Turbo pascal программалау тілі туралы



КІРІСПЕ
1.ЖАЛПЫ БӨЛІМ
1.1 Файлдар
1.2 Графика
2.НЕГІЗГІ БӨЛІМ
2.1 Есептің құрылымы №1
2.1.1 Блок схема
2.1.2 Идентификатор кестесі
2.1.3 Программа (листинг)
2.1.4 Бақылау мысалы
2.2 Есептің құрылымы №2
2.2.1 Блок схема
2.2.2 Идентификатор кестесі
2.2.3 Программа (листинг)
2.2.4 Бақылау мысалы
2.3 Есептің құрылымы №3
2.3.1 Идентификатор кестесі
2.3.2 Программа (листинг)
2.3.3 Бақылау мысалы
ОҚУЛЫҚТАР
ҚОРЫТЫНДЫ
Қазіргі кезде кеңінен қолданылатын программалау жүйесінің бірі- Turbo Pascal. Американың Borland корпарациясының бұл өнімі сол корпорациясының қызметкері Андерсон Хейлбергтің жетекшілігімен құрастырылған. Turbo Pascal- дың түп нұсқасы швейцария ғалымы Никлаус Вирт жасаған Паскаль программалау тілінен тарайды. Бастапқыда Паскаль тілі программалауды алғаш үйренушілер үшін өте тиімді құрал болып табылған. Қарапайым Паскальды өңдеудегі А. Хейлсбергтің үлкен еңбегінің нәтижесінде Turbo Pascal қазіргі заман талабына сай, қуатты программалау жүйесіне айналады. Turbo Pascal – жоғарғы деңгейлі программалау жүйесі. Оның логикалық құрылымы әр түрлі есептерді дәл шешуге көмегін тигізеді. Сондықтан оқушылар мен студентерге программалаудың негізін Turbo Pascal тілін оқытып- үйретуден, бастап программалаудың қыр- сырын меңгертудің маңызы зор.
Графикалық программалау процесін тиімдірек ету мақсатында Borland International фирмасы GRAPH атты арнайы программалар кітапханасын жасап шығарған болатын, онда қазіргі кездегі мониторлардың барлық типтерімен жұмыс істеу отырып, экранға түрлі мөлшердегі қаріптер шығара алатын драйверлер жиыны бар.
Бұл, оқу құралында қамтылған материалдар программалауды алғаш бастап уйренушіге ыңғайлы, әрі түсінікті баяндалған. Жоғарыда айтылғандай, Turbo Pascal- дың әліппесі Паскаль программалау тілі болғандықтан бұл екі ұғымды тұтасқарастыруды жөн санадық. Алғашқы тарауларда Turbo Pascal тілінің шығу тарихы, алфавитті және қолданылатын негізгі ұғымдар туралы баяндалған. Сондай- ақ, тілдің операторлары, оларды қолдану мысалдары келтірілінген. Turbo Pascal ортасында жұмыс істеудің ерекшеліктері толық қарастырылған. Әр бір теориялық мәліметтер қарапайым мысалдармен толықтырылып, жан- жақты қамтылады. Баяндалған материалдарды бекітуге жаттығулар, тапсырмалар, практикалық жұмыстар тобы беріліп отыр.
Соңғы тарауларда Turbo Pascal ортасында жұмыс істеу ерекшеліктері айтылған.
1. Turbo Pasccal, Ж.Қ. Масанов, Б.А. Бельгибаев, А.С. Бижанова, Қ.Қ. Мақұлов, (Алматы, 2004).
2. Лабораторный практикум по Turbo Pasccal, Каздаева Н.К., Боржим С.Л., Бурмистрова Т.А.
3. Turbo Pasccal, С.В. Фаронов, 2000
4. Turbo Pasccal, В.Б. Попов, 2005.
5. Turbo Pasccal 7.0, Начальный курс.
6. Turbo Pasccal 7.0, Т. Грызлова, В.Грызлов.

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ
1.ЖАЛПЫ БӨЛІМ
1.1 Файлдар

1.2 Графика
2.НЕГІЗГІ БӨЛІМ
2.1 Есептің құрылымы №1
2.1.1 Блок схема
2.1.2 Идентификатор кестесі
2.1.3 Программа (листинг)
2.1.4 Бақылау мысалы
2.2 Есептің құрылымы №2
2.2.1 Блок схема
2.2.2 Идентификатор кестесі
2.2.3 Программа (листинг)
2.2.4 Бақылау мысалы
2.3 Есептің құрылымы №3
2.3.1 Идентификатор кестесі
2.3.2 Программа (листинг)
2.3.3 Бақылау мысалы
ОҚУЛЫҚТАР
ҚОРЫТЫНДЫ

КІРІСПЕ

Қазіргі кезде кеңінен қолданылатын программалау жүйесінің бірі- Turbo
Pascal. Американың Borland корпарациясының бұл өнімі сол корпорациясының
қызметкері Андерсон Хейлбергтің жетекшілігімен құрастырылған. Turbo Pascal-
дың түп нұсқасы швейцария ғалымы Никлаус Вирт жасаған Паскаль программалау
тілінен тарайды. Бастапқыда Паскаль тілі программалауды алғаш үйренушілер
үшін өте тиімді құрал болып табылған. Қарапайым Паскальды өңдеудегі А.
Хейлсбергтің үлкен еңбегінің нәтижесінде Turbo Pascal қазіргі заман
талабына сай, қуатты программалау жүйесіне айналады. Turbo Pascal – жоғарғы
деңгейлі программалау жүйесі. Оның логикалық құрылымы әр түрлі есептерді
дәл шешуге көмегін тигізеді. Сондықтан оқушылар мен студентерге
программалаудың негізін Turbo Pascal тілін оқытып- үйретуден, бастап
программалаудың қыр- сырын меңгертудің маңызы зор.
Графикалық программалау процесін тиімдірек ету мақсатында Borland
International фирмасы GRAPH атты арнайы программалар кітапханасын жасап
шығарған болатын, онда қазіргі кездегі мониторлардың барлық типтерімен
жұмыс істеу отырып, экранға түрлі мөлшердегі қаріптер шығара алатын
драйверлер жиыны бар.
Бұл, оқу құралында қамтылған материалдар программалауды алғаш бастап
уйренушіге ыңғайлы, әрі түсінікті баяндалған. Жоғарыда айтылғандай, Turbo
Pascal- дың әліппесі Паскаль программалау тілі болғандықтан бұл екі ұғымды
тұтасқарастыруды жөн санадық. Алғашқы тарауларда Turbo Pascal тілінің шығу
тарихы, алфавитті және қолданылатын негізгі ұғымдар туралы баяндалған.
Сондай- ақ, тілдің операторлары, оларды қолдану мысалдары келтірілінген.
Turbo Pascal ортасында жұмыс істеудің ерекшеліктері толық қарастырылған. Әр
бір теориялық мәліметтер қарапайым мысалдармен толықтырылып, жан- жақты
қамтылады. Баяндалған материалдарды бекітуге жаттығулар, тапсырмалар,
практикалық жұмыстар тобы беріліп отыр.
Соңғы тарауларда Turbo Pascal ортасында жұмыс істеу ерекшеліктері
айтылған.

1. ЖАЛПЫ БӨЛІМ

1.1 Файлдар

Turbo Pascal программалау тілінде файлды оқкға, жазуға, сондай- ақ,
қайта оқып жазуға және ашуға болады.
Файлды ашу алдын ала анықталған файлдық айнымалы арқылы және Assign
процедурасының көмегімен байланыстырылады. Файлды ашу кезеңінде алдымен
дискіден көрсетінген файл ізделеді немесе жаңа файл ашылып, ағымдағы
бағыттағыш, файл басына орналастырылады.
Assign процедурасының жалпы жазылу түрі:
Assign(var f; file_name:string);
Мұндағы:
f - file_name параметрі бойынша файылдық айнымалы атауы;
file_name – қатарлық типтегі дискідегі файыл атауы.
Файлдық типті немесе файлдық айнымалыны 3 түрмен беруге болады.
аты=file of типі;
аты=text;
аты=file;
file of- типтеоген файл;
text- текстік файл;
file- бейтиптелген файл.

Типтелген файлдар

Типтелген файл жиымдарға ұқсас. Олардың ұқсастығы элементтерінің бір
типтен тұратындығымен файылдардың әр элементтерінің өз нөмірі
болғандығында. Типтелген файлдар компьютердің жадында дискідегі
берілгендерді ғана алмастырады. Типтелген файлдардың элементтері бір итптен
және бір өлшемнен болуы керек. Олар жазбалар, жиымдар және жай сандар болуы
мүмкін.
Мысалы, ол берілгендерді бір жолмен экранға шығара алмайды.

Тіркестік фалдар

Текстік файлдар ASCII кодынан тұратын файлдар. Текстік файлдар
символдық жолдардан тұрады және файлдың соңы деп аталатын өзінің коды
болады. Кез келген ақпаратты текстік файлдар символ түрінде сақтайды.

Бейтиптелген файлдар

Бейтиптелген файлдар кез келген типтен тұратын кез келген файлға
енгізу, шығару үшін арналған. Барлық типтер үшін ақпаратты сақтау үшін байт
өлшем бірлігі қолданылады.
Файлдық айнымалыны компьютермен байланыс.
Assign процедурасы кез келген типтер берілген айнымалы мен компьютерге
файлмен байланыстырады.
Файлдардың элементтері бүтін сандармен нөмірленеді де 0- ден
басталады.

2. CRT МОДУЛІНДЕГІ АДАПТЕРЛЕРДІ МӘТІНДІК МҮМКІНДІКТЕРІ

Турбо Паскальдің мәтіндерді енгізіп шығаруды жетілдіретін бірнеше
стандартты функциялары мен процедуралары бар, олар кітапханалық CRT
(Cathode Ray Tube Display – электрондық сәулелік түтікшедегі дисплей)
модулінде жинақталған.
Мәтіндік режімде адаптерлер экранға 40 немесе 80 жолдан тұратын 25, 43
тіпті 50 жолдық мәтін шығара алады. Мәтіндік режімде процедураларды
пайдалану үшін алдымен CRT модулін іске қосу керек. Ол үшін программа
тақырыбынан кейін арнайы жол жазылуы тиіс:
PROGRAM программа аты;
USES CRT;
CRT модулін пайдалана отырып, экранға шығарылатын символдардың түсін,
мөлшерін, экранның да түсін өзгертуге болады.
Сонымен бірге экранда терезе жасауға, оны өшіруге, курсорды автоматты
түрде жаңа орынға көшіруге, оның жаңа орнын анықтауға, жолдарды өшіруге
және жалғастыруға, т.б. көптеген әрекеттер әстеу мүмкіндігі бар. Оларды
орындайтын программалар процедура түрінде берілген. Біз мұнда олардың
негізгілерін қарастырамыз. Мәтіндік режімді орнату мынадай стандартты
процедура арқылы жүргізіледі:
Text Mode (Mode : Word);
Мұндағы Mode мәтіндік режім коды.
CRT модулін пайдалана отырып, экранға шығарылатын символдардың түсін,
мөлшерін, экранның да түсін өзгертуге болады.
Экранға шығарылатын символдың түсін
TextColor (Color: Byte);
Процедурасы арқылы өзгертеді, мұндағы Color түс нөмірі. Экранның түсін
өзгерту үшін
Textbackground (Color : Byte);
поцедурасы пайдаланылады. Color айнымалысының мәні ретінде түс аты
немесе нөмірі алынады.
Бұл программа орындалғанда экранға түстің нөмірі және оған сәйкес түс
аттары өз түстерімен боялып шығады.
Енді экранды тазалайтын бірнеше процедураларды қарастырайық.
ClrScr - экранды немесе терезені тазалап, курсорды экранның сол жақ
жоғарғы бұрышына (координаталары1,1) көшіріледі, тек мітіндік режімде жұмыс
атқарады;
ClrEol - курсордан жол соңына дейінгі символдарды өшіреді;
DelLine - курсор орналасқан жолдағы сиволдар түгел өшіріледі де,
төмендегі жолдар бір қатар жоғары көтеріледі;

InsLine – курсор орналасқан позицияға жаңа жол енгізіледі де, төмендегі
символдар бір қатарға төмен түседі.
Турбо Паскаль тілінде курсорды басқаратын және оны кез келген экран
нүктесіне орналастыратын процедуралар да қарастырылған.
GotoXY(X,Y:byte); - курсорды координаталары XY болып келетін экран
нүктесіне көшіреді. X сол жақ шеттен оң жаққа қарай, ал Y жоғарыдан төмен
қарай берілген қашықтықтар бірлігін көрсетеді. Егер экран толық ашылған
терезе деп қарастырылса, онда 25 жолдан жіне әр жол 80 символдан тұратын
дисплей адптерінің мәтіндік режімінде X= 1..80, ал
Y= 1..25 мәндеріне сәйкес келеді. Экранның сол жақ жоғарғы бұрышы
кординаталары – (1,1), оң жақ төменгі бұрыш үшін - (80,25) болып келеді.
Сонымен бірге экранда терезе жасау мүмкіндігі бар. Оны орындайтын
программалар да процедура түрінде берілген.
Window (X1,Y1,X2,Y2: Byte); - экранда терезе құру процедурасы,
X1,Y1,X2,Y2 терезе төртбұрышының сол жақ жоғарғы және оң жақ төменгі
төбелерінің координаталары. Ең кіші терезе бір символды ғана қоршаса, ең
үлкен терезе (1,1,80,25) мөлшерінде бүкіл экранды алып тұрады, мысалы:
Window (1,1,80,25); {Толық экранды терезе}
Window (19,7,59,16); {Экран ортасындағы терезе}
Терезені пайдалану жолын төмендегі программадан көруге болады.

ГРФИКАЛЫҚ ПРОЦЕДУРАЛАР МЕН ФУНКЦИЯЛАР

Қазіргі кезде компьютерлерде символдардан бөлек әр түрлі суреттер,
грфиктер салуға болады. Ол үшін Турбо Паскаль тілінде графикалық
операторлардың жиыны қарастырылмаған, бірақ оның орнына көптеген
графикалық процедуралар пайдаланылады. Бұл графикалық процедураларды IBM PC
тәрізді дербес компьютерлерде пайдалануға болдаы. Турбо Паскаль тілінің
нұсқалары нөмірінің өсуіне қарай 4.0, 5.0, 7.0 графикалық процедуралардың
мүмкіндіктері де өсіп отырады. Ол процедуралар негізінен CRT кітапханасында
жинақталған.
Біз бұл оқу құралында CRT жіне GRAPH кітапханаларындағы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Turbo Pascal тілінің операторлары жайлы
Turbo Pascal жүйесінде массивтерді ұйымдастыру технологиясы
Turbo Pascal жүйесінде қайталанатын процестерді ұйымдастыру технологиясы
Turbo Pascal программалау тілі
Turbo Pascal жүйесінде процедураларды ұйымдастыру технологиясы
Turbo Pascal 7.0. программалау тілі
Turbo Pascal жүйесінде жолдарды ұйымдастыру технологиясы
Turbo Pascal тілінде программа дайындау жолдары
Турбо Паскаль жүйесінде қосалқы программаларды ұйымдастыру технологиясы туралы
Turbo Pascal жүйесіндегі графиканы ұйымдастыру технологиясы
Пәндер