Біріккен кәсіпкерлік туралы

Жоспар
Кіріспе

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 2
1 Бөлім. Біріккен кәсіпкерлік түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
Операциялардың бірігіп орындалуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
Операциялардың бірігіп орындалуының бухгалтерлік есебі ... ... ... ... ... ... ...5
Бухгалтерлік есеп берудің ақпараттарын ашып қарастыру ... ... ... ... ... ... ... 21

2 Бөлім. Активтердің бірігіп қолданылуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 23
Активтердің бірігіп қолданылуының бухгалтерлік есебі ... ... ... ... ... ... ... ... 23
Бухгалтерлік есеп берудің ақпараттарын ашып қарастыру ... ... ... ... ... ... ... 28

3 Бөлім. Жай серіктестік келісімшарты бойынша біріккен кәсіпкерлік ... ... ... 30
Ортақ іс жүргізбейтін серіктестіктің есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...30
Ортақ іс жүргізетін серіктестіктің жекеленген балансы ... ... ... ... ... ... ... ... .36

Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .

Біріккен кәсіпкерлік операцияларының тәртібі (жай серіктестік келісімшарты бойынша) БЕЖ 20/03-тің бухгалтерлік есеп шотында регламенттелген.
БЕЖ 20/03-дың 2 пункті бойынша осы құжат мекемемен қолданбайды, егер:
- құрылтайшылық келісімді немесе қаржылық-өнеркәсіп топ құруы туралы келісімді қорытындылағанда; мұның нәтижесінде заңды тұлға немесе қаржылық-өнеркәсіп тобы құрылады;
- басқа мекеменің жарғылық, қойма капиталына,жарна қорына үлес қосқанда;
-экономикалық табыс немесе пайда шығаруды көздемейтін біріккен кәсіпкерлікке қатысу туралы келісімді қорытындылағанда.
Қаржылық-өнеркәсіп топ дегеніміз – негізгі және еншілес сияқты қоғамда атқаратын, не толық не жарым-жартылай өздерінің материалды және материалды емес активтерін қаржылық-өнеркәсіп топ құруы туралы келісім негізінде қосатын заңды тұлғалардың жиыны. Бул келісімнің мақсаты инвестициондық және басқа да проекттер мен программалар үшін техникалық және экономикалық интеграциялау. Бұл программалар қызмет және тауар сбытының нарығын ұлғайтуға және бәсекелестік деңгейін көтеруге, өндірістің тиімділігін өсіруге, жаңа жұмыс орындарын құруға бағытталған.
Өзінің қызметінің негізгі мақсаты пайда табу болатын мекемелер коммерциялық, ал мұндай мақсатта бағытталмаған және тапқан табысын таратпайтын мекемелер коммерциялық емес болып
табылады.
Қатысушылардың үлесінен басқа (мүлік меншіктері), осы мекеменің капиталының өсуіне әкелетін міндеттемелердің өтелуі және активтердің түсуінің (ақшалай қаражаттардың, басқа да мүліктің) нәтижесінде экономикалық пайдасының өсуі бухгалтерлік есепте мекеменің кірісі, табысы болып табылады.

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 52 бет
Таңдаулыға:

Жоспары

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 2
1. Бөлім. Біріккен кәсіпкерлік
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... 4
1. Операциялардың бірігіп
орындалуы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... .4
2. Операциялардың бірігіп орындалуының бухгалтерлік
есебі ... ... ... ... ... ... ...5
3. Бухгалтерлік есеп берудің ақпараттарын ашып
қарастыру ... ... ... ... ... ... .. ..21

2. Бөлім. Активтердің бірігіп
қолданылуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 2
3
1. Активтердің бірігіп қолданылуының бухгалтерлік
есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ..23
2. Бухгалтерлік есеп берудің ақпараттарын ашып
қарастыру ... ... ... ... ... ... .. ..28

3. Бөлім. Жай серіктестік келісімшарты бойынша біріккен
кәсіпкерлік ... ... ... 30
1. Ортақ іс жүргізбейтін серіктестіктің
есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... .30
2. Ортақ іс жүргізетін серіктестіктің жекеленген
балансы ... ... ... ... ... ... ... ... .36

Қорытынды
Қолданылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... .

Кіріспе
Біріккен кәсіпкерлік келісімшарты бойынша (жай серіктестік)
операциялардың бухгалетрлік есебі
Біріккен кәсіпкерлік операцияларының тәртібі (жай серіктестік
келісімшарты бойынша) БЕЖ 2003-тің бухгалтерлік есеп шотында
регламенттелген.
БЕЖ 2003-дың 2 пункті бойынша осы құжат мекемемен қолданбайды, егер:
- құрылтайшылық келісімді немесе қаржылық-өнеркәсіп топ құруы туралы
келісімді қорытындылағанда; мұның нәтижесінде заңды тұлға немесе қаржылық-
өнеркәсіп тобы құрылады;
- басқа мекеменің жарғылық, қойма капиталына,жарна қорына үлес қосқанда;
-экономикалық табыс немесе пайда шығаруды көздемейтін біріккен
кәсіпкерлікке қатысу туралы келісімді қорытындылағанда.
Қаржылық-өнеркәсіп топ дегеніміз – негізгі және еншілес сияқты қоғамда
атқаратын, не толық не жарым-жартылай өздерінің материалды және
материалды емес активтерін қаржылық-өнеркәсіп топ құруы туралы келісім
негізінде қосатын заңды тұлғалардың жиыны. Бул келісімнің мақсаты
инвестициондық және басқа да проекттер мен программалар үшін техникалық
және экономикалық интеграциялау. Бұл программалар қызмет және тауар
сбытының нарығын ұлғайтуға және бәсекелестік деңгейін көтеруге,
өндірістің тиімділігін өсіруге, жаңа жұмыс орындарын құруға бағытталған.
Өзінің қызметінің негізгі мақсаты пайда табу болатын мекемелер
коммерциялық, ал мұндай мақсатта бағытталмаған және тапқан табысын
таратпайтын мекемелер коммерциялық емес болып
табылады.
Қатысушылардың үлесінен басқа (мүлік меншіктері), осы мекеменің
капиталының өсуіне әкелетін міндеттемелердің өтелуі және активтердің
түсуінің (ақшалай қаражаттардың, басқа да мүліктің) нәтижесінде
экономикалық пайдасының өсуі бухгалтерлік есепте мекеменің кірісі, табысы
болып табылады.
Экономикалық пайда термині бухгалтерлік есептің нормативтік реттеу
жүйесінің құжаттарында көрсетілмеген. Келешек экономикалық пайда –
мекемеге ақшалай қаражаттардың немесе олардың эквиваленттеріне келуіне
мүліктің тура немесе жанама әсер етуінің потенциалдық мүмкіндігі.
Азаматтық заңдылықтардың нормаларына сәйкес коммерциялық мекемемен
келісілген біріккен кәсіпкерлік (жай серіктестік) келісімшартының
барлығына БЕЖ 2003 қолдана бермейді.
БЕЖ 2003 Біріккен кәсіпкерліктің қатысуы туралы қаржылай есеп берудегі
Халықаралық қаржылай есеп беру стандартынның (ХҚЕБС) 31 негізінде
құрылған. ХҚЕБС 31-де біріккен кәсіпкерлік бухгалтерлік есеп беру
көрсеткіштерінің құрылуының 2 тәсілі көрсетілген: пропорционалдық мәлімет
(негізгі амал) және үлестеп қатысу бойынша есеп тәсілдері (мүмкін балама
амал).
Пропорционалдық мәлімет тәсілі – біріккен компаниядағы кәсіпкердің үлесі
активтерде, міндеттемелерде, табыс пен шығыстарында кәсіпкердің қаржылай
есеп беруіндегі баптарымен қиылыстырылуы немесе кәсіпкердің қаржылай есеп
беруіндегі баптарында бөлек жолдармен көрсетілуі бойынша есеп пен есеп
беру тәсілдері.
Үлестеп қатысу бойынша есеп тәсілі – инвестиция (біріккен компаниядағы
үлесі) алғашында өзіндік құнымен, содан кейін инвестиция объектісіндегі
таза активтерді алғаннан кейін үлестің өзгеруінің түзетілуімен ескерілеті
бухгалтерлік есеп тәсілі.
БЕЖ 2003-де де бірігіп операциялардың орындалуы мен активтердің
қолданылуы бойынша бухгалтерлік есеп беруде осы тәсілдер қолданылады.

1 Бөлім
Біріккен кәсіпкерлік түрлері
1.1 Операциялардың бірігіп орындалуы
БЕЖ 2003 мақсатындағы біріккен кәсіпкерлік қатысуында азаматтық құқұқтық
келісіміндегі мекеменің қатысуын, жай серіктестік келісіміндегі немесе
басқа да біріккен кәсіпкерлік туралы келісімдерін түсінуге болады.
БЕЖ 2003 экономикалық пайда табудың әдістерінің түріне қарай біріккен
кәсіпкерліктің үш түрлерін бөледі:
1) операциялардың бірігіп орындалуы
2) активтердің бірігіп қолданылуы
3) қызметтің бірігіп орындалуы (жай серіктестік келісімшарты бойынша)
Біріккен кәсіпкерліктің барлық формаларына бухгалтерлік есеп жүргізудің өз
тәртібі және қаржылай есеп берудегі мәліметтің ашылуы көрсетілген. Олардың
бір бірінен айырмашылығы келесі кестеде көрсетілген:

Біріккен кәсіпкерлік келісімшартының бухгалтерлік есебіндегі уш типтердің
бір бірінен өзара айырмашылығы
№ Негізгі мінездемелер Операциялардың Активтердің Біріккен
бірігіп орындалуыбірігіп кәсіпкерлік
қолданылуы
1 Жеке баланстың қолда жоқ жоқ ия
бары (келісімшарт
бойынша табыс пен
шығыстың жекеленген
есебі)
2 Салымның жузеге асырылуыШартты түрде Шартты түрде Фактіге
негізделген
3 Істің, күштің қосуы ия ия ия
4 Өзінің табысының ия ия жоқ
үлесінің есебін жүргізу
5 Алынған табысты тарату ия ия жоқ
6 Қатысушылардың арасында жоқ ия жоқ
келісімшарт бойынша
бірге көтеріп алған
шығыстар мен
міндеттемелерді тарату
7 Қаржылық нәтижені таратужоқ жоқ ия
8 Жою балансын құру жоқ жоқ ия

Біріккен кәсіпкерліктің барлық формаларына келесі мінездемелер қатысты:
- біріккен кәсіпкерліктің екі немесе одан да көп жақтары сәйкес келетін
келісіммен байланысты
- осы келісім біріккен бақылауды бекітеді
-заңды тұлғаны құрмай орындала алады.
Айтқанды ескере отырып, осындай келісімді құрастырар алдында негізгі
критерийлер тек келісімнің заң жағынан тазалығы ғана емес, сонымен қатар
салық нәтижелері, мекеменің кәсіпкерлік қаупі де болуы керек.
БЕЖ 2003 нақты бухгалтерлік жазбалар келтірілмегендіктен және
операциялардың бірігіп орындалуында және активтердің бірігіп
қолданылуындағы бухгалтерлік есеп жалпы түрде жазылғандықтан, біріккен
кәсіпкерліктің уш түріне мүмкін болатын есеп нұсқаларын көрсетейік.

1.2. Операциялардың бірігіп орындалуының бухгалтерлік есебі
Операциялардың бірігіп орындалуында:
1) жеке баланс құрылмайды
2) қатысушының салымы бухгалтерлік есепте сәйкес шоттарында ескеріледі
және қаржылық енгізудің құрамына аударылмайды
3) операциялардың бірігіп орындалуына қатысты активтер мен
міндеттемелердің, табыстар мен шығыстардың есебі қатысушымен жүргізіледі
4) операциялардың бірігіп орындалуы бойынша міндеттемелер мен активтер,
табыстар мен шығыстар келісімшарттың әр қатысушысына қатысты жеке үлес
түрінде ескеріледі. Ол үшін табыстар, шығыстар, міндеттемелер мен
активтердің синтетикалық шоттарына қатысты аналитикалық шоттар құрылады.
5) біріккен өндірістік процестің соңғы этапын орындайтын қатысушы
келісімшарттың басқа қатысушыларына арналған өнімнің үлесін баланстан
шығарып ескереді.
Операциялардың бірігіп орындалуының өндірістің соңғы этапынан кейін
қатысушылар:
- өндірістің барлық стадиясынан өткен өндірілген өнімнің барлығын
өздерінің араларында натуралды түрде тарата алады
- өндірістің соңғы этапын орындаған қатысушыға өндірілген өнімнің
реализациясын жасауға тапсыра алады.

Қорытынды кезеңді орындамайтын қатысушының есебі
Аналитикалық есептің ұйымдастырылуы
Әр қатысушының бірлескен процесіне қатысты міндеттемелердің, активтердің
аналитикалық жекелеген есебінің қалай ұйымдастырылуын анықтау қажет.
БЕЖ 2003-дің 7 пунктінде көрсетілгендей, осы келісімшарттың
қатысушысының салымы бухгалтерлік есепте сәйкесті шоттарды ескеріле
береді және қаржылық салымының құрамына аударылмайды. Сонымен қатар,
бірлесіп орындалатын операциялар бойынша табыстар, шығыстар,
міндеттемелер мен активтер әр келісімшарттың қатысушысына қатысты
жекелеген үлесте ескерілетіні, аналитикалық есепте табыстар, шығыстар,
міндеттемелер мен активтердің синтетикалық шоттар есебіне сәйкесті
ескерілетіні осы пункте талап етіледі.
БЕЖ 2003-тің 7 пунктінде активтер мен міндеттемелердің жекелеп ескерілуі
және аналитикалық есебті қалай ұйымдастырылуы туралы толық
көрсетілмеген.
Жекелеген есеп үшін қатысушының жұмыс жоспар шоттарында синтетикалық
шоттарға сәйкес аналитикалық субшоттарды қарастыруға болады. Мысалы,
Негізгі құралдар 01 шоттарына келесі шоттар ашылуы мүмкін:
- Дербес қызметте қатысатын Негізгі құралдар субшот 1
- Бірлескен операцияға қатысатын Негізгі құралдар субшот 2
Негізгі құралдардың бір жағдайдан басқасына аударылуы бухгалтерлік
жазбаларда келесідей көрсетіледі:

№ Шаруашылық операция атауы Шот корреспонденциясы
Дт Кт
1 Біріккен операцияларда қатысатын Субшот 1 Субшот 1 Дербес
негізгі құралдардың объектілерініңБіріккен қызметте
құны көрсетілді операцияларға қатысатын негізгі
қатысатын негізгіқұралдар
құралдар

Сонымен қатар, бөлек субшоттарда басқа да активтер де ескеріле алады:
материалдар, материалды емес активтер, кредиторлық қарыздар және т.б.
Аналитикалық есеп карточкасы, кесте, аналитикалық мәлімет бар кез келген
регистр аналитикалық есептің регистрі бола алады.
Аналитикалық есептің тәртібі мекеменің аналитикалық саясатында бекітіледі.
Мекеменің жұмыс жоспары шоттарындағы субшоттардан бас тартқанда
аналитикалық есеп регистрларының формаларын құру керек және оларды есеп
саясатына қосымша түрде бекіту керек.

Соңғы өнімді таратудағы есебі
БЕЖ 2003-дің 7 пунктіндегі қорытындысы бойынша әр қатысушыға келесі
бухгалтерлік жазбалар ұсынылады:

№ Шаруашылық операция атауы Шот корреспонденциясы
Дт Кт
1 Өндірістік циклдің сәйкесті 20 Негізгі Өндіріс шығындары
кезеңінде өндірілген меншікті өндіріс субшоты есебінің шоттары
шығындардың сомасына Бірігіп 10, 02,05,60, 69,
орындалатын 70 және т.б. сәйкес
операциялар субшоттарды ...
бойынша негізгі бірігіп орындалатын
өндіріс операцияларда
қатысатындар
2 Операциялардың бірігіп орындалуы 19 ҚҚС субшоты 60 Жабдықтаушылар
бойынша өндіріс мақсаттарына Операциялардың мен мердігерлермен
алынған қызметтер, материалдар, бірігіп орындалуы есеп айырысуы
шикізаттар құнына ҚҚС сомасы бойынша ҚҚС субшоты
көрсетілді Операциялардың
бірігіп орындалуы
бойынша есеп
айырысу
3 Кірістелгеннен кейінгі 68 Салықтар мен 19 субшот Астық
операциялардың бірігіп орындалуы алымдар бойынша өсіру
бойынша өндіріс мақсаттарына есеп айырысу операцияларының
алынған қызметтер, материалдар, субшоты ҚҚС бірігіп орындалуы
шикізаттар құнына ҚҚС сомасы бойынша бюджетпен бойынша ҚҚС
салық шегерімдерінің құрамында есеп айырысу
көрсетіледі

Қорытынды кезеңді орындамайтын серіктестіктің есебіндегі біріккен процестің
барлық кезеңі аяқталғаннан соң дайын өнімді бөлуге дейін шығындар
аяқталмаған өндірісте ескеріледі. Өнімді бөлгеннен кейін оның қатысушыға
тиесілі бөлігі келесі балансқа кірістелу керек:

№ Шаруашылық операция атауы Шот корреспонденциясы
Дт Кт
1 Барлық операция алынғаннан кейін 43 Дайын өнім 20 Негізгі
алынған дайын өнім құнының субшоты өндіріс субшоты
сомасына Операциялардың Операциялардың
бірігіп бірігіп орындалуы
орындалуынан бойынша негізгі
алынған дайын өндіріс
өнім

Кезеңді өзі орындаған қатысушыға өндірістің өзіндік құнына дайын өнім
кірістеле алады. Яғни, әр қатысушыға қатысты өнімнің тиесілі үлесінің
баланстық құны 20 шоттағы кезеңде көрсетілген өндіріске серіктестіктің
кеткен шығынына тең болады.
Содан кейін сатудың есеп шоттарындағы шығуы көрсетіледі.

Мысал 1
ААҚ Комбайнер ЖАҚ Полевод астықты бірігіп өсіру үшін ресурстарын
біріктірді.
Операциялардың бірігіп орындалуы бойынша құрастырылған келісімшарттың
талаптары бойынша ААҚ Комбайнер егістік үшін техника, жұмыс күші және
тұқымдарды қолданады да, астық жинайды.
ЖАҚ Полеводарнайы технологияны қолдану арқылы астықты өсіреді.
Өсірілген астық қатысушылардың арасында біріккен процесске кеткен
шығындарына пропорционалды таратылады.
Мекеменің 2007 жылға шығыны келесіні құрды:
ААҚ Комбайнер - 2 000 000 руб. (900 000 руб. егістік кезеңінде және
1 100 000 астық жинаған кезде), ЖАҚ Полевод - 3 000 000 руб.
Біріккен процестің нәтижесінде 500 т астық өсірілді. Есеп беру кезеңідегі
шығындардың қатынасы 2:3-тей.
Астықты жинағаннан кейін өнімсеріктестіктердің арасында осылай бөлінді: ААҚ
Комбайнер 200 т = 500 т х 2 000 000 руб. : (2 000 000 руб.+ 3 000 000
руб.), ЖАҚ Полевод - 300 т = 500 т х 3 000 000 руб. : (2000 000 руб. +
3 000 000 руб.)
ААҚ Комбайнер 3 300 000 руб.-ға сатып алушыға өзінің астығын сатты,
соның ішінде ҚҚС 10 % - 300 000 руб.
Табысқа салықты есептеу үшін ААҚ Комбайнердің шығындары бухгалтерлік
есепте және салық регистрларының берілгені бойынша салықтың табысқа
есептеуімен бірдей делік.
ААҚ Комбайнердің бухгалтерлік есебіндегі операцияларды көрсетейік:

№ Шаруашылық операция атауы Сомма, Шот корреспонденциясы
руб.
Дт Кт
1 Егістік жұмыстары бойынша 900000 20 субшот 10,02,02,60,69,
шығындар көрсетілді Астықты 70 және т.б.
бірігіп өсіруі сәйкесті
бойынша негізгісубшоттар ...
өндіріс астықты бірігіп
өсіруде
қатысатындар
2 Егістік жұмыстар кезеңіндегі 19 субшот 60 субшот
бірігіп орындалатын Астықты Астықтың
операциялар бойынша бірігіп өсіру бірігіп
өндірістік мақсаттар үшін операциялары өндірудегі
алынған қызметтер, бойынша ҚҚС шығындары
материалдар, шикізаттардың
құнына ҚҚС сомасы көрсетілді
3 Төленгеннен және 68 Салымдар 19 субшот
кірсітелгеннен кейін бірігіп мен салықтар Астықты
орындалатын операциялар бойынша есеп бірігіп өсіру
бойынша өндірістік мақсаттар айырысулар операциялары
үшін алынған қызметтер, субшоты ҚҚС бойынша ҚҚС
материалдар, шикізаттар бойынша
сомасына ҚҚС сомасы салық бюджетпен есеп
шегерімдердің құрамында айырысу
көрсетілді
4 Егін орағының өндірісі 1100000 20 Астықты 10,02,05,60,69,
бойынша шығындар көрсетілді бірігіп өсіру 70 және т.б.
бойынша негізгісәйкесті
өндіріс субшоттар
...астықты
бірігіп
өсірудегі
қатысушылар
5 Егін орағы кезеңіндегі 19 субшот 60 субшот
бірігіп орындалатын Астықты Астықтың
операциялар бойынша бірігіп өсіпу бірігіп
өндірістік мақсаттар үшін операциялары өндірудегі
алынған қызметтер, бойынша ҚҚС шығындары
материалдар, шикізаттардың
құнына ҚҚС сомасы көрсетілді
6 Төленгеннен және 68 Салымдар 19 субшот
кірітелгеннен кейін бірігіп мен салықтар Астықты
орындалатын операциялар бойынша есеп бірігіп өсіру
бойынша өндірістік мақсаттар айырысулар операциялары
үшін алынған қызметтер, субшоты ҚҚС бойынша ҚҚС
материалдар, шикізаттар бойынша
сомасына ҚҚС сомасы салық бюджетпен есеп
шегерімдердің құрамында айырысу
көрсетілді

Технологиялық циклдар аяқталған соң келесі жазбалар болады:

№ Шаруашылық операция Сомма, Шот корреспонденциясы
атауы руб.
Дт Кт
1 Егін орағынан кейін 2000000 43субшот Астықты 20 субшот
алынған дайын өнім бірігіп өсіргендегіАстықты бірігіп
бөлігінің өзіндік құны алынған дайын өнім"өсіру бойынша
көрсетілді негізгі өндіріс
2 Сатылған астықтың 3300000 62 Жабдықтаушылар 90 Сатылғандар
келісілген құнының мен мердігерлермен субшот 1 Түсім
сомасына есеп айырысу
3 Сатып алушыдан алынған 300000 90-3 Сатылғандар 68 ҚҚС бойынша
өткізуден ҚҚС саналды субшот ҚҚС бюджетпен есеп
айырысу (76
Кейінге
қалдырған ҚҚС)
4 Сатылған астықтың 2000000 90 Сатылғандар 43 субшот
өзіндік құны көрсетілді субшот Сатудың Астықты бірігіп
өзіндік құны өсіргеннен кейін
алынған дайын
өнім

Сату бойынша басқа да шығындар болса, олардың құны сатудың өзіндік құнына
жойылады:

№ Шаруашылық Сомма, руб.Шоткорреспонденциясы
операциялардың атауы
Дт Кт
1 Біріккен процестен 1000000 90 субшот 9 99 Табыстар мен
өндірілген астықтың (3300000 – Сатудан шығындар
өткізуінің қаржылық 300000 – шығынтабыс
нәтижесі көрсетілді 2000000)
2 240000 99 субшот 68 субшот Табысқа
(1000000 х Табысқа салық салық бойынша есеп
24%) бойынша шартты айырысу
шығындар
(табыстар)

ҚҚС-қа салық салу үшін әр қатысушы өзінің түсімінен төлейді, өткізуді
орындайтын қатысушының атынан сатып алуышға шот-фактура беріледі. ААҚ
Комбайнер өзінің 300 000 руб. түсімінен ҚҚС төлейді, сатып алушыға шот-
фактураны өз атынан береді. Сонымен қатар ол өз шығындары бойынша кірген
ҚҚС шегерімін алады, шот-фактуралар қызметкрелер мен материалдардың
сатушыларымен ААҚ Комбайнерге толтырылады.
Мүлікке салықты ААҚ Комбайнер дербес өзінің негізгі құралдарынан, сонымен
бірге астықта бірігіп өсірудегі қатысушылардан төлейді.
Табысқа салықты солай сияқты жалпы түрде алынған табыстан төленеді.

Мысалдан көріп отырғанымыздай, біріккен процесте қорытынды кезеңді
орындамайтын қатысушыдағы бухгалтерлік есептегі өндіріс бойынша
операциялар және өнімдердің таратылуының көріністері басқа
келісімшарттардағы осындай сияқты операциялардан айырмашылығы жоқ. Есептің
ерекшелігі тек жалпы процесс аяқталғаннан соң қатысушының алатын дайын
өнімнің факті түрдегі өзіндік құнының анықтамасында болады.

Тиесілі табыс есебі
Өндірістің қорытынды кезеңін орындамайтын қатысушыда операциялар көрініс
тапқанда, екі күрделі кезеңге көңіл аудару керек.
Біріншіден, өндірістің қорытынды кезеңіндегі дайын өнімнің шығарылуына
дейін бір процесске қатысушыдан екіншісіне ары қарай өндеу үшін материалдық
активтерді (шалафабрикаттар және т.б.) тапсыруы болу керек, және осы
тапсыруды қалайда болса топтастыру керек.
Бұдан шығатыны, шалафабрикаттар мен содан кейінгі шығарылған өнімдер жай
серіктестік келісімшартындағы қатысушылардың бірлескен мүлігі және де ортақ
үлестік меншігі болып табылады. Демек, келісімшарттың бір қатысушынан
шалафабрикаттың басқасына тапсыруы олардың таратылуы (сатудың) болып
табылмайды.
Шалафабрикаттар, құрастырмалы бөлшектер, басқа да жиынтықтардың өндірісінің
есебі үшін және оларды ары қарай келесі қатысушыға тапсыру үшін мекеме
өзінің есеп саясатында қолданылатын сәйкесті субшоттармен 21 шотын Өзінің
өндірісіндегі шалафабрикаттар қарастыра алады. Немесе, өзінің қорытынды
кезеңін аяқтап, келесі қатысушыға олардың тапсырылуын 20 шотындағы Негізгі
өндіріс субшотында ескеріле алады. Соңғы жағдайда шалафабрикаттардың
тапсырылуын бухгалтерлік жазбада келесідей көрініс табады:
Дт – 20 субшот Жай серіктестіктің басқа қатысушыларына тапсырылған
шалафабрикаттар
Кт - 20 субшот Жай серіктестіктің келісімшарты бойынша орындалған
шалафабрикаттар

Мұндай тапсырысты серіктестіктің біріккен басқарылу есебін құрып, тек
оперативті есепте ескеруге болады. Өзініздің тандауынызды мекеменің есепті
саясатында белгілеп қойған жөн.
Кейбір авторлар осы жазбаны қодануға болады деп ойлайды:
Дт – 76 Түрлі жабдықтаушылар мен мердігерлермен есеп айырысу
Кт – 21 субшот Жай серіктестіктің келісім бойынша орындалған
шалафабрикаттар (43 Дайын өнім)

Бірақ автордың ойынша, мұндай жазбада аяқталмаған өндірістің қалдықтарының
мағынасы жоғалады, және бухгалтерлік есепте ол келесі қатысушының
дебиторлық берешегіне айналады. Бұл жазба келесі қатысушының
жауапкершілігінде қалған шалафабрикаттар бөліміндегі қарыз сомасын көрсете
алады, сонмен қатар оның сомасымен сәйкес келмеуі де мүмкін.
Бірақ қатысушылардың балансы теңбе-тең болуы керек, ал алдыңғы қатысушының
алдында бухгалтерлік баланста осы шығындарды өшіруіндегі келесі қатысушының
кредиторлық қарызы көрсетілмейді. Осыған байланысты, шығындарды
аяқталмаған өндірісте ескеру керек.
Кейбәі мамандар шығындардың көлемін атауы бір 45 шотқа тиелген тауарлар
ретінде тапсырысын қайтарып, шығарылған дайын өнім ретінде көрсетуге
болады.
Өндірістің қорытынды кезеңін орындайтын қатысушы барлық соңғы өнімді
таратумен айналысқан жағдайда біріккен процесс қатысушына тиесілі табысты
қалай көрсету керек сұрағы пайда болады.
Операциялар бірігіп орындалғанда жекеленген баланс құрылмайды.Біріккен
процестің басқа да қатысушыларының табыстарын сатушы олардың алдында
міндеттеме ретінде көрсету керек.
Ең алдымен, ҚҚС бойынша бюджетпен өзара есеп айырысуды жасамайтын
серіктестіктегі ҚҚС қозғалысын мысал ретінде көрсетейік.

Мысал 2
ААҚ Зима және ЖАҚ Весна операциялардың бірігіп орындалу түріндегі
біріккен кәсіпкерлік туралы келісімшарт құрайды.
Келісімшарт бойынша ААҚ Зима қатысушысы ЖАҚ Весна қатысушысына
жабдықтар үшін жиынтақтарды өндіріп, жеткізеді, ал ЖАҚ Весна қатысушысы
осы жабдықтарды жиыстыру мен оларды сатумен айналысады. ҚҚС бойынша
бюджетпен есеп айырысатын өкілетті қатысушы ЖАҚ Весна болып табылады.
Біріккен қызметтерді орындау үшін қызметтер мен жұмыстарды, материалдарды
жеткізушілермен есеп айырысуды ЖАҚ Весна орындайды. Жабдықтаушылармен
келісімшартында Весна төлеуші ретінде көрсетілген. ААҚ Зима
жиынтықтарын өндіргенде қолданылатын материалдардың жүкқабылдаушысы ретінде
жабдықтаушылар ААҚ Зиманың заңды адресін көрсеткен.
Бір ай ағымында ААҚ Зима өндірістің кезеңіндегі меншікті шығындарын
көтерді: персоналдарға жалақы есептелді,негізгі құралдар мен материалды
емес активтер амортизациясы 80 000 руб. сомасына. Одан басқа шеттегі
мекемелердің материалдары мен қызметтері ЖАҚ Весна арқылы 118 000 руб.
сомасына сатып алынды, соның ішінде ҚҚС – 18 000 руб.
Жабдықтарды сатудан табыстар толық көлемде ЖАҚ Веснаның есеп айырысу
шотына келіп түседі. Келісімнің шарттары бойынша дайын өнім және түсім
қатысушылардың арасында осындай пропорционалды түрде таратылады: ААҚ
Зима - 23 және ЖАҚ Весна - 13.
Мысалды жеңілдету үшін бірлескен кәсіпкерлік қатысушыларда аяқталмаған
өндіріс жоқ делік.
Жалпы жабдықты сатқаннан кейін ЖАҚ Весна түсім 708 000 руб. сомасын
алды, соның ішінде ҚҚС- 108 000 руб.
Осы процесс бойынша операцияларды көрсету үшін ААҚ Зима синтетикалық
шоттар есебіне бөлек субшоттарды қолданады (мысалды қысқарту үшін бұл
субшоттарға БК коді қолданылады).
Зима қатысушының есебінде есеп беру айына келесі жазбалар пайда болды:

№ Шаруашылық операция Сомма, Шот корреспонденциясы
атауы руб.
Дт Кт
1 Бірігіп орындалатын 80000 20 БК үшін 02,05,69,70 және
операциялардыңөз дайындалған т.б. сәйкесті
кезеңіндегі шығындар шалафабрикаттар субшоттар
көрсетілді
2 ҚҚС-сыз материалдар 100000 10 субшот БК 76 БК бойынша ЖАҚ
үшін ЖАҚ Весна бойынша материалдарВеснамен өзара
қарыздары көрсетілді есеп айырысулар
3 Бірігіп орындалатын 18000 19 субшот БК 76 БК бойынша ЖАҚ
операциялар бойынша Веснамен өзара
сатып алынған есеп айырысулар
материалдар бойынша
ЖАҚ Весна
жабдықтаушысымен
берілген ҚҚС
көрсетілді
4 ЖАҚ Весна орындаған18000 76 субшот БК 19 субшот БК
материалдар бойынша бойынша ЖАҚ
ҚҚС шегерімі Веснамен өзара
(материалдарды есеп айырысулар
кірістегеннен кейін
олардың құны бойынша)
5 Біріккен өндіріске 100000 20 субшот Жай 10 субшот БК
материалдар жіберілді серіктестіктің бойынша материалдар
келісім шарты
бойынша дайындалған
шалафабрикаттар
6 Бірігіп орындалатын 180000 20 субшот ЖАҚ 20 субшот БК-ға
операциялардың келесі Веснаға дайындалған
кезеңі үшін ЖАҚ тапсырылған шалафабрикаттар
Весна шалафабрикаттар
шалафабрикаттарды
тапсыруы көрсетілді
7 ЖАҚ Веснаның 180000 43 субшот БК 20 субшот ЖАҚ
сақтауындағы және жүргенде алынған Веснаға
өндірістің қорытынды дайын өнім тапсырылған
кезеңінен кейін шалафабрикаттар
алынған дайын өнімнің
23 бөлігінің өзіндік
құны көрсетілді

Дайын өнімнің кірісі натуралды көрсеткіштерде көрсетіледі. Сонымен бірге
дайын өнімнің натуралды крсеткіште жалпы шығатынын және оны қатысушылардың
арасында сәйкесті бөлетінін растайтын құжат керек.

№ Шаруашылық операция Сомма, руб. Шот корреспонденциясы
атауы
Дт Кт
1 ААҚ Зиманың өз 1800000 90 Сатылғандар43 субшот БК
шығындары үлесінде субшот БК кезінде алынған
жиналып сатылған бойынша сатудың дайын өнім
жабдығтың өзіндік құны өзіндік құны
көрсетілді
2 Бірігіп өндірілген 472000 76 БК бойынша 90 Сатылғандар
жабдықты сатқаннан (708000 х ЖАҚ Веснамен субшот БК
тиесілі табысы 23) өзара есеп бойынша түсім
көрсетілді айырычулар
3 ААҚ Зима бөлігіндегі 72000 (10800090-3 76 субшот БҚ
жабдықты таратқаннан ҚҚСх 23) Сатылғандар бойынша ЖАҚ
ЖАҚ Весна бюджетіне субшот БҚ Веснамен өзара
жазылды бойынша ҚҚС есеп айырысулар
4 Біріккен процесінде 220000 90 субшот 9 99 Табыстар мен
өндірілген жабдықтың (472000 – Сатудан шығыстар
таратылуынан (табыс) 72000 – шығыстабыс)
қаржылық нәтиже 180000)
көрсетілді
5 Жабдықты таратқанда 528000 99 субшот БҚ 68 субшот
алынған табысқа салық (220000 х бойынша табысқа Табысқа салық
бойынша шартты шығындар 24%) салық бойынша бойынша есеп
кірісте көрсетілді шартты шығын айырысулар
(кіріс)

76 субшот БҚ бойынша ЖАҚ Веснамен өзара есеп айырысулар шотының
берілгеніне сай:
- ААҚ Зима ЖАҚ Веснаға материалдар үшін 100 000 руб. қарыз.ЖАҚ Весна
жабдықтаушысы берген олар бойынша ҚҚС ЖАҚ Веснаның өкілетті қатысушысымен
көрсетілген және 18 000 руб. мөлшерінде шегерімге алынған.
- ЖАҚ Весна ААҚ Зимаға оның түсімін (ҚҚСсыз) 400 000 руб. мөлшерінде
қарыз. ЖАҚ Зима үлесіне таратудан келетін ҚҚС мөлшері 72 000 руб.
өкілетті қатысушылармен сатып алушыларға берілген серіктестік үшін бюджетке
төленген.
Өзара есеп айырысудың қорытындысы – ЖАҚ Зимаға алынған 300 000 руб.
тиесілі. 76 субшот БҚ бойынша ЖАҚ Веснамен өзара есеп айырысулар шоты
аналитикалық есеп берілгені бойынша солай шыққан:
№ Шаруашылық операция атауыСомма, руб. Шот корреспонденциясы
Дт Кт
1 Жабдықтарды таратқан үшін300000 51 76 субшот БҚ
ЖАҚ Веснадан түсім бойынша ЖАҚ
алынды Веснамен
өзара есеп
айырысу

Мысалдан көріп отырғанымыздай, бюджетпен есеп айырысуға өкілеттілігі жоқ
қатысушыға табыстар мен шығыстар бойынша ҚҚС көрсетпеуге болады, бірақ
басқа жақтарға құжат құрастыруға қиынға соғады.
Сондықтан, егер қорытынды кезеңді орындайтын қатысушы барлық өнімді өзі
тарататын болса, онда серіктестіктерде ҚҚС тексеру бөлімінің салық
органдарымен мәселелер, қиындықтар туындауы азаяды.

Өндірістік процестің соңғы кезеңін орындайтын қатысушының есебі
Өндірістің қорытынды кезеңін орындайтын қатысушыға бухгалтерлік есепте өте
үлкен жауапкершілік жатады. Ол әр қатысушының үлесін қорытынды өнімінің
натуралды және құндылық көрсеткіштерімен ескеруімен байланысты болады.
Біруақытта ол осы өнімнің сатып алуышларға таратылуын жасай алады,
сондықтан, осындай өнімді сатудан әр қатысушының табысының үлесінің есебін
орындау қажет.

... соңғы өнімді бөлеміз
Қорытынды кезеңді орындайтын қатысушыға біріккен процестің қатысуышларынан
тапсыратын басқа да жинақталатындар, құрал саймандар, шалафабрикаттардың
есебінің тәртібі БЕЖ 2003-те көрсетілмеген.
Осы шоттар жоспарына арнайы забалансталған шот көрсетілмеген. Сондықтан,
серіктестік келісімшарттың бір қатысушысынан екіншісіне активтерді беру
бойынша операциялардың забалансталған шотта қосымша көрсетілуін таңдай
алады. Мысалы, ол 013 Біріккен операцияларда қатысушыларынан алынған
шалафабрикаттар шоты болуы мүмкін.
Сол уақытта келісімшарт қатысушыларына қорытынды кезеңді орындайтын
қатысушының баланстан тыс шотында шалафабрикаттар, құрылғылар мен бөлшектер
қандай бағамен бағаланатынын анықтау керек. Беріп жіберетін серіктестіктің
авизосында, жазбаша жариялауында немесе накладнойында көрсетілетін
құндылықтарды беріп жібергендегі дайындауға фактталған шығындар бойынша
есеп болуы мүмкін. Бірақ мұндай есеп өте қиын болғандықтан, келісімшартта
келісілген баға бойынша есеп ұсынылады.
Қорытынды кезеңді орындайтын қатысушы өзінің кезеңін орындауы бойынша
шығындарды жай тәртіпппен 20 Негізгі өндіріс шотындағы бөлек субшотта
есептейді.
Өндірістік процесстің қорытынды кезеңін орындайтын қатысушы келісімдегі
басқа қатысушылардың өнімге үлесін баланстан кейін есептейтіні туралы БЕЖ
2003-тің 7 пунктінде бекітілген.
Серіктеске берілетін дайын өнім қоймаға берілгенде, дайын өнім есептелетін
баланстан тыс шот дебеттеледі де, өнім серіктеске берілгеннен кейін кредит
бойынша осы өнім жойылады.
Қорытынды кезеңді орындайтын қатысушы өз үлесін 43 Дайын өнім шотындағы
Бірлескен кәсіпкерлік субшотын дебитінде, 20 Негізгі өндіріс шотындағы
Бірлескен кәсіпкерлік субшотының кредитінде есепке алады.
Жұмысты бірігіп орындағанды немесе қызметті бірігіп көрсеткенде баланс тыс
есеп жоқ болады, себебі есеп объектісінің материалды еместігімен
байланысты.

Мысал 3
ААҚ Зима және ЖАҚ Весна ресурстарын біріктіріп, програмдық өнім
шығаруға келісім жасайды.
ААҚ Зима программалаумен айналысса, ЖАҚ Весна программаланған өніммен
тестирование жүргізеді, оның қолдануы туралы құжаттауды жасайды, тараулмен
қамтамасыз етеді. Құжатттаумен бірге алынған программаның таралымы
қатысушылардың арасында келісімшарт бойынша тең бөлінеді.
ААҚ Зиманың 2007 ж. Наурыз айындағы өнімді программалаумен байланысты
шығындары 100 000 руб. құрады. Мекеме программалық өнімді материалдық
тасушыны наурыз айының соңында накладной бойынша серіктеске берді.
Программаны тасымалдау ЖАҚ Веснаның балансынан тыс келісілген бағамен
100 000 руб. серіктестіктердің қызметі аяқталғанға дейін есепке алынады
деп екі жақ келіседі.
ЖАҚ Веснаның өнімнің ары қарай таралымы мен құжаттауды дайындауы бойынша
шығындары 2007 жылдың сәуір айына 150 000 руб. құрады.Сәуірдің соңында 100
экземпляр шығарғаны туралы және әр қатысушыға 50 экземплярдан келетіні
туралы протокол жасады.
ААҚ Зимаға тиесілі дайын өнімін есебін ЖАҚ Весна 1 өнім 4000 руб
тұратындай бағамен есепке алатынына келіседі. Осыған сәйкесті 50 экземпляр
200 000 руб. тұрады.
Осы кестеде әр мекеме жүргізетін бухгалтерлік жазбалар келтірілген:

Кесте
Өнім есебі бойынша бухгалтерлік жазба
Шаруашылық Зима Весна
операция мазмұны
Сомма, Шот Сомма, Шот
руб. корреспонденциясы руб. корреспонденциясы
Дт Кт Дт Кт
1 2 3 4 5 6 7
2007 жыл наурыз
Программаны құру 100000 20 10,02, 100000 003-1
үшін шығындар ғимарат 70,69
жасалды
Программалық өнім 20СД 20
Веснаға ғимарат
тапсырылды
2007 жыл сәуір
Зиманың 100000 003-2 003-1
программалық
өнімі өндіріске
жіберілді
Программаның, 150000 20 10,02,
құжаттаудың 70,69, 60
таралуы мен
сынақтауы бойынша
шығындар жасалды
Веснаның 150000 43 20
үлесіне сәйкес
құжаттаумен бірге
программаланған
өнімнің
таралуының бөлігі
кірістелді – 50
экз.
Зиманың үлесіне 200000 002
сәйкес
құжаттаумен бірге
программаланған
өнімнің
таралуының бөлігі
кірістелді – 50
экз.
Весна Зимаға 100000 43\СД 20СД 200000 002
тиесілі өнімнің
бөлігін т
апсырады

Баланстан тыс 003-2 шоты серіктестіктердің жұмысы біткен соң жабылады.
... кірісті бөлеміз
Егер келісім бойынша қорытынды кезеңді орындайтын қатысушы ортақ өнімді,
жұмысты немесе қызметті сатса, онда келісім бойынша басқа қатысушылардың
кірісін ол серіктестіктердің олардың кірісінің бөлігін аудару бойынша
міндеттемелер ретінде есепке алады. Ол үшін 76 Басқа да кредиторлар мен
дебиторлармен есеп айрысу шоты қолданылады.
Басқа қатысушылардың алдындағы кредиторлық қарыздарын дайын өнімді сатып
алушыға тиеген кезде құру керек.
Өнім өткізуді орындайтын қатысушы өз кірісін жалпы тәртіпте орындайды.
Сонымен, сатып алушыдан түсетін кіріс келесідей көрсетіледі:
• 62 Сатып алушылар мен тапсырыс берушілермен есеп айырысу шоты
дебиттеліп, 90 Сату шотының Бірікен қызметтен түсім субшоты
кредиттеледі.
• 62 Сатып алушылар мен тапсырыс берушілермен есеп айырысу шоты
дебиттеліп,
Бюджетпен есеп айыруды ЕБТ жүргізетін болғандықтан, бухгалтерлік есептегі
меншікті табыс бойынша оның жауапкершілігі Салық декларациясындағы ҚҚС-та
көрсетілген табыс көлемімен анықталмайды. Себебі, ЕБТ бюджет алдындағы
міндеттемені өзне тұлғалар үшін орындайды.
Осы жерде назарды өндіріске қатысушылардың бөлімшелерінің көлемі мен
өнімнің сатылу ерекшелігіне аударған жөн. Егер өндірістің соңғы этапында
шалафабрикат бірлігінен дайын өнім бірлігі алынатын болса, онда шығарылған
өнім көлеміне сәйкес, дайын өнім көлеміне байланысты пропорцияға бөлінуі,
не бөлінбеуі де мүмкін.
Соңғы қатысушының есебінде жалпы сатылған өнім мен өзге қатысушылар
алдындағы қарыз сатылған тауар процесінде қалай орналасатынын қарастырайық:

Мысал 4
2 мысал мәліметтерін қолданамыз. Операцияның қорытынды этапын жүзеге
асыратын және өндірілген өнімді сатуға қатысатын ЖАҚ Весна
бухгалтериясында операциялар есебін жүргізелік.
ЖАҚ Веснаның өндіріс этаптары бойынша шығындары – 130 000 руб., ҚҚС –
10 000 руб.
ЕБТ ЖАҚ Весна бухгалтериясында келесі жазбаны жазады:

№ Шаруашылық Сомма, Шот корреспонденциясы
операция атауы руб.
Дт Кт
1 Зима 100 000 76 субшот ААҚ 60 Жеткізушілер және
материалдар үшін Зима кәсіпорынмен мердігерлермен есеп
ҚҚС-сыз өзара есеп айырысу айырысу
күрсетілген
2 ҚҚС көрсетілген, 18 000 19 субшот БК (не 60 Жеткізушілер және
бірігіп 76) мердігерлермен есеп
пайдаланылатын айырысу
материалдар үшін
мердігерлерге
көрсетіліп
берілді
3 ААҚ Зима үшін 18 000 68 Бюджетпен ҚҚС 19 субшот БК (не 76)
сатып алынған бойынша есеп
материалдардың айырысу
ҚҚС-ы есептен
шықты
4 ААҚ Зимадан 18 000 0003-1 БК бойынша
жабдық бойынша алынған
шалафабрикат шалафабрикаттар
накладнойдағы
көлемі және
бағасымен алынды
5 Құрал-жабдықта 180 000 003-2 Өндіріске 003-1 БК бойынша алынған
жинау үшін жіберген шалафабрикаттар
өндіріске серіктестіктің
жіберілген шалафабрикаты
шалафабрикат
6 Шикізат, 10 000 20 субшот БК 10,02,05,23,25,29,60,69,7
материал, келісімшарты бойынша0 БК сәйкес субшоттар
қызметтің ҚҚС дайындалған өнім
сомасы есепке
алынды
7 ЖАҚ Веснаның 130 000 68 Салық бойынша 19 БК субшоты
13 дайын өнімнің есеп айырысу субшот
факт бойынша ҚҚС бойынша
өзіндік құны бюджетпен есеп
қорытынды өндіріс айырысу
этапынан кейін
көрсетілгенде

Сонымен қатар, ААҚ Зиманың 23 дайын өнімі баланстан тыс есепте
көрсетіледі:

№ Шаруашылық операцияСомма, Шот корреспонденциясы
атауы руб.
Дт Кт
1 ААҚ Зима 002 003-2 Өндіріске
серіктестігіне жіберілген
тиесілі дайын серіктестіктің
өнімнің 23 бөлігі шалафабрикаты
қоймаға қабылданды
2 ЖАҚ Зима қарызы 472 000 62 Жабдықтаушылар және76 Әртүрлі
көрсетілді (768 000 мердігерлермен есеп кредиторлармен
(серіктесінің х 23) айырысу және дебиторлармен
біріккен қызметтен есеп айырысу
алатын пайдасының
бәр бөлігінде)
3 ААҚ Зима 76 Әртүрлі 68 ҚҚС бойынша
серіктесіне тиесілі дебиторлармен және бюджетпен есеп
пайда бөлігінде кредиторлармен есеп айырысу
бюджетке ҚҚС айырысу
бойынша қарызы
көрсетілді
4 Зимаға тиесілі 180 000 002
сатылған өнімнің
өзіндік құны
есептен шығарылды
5 Бірлесіп шығарылған236 000 62 Жабдықтаушылармен 90 Сатылымдар
жабдықтардың (708 000 және мердігерлермен субшот БК бойынша
меншікті кірісі х 13) есеп айырысу кіріс
көрсетілді
6 Меншікті сатылымнан36 000 90-3 Сатылымдар 68 ҚҚС бойынша
ҚҚС есептелді (108 000 бюджетпен есеп
х 13) айырысу

Ортақ дайындалған өнімге шот-фактураны ААҚ Весна барлық ҚҚС-қа сатылым
кітабында көрсетеді – 108 888 руб. (72 000 + 36 000)

№ Шаруашылық операцияСомма, руб.Шот корреспонденциясы
атауы
Дт Кт
1 Меншікті шығындар 130 000 90 Сатылымдар 43 субшот БК жүрісінен
ретінде есептелген алынған дайын өнім
сатылған
жабдықтардың
өзіндік құны
2 Біріккен процесс 70 000 90 субшот 9 99 Кірістер мен
көлемінде (236 000 – Сатудан шығыстар
өндірілген 36 000 – кірісшығыс
жабдықтарды сатудан130 000)
түскен кіріс
қаржылық нәтижеде
көрсетіледі
3 Жабдықтарды сатудан16 800 99 субшот БК 63 субшот Кіріс
есептелген кірістен(70 000 х бойынша салықтан бойынша салық жөнінде
есептелген шартты 24%) кіріс, шартты есеп айырысу
шығын шығын
4 Сатып алушылардан 708 000 51 62 Жабдықтаушылармен
табыс мойындалды және мердігерлермен
есеп айырысу

ҚҚС бойынша есеп айырысуда ешқашан ешқандай мәселе туындамағанын ескере
кету керек. ЕБТ серіктестіктің және жабдықтауышлардың Кіріс ҚҚС-ын төлеп
тұрған. Сондай-ақ ЕБТ сатып алушылардан барлық пайда бойынша ҚҚС қабылдады.
Сонымен қатар серіктестікке келетін ҚҚС-ын да есепке алады.
Бұл жағдайды өзара есеп айырысу ретінде қарастыру мүмкін емес.

3. . Бухгалтерлік есеп берудің ақпараттарын ашып қарастыру
БЕЖ 2003 негізгі міндеттерінің бірі – белгіленген ережелерді біріккен
кәсіпкерлікте бухгалтерлік есеп беру туралы ақпараттарды пайдаланушыларға
қатысу үлесіне сай ашып көрсету болып табылады.
Біріккен кәсіпкерлік құрамына кіру туралы ақпарат, бухгалтерлік есепте,
заңды тұлға құрмай-ақ өзге мекеме және жеке-дара кәсіпкерлермен салымдарды
біріктіру арқылы және біріккен іс әрекект нәтижесінде экономикалық кіріс
алу үшін жүзеге асырылатын мекеме қызметінің бөлігі ретінде қарастырылады.
Бұл анықтама БЕЖ 2003-те берілген.
Біріккен кәсіпкерлік туралы ақпарат мағынасы (ұғымы) БЕЖ 122000
белгіленген шарттарды міндетті түрде қолдануды қарастырады:
• Бухгалтерлік есеп беру ақпаратында (оның құрамында) біріккен
кәсіпкерліктің алғашқы сегменттік ақпараты Түсініктеме хатындағы
өзіндік бөлімде ашылып көрсетіледі
• Активтердің аналитикалық есебі, міндеттемелер, сегменттің біріккен
кәсіпкерліктегі соңғы келісімнің ерекшелігіне қатыссыз жекеленген
субшоттарда қарастырылады.
Қорытынды есеп беру кезеңінде, бірігіп жүзеге асырылатын операцияда әрбір
келісімшарт қатысушысы өзінің қатысу үлесін анықтауда өздерінің
бухгалтерлік есебінде мыналарды мойындауы керек:
• ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.