Ақша және қаржы нарығы туралы
I. Кіріспе
II. Негізгі бөлім
а)Ақшаның негізгі мәні. Ақша айналыс заңы.
ә) Қаржы нарығының маңызы. Қаржы нарығының жұмыс
істеуінің негізгі алғышарттары.
б) Қазақстан Республикасындағы ақша және қаржы нарығы.
III. Қорытынды
II. Негізгі бөлім
а)Ақшаның негізгі мәні. Ақша айналыс заңы.
ә) Қаржы нарығының маңызы. Қаржы нарығының жұмыс
істеуінің негізгі алғышарттары.
б) Қазақстан Республикасындағы ақша және қаржы нарығы.
III. Қорытынды
Ақша дегеніміз – тауардың жалпы эквивалентінің тиянақталған түрі, құнның эквиваленттік формасы мен тұтыну құны біте қайнасқан ерекеше тауар. Яғни ақша – тауар өндіру мен оны айырбастау үрдісінде басқа тауарлардан бөлініп шыққан ерекше тауар, оның айрықша қызметі – барлық тауарларға ортақ балама рөлін атқару. Осыдан келіп ақшаның жаппай күші болады. Ақшаның қоғамдағы мәнәін К. Маркс « жеке адам өзінің қоғамдық билігін де, қоғаммен байланысын да өзінің қалтасына салып жүреді» деген афоризммен сипаттады. Ол мынадан айқын көрінеді:
Біріншіден, тек ақшаға айырбастау арқылы ғана тауарлар қоғамдық еңбектің нәтижесі екенін анықтауға болады. Мысалы , ақшаның тауар айырбасында делдалдық етуі арқылы қоғамдық еңбектің сапалық деңгейі айқындалып, сандық есебі жүргізіледі.
Екіншіден , әр адамның еңбектегі, яғни қоғамдық өндірістегі үлесін де ақша арқылы анықтауға болады. Себебі адам қоғамдық еңбектегі үлесін жалақы ретінде алғанда, ақша төлем құралы қызметін атқарғаны.
Үшіншіден, айырбас үрдісінде ақшаның делдалдық етуімен тауардың ішкі қайшылықтары да шешіледі. Тек ақшаның пайда болуына байланысты бүкіл тауарлар тұтыну құны түрінде айырбас қатынасының бір жағында тұрады да , ал екінші жағында бүкіл тауарларға қарама-қарсы ақша тұрады.
Тауарлар дүниесінің тауар және ақша болып екіге бөлінуі оның тұтыну құны мен құнының, яғни тауардың ішкі қарама-қарсы жақтарының қайшылығын шешуге жол салады. өйткені, егерде тауар сатылса, оның тұтыну құнының біреудің қажетін өтеуге керек болғандығы. Бұл бір жағынан, ал екінші жағынан оның құнының бар екендігі дәлелденгені. Сатылған құн ақша түрінде тауар өндірушінің қолына түседі. Сөйтіп, тауар өндірушіге түскен ақшаның мөлшеріне қарай өз өндірісіне басқа кез келген қажетті тұтыну құнын алуға мүмкіндік туады.
Біріншіден, тек ақшаға айырбастау арқылы ғана тауарлар қоғамдық еңбектің нәтижесі екенін анықтауға болады. Мысалы , ақшаның тауар айырбасында делдалдық етуі арқылы қоғамдық еңбектің сапалық деңгейі айқындалып, сандық есебі жүргізіледі.
Екіншіден , әр адамның еңбектегі, яғни қоғамдық өндірістегі үлесін де ақша арқылы анықтауға болады. Себебі адам қоғамдық еңбектегі үлесін жалақы ретінде алғанда, ақша төлем құралы қызметін атқарғаны.
Үшіншіден, айырбас үрдісінде ақшаның делдалдық етуімен тауардың ішкі қайшылықтары да шешіледі. Тек ақшаның пайда болуына байланысты бүкіл тауарлар тұтыну құны түрінде айырбас қатынасының бір жағында тұрады да , ал екінші жағында бүкіл тауарларға қарама-қарсы ақша тұрады.
Тауарлар дүниесінің тауар және ақша болып екіге бөлінуі оның тұтыну құны мен құнының, яғни тауардың ішкі қарама-қарсы жақтарының қайшылығын шешуге жол салады. өйткені, егерде тауар сатылса, оның тұтыну құнының біреудің қажетін өтеуге керек болғандығы. Бұл бір жағынан, ал екінші жағынан оның құнының бар екендігі дәлелденгені. Сатылған құн ақша түрінде тауар өндірушінің қолына түседі. Сөйтіп, тауар өндірушіге түскен ақшаның мөлшеріне қарай өз өндірісіне басқа кез келген қажетті тұтыну құнын алуға мүмкіндік туады.
1. «Қаржы»
Қ.Қ. Ілиясов , С. Құлпыбаев. Алматы 2005 ж.
2. «Макроэкономика»
Н.Қ. Мамыров , М.Ә. Тілеужанова. Алматы 2003 ж.
3. «Нарықтық экономика негіздері»
Б. Жүнісов, Ұ. Мәмбетов, Ү. Байжомартов. Алматы 1994 ж.
Қ.Қ. Ілиясов , С. Құлпыбаев. Алматы 2005 ж.
2. «Макроэкономика»
Н.Қ. Мамыров , М.Ә. Тілеужанова. Алматы 2003 ж.
3. «Нарықтық экономика негіздері»
Б. Жүнісов, Ұ. Мәмбетов, Ү. Байжомартов. Алматы 1994 ж.
ЖОСПАРЫ:
I. Кіріспе
II. Негізгі бөлім
а)Ақшаның негізгі мәні. Ақша айналыс заңы.
ә) Қаржы нарығының маңызы. Қаржы нарығының жұмыс
істеуінің негізгі алғышарттары.
б) Қазақстан Республикасындағы ақша және қаржы нарығы.
III. Қорытынды
Ақша дегеніміз – тауардың жалпы эквивалентінің тиянақталған түрі,
құнның эквиваленттік формасы мен тұтыну құны біте қайнасқан ерекеше тауар.
Яғни ақша – тауар өндіру мен оны айырбастау үрдісінде басқа тауарлардан
бөлініп шыққан ерекше тауар, оның айрықша қызметі – барлық тауарларға ортақ
балама рөлін атқару. Осыдан келіп ақшаның жаппай күші болады. Ақшаның
қоғамдағы мәнәін К. Маркс жеке адам өзінің қоғамдық билігін де, қоғаммен
байланысын да өзінің қалтасына салып жүреді деген афоризммен сипаттады. Ол
мынадан айқын көрінеді:
Біріншіден, тек ақшаға айырбастау арқылы ғана тауарлар қоғамдық
еңбектің нәтижесі екенін анықтауға болады. Мысалы , ақшаның тауар
айырбасында делдалдық етуі арқылы қоғамдық еңбектің сапалық деңгейі
айқындалып, сандық есебі жүргізіледі.
Екіншіден , әр адамның еңбектегі, яғни қоғамдық өндірістегі үлесін де
ақша арқылы анықтауға болады. Себебі адам қоғамдық еңбектегі үлесін жалақы
ретінде алғанда, ақша төлем құралы қызметін атқарғаны.
Үшіншіден, айырбас үрдісінде ақшаның делдалдық етуімен тауардың ішкі
қайшылықтары да шешіледі. Тек ақшаның пайда болуына байланысты бүкіл
тауарлар тұтыну құны түрінде айырбас қатынасының бір жағында тұрады да , ал
екінші жағында бүкіл тауарларға қарама-қарсы ақша тұрады.
Тауарлар дүниесінің тауар және ақша болып екіге бөлінуі оның тұтыну
құны мен құнының, яғни тауардың ішкі қарама-қарсы жақтарының қайшылығын
шешуге жол салады. өйткені, егерде тауар сатылса, оның тұтыну құнының
біреудің қажетін өтеуге керек болғандығы. Бұл бір жағынан, ал екінші
жағынан оның құнының бар екендігі дәлелденгені. Сатылған құн ақша түрінде
тауар өндірушінің қолына түседі. Сөйтіп, тауар өндірушіге түскен ақшаның
мөлшеріне қарай өз өндірісіне басқа кез келген қажетті тұтыну құнын алуға
мүмкіндік туады.
Ақша айналыс заңы – құн заңының айналыс аясындағы көрінісі. Ол тауар
– ақша қатынастары болатын барлық қоғамдық формацияларға тән. Айналыстағы
ақшаның саны К. Маркс ашқан ақша айналысы заңымен реттеледі. Тауар
айналысына қызмет ету үшін қажетті ақша мөлшері екі факторға: біріншіден,
бір кезеңде, айталық бір жылда сатылуға тиіс тауарлар бағасының
қосындысына, екіншіден, ақша айналысының жылдамдығына байланысты өзгереді.
Ақша айналыс заңының мәні – ақшаның айналыс құралы қызметін
орындауы үшін қажетті ақша мөлшері счатылуға тиіс тауарлар бағасының
көбейтіндісін бір аттас ақша өлшемінің айналым санына бөлгенге
теңесуі керек.
Ақша тек айналыс құралы ғана емес, сонымен бірге төлем құралы
қызметін де атқаратындықтан айналысқа қажетті ақша мөлшері де несиеге
сатқан тауарлар сомасына байланысты азаяды. Қарыз міндеттемелерінің
бірсыпырасы қолма-қол ақшасыз есеп айырысқанда өтеледі, яғни олар қарыз
талаптары мен міндеттемелерін өзара есептеу жолымен де өтеледі. Сөйтіп,
несиенің дамуы дәрежесі ақша мөлшеріне кері әсерін тигізеді: тауардың
неғұрлым көп бөлігі несиеге сатылса, айналысқа соғұрлым аз ақша мөлшері
қажет. Одан басқа, айналыстан шығарылған әлдеқандай ақша мөлшері
шаруашылықтың және халықтың тұрақты ақша қорын құрайды.
Экономикада сатылған тауарлар бағасынан айналыста әлдеқайда кем ақша жиыны
жүруінің себебін төлемеушілік проблемасының болуынан. Бірақ бұл Қазақстанда
және басқа да директивалы экономика үлгісінен нарықтық үлгіге өту үшін
мемлекеттерде кездесіп отырған кәсіпорындар арасындағы төлемеушілік
проблемасын жай ақша жиынын ұлғайтумен шешілді дегенді көрсетпейді. Өйткені
төлемеушіліктің көптеген себептері бар: төлем тәртібінің босаңдығы,
төлемеушіліктің тізбегінде әлеуметті күйреушілердің болуы, күйреушіліктің
тиімді тәжірибесінің болмауы, жеке меншіктендіру үрдісінің аяқталмауы,
төлем құралдарының дамымауы және т.б.
Айналысқа қажетті ақша мөлшері ақша айналысының жылдамдығына кері
пропорционалды өзгереді. Ал ақша айналысына әсер ететін жағдайлар мыналар:
• несиенің даму деңгейі, егер тауардың көп бөлігі несиеге сатылса,
айналысқа сонша мөлшерде кем ақша қажет;
• қолма-қол ақшасыз есеп айырысудың дамуы;
• ақша айналысы санының өсуі.
Айналысқа ақша екі түрде шығарылады, эмиссияланады: қолма – қол ақша , яғни
айналымдағы банкноттар және ұсақ тиындар; банктік айналымдағы ақша түрі
яғни банктегі шоттарға жазылған сома. Екі деңгейлі банк жүйесінде ақшаның
бірінші түрі, яғни қолма-қол ақшаның монополиялы құқықпен орталық банк
эмиссиялайды да, қолма-қол емес ақша белгілерін коммерциялық банктер жүйесі
шығарады. Ақшаның екі түрі бірімен-бірі тығыз байланыста жүреді. Егер банк
клиенті - шоттағы ақшаның иесі өз қаражатын қолма-қол ақша түрінде алса,
онда банктік айналымдағы ақша белгілері нақты қолма-қол банкнотқа айналады.
Керісінше, клиенттің шотқа жазу арқылы банкке ақша соммасын салуы қолма-қол
ақшаның банктік айналымдағы ақша түріне айналуын көрсетеді.
Ақша айналымының екі жағының бірлігі, олардың бір түрінің екіншісіне
ауысыуы жалпы ақша жиыны құрамын анықтауды қажет етеді. Себебі ақша жиыны
ақша айналымының сандық көрсеткіші. Белгілі бір аралығында және белгілі бір
күнге ақша айналымындағы сандық өзгерістерді талдау үшін, сол сияқты ақша
жиынының көлемін және оның өсу қарқынын реттейтін іс-шаралар жүргізу үшін
әр түрлі көрсеткіштер қолданылады .
Қаржы нарығы – бұл, ең алдымен дербес экономикалық категория ретінде
бағалы қағаздарды сату мен қайта сату жөніндегі операцияларды жүзеге асыру
жолымен кәсіпорындардың, фирмалардың, банктердің, жинақтаушы зейнетақы
қорларының сабақтық институттарының, мемлекеттің және халықтың уақытша бос
ақшасын жұмылдыруды, бөлуді және қайта бөлуді қамтамасыз ететін нарықтық
қатынастардың жиынтығы. Ол нарықтың қатынастар жүйесінің құрамды бөлігі
болып табылады және тауар, ақша, кредит, сақтық, валюта және басқа
рыноктармен етене байланысты. Қаржы нарығы экономиканың түрлі
шаруашылық жүргізуші субьектілері арасында ақшаны қайта бөлуді барлық
әр түрлі нысанда реттейтін нарықтық қатынастардың бүкіл жиынтығын
біріктіретін неғұрлым жалпы ұғым болып табылады .
Экономикалық әдебиеттерде және шаруашылық практикада қаржы нарығы
ұғымы ақша, валюта, кредит, капитал нарықтарын қоса отырып кеңінен
түсіндіріледі . Бұл қаржыны жалпы ақша мен құн категорияларына бара-
бар категория ретінде қарастыратын практикамен , негізінен
дүниежүзілік ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
I. Кіріспе
II. Негізгі бөлім
а)Ақшаның негізгі мәні. Ақша айналыс заңы.
ә) Қаржы нарығының маңызы. Қаржы нарығының жұмыс
істеуінің негізгі алғышарттары.
б) Қазақстан Республикасындағы ақша және қаржы нарығы.
III. Қорытынды
Ақша дегеніміз – тауардың жалпы эквивалентінің тиянақталған түрі,
құнның эквиваленттік формасы мен тұтыну құны біте қайнасқан ерекеше тауар.
Яғни ақша – тауар өндіру мен оны айырбастау үрдісінде басқа тауарлардан
бөлініп шыққан ерекше тауар, оның айрықша қызметі – барлық тауарларға ортақ
балама рөлін атқару. Осыдан келіп ақшаның жаппай күші болады. Ақшаның
қоғамдағы мәнәін К. Маркс жеке адам өзінің қоғамдық билігін де, қоғаммен
байланысын да өзінің қалтасына салып жүреді деген афоризммен сипаттады. Ол
мынадан айқын көрінеді:
Біріншіден, тек ақшаға айырбастау арқылы ғана тауарлар қоғамдық
еңбектің нәтижесі екенін анықтауға болады. Мысалы , ақшаның тауар
айырбасында делдалдық етуі арқылы қоғамдық еңбектің сапалық деңгейі
айқындалып, сандық есебі жүргізіледі.
Екіншіден , әр адамның еңбектегі, яғни қоғамдық өндірістегі үлесін де
ақша арқылы анықтауға болады. Себебі адам қоғамдық еңбектегі үлесін жалақы
ретінде алғанда, ақша төлем құралы қызметін атқарғаны.
Үшіншіден, айырбас үрдісінде ақшаның делдалдық етуімен тауардың ішкі
қайшылықтары да шешіледі. Тек ақшаның пайда болуына байланысты бүкіл
тауарлар тұтыну құны түрінде айырбас қатынасының бір жағында тұрады да , ал
екінші жағында бүкіл тауарларға қарама-қарсы ақша тұрады.
Тауарлар дүниесінің тауар және ақша болып екіге бөлінуі оның тұтыну
құны мен құнының, яғни тауардың ішкі қарама-қарсы жақтарының қайшылығын
шешуге жол салады. өйткені, егерде тауар сатылса, оның тұтыну құнының
біреудің қажетін өтеуге керек болғандығы. Бұл бір жағынан, ал екінші
жағынан оның құнының бар екендігі дәлелденгені. Сатылған құн ақша түрінде
тауар өндірушінің қолына түседі. Сөйтіп, тауар өндірушіге түскен ақшаның
мөлшеріне қарай өз өндірісіне басқа кез келген қажетті тұтыну құнын алуға
мүмкіндік туады.
Ақша айналыс заңы – құн заңының айналыс аясындағы көрінісі. Ол тауар
– ақша қатынастары болатын барлық қоғамдық формацияларға тән. Айналыстағы
ақшаның саны К. Маркс ашқан ақша айналысы заңымен реттеледі. Тауар
айналысына қызмет ету үшін қажетті ақша мөлшері екі факторға: біріншіден,
бір кезеңде, айталық бір жылда сатылуға тиіс тауарлар бағасының
қосындысына, екіншіден, ақша айналысының жылдамдығына байланысты өзгереді.
Ақша айналыс заңының мәні – ақшаның айналыс құралы қызметін
орындауы үшін қажетті ақша мөлшері счатылуға тиіс тауарлар бағасының
көбейтіндісін бір аттас ақша өлшемінің айналым санына бөлгенге
теңесуі керек.
Ақша тек айналыс құралы ғана емес, сонымен бірге төлем құралы
қызметін де атқаратындықтан айналысқа қажетті ақша мөлшері де несиеге
сатқан тауарлар сомасына байланысты азаяды. Қарыз міндеттемелерінің
бірсыпырасы қолма-қол ақшасыз есеп айырысқанда өтеледі, яғни олар қарыз
талаптары мен міндеттемелерін өзара есептеу жолымен де өтеледі. Сөйтіп,
несиенің дамуы дәрежесі ақша мөлшеріне кері әсерін тигізеді: тауардың
неғұрлым көп бөлігі несиеге сатылса, айналысқа соғұрлым аз ақша мөлшері
қажет. Одан басқа, айналыстан шығарылған әлдеқандай ақша мөлшері
шаруашылықтың және халықтың тұрақты ақша қорын құрайды.
Экономикада сатылған тауарлар бағасынан айналыста әлдеқайда кем ақша жиыны
жүруінің себебін төлемеушілік проблемасының болуынан. Бірақ бұл Қазақстанда
және басқа да директивалы экономика үлгісінен нарықтық үлгіге өту үшін
мемлекеттерде кездесіп отырған кәсіпорындар арасындағы төлемеушілік
проблемасын жай ақша жиынын ұлғайтумен шешілді дегенді көрсетпейді. Өйткені
төлемеушіліктің көптеген себептері бар: төлем тәртібінің босаңдығы,
төлемеушіліктің тізбегінде әлеуметті күйреушілердің болуы, күйреушіліктің
тиімді тәжірибесінің болмауы, жеке меншіктендіру үрдісінің аяқталмауы,
төлем құралдарының дамымауы және т.б.
Айналысқа қажетті ақша мөлшері ақша айналысының жылдамдығына кері
пропорционалды өзгереді. Ал ақша айналысына әсер ететін жағдайлар мыналар:
• несиенің даму деңгейі, егер тауардың көп бөлігі несиеге сатылса,
айналысқа сонша мөлшерде кем ақша қажет;
• қолма-қол ақшасыз есеп айырысудың дамуы;
• ақша айналысы санының өсуі.
Айналысқа ақша екі түрде шығарылады, эмиссияланады: қолма – қол ақша , яғни
айналымдағы банкноттар және ұсақ тиындар; банктік айналымдағы ақша түрі
яғни банктегі шоттарға жазылған сома. Екі деңгейлі банк жүйесінде ақшаның
бірінші түрі, яғни қолма-қол ақшаның монополиялы құқықпен орталық банк
эмиссиялайды да, қолма-қол емес ақша белгілерін коммерциялық банктер жүйесі
шығарады. Ақшаның екі түрі бірімен-бірі тығыз байланыста жүреді. Егер банк
клиенті - шоттағы ақшаның иесі өз қаражатын қолма-қол ақша түрінде алса,
онда банктік айналымдағы ақша белгілері нақты қолма-қол банкнотқа айналады.
Керісінше, клиенттің шотқа жазу арқылы банкке ақша соммасын салуы қолма-қол
ақшаның банктік айналымдағы ақша түріне айналуын көрсетеді.
Ақша айналымының екі жағының бірлігі, олардың бір түрінің екіншісіне
ауысыуы жалпы ақша жиыны құрамын анықтауды қажет етеді. Себебі ақша жиыны
ақша айналымының сандық көрсеткіші. Белгілі бір аралығында және белгілі бір
күнге ақша айналымындағы сандық өзгерістерді талдау үшін, сол сияқты ақша
жиынының көлемін және оның өсу қарқынын реттейтін іс-шаралар жүргізу үшін
әр түрлі көрсеткіштер қолданылады .
Қаржы нарығы – бұл, ең алдымен дербес экономикалық категория ретінде
бағалы қағаздарды сату мен қайта сату жөніндегі операцияларды жүзеге асыру
жолымен кәсіпорындардың, фирмалардың, банктердің, жинақтаушы зейнетақы
қорларының сабақтық институттарының, мемлекеттің және халықтың уақытша бос
ақшасын жұмылдыруды, бөлуді және қайта бөлуді қамтамасыз ететін нарықтық
қатынастардың жиынтығы. Ол нарықтың қатынастар жүйесінің құрамды бөлігі
болып табылады және тауар, ақша, кредит, сақтық, валюта және басқа
рыноктармен етене байланысты. Қаржы нарығы экономиканың түрлі
шаруашылық жүргізуші субьектілері арасында ақшаны қайта бөлуді барлық
әр түрлі нысанда реттейтін нарықтық қатынастардың бүкіл жиынтығын
біріктіретін неғұрлым жалпы ұғым болып табылады .
Экономикалық әдебиеттерде және шаруашылық практикада қаржы нарығы
ұғымы ақша, валюта, кредит, капитал нарықтарын қоса отырып кеңінен
түсіндіріледі . Бұл қаржыны жалпы ақша мен құн категорияларына бара-
бар категория ретінде қарастыратын практикамен , негізінен
дүниежүзілік ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz