Катонқарағай ауданы

1963 жылғы 1 қаңтарда Катонқарағай ауданы Большенарым ауданымен біріктіріліп, аудан орталығы болып Большенарым селосы анықталды. 1970 жылы 4 желтоқсанда Катонқарағай ауданы орталығы Катонқарағай селосы болып қайтадан құрылды. 1997 жылы 23 наурызда Большенарым ауданы жойылып, Катонқарағай ауданының әкімшілік орталығы Большенарым селосына көшірілді. Аудан облыс аумағының солтүстік-шығыс бөлігінде орналасқан. Аудан солтүстік және солтүстік-шығыста Ресей Федерациясының Алтай Республикасымен, оңтүстік-шығыста Қытай Халық Республикасымен, оңтүстікте Күршім ауданымен, солтүстікте-Зырян ауданымен шекаралас, ал батыста Бұхтарма бөгенінің суымен шектесіп жатыр. Климаты мен бедерінің әр түрлілігіне және де тағы басқа топырақ құрастырушы факторларына байланысты. Облыс аумағында топырақ жазықтық және таулы болып ерекшеленеді. Облыстың жазықтық топырағы суббореалды зона топырақ құрамына жатады. Топырақтың басым түрлері: сілтісізденген қара топырақ, кәдімгі және оңтүстік: қою-каштан; каштан; ашық каштан; күрең; сұр-күрең болып келеді. Ұсақ шоқылы аумақтарда аз дамыған және дамымаған ұсақ тасты топырақтың нұсқалары басым, тау бөктерлі жазықтық және тау аралық аңғарларда - тау алды нұсқалары басым. Таулы аудандарда басымды топырақтар түрінің үш топырақты провинциялары бөлінеді (жоғарыдан төмен).Алтайлық солтүстік-батыстық (таулы-шалғындыдын ашық каштандыға дейін); Алтайлық оңтүстік (қарапайым таулы-тундралыдан таулы-орманды қою-сұрға дейін); Сауыр-Тарбағатайлық (қарапайым дамыған альпілі таулы-шалғындыдан ашық каштандыға дейін).Содан басқа облыс аумағында ішкі аймақты (орманды, қою және ашық шалғынды-каштанды т.б.) және аймақ аралық топырақтың (батпақты, шалғынды, сортаңды және т.б.) түрлері де бар.Катонқарағай ауданы агроклиматтық жағдайы бойынша таулы және қатты-континенттік ауа-райлы альпілік аймақта орналасқан, қатты ұзаққа созылатын қысымен, ыстық және баяу өтетін жазы мен күзі арқылы сипатталады. Аудан аумағы анық төрт климаттық аймаққа бөлінеді:
• Биік тау аймағы (тундра-шалғынды)
• Таулы-орманды, артық ылғалды
• Таулы, ылғалды орманды дала
• Таулы – далалы.
Биік таулы және таулы-орманды аймақтың ауа-райы өте ылғалды, қоңырсалқын суық, кей жерлерде өте суық. Аймақтың солтүстік жартысында бір жылда 550-560 мм ылғал түседі. Шілделік ылғалдың ызғары әсіресе анық сезіледі. Желдің орташа айлық жылдамдығы бір жыл ішінде 1,7 м/сек құрайды. Қатты желді күндер саны жылына 7 күнді, ал шаңды боран -10 күнді құрайды.
Өсімдік жамылғысы өз таралымында, ауа райы мен жер жамылғысы тәрізді вертикалды аймаққа бағынады. Биік таулы тундралық аймақтарда жасыл қыналар, тал-шілік, бұталар басым. Биік таулы шалғынды аймақ дәнді өсімдіктер, сан алуан шөп түрлерінің басымдығымен ерекшеленеді. Альпі белдеуінде өсетін өсімдіктер жерге жақын, аймақта тақыр жерлер көбірек, ал субальпілік белдеуде өсетін өсімдіктер неғұрлым жиірек және биік болып өседі. Биік таулы альпі шалғындары Оңтүстік Алтай мен бір бөлігі орталыққа кіретін, атмосферасы ылғалмен жақсы ылғалданатын аймақтарда орналасқан. Таулы-тайга және шалғынды - тайга аймақтары өсімдік жамылғысында қою қылқан жапырақты және ашық қылқан жапырақты тайга ормандарының басымдығымен ерекшеленеді. Орман арасындағы ашық жерлерде жылы және құрғақ ауа райына өсіп үйренген шөптер және қыналы шөптер, әр түрлі дәнді өсімдіктер, шөптер, бұталар және сирек орман таралған. Таулы тайга ормандарында шөптің орташа биіктігі 120-150 см болса, қалыңдығы 80 100 % құрайды. Ірі шөптердің үлесі басым болғандықтан, шөптердің азықтық құндылығы төмен, мал жөнді жемейді және улы деуге де болады. Таулы және орманды-шалғын-дала аймағы тайга ормандарынан қырға ауысады. Ол өсімдік жамылғысында ормандар, орман шалғындары, дала шалғындары мен шалғындық-дала бұталық -шөп тоғайлары өседі. Бұл аймақтағы ормандар ұсақ жапырақты, көк теректі және ақ қайыңды болып келеді.