Бухгалтерлік есептің әдіс-тәсілдері



Негізгі бөлім:
1. Бухгалтерлік есептің әдіс.тәсілдері және оған түсінік.
2. Бухгалтерлік есептің әдіс.тәсілдерінің принциптері
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер
Бухгалтерлік есептің әдіс-тәсілдері және оған түсінік. Кәсіпорын мүлкінің қандай қалыпта екенін және қандай дәрежеде пайдалынып отырғандығын анықтау үшін, нақты бір жүйеге келтіріп отыруға бухгалтерлік есепте әр түрлі әдіс-тәсілдер қолданылады. Бухгалтерлік есеп пәнін зерттеп- білу үшін, оны бір тиянақты жүйеде жүргізу үшін қолданылатын әдіс-тәсілдер тобы, басқа ғылым бухгалтерлік есеп пәнінің әдіс-тәсілдері сияқты, диалектикаға негізделген. Бухгалтерлік есеп өзінің әдіс-тәсілін қолдануда, есеп-қисап ілімінің даму, зерттеу жолында диалектика тәсілін әр уақытта басшылыққа алады. Осы орайда, әрбір зерттеу әдіс-тәсілі кез-келген адам атының туындысы болуға тиіс емес. Ол зерттелетін пәннің негізгі мазмұнына сәйкес және сол пәннің негізгі мазмұнын дәлелді түрде бұлжытпай анықтайтын болу керек.
Әрбір пәннің әдіс-тәсілі, сол пәннің ерекшелігіне сәйкес, алдына қойылатын мақсатын орындауға, ғылыми негізін анықтауға бейімді болуы керек. Сондықтан әрбір пәннің әдіс- тәсілінің өзіндік ерекше мағына – мазмұны болуға тиіс. Оған жататындар: құжаттау, түгендеу, калькуляция, счеттар жүйесі, екі жақты жазу, бухгалтерлік баланс, есеп беру, бағалау.
Бухгалтерлдік есеп кәсіпорында күнделікті болатын шаруашылық процестерді түгелдей есепке алады. Ал ол шаруашылық процеске: сол кәсіпорындардағы барлық кәсіпорын мүлкі, қорлары және қаржыландыру қорлары қатысады. Бухгалтерлік есеп теориясында шаруашылық процесі – «шаруашылық операциясы» деп атау қалыптасқан. Баланша айтқанда, шаруашылық процестерін есепке алу үшін нақты бір әдіс керек. Ол бухгалтерлік құжат.
Құжат дегеніміз – ол шаруашылық операцияны бірінші тіркеуге алатын бухгалтерлік әдіс. Тек құжат арқылы ғана әрбір шаруашылық операция есепке алынады. Яғни, бухгалтерлік құжатта шаруашылық операцияның мазмұны толық көрсетеледі де, ол есеп-қисаптың негізі ретінде саланады. Құжат заң талабына сай толтырылып, бухгалтерлік есептің дәлелі болуға тиіс. Барлық шаруашылықтағы құбылыстарды есепке алу үшін, сол құбылыстар орындалу кезінде құжатқа тіркеледі. Мысалы, товардың табиғи шығыны, есеп-қисапка жіберілген қателері, товардың түгелдігін анықтағанда жетпей қалғаны, тағы басқалары, сол жұмыс жүргізілген кезде тиісті құжаттарға тіркеледі.
1. Назарбаев Н.А. Казахстан – 2030. процветание, безопасность и улучшение благосостояния всех казахстанцев. Послание Президента страны народу Казахстана.
2. Налоговый кодекс. О налогах и других обязательных платежах в бюджет. – Алматы: Юрист, 2003.
3. Закон Республики Казахстан «О бухгалтерском учете и финансовой отчетности» от 24 июня 2002 года, №329-1 // Нормативные акты по финансам, налогам, бухгалтерскому учету, страхованию: «Қаржы-қаражат» Официальные материалы // Қаржы-қаражат . – 2002. - №7.
4. Постановление Национальной комиссии по бухгалтерскому учету от 13.11.96. №3.
5. Стандарт бухгалтерского учета «Представление финансовой отчетности» (Приказ министра финансов РК 17 января 2003 г. № 14) // Бухгалтерский учет и аудит. – 2004. - № 2.
6. Типовой план счетов и их типовая корреспонденция (Приказ министра финансов РК от 18 сентября 2002 г. № 438) // Бухгалтерский учет и аудит. – 2003. – 1,2,3.
7. Бухгалтерлік есеп счеттарының жұмыс жоспарын жасау жөніндегі нұсқау және 2006 жылдан бастап қолданылатын бухгалтерлік есеп счеттарының жұмыс жоспары. Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің 22 желтоқсан 2005 жылғы 426, 427-ші бұйрықтары.
8. Әбдіманапов Ә. Бухгалтерлік және қаржылық есеп принциптері (халықаралық стандарт) оқулық, - Алматы 2006 жыл.
9. Балабанов И.Т. Анализ и планирование финансов хозяйствующего субъекта: Учебн. пособие. – М.: Финансы и статистика, 1994.
10. Дүйсенбаев К.Ш., Төлегенов Э.Т., жұмағалиева Ж.Г. Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау / Оқу құралы. – Алматы: Экономика. 2001. – 330 бет.

Пән: Бухгалтерлік іс
Жұмыс түрі:  Реферат
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 15 бет
Таңдаулыға:   
Жоспар:

Негізгі бөлім:
1. Бухгалтерлік есептің әдіс-тәсілдері және оған түсінік.
2. Бухгалтерлік есептің әдіс-тәсілдерінің принциптері
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер

Бухгалтерлік есептің әдіс-тәсілдері және оған түсінік. Кәсіпорын
мүлкінің қандай қалыпта екенін және қандай дәрежеде пайдалынып отырғандығын
анықтау үшін, нақты бір жүйеге келтіріп отыруға бухгалтерлік есепте әр
түрлі әдіс-тәсілдер қолданылады. Бухгалтерлік есеп пәнін зерттеп- білу
үшін, оны бір тиянақты жүйеде жүргізу үшін қолданылатын әдіс-тәсілдер тобы,
басқа ғылым бухгалтерлік есеп пәнінің әдіс-тәсілдері сияқты, диалектикаға
негізделген. Бухгалтерлік есеп өзінің әдіс-тәсілін қолдануда, есеп-қисап
ілімінің даму, зерттеу жолында диалектика тәсілін әр уақытта басшылыққа
алады. Осы орайда, әрбір зерттеу әдіс-тәсілі кез-келген адам атының
туындысы болуға тиіс емес. Ол зерттелетін пәннің негізгі мазмұнына сәйкес
және сол пәннің негізгі мазмұнын дәлелді түрде бұлжытпай анықтайтын болу
керек.
Әрбір пәннің әдіс-тәсілі, сол пәннің ерекшелігіне сәйкес, алдына
қойылатын мақсатын орындауға, ғылыми негізін анықтауға бейімді болуы керек.
Сондықтан әрбір пәннің әдіс- тәсілінің өзіндік ерекше мағына – мазмұны
болуға тиіс. Оған жататындар: құжаттау, түгендеу, калькуляция, счеттар
жүйесі, екі жақты жазу, бухгалтерлік баланс, есеп беру, бағалау.
Бухгалтерлдік есеп кәсіпорында күнделікті болатын шаруашылық
процестерді түгелдей есепке алады. Ал ол шаруашылық процеске: сол
кәсіпорындардағы барлық кәсіпорын мүлкі, қорлары және қаржыландыру қорлары
қатысады. Бухгалтерлік есеп теориясында шаруашылық процесі – шаруашылық
операциясы деп атау қалыптасқан. Баланша айтқанда, шаруашылық процестерін
есепке алу үшін нақты бір әдіс керек. Ол бухгалтерлік құжат.
Құжат дегеніміз – ол шаруашылық операцияны бірінші тіркеуге алатын
бухгалтерлік әдіс. Тек құжат арқылы ғана әрбір шаруашылық операция есепке
алынады. Яғни, бухгалтерлік құжатта шаруашылық операцияның мазмұны толық
көрсетеледі де, ол есеп-қисаптың негізі ретінде саланады. Құжат заң
талабына сай толтырылып, бухгалтерлік есептің дәлелі болуға тиіс. Барлық
шаруашылықтағы құбылыстарды есепке алу үшін, сол құбылыстар орындалу
кезінде құжатқа тіркеледі. Мысалы, товардың табиғи шығыны, есеп-қисапка
жіберілген қателері, товардың түгелдігін анықтағанда жетпей қалғаны, тағы
басқалары, сол жұмыс жүргізілген кезде тиісті құжаттарға тіркеледі.
Яғни, бухгалтерлік құжат шаруашылық құбылыстың жасбаша куалігі
және оның заңдылық құқысы болады. Сондықтанда құжаттауда бухгалтерлік есеп
теориясында алғашқы есеп сатысы деп санайды. Жалпы есеп информациясын
автоматтандыру барысында алғашқы есеп сатысын өзінше бөлек автоматтандыру
жүйесі деп санайды. Соған сәйкес есеп процесі автоматтандырылған жағдайда
құжаттық функциясын техникалық материалдар магнит лентасы, дискасы
атқарады.
Бухгалтерлік есептің өзіндік ерекшклігі ол тек қана құжат
арқылыжүргізілетіндігінде, сонымен қатар құжат кепілдік, куәлік, құқылық
қызметтерін атқарады.
Құжат көрсеткіштерін реквизит – деп атайды. Шаруашылық
операциялардың мазмұнына және атқаратын қызметіне сәйкес құжаттық
ревизиттері әр түрлі болады. Оның ішінде міндетті реквизитке жататындар:
құжаттың аты, жазылған күні және жылы, шаруашылық операция мазмұны,
жауапкердің қолы т.с.с.
Қорыта келгенде, құжат арқылы ғана кәсіпорын мүлкінің түгелдігі
тексеріледі, жеке адамдардың материалдық жауапкершілігі анықталады. Әрбір
шаруашылық процесінің заңдылығы дәлелденеді.
Келесі бухгалтерлік есеп әдісінің бір түрі кәсіпорын мүлкінің
нақты ақшалай құнын шығару. Шаруашылық процесі мейлінше жан-жақты, әр-
түрлі. Олар құжатта бірнеше түрлі көрсеткіштермен, өлшемдермен жазылады. Ал
бухгалтерлік есептің ерекшелігісол, ол барлық көрсеткіштерді, бір өлшеммен
ақша өлшемінде көрсетеді. Сол үшін еңбек көрсеткіштерін, заттай өлшемдегі
көрсеткіштерді ақша өлшеміне аударып, кәсіпорын мүлкінің нақты ақшалай
құнын анықтайды.
Кәсіпорын жұмысын басқару үшін, сол шаруашылықтағы процестердің
барысын бақылап, ондағы шығынның нақты көлемін мүлтіксіз дәл анықтап біліп
отыру керек. Бізге белгілі, өндіріс процесіне үш түрлі элемент қатысады, ол
адам еңбегі, шикізаттар мен материалдар және негізгі қордың амортизациясы.
Әрине, өндіріс процесінде көптеген қосалқы шығындар болады. Бухгалтерлік
есеп сол шығындарды жеке-жеке есептеп қана қоймай, олардың қортынды есебін
шығарады да, онымен қатар өндіріс өнімінің құнын немесе өзіндік бағасын
анықтау үшін қолданылатын әдіс-тәсілді калькуляция деп атайды.
Халык шаруашылығы есеп-қисабының мақсаты туралы айтылғанда, оның
ерекше орындайтын міндетінің бірікәсіпорын мүлкінің түгелдігін қамтамасыз
ету дегенбіз. Бұл үшін бухгалтерлік есепте инвентаризация немесе түгелдеу
тәсілі қолданылады.
Кәсіпорын шаруашылығында әрбір өндіріс қоры, еңбек қоры,
қаржыландыру қоры түгелдей қатысады да, ал негізінде әрбір шаруашылық
процесі нәтижесінде олардың әрқайсында өзгеріс болады. Осы орайда олар
өзара өте тығыз байланысты. Онымен қоса кәсіпорын шаруашылығына басшылық
ету жұмысын ұйымдастыру үшін, кәсіпорын мүлкінің қай уақытта қаншасы бар
екенін, қанша кіріс немесе қанша шығыс болғанын білу өте қажет. Осындай
құбылысты түгелдей бір жүйедегі есеп-қисапқа алу үшін, кәсіпорын мүлкін
жеке-жеке, түр-түрімен бөлек еесптеу керек.
Қорыта келгенде, кәсіпорын мүлкінің және қаржыландыру қорларының
шаруашылық құбылысындағы өзгерісін, тағы басқа шаруашылық операцияларды
топтап, бір жүйеге келтіріп, есептеу үшін қолданылатын тәсілді счеттар
жүйесі немесе бухгартерлік счет дейді.
Шаруашылық процестерді счеттар жүйесіне тіркеу үшін қолданылатын
бухгалтерлік есептегі әдіс-тәсілді екі жақты жазу дейді. Бұл әдістің
негізі сол, шаруашылық процестерді өзара байланысты екі бухгалтерлік счетқа
тіркеу арқылы есепке алады.
Бухгалтерлік есептегі әдіс-тәсілдің бірі-бухгалтерлік баланс.
Бухгалтерлік баланс дегеніміз, кәсіпорын мүлкін және оның қаржыландыру
қорын өзара қарама-қарсы байланыстыра отырып, бір жүйеге келтіріп,
қорытындылап, нақты бір күнге қандай қалыпта екенін, қандай мөлшерде екенін
экономикалық топтау нұсқауында көрсететін әдістәсіл.
Отчет. Бұл тәсіл кәсіпорын шаруашылығын өткен бір мерзіміндегі
қорытындасын
( нәтижесін ) көрсететін әдістәсіл. Негізінде кәсіпорын жұмысының
қорытындысы әрбір ай сайын шығарылады. Мысалы, айлық пайда жоспарының
орындалуы, тағы басқа көрсеткіштер туралы отчет жасалады.
көптеген жылдар бойы басқа ғылымдар сияқты дамып, қоғамның
экономикалық-әлеуметтік жағдайларына сай өзгерістерге ұшырап келе жатқан,
сондай-ақ өмірде өзінің ерекшелігімен оқшауланатын ғылым болып табылады.
Белгілі ғалым Б. Де Солозано осы ғылым туралы “Бухгалтерлік есеп барлық
ғылымдар мен өнердің ең алдында тұрады, басқалары онсыз өмір сүре алмаса,
бухгалтерлік есеп үшін олардың ешқайсысы қажет емес” – деген болса, оның
әріптесі Р. А. Фаулки “Есеп – бұл барлық бизнестің тілі, яғни философиясы”
– деп атаған. Бухгалтерлік есеп ұйымның қаржылық ақпаттарын өлшейтін,
есептейтін және оны пайдаланушыларға жеткізіп отыратын жүйе болып табылады.
Бухгалтерлік есеп басқару жүйесінде ең маңызды орындардың бірін иеленеді.
Бұған дәлел ретінде Біріккен Ұлттар Ұйымының 1992 жылы өткізген
конференциясында “Есептей алмаған, басқара алмайды” – деген сөздің бекер
айтылмағандығын атап өтуге болады. Жалпы, бухгалтерлік есеп ұйымға оның
қаржылық жағдайын жоспарлау, бағалау, бақылау және талдау секілді
функцияларды орындауы үшін қажет. Сонымен қатар бухгалтерлік есеп
кәсіпорынның активтері мен міндеттемелері, капиталы және өндірілген
өнімдері мен олардың сатылғандығы туралы ақпараттарды жинақтап көрсетеді.
Тек қана бухгалтерлік есеп арқылы ұйымның табыстары мен шығындарын және
шаруашылық қызметінің соңғы қаржылық нәтижесін анықтауға болады.
Бухгалтерлік есептің ақпараттық жүйесі қаржылық (сыртқы) және басқарушы
(ішкі) есеп болып екіге бөлінеді. Басқарушы есеп кәсіпорынның қаржылық
ақпараттарын ішкі пайдаланушыларға жеткізіп отыратын жүйе болса, ал
қаржылық есеп жоғарыда айтылған қаржылық ақпараттарды ішкі
пайдаланушылармен қатар сыртқы пайдаланушыларға жеткізіп отыратын жүйе.
Яғни, басқарушы есептің мәліметін кәсіпорын басшылары қандай да бір шешім
қабылдау үшін пайдаланса, қаржылық есептің мәліметін бұлармен қоса
жабдықтаушы (мердігер) кәсіпорындар, банк мекемелері, салық органдары және
тағы да басқалар пайдаланады. Кез келген ұйым үшін қаржылық есеп міндетті
түрде жүргізілетін болса, басқарушы есептің жүргізілуі және оның тәртібі
әрбір кәсіпорынның экономикалық саясатына байланысты.
Бүгінгі таңда ел экономикасының нарықтық жолға көшуіне байланысты
жаңа кәсіпкерлік қызметтердің пайда бола бастауына сәйкес бухгалтерлік
есептің маңызы мен рөлі арта түсуде. Осыған орай бухгалтерлік есептің
мазмұны мен құрылымына өзгерістер енгізілді. Елімізде жүргізіліп отырған
бухгалтерлік есеп толығымен халықаралық қаржылық есеп беру талаптарына сай
орындалады. Міне осыларды ескере отырып бұрын есепші деп саналып келген
бухгалтер маманы кәсіпорынның қаржылық жағдайын анықтап, бағалап, есептеп
отырумен қатар кәсіпорынның алдағы уақыттағы экономикалық әл-ауқатын дамыту
жолдарын жоспарлай білуі қажет. Сондықтан да кез келген елде бухгалтер
мамандарын барынша білімді етіп даярлау сол елдегі ұйымдардың экономикалық
жағынан тұрақты дамуына кепілдік береді.
Стандарт сөзі ағылшын тілінен аударғанда үлгі, норма деген мағынаны
білдіреді. Ал бухгалтерлік есеп стандарттары дегеніміз кәсіпорындағы есеп
жұмысын дұрыс жүргізудің және құжаттарды дұрыс толтырудың ережесі болып
табылады. Әрбір осындай ереже бухгалтерлік есептің әдістері мен тәсілдерін,
мәні мен мағынасын және терминалогиясын анықтайды. Бухгалтерлік есеп пен
қаржылық есеп беру стандарттарының қай-қайсысының болмасын өз мақсаты,
қолданылу аясы (орны), анықтамасы, қолданысқа (күшіне) енген уақыты және
мазмұны болады.
Мақсаты. Бұл бапта стандарттың қандай мақсатқа арналып шығарылғандығы
және есеп мәселелері қысқаша баяндалады.
Қолданылу аясы (орны). Стандарттың пайдаланылатын жерлері мен қандай
жағдайда (жерлерде) қолданылмайтындығы осы бапта жазылады.
Анықтамасы. Стандарттағы келтірілген негізгі терминдерге түсініктеме
берілетін бап болып табылады.
Қолданысқа (күшіне) енген уақыты. Стандарттың қай уақыттан бастап
күшіне енетіндігі осы бапта кәсіпорынның есеп саясатына түсінік беріледі.
Кей кездерде стандарттың қосымшалары да жарыққа шығуы мүмкін. Бұл
қосымшада жаңа стандарттың басқа қай елдерде қолданылғандығы жазылып және
оған қоса мысалдар берілуі мүмкін. Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есеп беру
стандарттары халықаралық және ішкі болып екі түрге бөлінеді. Халықаралық
стандартты қаржылық есеп беру стандартын дайындаудың (жасаудың) халықаралық
комитеті жасап шығарады. Ал ішкі бухгалтерлік есеп пен қаржылық есеп беру
стандарттары әр елде бухгалтерлік есепті жүргізу үшін, сол елдің ішінде
жасалынады. Бұл жоғарыда аталған халықаралық бухгалтерлік есеп стандарты
мен ішкі бухгалтерлік есеп стандартының арасында тікелей байланыс болуы
қажет. Халықаралық бухгалтерлік есеп стандартын дайындау (құру) барысында
әрбір елдердегі тәжірибеде кездескен мәселелер жан-жақты талданып, оны шешу
жолдары іздестірілетін болса, әрбір ел өзінің ішкі бухгалтерлік есеп
стандартын жасауы (құруы) барысында халықаралық бухгалтерлік есеп
стандарттарын негізге алады. Бүкіл әлемдегі елдерде қаржылық есеп беруде
қолданылатын бухгалтерлік есеп принциптерін бір ізге салуға
(унификациялауға) қол жеткізу үшін 1973 жылғы 29 маусымда Қаржылық есеп
беру стандартының халықаралық комитеті құрылды. Жалпы бұл ұйымның құрылуы
АҚШ, Австралия, Германия, Голландия, Жапония, Ирлания, Канада, Мексика,
Ұлыбритания және Франция сынды елдердің бухгалтерлерінің келесімге келуімен
іске асырылды. Алғашқы уақытта, яғни қаржылық есеп беру стандартының
халықаралық комитеті құрылған кезде оның құрамына жоғарыда аталған елдерден
жеті білікті маман алынған болатын. Ал бүгінгі күні оның құрамында бұл
аталған елдерден басқа Үндістан, Малайзия, Оңтүстік Африка Республикасы,
Швейцария, Зимбабве және тағы да басқа елдердің өкілдері бар. Қаржылық есеп
беру стандартының халықаралық комитеті өздерінің жарыққа шыққан жаңа
стандарттары мен басқадай нұсқаулары, ережелері және түсініктері үшін табыс
алып отырады. Сонымен қатар комитетке бухгалтерлердің халықаралық
федерациясы, қаржылық институттар, бухгалтерлік фирмалар және басқадай
ұйымдар қаржылық көмек көрсетіп отырады. Халықаралық қаржылық есеп беру
стандартының негізгі мақсаты-мына төмендегілерді орындай отырып қаржылық
есеп беруге қол жеткізу:
- қаржылық ақпаратты құру барысында қажетті міндеттер;
- ақпараттық жүйені құру принциптері;
- осы ақпараттардың сапалық сипаттамалары;
- қаржылық есеп берудің элементтері;
- өлшеу және мойындау критериялары.
Қаржылық есептің мақсаты – кәсіпорынның қаржылық жағдайы туралы және
қаржылық жағдайының өзгеруі туралы ақпараттар беру. Сондай-ақ ұйымның
қаржылық есебінде мыналарға қажетті ақпараттық мәліметтердің болуы қажет:
- қаржы салымын жасау және несие беру туралы шешім
қабылдауға қажетті мәлімет;
- ұйымның алдағы кезеңдегі ақшалай айналымын бақылауға қажетті мәлімет;
- ұйымға берілген ресурстармен байланысты міндеттерін бағалауға қажетті
мәлімет;
- басқару органдарының жұмысын бағалауға қажетті мәлімет.
Қаржылық есеп ұйымның бухгалтерлік ақпараттарының алғашқы таратылым
құралы болып есептеледі. Ал бұл қаржылық есеп бухгалтерлік есептің жеті
элементінен құралады. Элементтердің алғашқы үштігінің қатарына ұйымның
балансында көрсетілетін активтері, меншікті капиталы және міндеттемесі
жатқызылады. Қалған төрт элементі кәсіпорынның қаржы-шаруашылық қызметі
туралы есебінде көрсетілетін табыс, шығын, пайда және зиян деп аталатын
топтардан тұрады. Қаржылық есеп беру тұжырымдамалары (концепциялары) шешім
қабылдау үдерісінде көрсетілетін бухгалтерлік ақпараттардың қажеттілігін
анықтайды және оны бекітеді. Есеп тұжырымдамасын (концепциясын) жалпы және
жеке – деп аталатын екі түрге бөлуге болады.
- Жалпы тұжырымдама (концепция) бұл бірнеше елдің бухгалтерлік есеп
туралы көзқарасын білдіреді.
- Жеке тұжырымдама (концепция) тек қана бір елдің өз ішінде
жүргізілетін бухгалтерлік есеп туралы көзқарасын білдіреді.
Тұжырымдамалар ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Мемлекеттік мекемелерде бухгалтерлік есеп жүргізуді ұйымдастыру
Бухгалтерлік баланс және оны талдау амалдары
Бухгалтерлік баланс аудиті
Кәсіпорындағы бухгалтірлік есепті ұйымдастыруды зерделеу
Бухгалтерлік баланс және оны талдау тәсілдері
Бухгалтерлік құжаттар және олардың жіктелуі
Басқарушы есептін негізгі элементтері
Бухгалтерлік есептің объектілері
Кәсіпорында бухгалтерлік есепті ұйымдастыру
Зерттелген кәсіпорынның есеп саясаты
Пәндер