Микроорганизмдер әсерінен фосфор, күкірт және темір қосылыстарының өзгеруі
I. Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3 бет
II Негізгі бөлім
a) Фосфор қосылыстарының өзгерістері ... ... ... ... ... ... ... 4 . 5 бет
b) Күкірт қосылыстарының өзгерістері ... ... ... ... ... ... ... ..6 . 9 бет
c) Темір қосылыстарының өзгерістері ... ... ... ... ... ... ... ... 9 . 10 бет
III. Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11 бет
IV. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... .12 бет
II Негізгі бөлім
a) Фосфор қосылыстарының өзгерістері ... ... ... ... ... ... ... 4 . 5 бет
b) Күкірт қосылыстарының өзгерістері ... ... ... ... ... ... ... ..6 . 9 бет
c) Темір қосылыстарының өзгерістері ... ... ... ... ... ... ... ... 9 . 10 бет
III. Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11 бет
IV. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... .12 бет
Өсімдіктер тіршілігінде азоттан кейін фосфордың маңызы зор. Ол көбінесе топырақта, өсімдіктерде, микроорганизмдер клеткасында, органикалық және органикалық емес қосылыстарда көп кездеседі. Фосфор болмаса белок синтезі жүрмейді, ол көп мөлшерде ядро затының және көптеген ферменттер құрамына кіреді, фосфорлендіру деп аталатын реакцияға қатысады. Кейбір фосфор органикалық компоненттер – энергияның көп мөлшерін тасушылар (нуклеин қышқылдары, липидтер және басқалар).
Топырақта фосфор әр түрлі формада болады. Ол алғашқы минерал-дар құрылысында кальций фосфаты түрінде кездеседі. Мәселен, оған апатит, фосфорит және вивианит жатады. П.Н.Пряшников мәліметтеріне қарағанда 1 га-да 3–5 т фосфор болады.Бұл элемент, әсіресе қарашірік топырағында көп болатын, қара топырақта да (5–6 т/га) жеткілікті. Әр түрлі топырақ ішінде фосфор түрліше кездеседі. Жалпы фосфордың органикалық түрі топырақта 85%-ға дейін барады. Фосфор – клеткадағы ең қажетті элемент. Ол тіршілікті жалғастырушы және тұқым қуалаушылықты анықтаушы нуклеин қышқылдарының құрамында болады. Топырақта фосфор көбінесе өсімдіктер мен жануарлар қалдықтары арқылы және химиялық тыңайтқыштардың құрамына еніп жатады. Тірі организмде ол тотыққан, яғни фосфат күйінде болады.
Жалпы топырақта фосфордың ұшырауы екі процестен тұратыны мәлім. Оның біріншісі – органикалық фосфордың минерал қосылысқа айналуы да, екіншісі фосфор қышқыл тұздарының ерімейтін қосылыстан ерігіш күйге көшуі.
Фосфордың органикалық формалары түрлі микроорганизмдер көмегімен ыдырайды. Бұл процеске псевдомонос және бациллус туыстарына кіретін бактериялар мен пенициллум, аспергиллус, ризопус, альтернария туысына жататын саңырауқұлақтар және актиномицеттердің бірқатар өкілдері қатысады. Кейде бұл процеске ашытқылардың да қатысатыны бар.
Органикалық фосфордың микроорганизмдер көмегімен ыдырауы мына схема бойынша жүреді:
Нуклепротеид → нуклеин → нуклеин қышқылы → нуклеотидтер → фосфор қышқылы. Органикалық фосфор ыдырағанда олардың біраз мөлшері микроорганизмдер клеткасында қалып қояды. Ал қалған бөліктері топырақта кездесетін басқа элементтермен байланысып, өсімдіктерге сіңімсіз күйге айналуы ықтимал.
Топырақта фосфор әр түрлі формада болады. Ол алғашқы минерал-дар құрылысында кальций фосфаты түрінде кездеседі. Мәселен, оған апатит, фосфорит және вивианит жатады. П.Н.Пряшников мәліметтеріне қарағанда 1 га-да 3–5 т фосфор болады.Бұл элемент, әсіресе қарашірік топырағында көп болатын, қара топырақта да (5–6 т/га) жеткілікті. Әр түрлі топырақ ішінде фосфор түрліше кездеседі. Жалпы фосфордың органикалық түрі топырақта 85%-ға дейін барады. Фосфор – клеткадағы ең қажетті элемент. Ол тіршілікті жалғастырушы және тұқым қуалаушылықты анықтаушы нуклеин қышқылдарының құрамында болады. Топырақта фосфор көбінесе өсімдіктер мен жануарлар қалдықтары арқылы және химиялық тыңайтқыштардың құрамына еніп жатады. Тірі организмде ол тотыққан, яғни фосфат күйінде болады.
Жалпы топырақта фосфордың ұшырауы екі процестен тұратыны мәлім. Оның біріншісі – органикалық фосфордың минерал қосылысқа айналуы да, екіншісі фосфор қышқыл тұздарының ерімейтін қосылыстан ерігіш күйге көшуі.
Фосфордың органикалық формалары түрлі микроорганизмдер көмегімен ыдырайды. Бұл процеске псевдомонос және бациллус туыстарына кіретін бактериялар мен пенициллум, аспергиллус, ризопус, альтернария туысына жататын саңырауқұлақтар және актиномицеттердің бірқатар өкілдері қатысады. Кейде бұл процеске ашытқылардың да қатысатыны бар.
Органикалық фосфордың микроорганизмдер көмегімен ыдырауы мына схема бойынша жүреді:
Нуклепротеид → нуклеин → нуклеин қышқылы → нуклеотидтер → фосфор қышқылы. Органикалық фосфор ыдырағанда олардың біраз мөлшері микроорганизмдер клеткасында қалып қояды. Ал қалған бөліктері топырақта кездесетін басқа элементтермен байланысып, өсімдіктерге сіңімсіз күйге айналуы ықтимал.
1. Б.Т.Толысбаев, К.Б.Бияшев. Микробиология және иммунология. Оқулық. Алматы: «Нұр-принт» баспасы 2006 ж.
2. М.Құлдыбаев. Ауыл шаруашылығы микробиологиясы. Алматы: «Білім» 1994 ж.
2. М.Құлдыбаев. Ауыл шаруашылығы микробиологиясы. Алматы: «Білім» 1994 ж.
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
А.Байтұрсынов атындағы Қостанай мемлекеттік университеті
Ветеринарлық санитария кафедрасы
Тақырыбы: Микроорганизмдер әсерінен фосфор, күкірт және темір қосылыстарының өзгеруі
Тексерген: Унайбекова Р.К.
Орындаған: Жақсылықова А..
Қостанай-2013 ж.
Жоспар:
I. Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3 бет
II Негізгі бөлім
a) Фосфор қосылыстарының өзгерістері ... ... ... ... ... ... ... 4 - 5 бет
b) Күкірт қосылыстарының өзгерістері ... ... ... ... ... ... ... ..6 - 9 бет
c) Темір қосылыстарының өзгерістері ... ... ... ... ... ... ... ... 9 - 10 бет
III. Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 11 бет
IV. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . 12 бет
Фосфор қосылыстарының өзгерістері
Өсімдіктер тіршілігінде азоттан кейін фосфордың маңызы зор. Ол көбінесе топырақта, өсімдіктерде, микроорганизмдер клеткасында, органикалық және органикалық емес қосылыстарда көп кездеседі. Фосфор болмаса белок синтезі жүрмейді, ол көп мөлшерде ядро затының және көптеген ферменттер құрамына кіреді, фосфорлендіру деп аталатын реакцияға қатысады. Кейбір фосфор органикалық компоненттер - энергияның көп мөлшерін тасушылар (нуклеин қышқылдары, липидтер және басқалар).
Топырақта фосфор әр түрлі формада болады. Ол алғашқы минерал-дар құрылысында кальций фосфаты түрінде кездеседі. Мәселен, оған апатит, фосфорит және вивианит жатады. П.Н.Пряшников мәліметтеріне қарағанда 1 га-да 3 - 5 т фосфор болады.Бұл элемент, әсіресе қарашірік топырағында көп болатын, қара топырақта да (5 - 6 тга) жеткілікті. Әр түрлі топырақ ішінде фосфор түрліше кездеседі. Жалпы фосфордың органикалық түрі топырақта 85%-ға дейін барады. Фосфор - клеткадағы ең қажетті элемент. Ол тіршілікті жалғастырушы және тұқым қуалаушылықты анықтаушы нуклеин қышқылдарының құрамында болады. Топырақта фосфор көбінесе өсімдіктер мен жануарлар қалдықтары арқылы және химиялық тыңайтқыштардың құрамына еніп жатады. Тірі организмде ол тотыққан, яғни фосфат күйінде болады.
Жалпы топырақта фосфордың ұшырауы екі процестен тұратыны мәлім. Оның біріншісі - органикалық фосфордың минерал қосылысқа айналуы да, екіншісі фосфор қышқыл тұздарының ерімейтін қосылыстан ерігіш күйге көшуі.
Фосфордың органикалық формалары түрлі микроорганизмдер көмегімен ыдырайды. Бұл процеске псевдомонос және бациллус туыстарына кіретін бактериялар мен пенициллум, аспергиллус, ризопус, альтернария туысына жататын саңырауқұлақтар және актиномицеттердің бірқатар өкілдері қатысады. Кейде бұл процеске ашытқылардың да қатысатыны бар.
Органикалық фосфордың микроорганизмдер көмегімен ыдырауы мына схема бойынша жүреді:
Нуклепротеид -- нуклеин -- нуклеин қышқылы -- нуклеотидтер -- фосфор қышқылы. Органикалық фосфор ыдырағанда олардың біраз мөлшері микроорганизмдер клеткасында қалып қояды. Ал қалған бөліктері топырақта кездесетін басқа элементтермен байланысып, өсімдіктерге сіңімсіз күйге айналуы ықтимал.
Фосфордың органикалық емес қосылыстары, топырақта ерімейтін кальций фосфаты күйінде (апатит, оксиапатит, фосфорит) болады. Олар көбінесе реакциясы бейтарап немесе сілтілі топырақта мол кездеседі. Бұл тұздар әрине өсімдіктерге сіңімсіз күйде болады. Бірқатар микроорганизм-дер фосфор қышқылының ерімейтін қосылыстарын еритін күйге айналдыра алады. Бұларға түрлі актиномицеттер, саңырауқұлақтар және бактериялар жатады.
Фосфаттардың топырақта еруі көбінесе онда түрлі қышқылдар немесе көмір қышқылдары жиналғанда орын алады. Органикалық заттар ыдырағанда немесе тыныс алу барысында пайда болған көмір қышқыл газы су бар жерде көмір қышқылына айналады да, ерімейтін фосфаттардың тез еруіне әсерін тигізеді.
Кейбір жағдайда фосфаттар топырақтағы нитрификацияланушы бактериялардың әсерінен пайда болған азот қышқылының әрекетінен де ерігіш күйге көшеді. Бұл процеске күкірт бактериялары қатыса алады.
Топырақта белоктар ыдырауынан пайда болатын көмір қышқылы да фосфаттардың сіңімді күйге көшуіне себебін тигізеді.
Фосфор өсімдіктерге аса қажетті қоректік зат болғандықтан, оның топырақта тапшы болуы өнімділікті күрт төмендетіп жібереді. Ал есеп бойынша 1 гектар жерде шамамен 3 - 4 тонна фосфор қоры болатыны анықталды. Осыған қарамастан өсімдік көпшілік жағдайда фосфорға мұқтаж болады. Өйткені топырақтағы фосфор қосылысының басым көпшілігі өсімдіктерге сіңімсіз күйде кездеседі.
Ал фосфордың осындай сіңімсіз қосылыстарын ыдырататын топырақ микроорганизмдері де табылды. Бұларды бірінші болып Р.А.Мелькина тауып, зерттеді. Оны Бациллус мегатериум деп атады. Олар фосфордың күрделі қосылысытарынан өз бойында кездесетін фосфотаза деп аталатын ферменттің көмегімен фосфор қышқылын босата алады екен. Олар лейцин деп аталатын амин қышқылынан 50 процентке жуық, нуклеин қышқылдарынан 85 проценттей фосфорды байланысқан күйінен босатады. Ал мұндай фосфорды өсімдіктер оңай сіңіре алады. Бациллус мегатериум спора түзеді, пішіндері таяқша тәрізді, ұзындығы 2,5-3,5 микрон шамасында. Бастапқы өсу дәуірінде олардың клеткалары жеке болғанымен кейіннен жалғасып, тізбектеле бастайды.
Осындай аса белсенді әрекеті бар топтарынан, қазіргі кезде фосфоробактерин бактериялы тыңайтқышы дайындалып, егістікке қолданылады.
Күкірт қосылыстарының өзгерістері.
Табиғатта кездесетін күкірт қосылыстарының өзгерістері негізінен екі процеспен жүреді. Бірінші - күкірттің органикалық және органикалық емес қосылыстары күкіртті сутегіне дейін тотықсызданады. Екінші - осылай тотықсызданған күкірт қосылыстары молекула күйінде, күкірт пен күкірт қышқылына дейін тотығады.
Күкірт тірі организмдер клеткасында кездеседі. Ал өсімдік қалдықтары, жануарлар өлекселері топырақта ыдыраған кезде, одан күкірт көбінесе күкіртті сутегі ретінде бөлініп шығады. Көбінесе күкіртті сутегі құрамында күкірт элементі бар белокты заттар ыдырағанда, яғни шірігенде пайда болады. Бұған шіріту бактериялары қатысады. Сонымен қатар күкірттің әр түрлі қосылыстары (SO2,SO3,H2S) түрлі вулкандар атқылауы кезінде газ күйінде бөлініп, атмосфераға таралады.
Күкірттің тотықсызданған органикалық емес қосылыстарының тотығуы, бірқатар автотрофты және гетеротрофты микроорганизмдер көмегімен жүреді. Бұларға Тиобациллус, Бегиотта, Тиотрикс туысына жататын жіпше бактериялар мен фотосинтездеуші жасыл және қошқыл бактериялар жатады. Жіпше бактериялар көбінесе балшықты суларда кездеседі. Ал фотосинтездеуші бактериялар жай суларда, тоғандарда, теңіздің жайылма суында, көлдерде тіршілік етеді.
Тиобациллус туысына жататын бактериялар 1902 жылы Неополитан шығанағынан табылды. Олар тиосульфатты күкіртті сутегін, сульфидтерді тотықтыра алады. Бұлар спора түзбейді, ұзындығы 1 - 3 микрон шамасында. Олардың көпшілігі жіпшелер көмегімен қозғала алады.
Жіпше күкірт бактериялары бегиотта қатарына жатады. Оған бегиотта, тиотрикс жатады. Бегиотта бактериялары көмір қышқылынан көміртегін бөліп алып, сіңіре алады, яғни олар хемоавтотрофтылар болып есептеледі. Ал өздеріне қажетті энергияны сульфидтерді молекула күйіндегі күкіртке дейін тотықтыру барысында қамтиды. Ол күкірт тамшы түрінде бактерия клеткасында жиналады. Ал ортада сульфид азайғанда клеткадағы тамшы күкірт, күкірт қышқылына дейін тотығады да, ол басқа заттармен қосылып сульфид құрайды.
Фотосинтездеуші күкірт бактериялары псеудомоналес қатарына, бұған тиородация хлоробактериалес тұқымдасы, ал тиородация тұқымдасына қошқылкүкірт бактериялары жатады. Олар таяқша тәрізді, көпшілігінің мөлшері бірден он микронға дейін, ал кейбір өкілдерінің шамасы тіпті 100 микрондай болады. Кейбір қошқыл күкірт бактериялар пішіні жөнінен әр түрлі колониялар түзеді де, ол шырынды қабыққа оралады.
Бұл бактериялардың клеткасында пигмент кездеседі. Оны бактерио-пурпурин деп атайды. Ол қажетті органикалық заттарды екі жолмен синтездейді. Бірінші жолы - хемосинтез, екіншісі - фотосинтез. Қошқыл бактериялардың ішінде күкірт сутегін күкірт қышқылына дейін тотықтыра алмайтын, сөйтіп өз бойына органикалық заттарды жинай алмайтын топтар да кездеседі. Ол органикалық заттарды, тек фотосинтез көмегімен жинақтай алады.
Күкірттің органикалық емес қосылыстарын тотықтыратын бактерия-ларды пайдалы қазба өндіруде кеңінен қолданады. Мәселен, күкірттің тотықтыратын тиобациллус туысына жататын бактерияларды кедей сульфид рудаларын сілтілендіруде қолдану ұсынылды. Бұл әдісті мысты әр түрлі минералдардан бөліп алуда да қолдануға болады. Дәл осы әдіс сирек кездесетін элементтерді құрамында күкірті бар минералдардан да бөліп алуда қолданылады. Бұл әдіс экономикалық жағынан арзан және тиімді.
Мәселен, мыстың өзіндік құны балқытуға қарағанда, гидро-металлургиялық әдіспен алғанда әлдеқайда төмен. Микробиологиялық сілтілендіру әдісімен алынған мыс екі есе арзанға түседі. Табиғатта кездесетін күкіртті сутегі тион бактериялары молекула күйіндегі күкіртті күкірт қышқылына дейін тотықтыра алады, бірақ олар өз клеткасына күкірт жинамайды. Олар кермек және тұщы суларда, топырақта кең тараған, спора түзбейтін өте ұсақ таяқшалар. Пайда болған күкірт қышқылы топырақтағы кейбір қосылыстарды ерітіп, пайдалы сіңімді күйге айналдыруға көмектеседі.
Топырақта күкірт қышқылы тұздары - сульфаттардың түзілуімен қатар, оған керісінше процестер де жүріп жатады.
Ол көбінесе ауасы аз, шалшықты жерлерде, оттегіне тапшы суларда орын алады. Оны десульфофикация деп атайды. Мұндайда жиналған күкіртті сутегінің әсерінен өсімдіктер тез уланады, тіршілігін жояды. Ал, күкіртті сутегі судан көп жиналса, онда тіршілік жойылады. Мәселен, кейбір ашық суларда, теңіздерде (Қара теңіздің 200 метрлік тереңдігінде) күкіртті сутегінің көп жиналғаны соншалық, онда тіпті тіршілік нышаны байқалмайды.
Бұл процесті жүргізетін - десульфовибрио туысына жататын бактериялар. Олардың клеткалары имек таяқша тәрізді, клетка ұшында бір ғана жіпшесі болады, ауалы жерде тіршілік ете алмайды. Сульфаттардан күкіртті сутегін тез арада ажыратып, ортаға мол етіп жинайды. Бұл туыс гетеротрофты организмдер. Ал олар органикалық заттарды ыдыратса, онда ағырғы өнім ретінде сірке қышқылы жиналады.
Сульфаттарды тотықсыздандыруға қатысатын бактериялардың геологиялық процестерде маңызы зор. Олар күкірт рудаларының түзілуіне қажеттікүкіртті сутегін көптеп бөледі. Күкіртті сутегі бактерияларының ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
А.Байтұрсынов атындағы Қостанай мемлекеттік университеті
Ветеринарлық санитария кафедрасы
Тақырыбы: Микроорганизмдер әсерінен фосфор, күкірт және темір қосылыстарының өзгеруі
Тексерген: Унайбекова Р.К.
Орындаған: Жақсылықова А..
Қостанай-2013 ж.
Жоспар:
I. Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3 бет
II Негізгі бөлім
a) Фосфор қосылыстарының өзгерістері ... ... ... ... ... ... ... 4 - 5 бет
b) Күкірт қосылыстарының өзгерістері ... ... ... ... ... ... ... ..6 - 9 бет
c) Темір қосылыстарының өзгерістері ... ... ... ... ... ... ... ... 9 - 10 бет
III. Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 11 бет
IV. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . 12 бет
Фосфор қосылыстарының өзгерістері
Өсімдіктер тіршілігінде азоттан кейін фосфордың маңызы зор. Ол көбінесе топырақта, өсімдіктерде, микроорганизмдер клеткасында, органикалық және органикалық емес қосылыстарда көп кездеседі. Фосфор болмаса белок синтезі жүрмейді, ол көп мөлшерде ядро затының және көптеген ферменттер құрамына кіреді, фосфорлендіру деп аталатын реакцияға қатысады. Кейбір фосфор органикалық компоненттер - энергияның көп мөлшерін тасушылар (нуклеин қышқылдары, липидтер және басқалар).
Топырақта фосфор әр түрлі формада болады. Ол алғашқы минерал-дар құрылысында кальций фосфаты түрінде кездеседі. Мәселен, оған апатит, фосфорит және вивианит жатады. П.Н.Пряшников мәліметтеріне қарағанда 1 га-да 3 - 5 т фосфор болады.Бұл элемент, әсіресе қарашірік топырағында көп болатын, қара топырақта да (5 - 6 тга) жеткілікті. Әр түрлі топырақ ішінде фосфор түрліше кездеседі. Жалпы фосфордың органикалық түрі топырақта 85%-ға дейін барады. Фосфор - клеткадағы ең қажетті элемент. Ол тіршілікті жалғастырушы және тұқым қуалаушылықты анықтаушы нуклеин қышқылдарының құрамында болады. Топырақта фосфор көбінесе өсімдіктер мен жануарлар қалдықтары арқылы және химиялық тыңайтқыштардың құрамына еніп жатады. Тірі организмде ол тотыққан, яғни фосфат күйінде болады.
Жалпы топырақта фосфордың ұшырауы екі процестен тұратыны мәлім. Оның біріншісі - органикалық фосфордың минерал қосылысқа айналуы да, екіншісі фосфор қышқыл тұздарының ерімейтін қосылыстан ерігіш күйге көшуі.
Фосфордың органикалық формалары түрлі микроорганизмдер көмегімен ыдырайды. Бұл процеске псевдомонос және бациллус туыстарына кіретін бактериялар мен пенициллум, аспергиллус, ризопус, альтернария туысына жататын саңырауқұлақтар және актиномицеттердің бірқатар өкілдері қатысады. Кейде бұл процеске ашытқылардың да қатысатыны бар.
Органикалық фосфордың микроорганизмдер көмегімен ыдырауы мына схема бойынша жүреді:
Нуклепротеид -- нуклеин -- нуклеин қышқылы -- нуклеотидтер -- фосфор қышқылы. Органикалық фосфор ыдырағанда олардың біраз мөлшері микроорганизмдер клеткасында қалып қояды. Ал қалған бөліктері топырақта кездесетін басқа элементтермен байланысып, өсімдіктерге сіңімсіз күйге айналуы ықтимал.
Фосфордың органикалық емес қосылыстары, топырақта ерімейтін кальций фосфаты күйінде (апатит, оксиапатит, фосфорит) болады. Олар көбінесе реакциясы бейтарап немесе сілтілі топырақта мол кездеседі. Бұл тұздар әрине өсімдіктерге сіңімсіз күйде болады. Бірқатар микроорганизм-дер фосфор қышқылының ерімейтін қосылыстарын еритін күйге айналдыра алады. Бұларға түрлі актиномицеттер, саңырауқұлақтар және бактериялар жатады.
Фосфаттардың топырақта еруі көбінесе онда түрлі қышқылдар немесе көмір қышқылдары жиналғанда орын алады. Органикалық заттар ыдырағанда немесе тыныс алу барысында пайда болған көмір қышқыл газы су бар жерде көмір қышқылына айналады да, ерімейтін фосфаттардың тез еруіне әсерін тигізеді.
Кейбір жағдайда фосфаттар топырақтағы нитрификацияланушы бактериялардың әсерінен пайда болған азот қышқылының әрекетінен де ерігіш күйге көшеді. Бұл процеске күкірт бактериялары қатыса алады.
Топырақта белоктар ыдырауынан пайда болатын көмір қышқылы да фосфаттардың сіңімді күйге көшуіне себебін тигізеді.
Фосфор өсімдіктерге аса қажетті қоректік зат болғандықтан, оның топырақта тапшы болуы өнімділікті күрт төмендетіп жібереді. Ал есеп бойынша 1 гектар жерде шамамен 3 - 4 тонна фосфор қоры болатыны анықталды. Осыған қарамастан өсімдік көпшілік жағдайда фосфорға мұқтаж болады. Өйткені топырақтағы фосфор қосылысының басым көпшілігі өсімдіктерге сіңімсіз күйде кездеседі.
Ал фосфордың осындай сіңімсіз қосылыстарын ыдырататын топырақ микроорганизмдері де табылды. Бұларды бірінші болып Р.А.Мелькина тауып, зерттеді. Оны Бациллус мегатериум деп атады. Олар фосфордың күрделі қосылысытарынан өз бойында кездесетін фосфотаза деп аталатын ферменттің көмегімен фосфор қышқылын босата алады екен. Олар лейцин деп аталатын амин қышқылынан 50 процентке жуық, нуклеин қышқылдарынан 85 проценттей фосфорды байланысқан күйінен босатады. Ал мұндай фосфорды өсімдіктер оңай сіңіре алады. Бациллус мегатериум спора түзеді, пішіндері таяқша тәрізді, ұзындығы 2,5-3,5 микрон шамасында. Бастапқы өсу дәуірінде олардың клеткалары жеке болғанымен кейіннен жалғасып, тізбектеле бастайды.
Осындай аса белсенді әрекеті бар топтарынан, қазіргі кезде фосфоробактерин бактериялы тыңайтқышы дайындалып, егістікке қолданылады.
Күкірт қосылыстарының өзгерістері.
Табиғатта кездесетін күкірт қосылыстарының өзгерістері негізінен екі процеспен жүреді. Бірінші - күкірттің органикалық және органикалық емес қосылыстары күкіртті сутегіне дейін тотықсызданады. Екінші - осылай тотықсызданған күкірт қосылыстары молекула күйінде, күкірт пен күкірт қышқылына дейін тотығады.
Күкірт тірі организмдер клеткасында кездеседі. Ал өсімдік қалдықтары, жануарлар өлекселері топырақта ыдыраған кезде, одан күкірт көбінесе күкіртті сутегі ретінде бөлініп шығады. Көбінесе күкіртті сутегі құрамында күкірт элементі бар белокты заттар ыдырағанда, яғни шірігенде пайда болады. Бұған шіріту бактериялары қатысады. Сонымен қатар күкірттің әр түрлі қосылыстары (SO2,SO3,H2S) түрлі вулкандар атқылауы кезінде газ күйінде бөлініп, атмосфераға таралады.
Күкірттің тотықсызданған органикалық емес қосылыстарының тотығуы, бірқатар автотрофты және гетеротрофты микроорганизмдер көмегімен жүреді. Бұларға Тиобациллус, Бегиотта, Тиотрикс туысына жататын жіпше бактериялар мен фотосинтездеуші жасыл және қошқыл бактериялар жатады. Жіпше бактериялар көбінесе балшықты суларда кездеседі. Ал фотосинтездеуші бактериялар жай суларда, тоғандарда, теңіздің жайылма суында, көлдерде тіршілік етеді.
Тиобациллус туысына жататын бактериялар 1902 жылы Неополитан шығанағынан табылды. Олар тиосульфатты күкіртті сутегін, сульфидтерді тотықтыра алады. Бұлар спора түзбейді, ұзындығы 1 - 3 микрон шамасында. Олардың көпшілігі жіпшелер көмегімен қозғала алады.
Жіпше күкірт бактериялары бегиотта қатарына жатады. Оған бегиотта, тиотрикс жатады. Бегиотта бактериялары көмір қышқылынан көміртегін бөліп алып, сіңіре алады, яғни олар хемоавтотрофтылар болып есептеледі. Ал өздеріне қажетті энергияны сульфидтерді молекула күйіндегі күкіртке дейін тотықтыру барысында қамтиды. Ол күкірт тамшы түрінде бактерия клеткасында жиналады. Ал ортада сульфид азайғанда клеткадағы тамшы күкірт, күкірт қышқылына дейін тотығады да, ол басқа заттармен қосылып сульфид құрайды.
Фотосинтездеуші күкірт бактериялары псеудомоналес қатарына, бұған тиородация хлоробактериалес тұқымдасы, ал тиородация тұқымдасына қошқылкүкірт бактериялары жатады. Олар таяқша тәрізді, көпшілігінің мөлшері бірден он микронға дейін, ал кейбір өкілдерінің шамасы тіпті 100 микрондай болады. Кейбір қошқыл күкірт бактериялар пішіні жөнінен әр түрлі колониялар түзеді де, ол шырынды қабыққа оралады.
Бұл бактериялардың клеткасында пигмент кездеседі. Оны бактерио-пурпурин деп атайды. Ол қажетті органикалық заттарды екі жолмен синтездейді. Бірінші жолы - хемосинтез, екіншісі - фотосинтез. Қошқыл бактериялардың ішінде күкірт сутегін күкірт қышқылына дейін тотықтыра алмайтын, сөйтіп өз бойына органикалық заттарды жинай алмайтын топтар да кездеседі. Ол органикалық заттарды, тек фотосинтез көмегімен жинақтай алады.
Күкірттің органикалық емес қосылыстарын тотықтыратын бактерия-ларды пайдалы қазба өндіруде кеңінен қолданады. Мәселен, күкірттің тотықтыратын тиобациллус туысына жататын бактерияларды кедей сульфид рудаларын сілтілендіруде қолдану ұсынылды. Бұл әдісті мысты әр түрлі минералдардан бөліп алуда да қолдануға болады. Дәл осы әдіс сирек кездесетін элементтерді құрамында күкірті бар минералдардан да бөліп алуда қолданылады. Бұл әдіс экономикалық жағынан арзан және тиімді.
Мәселен, мыстың өзіндік құны балқытуға қарағанда, гидро-металлургиялық әдіспен алғанда әлдеқайда төмен. Микробиологиялық сілтілендіру әдісімен алынған мыс екі есе арзанға түседі. Табиғатта кездесетін күкіртті сутегі тион бактериялары молекула күйіндегі күкіртті күкірт қышқылына дейін тотықтыра алады, бірақ олар өз клеткасына күкірт жинамайды. Олар кермек және тұщы суларда, топырақта кең тараған, спора түзбейтін өте ұсақ таяқшалар. Пайда болған күкірт қышқылы топырақтағы кейбір қосылыстарды ерітіп, пайдалы сіңімді күйге айналдыруға көмектеседі.
Топырақта күкірт қышқылы тұздары - сульфаттардың түзілуімен қатар, оған керісінше процестер де жүріп жатады.
Ол көбінесе ауасы аз, шалшықты жерлерде, оттегіне тапшы суларда орын алады. Оны десульфофикация деп атайды. Мұндайда жиналған күкіртті сутегінің әсерінен өсімдіктер тез уланады, тіршілігін жояды. Ал, күкіртті сутегі судан көп жиналса, онда тіршілік жойылады. Мәселен, кейбір ашық суларда, теңіздерде (Қара теңіздің 200 метрлік тереңдігінде) күкіртті сутегінің көп жиналғаны соншалық, онда тіпті тіршілік нышаны байқалмайды.
Бұл процесті жүргізетін - десульфовибрио туысына жататын бактериялар. Олардың клеткалары имек таяқша тәрізді, клетка ұшында бір ғана жіпшесі болады, ауалы жерде тіршілік ете алмайды. Сульфаттардан күкіртті сутегін тез арада ажыратып, ортаға мол етіп жинайды. Бұл туыс гетеротрофты организмдер. Ал олар органикалық заттарды ыдыратса, онда ағырғы өнім ретінде сірке қышқылы жиналады.
Сульфаттарды тотықсыздандыруға қатысатын бактериялардың геологиялық процестерде маңызы зор. Олар күкірт рудаларының түзілуіне қажеттікүкіртті сутегін көптеп бөледі. Күкіртті сутегі бактерияларының ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz