жалпылама ұстанымдары да беріледі.
Оқыту бағдарламаларының мазмұнының ғылымилық ұстанымы. Бұл ұстаным бойынша мәліметтердің дәлдігінің ғылымилығы ескеріледі. Ғылымилық оқыту бағдарламаларын қолдануда ғылыми-зерттеу әдістерінің болуын қамтамасыз етеді.
Оқыту бағдарламаларының материалдарының, әдіс-тәсілдерінің білім алушының деңгейіне сәйкес келу ұстанымы. Бұл ұсынар бағдарлама тапсырмаларының бұрын алған білімділік, іскерлік, дағдыларға сәйкес келу, келмеу тұстарын ескерумен сипатталады. Ол компьютерлік тестілеу арқылы тексеріледі. Тестілеу нәтижелері бағдарлама кезендерін жүргізу, тапсырмалардың студенттің жеке ерекшелгін ескеруге бағытталуын, берілер ақпараттың қабылдануын диагностикалауға жағдай жасайды.
Жүйелік ұстанымы белгілі бір сала бойынша білім, дағды, іскерлікті меңгертуде материалдың жүйелі құрылуын талап етеді.
Оқыту ақпаратының нысандарының, үңдерістерінің, құбылыстарының компьютерлік графика, мультимедия технологиясымен бейнелеу ұстанымы бағдарламада кері байланыстардың орнатылуын қамтамасыз етеді.
Білім алудағы ізбеттіліктің, саналылықтың және белсенділіктің ескерілу ұстанымына сәйкес оқыту ақпаратын меңгерудегі студенттердің өздігінен әрекет етуі жүзеге асырылады. Белсенділікті білім алушылардың монитордағы жағдайды өздері реттеу, материалдардың бірнеше нұсқада берілу, оқыту мотивациясын жеңіл әзілмен, жағымды әуенмен, т.б. безендіру арқылы арттыру мүмкіндігі қарастырылады.
Оқыту нәтижелілігі ұстанымына сәйкес білім алушылардың өзін-өзі бақылау, өзін-өзі түзету, оқыту нәтижелерін тестілеу арқылы қателерін жөндеуді бағдарламаларды жасауда ескеру қамтылады.
Қазіргі кезде электрондық оқулықтар жасау құралдары компьютер мен олардың желісіне негізделеді. Бұл тұрғыда компьютерлік оқу құралдарын негізге алуға болады.
Компьютерлік оқу құралы деп білім берудің компьютерлік технологиясын кеңінен пайдалануға негізделген электрондық оқып-үйрену құралдарын айтады. Өз функционалдық мүмкіндіктеріне қарай компьютер қазіргі кезде оқытудың ең керекті жабдығына айналды, бірақ оны тиімді түрде пайдалану жолдарының әлі ашылмаған тәсілдері, күнделікті сабақтарға қолдану үшін әлі де айқындалатын жақтары көп екенін ғалымдар да, мұғалімдер де жиі айтып келеді. Еліміздің ұлтық ғылым академиясы да компьютер арқылы үздіксіз білім беру ісіне көп көңіл бөліп, көптеген педагогикалық тақырыптарда ғылыми жұмыс жүргізу ісін қаржыландырып келеді. Осы бағыттағы мәселелермен білім саласының мамандары алғашқы дербес пайдаланылатын компьютер шыққан кездерден бастап айналысып келеді, соңғы кездегі компьютерлердің көптеп қолданысқа енуі бұл проблеманың өте өзекті мәселеге айналғанын тағы да дәлелдеп отыр.
Оқу жүйесінде информациялық технологияны жалпы қолданудың маңызынан гөрі оны пайдалану ісі білім беру жүйесіндегі қойылған талаптарға қаншалықты жауап бере алатыны маңыздырақ болып табылады.
Компьютермен оқыту әдісін жүзеге асыру жалпы білім беру ісін жетілдіру тәсілдерімен бірге сонымен тығыз байланысты белгілі бір пәннің өз ерекшеліктерін де есепке алуды талап етеді. Мұнда бірнеше мәселені қатар шешуге тура келеді, олар:
- компьютерді оқыту ісінің қай жақтарын жетілдіру үшін баса пайдалануға болатынын анықтау;
- оқу процесін компьютерлендірудің қажетті деңгейін анықтау;
- компьютерге жүктелетін функциялар (іс-әрекеттер) тізбегін анықтау;
- әр пән мұғалімдері мен әдіскерлерінің талап-тілектеріне сәйкес келетін компьютерлік оқу құралын жасау.
Компьютерлік технологияны қолдану кезінде оқу материалдарының ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Отандық білім беруге қойылатын жаңа талаптар Қазақстанның жылдам әлеуметтік-экономикалық өсуі мен ииновациялық жаңа ортада бәсекелестікке қабілетті жаңа білікті кадрларды даярлау мәселесімен негізделіп отыр.
Шет тілдік білім беру концепциясына сәйкес отандық білім беру үрдісі сапалы, жаңа стандарттарға сай мамандарды даярлау стратегиясын таңдап, жақсы жетістіктерге жетіп жатыр.Соңғы жылдары дамып келе жатқан интеграциялық үрдістер, академиялық және кәсіби алмасулар, халықаралық қарым- қатынастың тереңдеуі шет тілдік білім берудің сатылай дамуына зор ықпалын тигізді. Осы ретте шет тілі әлеуметтің интеллектуалдық потенциалының көрсеткіші ретінде қоғамның ең басты қозғаушы ресурсына айналды. [1,3]
Оқу үрдісінің мақсатына жету үшін дамыту мен тәрбие беру оқушының объекттен субъетке өтуі арқылы, яғни жаңа технологиялардың орынды қолдануы негізінде жүзеге асады.
Ақпараттық мәдениеттің дамуы барысында оқу үрдісінің де ақпараттануы сөзсіз болып отыр. Оқушылардың әр пәнге деген қызығушылығының да артуы осы жаңа технологиялардың қолданылуының нәтижесінде жүзеге асатыны белгілі.
Осы жұмыс оқу үрдісінде жалпы білім беретін мектептерде шет тілін оқытуда қолданылатын жаңа технологиялардың қолдану ерекшеліктеріне арналған.
Зерттеу жұмысының өзектілігі. Қазіргі кезде Қазақстанда жалпы білім беретін мектептердегі оқыту үдерісінде жаңа технологиялардың негізінде шет тілін оқыту білім беру үрдісінің негізі болып отыр. Жаңа технологияларды пайдалану заман талабына айналды. Әр пәнге қойылытын өзіндік талаптар бар, сол сияқты шет тілі сабағында оқушыларды белсенділігін дамыту негізінде жаңа технологиялардың пайдаланылуы ерекше орын алып отыр. Жұмыста шет тілін оқытуда қолданылатын жаңа технологияларды пайдаланудың тиімділігін анықтау мәселесі және жаңа технологияны орынды пайдалану жұмыстың өзектілігі болып табылады.
Зерттеу жұмысының мақсаты. Шет тілін оқытуда жаңа технологияларды пайдаланудың тиімділігін теориялық тұрғыдан негіздеу және оны тәжірибеде тексеру арқылы қорытындысын шығарып, тиімділігін дәлелдеу.
Зерттеу жұмысының міндеттері:
1. Жалпы білім беретін орта мектептерде шет тілін оқытуда жаңа технологияларды пайдалануды теориялық тұрғыдан негіздеу;
2. Жалпы білім беретін орта мектептерде шет тілін оқытуда жаңа технологияларды пайдаланудың бүгінгі жағдайы мен мүмкіндіктерін анықтау;
3. Жалпы білім беретін орта мектептерде компьютерлік бағдарламалардың, шет тілінде сөйлеуге, жазуға, тыңдауға және түсінуге үйрету үдерісінде пайдалану мүмкіндіктерін көрсету.
Зерттеу жұмысының негізгі объектісі шет тілі оқу үрдісі болса, пәні ретінде жалпы білім беретін мектептерде шет тілі пәнінің әдістемесі болып табылады.
Зерттеу жұмысының күтілетін нәтижелері:
1. Жаңа технологияларды пайдаланудың теориялық жағын негіздеу, жалпы білім беретін орта мектептердегі оқушыларға шет тілін меңгертуде олардың маңыздылығына көз жеткізу;
2. Шет тілін оқытуда жаңа технологияларды пайдалану арқылы оқушының қызығушылығын тудыру;
3. Жалпы білім беретін мектептерде шет тілін оқытуда қолданылатын жаңа технологиялар негізінде жаттығулар жүйесін құру.
Зерттеу жұмысында қолданылған әдістер:
1. тақырып бойынша педагогикалық, әдістемелік еңбектердің зерделенуі;
2. іріктелген материалдардың анализі.
Зерттеу жұмысының теориялық маңызы:
1. Жалпы білім беретін орта мектептерд шет тілі сабақтарында жаңа технологияны қолданудың теориялық негіздері айқындалады
2. Шет тілін оқыту үдерісінде жаңа технологияларды қолданудың дидактикалық- әдістемлік шарттары белгіленеді;
4. Жаңа технологияларды пайдалану арқылы шет тілін оқытудың сапасын жақсарту;
5. Шет тілін оқыту барысында жаңа технологияны пайдалану арқылы технологиялардың жаңашылдығы айқындалады;
Зерттеу жұмысының жаңалығы:
1. Жалпы білім беретін мектептерде шет тілін оқыту барысында жаңа технологияларды пайдаланудың маңыздылығын ғылыми-педагогикалық жағы қарастырылады
2. Жаңа технологияларды сабақ барысында қолдану арқылы жаңа технологиялардың тиімділігі анықталады;
3. Шет тілін оқытуда қолданылатын жаңа технологиялар іріктеліп, жіктемесі жасалынады;
Зерттеу жұмысының қолданбалылық маңызы:
Қарастырылатын тақырыпты шет тілін оқытуда: ағылшын тілі сабақтарында, әдістемелік сабақтарда, шет тілін оқытатын арнайы курстарда қолдануға тиімді
Зерттеу жұмысының методологиялық негізі ретінде атақты шетелдік педаготар мен отандық педагогтардың еңбектері болып табылады. (Кунанбаева С.С., Кулибаева Д.Н., Дж. Кэролл, Л.Н. Ланд, Ю.К. Бабанский, Л.М. Эрдниев, Н.П. Раченко, Л.Я. Зорина, В.П. Беспалько, М.П. Хомерки)
Зерттеу жұмысының мақұлдануы мен талқылануы. Зерттеу жұмысының орындалу барысында келесідей жұмыс атқарылды: 2013 жылдың мамыр айында Шет тілін жаңа технологияның негізінде оқыту атты мақала Праганың IX халықаралық ғылыми- тәжірибелік конференция материалдарында жарық көрсе, Использование мультимедийных технологий в преподовании английского языка атты мақала 2014 жылдың Ұлттық тәрбие журналының №1 санында жарияланды.
Зерттеу жұмысының орындалу этаптары 2012- 2014 жылдар аралығын құрайды.
Зерттеу жұмысының бірінші этапында зерттеу жұмысының орындаул жоспары, теориялық мағлұматтар жинақталады, сондай- ақ зерттеу жұмысының тәжиребелік бөлімінің негізі ретінде Абай атындағы Қазақ ұлттық пелагогикалық университетінде бақылау жүргізілді.
Зерттеу жұмысының екінші бөлімінде жинақталған материалдар негізінде жаңа технологиялар қолданудың тиімділігі бойынша жаттығулар жүйесі құрастырылды.
Зерттеу жұмысының құрылымы. Жұмыстың кіріспе бөлімінде жұмыстың негізгі ғылыми аппараты анықталады, бірінші бөлімінде шет тілін оқыту үрдісінде жаңа технологияларды қолданудың теориялық негіздері қарастырылса, екінші бөлімінде жаңа технологияларды қолданудың әдістемелік негіздері айқындалып, зерттеу жұмысының тәжірибелік іс- әрекетіне қорытынды жасалынады
Бірінші бөлім. Оқу үрдісінде жаңа технологияларды пайдаланудың теориялық негіздері
5.1. Отандық және шетелдік ғалымдардың шетел тілін оқытуда жаңа технологияларды қолдануы жайында зерттеулері
Педагогикалық технология термині 1960 жылдары пайда болды. 1966 жылдан бері Англияда Aspects of Educational Technology атты конференцияладрың материалына негізделген кітап шығады. Осы термин сол сияқты американдық журналдарда да қолданылады. 1970 жылдардан бастап педагогикалық технология термині әлдеқайда кеңейді. Бұл терминге оқу үрдісінің жақсартуы мақсатында қолданылатын кез- келген әдісті жатқызуға болатын.
Технология бұл- кез- келген материалды алу барсында өңдеу, сұрыптау үшін қолданылатын әдістердің жиынтығы. Педагогикалық технология- тек қана оқу үрдісінде қоданылатын оқытудың техникалық құралдары ғана емес, сонымен қатар, оқытудың тиімділігін арттыру мақсатындағы оқу заңдылықтарын анықтап, оқытудың тиімді жолдарын зерттеп, қолданылған әдістердің бағасын ескере отырып, берілген ақпаратты зерттеу. [2, 113]
Оқытуды технологизацияландыру идеясының пайда болуы ең алдымен әр түрлі теориялық және тәжірибелік іс- әрекет аймақтарына тезникалық прогрестің енуімен байланысты. В. П. Беспальконың айтуы бойынша әрбір іс- әрекет не технология, не өнер болуы мүмкін. Өнер интуиция негізініде, технология ғылым негізінде құрылған.
Қазіргі қоғам дамуын ақпараттандыру үрдісі сипаттайды.
Қоғамның ақпараттануы бұл- әр түрлі жаңа технологиялардың қолданылуы негізінде ақпаратты жинақтау, сұрыптау, сақтау үрдістері жүзеге асатын жаһандық әлеуметтік құбылыс.
Қоғамның ақпараттануы:
oo қоғамының интеллектуалдық потенциалының дамуын белсенді түрде пайдалануды;
oo жаңа технологиялардың қоғамның өндірістік, ғылыми белсенділігін интеграциялауды;
oo ақпараттық қызмет көрсетудің жоғары деңгейіне жеткізуді;
oo кез- келген қоғамның ақпарат көздеріне қол жетімділігін қамтамасыз етеді.
Барлық ақпараттың жиынтығын қолдануға бағытталған жаңа технологиялық жүйелер қоғамның гуманизациясы мен тәуелсіздігіне әкеледі. Ақпараттандырумен жүзеге асатын үрдістер тек қана қоғамның ғылыми- тәжірибелік прогресін дамытып қана қоймай, сонымен қатар, әр жеке тұлғаның шығармашылық дамуын қамтамасыз ететін жаңа ақпараттық ортаны дамытады. [3,45]
Қоғамның ақпараттануының негізігі бағыттарының бірі болып оқу үрдісіне жаңа технологиялардың енгізу табылады. Ол:
oo білім беру жүйесін жетілдіруді;
oo оқу үрдісін өнімділігін қамтамасыз ететін, ұйымдастырылған оқу жолдары мен түрлерін, әдістемелерін таңдауға;
oo оқушының интеллектуалдық дамуын қамтамасыз ететін әдістемелік оқу жүйесін таңдау, оқушылардың өзінше ақпаратты сұрыптауға, ақпараттық- оқыту, тәжірибелік- зерттеу дағдыларын меңгеруге;
oo білімді бағалайтын компьютерлік жүйелерді дамытуға ықпалын тигізеді.
Жаңашылдық - білім беру саласының алдында тұрған жаңа міндеттерді сәтті орындаудың негізгі шарттарының бірі болып саналады. Ол оқу-тәрбие жұмыстарының тиімділігі мен өнімділігін арттыруға септігін тигізеді. Білім беру саласына жаңалықтар енгізбестен бұрын, қоғамдық еңбектің басқа салаларына сәтті түрде жаңалықтар енгізу қиынға соғады.
Бүгінгі күні әртүрлі елдер үшін білім беру мен тәлім-тәрбиені дамыту бағытында ортақ қиыншылықтардың туындағанына қарамастан, олар бір-бірінен білім беру мәселелерін шешу жолдары, әдістері және мақсаттары тұрғысынан елеулі дәрежеде ерекшеленіп отырғандығы байқалады. Мұндай айырмашылықтар адамның ролі мен оны жетілдірудің маңызын (мінез-құлқының маңызын, жеке тұлғаны дамытудағы тәрбиенің ролін), осыдан барып қоғамның жекелеген мәселелерін шешудегі, оның қажеттіліктерін қанағаттандырудағы және жалпы қоғамды дамытудағы білім беру жүйесінің міндеттерін әртүрлі түсінуден келіп шығады. Осыған байланысты, әртүрлі қоғамдық-саяси жүйелерімен ерекшеленетін елдерде білім беру саласына жаңалықтар әртүрлі мақсаттармен, әртүрлі тәсілдермен және әртүрлі атаулармен енгізіледі де, олардан әртүрлі нәтижелер күтіледі. Әртүрлі елдердегі бірдей жаңалықтар әртүрлі қызметтерге ие болып, оларды қолдану нәтижелері де түрліше бағаланады.
Заманауи педагогтар Г.М. Кусаинов, М.М. Жанпейсова, Т.С. Садықов, А.А. Саипов, М.И.Махмутов, Б.А. Тұрғынбаева, Е.Ө. Медеуов, Т.Сабыров, А.А. Жолдасбеков, Ж.К. Оңалбек және т.б. маманды кәсіби даярлау үдерісінің психологиялық-педагогикалық негіздеріне, мамандықтың мәніне, өзіндік ерекшеліктері мен функцияларына тоқталады. Оның құрылымын негіздей отырып, маманның іс-әрекетінің кәсіби бағдарын, студенттердің шығармашылық және өздігінен дербес білімін жетілдіруге байланысты ғылыми-әдістемелік бағдар ұсынған.
Болашақ жоғары кәсіби мамандардың кәсіби даярлығын жетілдіру жолдары А.В. Усова, И.Л. Беленок, Б.К. Момынбаев, М.А. Құдайқұлов, Ш.Т.Таубаева, А.Е. Әбілқасымова, А.Б. Абибуллаева, О.С. Сыздықов, А.Г. Қазмағамбетов, Б.Т. Кенжебеков, С.М. Кеңесбаев, Қ. Ералин, Б. Тойлыбаев, К.М. Беркімбаев, А.З. Тұрсынбаев және т.б. ғалымдардың еңбектерінде жан-жақты талданған.
Б.К.Момынбаевтың, Л.К.Керімовтің, С.Ж.Пірәлиевтің, М.Н.Сарыбековтың, С.С.Хасеновтың, Н.Асановтың, Қ.Б.Бөлеевтің, Ж.А.Шоқыбаевтың, Е.Омардың, Н.К.Ахметовтың, К.М.Беркімбаевтың және т.б. ғалымдардың еңбектерінде жоғары мектепте білім беруді ұйымдастыру мен жетілдірудегі қазіргі заманғы жолдары, әдістері жан-жақты қарастырылған.
Қазақстанда білім беру жүйесіндегі басқару мәселелері де ғалымдардың зерттеу нысанынан тыс қалмады. Оны республика ғалымдары бірнеше бағытта зерттеді. Айталық, жоғары оқу орындарында білім беру жүйесіндегі оқу үдерісін басқару Ш.Т.Таубаева, С.С.Хасенов, Е.Ш.Қозыбаев, жалпы орта білім беру жүйесіндегі мектепті басқару Н.А.Әбішев, К.Д.Қарақұлов, кәсіптік-техникалық білім жүйесіндегі оқу үдерісін басқару Б.К.Момынбаев, К.Ө.Өстеміров, оқу-өндірістік комбинатты, жастарға еңбек және экономикалық білім беруді басқару Қ.Ж.Аганина, А.М.Мүсілімов, Г.Т.Хайруллин және т.б. ғалымдардың еңбектерінде көрініс тапқан.
Инновациялық үдерістерді қолданудағы педагогикалық менеджмент, яғни жаңалықты енгізу үдерісіне басшылық жасау мәселелері К.Ангеловский, М.В.Кларин, В.Я.Ляудис, М.М.Поташник, С.Д.Поляков, Т.И.Шамова, О.Г.Хомерики, Н.Р.Юсуфбекова, В.И.Загвязинский, П.И.Пидкасистый, Н.И.Лапин, А.И.Пригожин, Ю.Н.Кулюткин, А.К.Маркова, Н.Д.Никандров, Я.А.Пономарев, В.А.Сластенин, Л.С.Подымова, Л.Н.Фридман және т.б. еңбектерінде қарастырылған.
Қазақстан Республикасында білім беру саласындағы педагогикалық инновация мен оқытудың жаңа технологиясы мәселелерін Ш.Т.Таубаева, С.Н.Лактионова, Е.З.Батталханов, Қ.Қ.Қадашева, Т.О.Балықбаев, Ж.А.Қараев, Г.К.Нұрғалиева, К.Бұзаубақова, С.Д.Мұқанова, Н.И.Хван, Л.Е.Румянцева, З.У.Имжарова, М.М.Мұқаметқалиқызы және т.б. педагог ғалымдар зерттеген. [4, 92]
Соңғы жылдары осы саладағы жұмыстардың көлемі арта түсіп, жалпы педагогикалық инновацияға, оның ішінде инновациялық білім беру үдерістеріне қатысты бірқатар аспектілер зерттеле бастады.
Білім берудегі жаңалықтарды жіктеу барысында инновацияның адам қызметінің ең маңызды түрлерінің бірі екендігін ескерген жөн. Бұл қызметті қатаң шектеуге және бөлшектеуге болмайды. Білім берудің барлық құрамдас бөліктері мен аспектілеріне жаңалық енгізу қиын, тіпті мүмкін емес болғанымен, оларды бір құрамдас бөлікке біріктіру одан сайын қиынға соғады. Сондықтан, білім беру мазмұнындағы жаңалықтар міндетті түрде ұйыммен және тиісінше, жұмыс істеу әдістемесімен өзара ықпалдасып отырады.
Қазіргі уақытқа дейін ғылыми әдебиеттерде инновациялық үдерісті мынадай кезеңдерге бөледі:
oo идеяның немесе инновация тұжырымдамасының пайда болу кезеңі, мұны шартты түрде, іргелі де қолданбалы ғылыми зерттеулердің нәтижесі болып табылатын жаңалықтың ашылу кезеңі деп те атайды.
oo ойлап табу кезеңі, яғни қандай да бір нысанға, материалдық немесе рухани өнім-үлгіге айналған жаңалықты құру немесе ашу кезеңі.
oo жаңалықты енгізу кезеңі, мұнда ойлап табылған жаңалық іс-жүзінде қолданысқа еніп, қайта өңделеді және жаңалықтан тұрақты нәтиже алынады. Бұдан кейін жаңалық өз бетінше өмір сүре бастайды да, инновациялық үдеріс жаңалыққа деген алғырлық қалыптасқан жағдайда келесі кезеңге аяқ басады.
oo жаңалықты пайдалану кезінде мынадай кезеңдер орын алады: жаңалықты тарату кезеңі, мұнда жаңалық кеңінен қолданысқа енгізіліп, жаңа салаларға кіреді. Нақты бір салада жаңалықтың үстемдік ету кезеңі, мұнда жаңалық бұрынғы жаңашылдық қасиеттерін жоғалта бастайды да оны едәуір тиімді жаңалықпен ұтымды алмастыру үдерісі қарастырылады. Жаңалықтың қолданылу аясын қысқарту кезеңі, мұнда жаңалық жаңа өніммен алмастырылады.
Инновациялық білім беру үдерісінің мән-маңызы, оның инновацияны бастау, жаңа өнімдер мен мәмілелерді дайындау, оларды нарықта сату және одан әрі қолданысқа енгізу жөніндегі мақсатты іс-әрекеттер тізбегін қамтитындығынан көрінеді.
Инновациялық білім беру үдерістерін басқаруды кәсіби қалыптастырудың тиімділігін бағалау критерийлеріне инновациялық білім беру үдерісінің шынайылығы, жүзеге асырылғыштығы (ресурстық қамтамасыз етілу деңгейі), басқарылғыштығы, инновациялық деңгейі, гуманитарлығы, өңделгендігі және таралу мүмкіндігі жатады.
Философиялық және педагогикалық әдебиеттерде инновациялық процестерді зерттеу барысында кейбір ғалымдар жаңалықтың жүйелілік, әрекеттік тұжырымдамасын ұсына отырып, жаңалықты енгізуді әртүрлі деңгейде (жалпы ғылымилық, жалпы әдіснамалық) талдаудың қажеттілігіне ерекше көңіл аударады.
Инновациялық іс-әрекеттің түрлі аспектілерін, білім берудің мазмұнын дамыту, жаңалықты енгізу мәселелерін Ю.К.Бабанский, В.С.Библер, Ю.С.Гершунский, В.П.Кваша, В.С.Лазарев, В.Я.Ляудис, А.В.Лоренсов, В.М.Полонский, С.Д.Поляков, М.М.Поташник, А.И.Пригожин, Л.С.Подымов, В.А.Сластенин, В.Д.Чернилевский және т.б. қарастырған. Осы ғалымдардың пікірінше, инновациялық процестердің маңызды міндеттерінің бірі жаңашыл педагогикалық идеяларды негіздеу және оларды практикада қолдану процесіне басшылық жасау болып табылады.
Педагогикалық инновациялардың теориялық-әдістемелік сипаты Б.Р.Айтмамбетова, Н.А.Әбішев еңбектерінде, ал инновациялық мектептер мәселесі Т.Я.Линчевская, Л.С. Подымова және т.б. еңбектерінде айқындалған.
Инновациялық процесс осы жаңалықтардың ашылу жолдарын қарастырып қана қоймайды, сонымен бірге пайдалануын, оның практика жүзінде таралуын қамтамасыз етеді. Педагогика үшін жаңалықтың сапалық, сипаттамаларының маңызы зор. Бұл жаңалықты енгізу мәселелерімен тығыз байланысты. Кейде жаңалықты енгізу барысында мұғалімнің шығармашылық қабілетіне сәйкес жаңалықтар көпнұсқалығымен, кенеттен пайда болуымен сипатталады.
Инновация сөзін қазақша тәржімаласақ, жаңалық, жаңашылдық, өзгеріс дегенді білдіреді. Педагогикалық үдерісте инновация оқыту мен тәрбиенің әдіс-тәсілдері, түрлері, мақсаты, мазмұны, сондай-ақ, мұғалім мен білім алушының бірлескен қызметін ұйымдастыруға жаңалық енгізу болып табылады.
Қазіргі кезде педагогикалық инновацияның білім беру жүйесіндегі маңызды мәселелерінің бірі - жаңалықтарды топтастыру. Мұғалім үшін ашылған жаңа әдісті жан-жақты түсіне білу үшін, бұл жаңалықтың басқа жаңалықтардан ерекшелігін, айырмашылығын, артықшылығын көре білу қажет.
Педагогикалық технология - мұғалімнің кәсіби қызметін жаңартушы және сатыланып жоспарланған нәтижеге жетуге мүмкіндік беретін іс-әрекеттер жиынтығы.Педагогикалық технологиядағы басты мақсат - білім алушының оқу-танымдық әрекетін жандандыра отырып, алға қойған мақсатқа толықтай жету. Ал бұдан педагогикалық технологияның тиімділігі шығады.
Оқыту процесін жандандыру білім алушылардың оқу материалының теориялық мазмұнын игеру жөніндегі еңбегін тиімді ұйымдастыру және олардың практикалық іскерлікті мен дағдыларын қалыптастыру болып табылады.
Оқу процесінің тиімділігі мен сапасы мұғалімнің әдістемелік дайындығы және сабақ жүргізу тәсілдері мен әдістеріне, инновациялық технологияларды игерулеріне тікелей байланысты болады.
Педагогикалық технология кәсіптік қызметтің ерекше түрі болып табылады. Оқытудың инновациялық технологиясын меңгеру мұғалімнен орасан зор іскерлік пен шығармашылыққа негізделген ізденістерді қажет етеді. Осындай мақсат көздеген жүйелі ізденістер мұғалімнің жаңа технологияны, инновациялық жетілуіне әкеледі.
Педагогикалық технология ұғымына шетелдік және отандық әдебиеттерде үш жүзден астам анықтама берілген. Бұл педагогикалық технология ұғымының қалыптасу мен дамуының тарихында оның оқыту технологиясын техникалық құралдардың көмегімен оқыту деп ұғынудан бастап педагогикалық технологияны ғылыми тұрғыдан ұғынуға дейін түрліше пікірлер бар. Олар педагогикалық технология мәселесіне арналған Б.Блум, Ф.Фрадкин , М.Кларин, Л.В.Занков т.б. ғалымдардың еңбектерінде қарастырылған.
Технология термині алғаш рет 1940-1950 жылдары шет елдерде пайда болды және ол педагогикалық процесте технологиялық құралдар мен оқыту бағдарламаларын пайдалануға байланысты болды. Технология - өнім алу барысында шикізаттың, материалдың немесе жартылай шикі заттың қалыбын, қасиетін, формасын өңдеу, әзірлеу не өзгерту әдістерінің жиынтығы.
Педагогикалық сөздікте педагогикалық технология - социо-мәдени өлшемді тұлғалық көрініс еркіндігін үйлестіруші әлемге қатынасын қалыптастыру мақсатында қоршаған ортамен дара қарым-қатынас мағынасында балаға, педагогтық әсер етуінің ғылыми негізделген кәсіби шешімін білдіретін педагогикалық шеберліктің компоненті, -делінген.
Қазіргі кезеңде педагогика ғылымының бір ерекшелігі - баланың тұлғалық дамуына бағытталған оқыту технологияларын шығаруға ұмтылуы. Ал бұның өзі педагогтар қауымына зор жауапкершілік, үлкен міндет жүктейді. Мұндай міндеттерді шешу мұғалімдерден мектептерде білім алушыларға берілетін ғылым негіздерін олардың болашақ іс-әрекетінің берік негізі әрі тірегі болатындай етіп оқытуды, оқу-тәрбие үрдісін, білім мазмұнын жаңартумен қатар, оқытудың әдіс-тәсілдері мен әр алуан құралдарын қолданудың тиімділігін арттырудың, оқытудың инновациялық технологиясын меңгеруді, педагогикалық жаңалықтарды тәжірибеге батыл енгізуді талап етеді. [5, 79]
Оқыту технологиясы оқыту мазмұнын жүзеге асыру жолындағы алға қойған мақсатқа жетудің тиімділігін қамтамасыз ететін оқытудың әдісi, құрал және түрлерінің жүйесі болып табылады. Қажетті мазмұнды, тиімді әдістер мен құралдарды бағдарлама мен қойылған педагогикалық міндетке сәйкес іріктей білу мұғалімнің педагогикалық шеберлігіне байланысты. Берілген анықтамалардан технология technе - өнер, шеберлік және logos - ғылым, заң, яғни технология дегеніміз шеберлік (өнер) туралы ғылым екенін білуге болады.
Педагогикалық технологиялар тарихын, оның пайда болуын және маңызды құрылымдық ерекшеліктерін қарастыру педагогикалық құрылымды түсінуге мүмкіндік береді. Ғалымдардың тарихи-педагогикалық зерттеулерін талдау педагогикалық технологияның бірнеше ғасырлар бойында ғылыми пікірталастың басты нысаны болғанын айқындайды.
Сонымен, педагогикалық технологиясы оқыту әдістемесімен салыстырғанда, білім алушылардың өздерінің іс-әрекетін ұйымдастыру тәсілдері және мазмұнын өндіруді көрсетеді. Олар диагностикалық білім маңыздылығын және оқыту процесінің қасиеттерінің жалпы білім алушылардың тұлғасын дамытуға бағытталған объективті бақылауын қажет етеді. Ал инновациялық технология жаңа ғылыми немесе практикалық шығармашылықтың қорытындысы деуге болады.
Педагогикалық технология термині тек қана оқытуға байланысты қолданылады, ал технологияның өзі техникалық құралмен оқытуды түсіндіріледі. Бүгін педагогикалық технологияны, педагогикалық мiндеттердi шешумен байланысты, педагогтің жалғастырмалы жүйедегі іс-әрекеті ретінде немесе алдын-ала жобаланған педагогикалық процестің тәжірибе де тұрақты және жалғастырмалы шығаруы ретінде түсіндіріледі.
Жаңа технологияларды енгізу кезінде оқытушының технологиялық құзырлығының жоғары деңгейін қамтамасыз ету үшін мұғалім білуі керек:
- жаңа технологиялар көмегімен шешілетін мәселелерді;
- жаңа технологияны қолдану арқылы алынатын нәтижелерді;
- жаңа технология мәнін, алынатын нәтижелердің теориялық негізін;
- жаңа технологияда мұғалім қолданатын әдіс-тәсілдерді;
- оқушылардың жұмыс әдісін;
- оқушыларды жаңа технологияда жұмыс істеуге үйрету әдісін.
Мұғалім істей алуы керек:
- қандай да бір технология үшін оқу бағдарламасының түрлендірілген нұсқаларын құрастыруды;
- күнтізбелік-тақырыптық жоспарлауды;
- әр сабақта сауатты жоспарлауды;
- оқу моделін құрастыруды;
- оқушылардың өзіндік жұмыстары үшін таратпалы материалдарды дайындауды;
- оқушыларға арналған өзіндік тапсырмаларды құрастыруды;
- оқушылар үшін деңгейлік тапсырмалар жасау;
- тестілік бақылау тапсырмаларын дайындау;
- компьютерлік бақылау үшін тапсырмалар дайындау;
Мұғалім дұрыс ұйымдастыруы қажет:
- жаңа технологияда пайдаланатын жәкелеген әдістер мен тәсілдерді қолдануды;
- түрлі типтегі сабақтарды өткізуді;
- өткізілген сабақтарға талдау жасау, жіберілген кемшіліктердің себептерін анықтауды;
- жаңа технологияда қолданылатын оқу әрекеттерінің әдістерін оқушыларға үйретуді;
- педагогикалық диагностиканың қарапайым әдістерін қолдана отырып, жаңа технологияны пайдалану тиімділігін бағалауды.
Педагогикалық қызметті осылайша ұйымдастыру - жаңаша оқытуға жеткізетін жол.
Оқу үрдісін "технологиялауда" оқыту субъектілерінің, яғни мұғалім мен оқушылардың дайындығының психологиялық аспектілері де маңызды рөл атқарады.
Оқыту технологиясы - бұл оқытудың тиіміділігін арттыру мақсаты мен білім беру үрдісін зерттеу негізінде оқу үрдісін жүзеге асыру және бағалау, бағдарламалаудың жүйелі тәсілі.
1.2. Оқу үрдісінде пайдаланылатын тиімді жаңа технологиялардың іріктелінуі
Қазақстанның тәуелсіз мемлекет ретінде қалыптасуы барысында орта білім берудің жүйелі реформалану қоғамдық тұрғыдан үлкен маңызға ие. Білім беруді реформалауды жүзеге асырудың және бір маңызды сипаты қазіргі уақыттағы оқыту үрдісін технологияландырудың қажеттілігінен туып отыр.
Осыған орай, соңғы кезде оқытудың әр түрлі педагогикалық технологиялары жасальнып, мектеп өміріне енгізілуде.
Кесте 1. Оқыту үрдісінде қолданылатын жаңа технологиялар
Оқыту үрдісінде қолданылатын жаңа технологиялар
Білім беруді ізгілендіру
Саралап, деңгейлеп, дамыта оқыту
Өздігінен даму технологиясы
Д. В. Эльконин -
В.В.Давыковтың дамыта оқтыу технологиясы
Лекция - семинар - сынақ жүйесі
Шығармашылық дамыту
Ірі блокпен оқыту
Коммуникативтік оқыту технологиясы
Перспективті дамыта оқыту
Бағдарламалап оқыту
Сабақтың тиімділігін арттыру
Ақпараттық (компьютерлік) оқыту
Проблемалық оқыту
Модульдік оқыту
Олар: С.Н.Лысенкова алдына ала оқыту, Шаталовтың интенсивті оқыту (тірек сигналдарын пайдалану арқылы), Эрдниевтің ірі блоктан оқыту, мәселелік оқытудың белсенді әдісі, т.б.
Ал соңғы жылдары оқытудың модульдік технологиясымен В.М. Монаховтың, Дьяченконың оқытудың ұжымдық тәсілі сондай-ақ, профессор Ж.Қараевтың окытуды дербестендіру мен ізгілендіру ұстанымдарына негізделген жаңа педагогикалық компьютерлік технологиясын еліміздің көптеген мемлекеттерінде қолданып жүр.
Мектептерде жүргізіліп жатқан қазіргі тәжірибелік-сынақ жұмыстардың басты міндеті жаңаша оқытудың педагогикалық технологиясын оқыту үрдісіне енгізу болып табылады.
Мәселен, Л.В.Занков, Д.Б.Эльконин, В.В.Давыдовтың бірлесе жасаған Дамыта оқыту жүйесі бір-бірімен тығыз байланысты мынадай ұстанымдардан құралады:
oo жоғары деңгейдегі қиындықта оқыту.
oo теориялық білімнің жетекші рөлі.
oo оқу материалын жеделдете оқыту.
oo оқу үрдісін оқушының сезінуі.
oo барлық оқушылардың дамуы үшін жүйелі жұмыс істеу
Л.В.Занковтың оқыту жүйесінде оқушы өзін емін-еркін сезінеді, оның әлеуметтік мүмкіндігі мен дербестігінің дамуына жағдай жасалады. Осы жүйеде оқушы мен мұғалімнің арасындағы жаңаша қарым-қатынастың іргесі қаланады.
Мұғалім түсіндіруші, оқыту тұрғысында емес, оқушының оқу әрекетін ұйымдастырушы, бағыттаушы ретінде көрінеді.
Д.Б.Элъконин мен В.В.Давыдовтың зерттеулері оқу әрекеті және оның субъектісін қалыптастыруға бағытталған. Оның құрылымы төмендегідей: оқу-танымдық мотивтер, оқу тапсырмалары, оқу амалдары, оқу операциялары.
Педагогика ғылымында баланы оқыту мен тәрбиелеудің міндеті жан-жақты дамыған жеке тұлғаны қалыптастыру болғандықтан, жаңа технология бойынша әдістемелік жүйенің басты бөлігі оқыту мақсаты болып қалады.
Сондықтан, танымдық іс-әрекеті белгілі-бір дәрежеде белсендірілуі қажет. Бұл әдістемелік жүйенің басқа бөліктерінің де (мазмұны, әдіс, оқыту түрі мен құралдарының) өзара байланысы қалпында өзгертілуін талап етіп, орындалуы үшін төмендегі ұстанымдар жүзеге асыруы тиіс:
Оқушылардың өзіндік ізденіс іс-әрекеттерінің әдістерін меңгеру талап етіледі. Өйткені бұл әдістердің күнделікті пайдаланылып жүрген оқыту әдістерінен айырмашылық бар. Яғни, жаңа жағдайдағы Оқыту әдістемесі деп отырғанымыз оқушы - мұғалім ұстанымының өзара тығыз байланыстылығы.
Демек, мұнда бірінші орында оқушы тұрады және оның өз бетімен білім алудағы белсенділігіне баса назар аударылады. Жаңаша оқытудың негізгі түрлері: оқытудың дербес және топтық түрлері болып табылады.
Бұл жерде алға қойылатын басты мақсат - оқушыға деген сенім, оның өз ісіне жауап беру мүмкіндігіне сүйеніп беделі мен қадір-қасиет сезімін дамыту. Ал оқытудың фронталды түрі, көбінесе, бағыт беру, талқылау және түзету енгізуде ғана пайдаланылады.
Жаңа технологияның мақсаты бойынша оқытуды ізгілендіру қажет. Бұл үшін оқу құралдары оқушының өздігінен танымдық іс-әрекетін жүргізе алатындай болуы керек.
Әрбір педагогикалық технология жеке тұлғаның өзін-өзі дамытуға, оның өзіндік және шығармашылық қабілетін арттыруға, қажетті іскерліктері мен дағдыларын қалыптастыруға және өзін-өзі дамытуда қолайлы жағдай жасауға қажетті объективті әдістемелік мүмкіндіктерін қамтиды.
Қазіргі кезеңде қолданылып жүрген жаңа педагогикалық технологияның негізіне жататындар - әрбір оқушының жеке және дара ерекшеліктерін ескеру; оқушылардың қабілеттері мен шығармашылығын арттыру; оқушлардың өз бетінше жұмыс істеу, іздену дағдыларын қалыптастыру.
Жаңа педагогикалық технология : ынтымақтастық педагогикасы, білім беруді ізгілендіру технологиясы, проблемалы оқыту технологиясы, тірек сигналдары арқылы оқыту технологиясы, түсіндіру басқарып оқыту технологиясы, деңгейлік саралап оқыту технологиясы, міндетті нәтижеге негізделген деңгейлеп саралап оқыту технологиясы, модельдік оқыту технологиясы, жобалап оқыту технологиясы.
Ынтымақтастық педагогикасының негізгі мақсаты - талап ету педагогикасынан қарым-қатынас педагогикасына көшу, балаға ізгілік тұрғысьнан қарау, оқыту мен тәрбиелеудің ажырамас бірлігі. Ынтымақгастық педагогикасының ерекшелігі - мұғалім-оқушы, оқушы-мұғалім, оқушы-оқушы, оқушы да субъект, мұғалім де субъект.
Оқушының жеке басына ізгілік қарым-қатынас, ал оқушы мен мұғалімнің арасындағы өзара түсінушілік, ынтымақтастық қарым-қатынас.
Білім беруді ізгілендіру технологиясының негізін қалаған Ш.А.Амонашвили. Білім беруді ізгілендіру технологиясының мақсаты - баланы азамат етіп тәрбиелеу, баланың танымдық күшін қалыптастыру және дамыту, баланың жаны мен жүрегіне жылылық ұялату.
Проблемалы оқыту технологиясының негізгі мақсаты - оқушыны өз бетімен ізденуге үйрету, олардың танымдық және шығармашылық икемділіктерін дамыту.
Проблемалы оқыту технологиясының ерекшелігі де оқушының белсенділігін арттыру және оқу материалдарын баланы қызықтыратындай құпиясы бар мәнге жеткізу.
Себебі, оқушы материалдарды сезім мүшелері арқылы қабылдап қана қоймайды, білімге деген қажеттілігін қанағаттандыру мақсатында меңгереді.Тірек белгілері арқылы оқыту технологиясының негізін қалаған В.Ф.Шаталов тірек белгілері арқылы оқыту технологиясының мынадай мақсаттарын - білім, білік, дағдыны қалыптастыру; барлық баланы оқыту; оқытуды жеделдету.
Тірек сигналдары арқылы оқыту технологиясының ерекшеліктері - үнемі қайталау, міндетті кезеңдік бақылау, жоғары деңгейдегі қиыншылық, ірі блокпен оқыту, тіректі қолдану; жеке бағдарлы қарым-қатынас ықпал; ізгілік, еркімен оқыту.
Әр оқушының жобасының жариялылығы түзетуге, өсуге, табысқа жетуге жағдай жасау, оқыту мен тәрбиенің бірлігі.
Түсіндіре басқарып оза отырып оқыту технологиясының авторы жаңашыл мұғалімдердің бірі С.Н.Лысенкова. Бұл технологияның негізгі мақсаты - барлық баланы табысты оқыту. Түсіндіре басқарып оза отырып оқыту технологиясы төмендегідей ерекшеліктерімен сипатталады:
- оқыту материалдарының бірізділігі, жүйелілігі;
- саралау, әр оқушыға берілетін тапсырманың қолайлылығы;
- бағдарламаның, кейбір тақырыптардың қиыншылығын жеңу, қиын тақырыптарды біртіндете оңайлату әдісін - оза оқыту әдісін қолдану;
- сабақты пысықтауға әуелі озаттар, сосын орташалар, ең соңында нашар оқушылар қатыстырылады;
- бірте-бірте толық дербестілікке өту;
-сыныпта қалыпты жағдай қалыптастыру; түсінетін, өзара көмек, ынтымақтастық қарым-қатынас;
- оқушының қателігін ескерту, бірақ еш жазғырмау;
- үй тапсырмасы тек әр оқушының мүмкіндігіне қарай (әркім өзі орындай алатын жағдайда ғана) беріледі;
- білім, білік, дағдыны дамыта меңгеру;
- түсіндіруді қабылдау.
Деңгейлік саралап оқыту технологиясының негізіне әр оқушыны оның қабілеті мен мүмкіндік деңгейіне қарап оқыту мен оқытуды оқушылардың әртүрлі топтардың ерекшелігіне сәйкес бейімдеу, ыңғайлау жатады.
Деңгейлік саралап оқыту технологиясының ерекшеліктерін атап айтар болсақ, күштілер өздерінің қабілеті мен икемділігін одан әрі бекіте түседі де, ал әлсіздер өзін-өзі сьнап қарауға мүмкіндік алып, өзіне сенімсіздіктен арылады; әлсіз топтарда оқуға деген ынта артады; білім дәрежесі деңгейлес оқу топтарында аздап жеңілдейді.
Міндетті нәтижелерге негізделген деңгейлік саралап оқыту технологиясы мынадай ерекшеліктерімен - білімнің базалық деңгейінің барлық оқушылар үшін міндеттілігі, оқушыларға берілген тапсырманың саралануы, тапсырма оқушының күші жететіндей және қолайлы болуы шарт, білімнің базалық деңгейі оқытудың жаңа технологиясының механизмі ретінде оқушының бірте-бірте өрістей дамуына мүмкіншілік жасау тиіс, оқушыға оқу деңгейін таңдауға ерік беру, оқушы өз мүмкіндігіне орай тек міндетті деңгейден кем емес білім алуға еріктілігімен сипатталады.
Модельдік технология дамыта оқыту идеясына негізделген оның мақсаты - оқушының өз бетінше жұмыс істей алу мүмкіндігін дамыту, оқу материалын өңдеудің жекелеген тәсілдері арқылы жұмыс істеуге үйрету.
Модельдік оқытудың өзегі - оқу моделі. Оқу моделі - ақпараттардың аяқталған блогынан, бағдарламаны іскер мұғалімнің нұсқауларынан, оқушы іс-әрекетінің мақсатты бағдарламасынан тұрады.
Модульдік оқыту - білім мазмұны, білімді игеру қарқыны, өз бетінше жұмыс істей алу мүмкіндігі, оқудың әдісі мен тәсілдері бойынша оқытудың дербестігін қамтамасыз етеді.
Қазіргі таңдағы педагогика ғьлымының бір ерекшелігі - баланың тұлғалық дамуына бағытталған жаңа оқыту технологияларын шығаруға ұмтылуы.
Ал жаңа педагогикалық технологиялар білімнің басымды мақсаттарымен біріктірілген пәндер мен әдістемелердің, оқу-тәрбие үрдісін ұйымдастырудың өзара ортақ тұжырымдамасымен байланысқан міндеттерінің, мазмұнының, формалары мен әдістерінің күрделі және ашық жүйелері жиынтығын қорғайды.
Оқыту технологиясын жетілдірудің педагогикалық бағыты негізгі ой-тұжырымдары бұрынғы меңгергендерді пайдалана отырып, ақыл-ойды дамытатын оқуға көшу, оқушыға орташа деңгейде білім беретін бағдарламадан жекелеп, саралап оқыту бағдарламасына өту болып табылады.
Жаңа технологияның принциптері - оқытуды ізгілендіру, өздігінен дамитын, дұрыс шешім қабылдай алатын, өзін-өзі жетілдіріп тәрбиелеуші тұлға қалыптастыру болып табылады.
Мұғалімдердің оқыту технологияларын меңгеруде педагогикалық кеңестер, әдістемелік бірлестіктер, олардың зерттеушілік жұмыстары, шығармашылық іс-әрекеттері пайдаланылады.
Оқытудың жаңа технологиялары мұғалімнің алдына төмендегідей міндеттерді қояды:
oo педагогикалық қызметтің өзекті мәселесін білу;
-оқу бағдарламасының түрлендірген нұсқауларын кұрастыру;
-оқу модулін құрастыру;
- оқу жобаларының мазмұнын анықтау, әр оқушыға арналған тапсырмалар құрастыру;
- оқушылардың жаңа материаларды меңгеруі бойынша деңгейленген жаттығулар жүйесін жасау;
- оқу-әрекеттерінің материалдарьн іріктеп ала білу.
Осы аталған оқыту міндеттерін мұғалім меңгеруі үшін, ұстаздар қауымымен төмендегідей педагогикалық жұмыстар жүйесі жүргізілуі керек:
а) проблемалық-рөлдік ойьн;
б) рефлексивті-рөлдік ойын;
в) панорамалық сабақгар;
г) педагогикалық ринг;
д) педагогикалық идеялар аукционы;
е) ашық сабақгарға кіру, талдау және т.б.
Барлық жаңа технологияның алдымен қоятын мақсаты - оқушының жеке басының дара және дербес ерекшеліктерін ескеріп, олардың өзбетінше ізденуін арттырып, шығармашылықтарын қалыптастыру.
Қазіргі білім беру саласындағы оқытудың жаңа педагогикалық технологияларын меңгермейінше сауатты, жан-жақты білгір маман болу мүмкін емес.
Жаңа педагогикалық технологияны меңгеру мұғалімнің зейін-зерделік, кәсіптік, адамгершілік, рухани, азаматтық және басқа да көптеген ұстаздық келбетінің қалыптасуына игі әсерін тигізеді, өзін-өзі дамытып, оқу-тәрбие үрдісін жүйелі ұйымдастыруына көмектеседі.
1.3 Шет тілін сабағында компьютерлік бағдарламалармен жұмыс істеудің мазмұны
Компьютерлік технология - оқытудың арнайы жиынтығы мен әдістемесін, әдісін және тәрбие құралдарын анықтайтын технология-педагогикалық процесті ұйымдастырудың ең тиімді жолы болып табылады. "Қазіргі ақпараттық құралдар - бұл тек спутниктік және кабелді теледидар, бейне және дыбыстық жүйелер, электрондық ойындар емес, сонымен бірге тілді окытудың жаңа жүйесі, ерекшелігі және тәсілін атқаратын негізгі бағыты болып табылады .
Бүгінгі таңда адамзат өмірінде компьютерді қолданбайтын жер жоқ. Әр салада компьютерлік технология белсенді қолданылуда, ал интерактивті бағытта компьютер оқытушыларға - көмекші құрал.
Кімде-кім компьютерді қолданса, оның интерактивті құрал екендігімен келіседі. Егер шет тілінің басты мақсаты интерактивті қарым-қатынас болса, онда компьютер осы процесте ең қолайлы көмекші. Шет тілін компьютер арқылы оқыту Internet-тің таралуы және CD-ROM (лазерлік дискіге жазылған бағдарламалар) пайда болғаннан кейін көп қолданысқа енді. Осындай жаңалықтар арқасында шет тілін оқуын жанданды, шығармашылық және табиғи процеске айналдырды. Сөйлеу синтезаторы және интерактивті бейнефильмді қолданып шындық тұрғысынан бағдарламалар құруға жол ашты. Осы бағдарламалар түрлі сюжетте жасалынып, оқушыларды шет тілін үйренуге ынталандырып қана қоймай сонымен бірге педагогикалық құндылық болып табылады.
Компьютер арқылы оқытудың бірнеше артықшылығы бар, оларды топтастырып айтсақ.
Ең біріншіден, компьютерлік әдістемені психология ғылымының көзқарасынан қарастырсақ. Психологиялық көзқарас тұрғысынан қарағанда компьютермен оқытудың тиімділігі мол. Оқу-әдістемелік жұмысының тиімділігін, практикалық сабақтың қызығушылығын қамтиды. Егер компьютерлік бағдарлама сауатты құрылса, онда ол оқытушыға уақыт үнемдеуге және үйретудің кейбір сәттеріне назар аудартуға көмегін тигізеді.
Оқытушылық қызметте накты әдістемелік нысандарда, сонымен қатар психологиялық міндеттерде осы әдістердің ерекшеліктеріне сүйенген абзал.
Олар:
oo оқушылардың жеке басының есте сақтау қорлары мен интеллектуалдық белсенділігін дамыту;
oo психологиялық кедергілерден өту;
oo практикалық сабақ кезінде оқытушының белсенділігі мен оқыту әдісін бекіту;
Бұл үдеріс - коммуникативтік оқыту кезінде жақсы нәтижелерге қол жеткізеді және оқушыларға кәсіби бағдарлы білім беруде тиімді амалдардын бірі.
Осындай мотивацияны арттыру үшін оқу-әдістемелік жұмыс негізгі амалдар, тәсілдер және жаңа техникалар арқылы жүзеге асырылады.
Компьютер арқылы оқытудың мотивациялық потенциалы өте жоғары. Жақсы құрылған бағдарлама сабақта мұғалімге жақсы көмекші, ал оқушыларға болады. Оқыту процесін қызғылықты жасау үшін, кейбір бағдарламалар белгілі компьютер ойындар элементін салады, немесе тіптен сол компьютер ойындарының құрлымын қайталап, оқу мақсаттарына жарамды етіп құрады.
Екіншіден, компьютер құпияны сақтауға кепілдік етеді. Егерде жаттығулардың нәтижелерін мұғалім арнайы жазып жүрмесе, онда оқушының өзі қай жерде қателік жібергендігін біліп, сыныптастыры мен мұғалімі оның нәтижесін білмейді. Осылайша, оқушының өзін-өзі бағалау деңгейі төмендемей, сабақта психологиялық жайлы жағдай туындайды.
Келесі компьютер арқылы оқытудың артықшылығы оның әдістемелік үлесінде. ХХ ғасырдың 90-жылдардан бастап оқытушылар компьютердің енгізілген ақпаратқа жауап қайтаруын зерттеп, жасалған нәтижелер бойынша алғашқы оқытуға арналған бағдарламаларға жаттығулар ойлап жазған. Компьютер арқылы оқыту, сыныпта не лингафон сыныбынан гөрі сабақтың интерактивтілік деңгейін көтереді. Бұл дегеніміз - компьютер оқушының жазған жауабына лезден және қашанда тұрақты кері жауап беріп тұрады. Оқушылардың өздері жұмыстың қарқынын реттесе, онда компьютер арқылы оқыту индивидуалдық принципіне сәйкес келеді. Оқушылар кез-келген мөлшерде қателік жасап, комьютердің шыдамына тимей, жіберілген қателіктермен жұмыстанып, талдау жасайды.
Компьютер оқушымен арақатынасын бұрынғыдан да күшейтіп, оқушыға қосымша көмек көрсетеді:
oo біріншіден, компьютер оқушылардың реакция қателіктерін ескеріп,
көптеген функцияларға бақылау жасайды. Оқушылардың қателігі компьютермен анықталады, бұл өзінің қателігімен қайта жұмыс жасауға мүмкіндік береді. Компьютер алдында отырған оқушылармен жеке-жеке жұмыс жасауға және оқушымен қатынасқа мұғалімнің көп уақыты қалады;
oo екіншіден, компьютер оқушымен тығыз байланыста болып,
мұғалімнің оқушылармен тығыз жұмыс жасағанда жеңілдіктер туғызады. Сыныпта оқушылар өзімен-өзі жұмыс жасау нәтижесінде сыныптағы жағдайды мұғалім біліп, анықтауға мүмкіндік береді, осыдан барып мұғалім жекелеген оқушыларға көңіл бөледі. Дегенмен, сыныпта техникалық, ақпараттық және сабақ әдістемелерімен қамтамасыз етілуі тиіс, ал мұғалім компьютермен жеткілікті және жалпы жұмыстарды жеңіл түсіне білу керек [10,78 б.].
Компьютермен оқыту - оқушыны субьект дәрежесіне көтеретін, жеке тұлға ретінде дамытуға игі ықпал ететін, оқушының өз бетімен білім іздеуіне мол мүмкіншіліктер табатын білім беру әрекеті.
Компьютермен оқыту технологиясындағы мұғалімнің оқыту қызметін, негізінен, мынадай деп қарастыруға болады:
- талдау-болжау қызметі;
- жобалау қызметі;
- коммуникатиетік қызметі;
- дидактикалық қызметі;
- бақылау-түзету қызметі;
- психологиялық демеу болу қызметі; ұйымдастырушылық қызметі.
Компьютерлік оқыту бағдарламаларының қазіргі кездегі қолданысына қарай бірнеше түрге бөлуге болады:
- қолданбалы компьютерлік бағдарламалар. Бұл бағдарламалар мақсаты - оқу үрдісіндегі ақпаратты ұсыну арқылы білім алушының өз жеке қабілетіне қарай бейімі бір білімділік пен дағдыны қалыптастыру.
- жаттықтырушы компьютерлік бағдарламалар. Олар бұрынғы материалды қайталау немесе материалды бекіту үшін қолданылады.
- тестік диагностикалық материалдар. Олардың мақсаты - білім, дағды, іскерлікті бағалау. Білімділіктің, зияткерліктің деңгейін айқындау.
- ақпараттық-іздестіру бағдарламалары. Олар қолданушыға қажет ақпаратты таңдауға және оны анықтауға бағытталады.
- ойын арқылы оқу бағдарламалары. Білім алуда жағдаяттарды ойын түрінде ұсыну арқылы, дұрыс шешім, әрекетті таңдауға үйрететін бағдарламалар.
- аудармашы-сөздік бағдарламалар. Олар тек сөздерді аудару ғана емес, сөз тіркестері, мәтіндерді аударуға арналған бағдарламалар.
Ағылшын тілін өзге тілде дәрісханада үйретуде арналған электронды оқулықтарды жасауда осы бағдарламаларды кешенді қолдануға да болады. Бұлардың бір-бірімен үйлесімді одақ құруларыүшін әдістемелік, дидактикалық, психологиялық аспектілер жан-жақты сипатталуы тиіс. Ғылыми әдебиеттерде компьютерлік технологиялар арқылы жасалған оқыту бағдарламаларының жалпылама ұстанымдары да беріледі.
Оқыту бағдарламаларының мазмұнының ғылымилық ұстанымы. Бұл ұстаным бойынша мәліметтердің дәлдігінің ғылымилығы ескеріледі. Ғылымилық оқыту бағдарламаларын қолдануда ғылыми-зерттеу әдістерінің болуын қамтамасыз етеді.
Оқыту бағдарламаларының материалдарының, әдіс-тәсілдерінің білім алушының деңгейіне сәйкес келу ұстанымы. Бұл ұсынар бағдарлама тапсырмаларының бұрын алған білімділік, іскерлік, дағдыларға сәйкес келу, келмеу тұстарын ескерумен сипатталады. Ол компьютерлік тестілеу арқылы тексеріледі. Тестілеу нәтижелері бағдарлама кезендерін жүргізу, тапсырмалардың студенттің жеке ерекшелгін ескеруге бағытталуын, берілер ақпараттың қабылдануын диагностикалауға жағдай жасайды.
Жүйелік ұстанымы белгілі бір сала бойынша білім, дағды, іскерлікті меңгертуде материалдың жүйелі құрылуын талап етеді.
Оқыту ақпаратының нысандарының, үңдерістерінің, құбылыстарының компьютерлік графика, мультимедия технологиясымен бейнелеу ұстанымы бағдарламада кері байланыстардың орнатылуын қамтамасыз етеді.
Білім алудағы ізбеттіліктің, саналылықтың және белсенділіктің ескерілу ұстанымына сәйкес оқыту ақпаратын меңгерудегі студенттердің өздігінен әрекет етуі жүзеге асырылады. Белсенділікті білім алушылардың монитордағы жағдайды өздері реттеу, материалдардың бірнеше нұсқада берілу, оқыту мотивациясын жеңіл әзілмен, жағымды әуенмен, т.б. безендіру арқылы арттыру мүмкіндігі қарастырылады.
Оқыту нәтижелілігі ұстанымына сәйкес білім алушылардың өзін-өзі бақылау, өзін-өзі түзету, оқыту нәтижелерін тестілеу арқылы қателерін жөндеуді бағдарламаларды жасауда ескеру қамтылады.
Қазіргі кезде электрондық оқулықтар жасау құралдары компьютер мен олардың желісіне негізделеді. Бұл тұрғыда компьютерлік оқу құралдарын негізге алуға болады.
Компьютерлік оқу құралы деп білім берудің компьютерлік технологиясын кеңінен пайдалануға негізделген электрондық оқып-үйрену құралдарын айтады. Өз функционалдық мүмкіндіктеріне қарай компьютер қазіргі кезде оқытудың ең керекті жабдығына айналды, бірақ оны тиімді түрде пайдалану жолдарының әлі ашылмаған тәсілдері, күнделікті сабақтарға қолдану үшін әлі де айқындалатын жақтары көп екенін ғалымдар да, мұғалімдер де жиі айтып келеді. Еліміздің ұлтық ғылым академиясы да компьютер арқылы үздіксіз білім беру ісіне көп көңіл бөліп, көптеген педагогикалық тақырыптарда ғылыми жұмыс жүргізу ісін қаржыландырып келеді. Осы бағыттағы мәселелермен білім саласының мамандары алғашқы дербес пайдаланылатын компьютер шыққан кездерден бастап айналысып келеді, соңғы кездегі компьютерлердің көптеп қолданысқа енуі бұл проблеманың өте өзекті мәселеге айналғанын тағы да дәлелдеп отыр.
Оқу жүйесінде информациялық технологияны жалпы қолданудың маңызынан гөрі оны пайдалану ісі білім беру жүйесіндегі қойылған талаптарға қаншалықты жауап бере алатыны маңыздырақ болып табылады.
Компьютермен оқыту әдісін жүзеге асыру жалпы білім беру ісін жетілдіру тәсілдерімен бірге сонымен тығыз байланысты белгілі бір пәннің өз ерекшеліктерін де есепке алуды талап етеді. Мұнда бірнеше мәселені қатар шешуге тура келеді, олар:
- компьютерді оқыту ісінің қай жақтарын жетілдіру үшін баса пайдалануға болатынын анықтау;
- оқу процесін компьютерлендірудің қажетті деңгейін анықтау;
- компьютерге жүктелетін функциялар (іс-әрекеттер) тізбегін анықтау;
- әр пән мұғалімдері мен әдіскерлерінің талап-тілектеріне сәйкес келетін компьютерлік оқу құралын жасау.
Компьютерлік технологияны қолдану кезінде оқу материалдарының ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz