Банктік емес несие институттарының экономикалық мәні мен маңызы



Несие жүйесі
Банктік емес қаржы.несиелік мекемелер түрлері және олардың қызмет ету ерекшеліктері
Парабанктік жүйе
Ломбардтар
Несиелік серіктестіктер
Несиелік одақтар
Жинақ мекемелері
Сақтандыру компаниялары
Ипотекалық компанялар
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Өркениетті мемлекеттердің тәжірибесінде несие жүйесі туралы екі ұғым қалыптасқан: біріншісі – несие-есеп қатынастары, оның түрлері мен несиелеу әдістерінің жиынтығы; екіншісі – несие-қаржы институттарының жиынтығы. Несие қатынастары қарыз капиталының қалыптасуымен оның жұмсалуынан туындап, несиенің барлық формалары мен түрлерін қамтиды. Несие жүйесі несие-қаржы мекемелерінің жиынтығы ретінде жеке және заңды тұлғалардың уақытша бос ақшаларын есепшоттарда шоғырландырып, оларды кәсіпорындарға, үкіметке және халықтың әр түрлі топтарына қарызға береді. Несие жүйесінің қызметінен несие қатынастары туындайды. Несие қатынастарының мазмұнын несие мекемелерінде әр түрлі субъектілердің уақытша бос ақша капиталдарын шоғырландырып және оларды белгілі бір мерзімнен кейін және белгілі бір төлем ақымен қайтару үшін бөліп беру анықтайды. Сонымен бірге несие жүйесі мемлекеттің ақша айналысын реттеп, ақша қаражатының экономиканың бір саласынан екінші саласына ауысуын қамтамасыз ету арқылы өндірістің тиімділігін арттыруға ықпал етеді. Несие жүйесі арқылы кәсіпорындардың , ұйымдардың және халықтың ақшалы есеп айырысуы мен төлемдері жүргізіліп, сондай-ақ әр түрлі несиелік сақтандыру, делдалдық, инвестициялық, сенімділік, кеңес беру және көптеген операциялар өтеді. /2, 114 б/
Несие қатынастарының даму дәрежесі, несие мекемелерінің көбеюі, өндіріс пен тұтыну салаларының банк операцияларын пайдалануы жөнінен дүниежүзіндегі дамыған мемлекеттердің ішінде АҚШ алдыңғы қатарда келеді. Оған дәлел, ол елде ақша капиталының орташа алғанда ¾ бөлігінің несие жүйесі арқылы өтуі.
Несие жүйесі – жалпы экономикадағы банктердің (Ұлттық және коммерциялық) және банктік операциялардың жекелеген түрлерін жүзеге асыратын банктік емес (парабанктік жүйенің) мекемелердің жиынтығынан тұрады. Несие жүйесі ұғымы банк жүйесіне қарағанда кеңірек, яғни мұнда өзге де несиелік мекемелер қамтылады. Әр елдің өзіндік ерекшелігіне қарай несие немесе банк жүйесінің құрылымы қалыптасады.
Нарықтық экономикада несие-банк жүйесі маңызды рөл атқарады. Ол арқылы кәсіпорындардың, ұйымдардың және халықтың ақшалай есеп айырысулар мен төлемдері жүргізіледі, ол уақытша бос ақшалай қаражаттарды, халықтың жинақтары мен табыстарын жұмылдырады және оны экономикада белсенді түрде жұмыс жасайтын капиталға айналдырады, сондай-ақ көптеген түрлі несиелік сақтандыру, делдалдық, инвестициялық және тағы басқа операцияларды орындайды.
1. “Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметi туралы” ҚР-сы Президентiнiң Заң күшi бар Жарлығы, 1995 ж. 31 тамыздағы №2444;
2. Баян Көшенова, Оқу құралы / Ақша, несие, банктер, валюта қатынастары, - Алматы: “Экономика” 2000ж.
3. Мақыш С.Б. / Ақша айналысы және несие: Оқу құралы. – Алматы: Қазақ Университеті, 2000. 129 б/
4. Ақша, несие, банктер: Оқулық / Ғ.С. Сейiтқасымов. – Алматы : Экономика, 2001, - 466 б.
5. Деньги, кредит, банки: Учебник / Под. Ред. О.И Лаврушина, Изд.
2-е, - Москва: 1999г.
6. Банки Казахстана, 2003 г. №12; “Банковскаы система Казахстана – крупнейший институтциональный инвестор национального фондового рынка” // Донцов С.
7. Каренов Р. Лизингтiк қызметтер. Оның ерекшелiгi неде? // Егемен Қазақстан. – 2004. – 24 сәуiр (№105106). – 2 б.
8. Сайденов А. Г. «О перспективах развития денежно-кредитной политики и других направлениях деятельности Национального Банка» // Банки Қазахстана, №10, - 2005 г. 2-4 стр.
9. «О текущей ситуации на финансовом рынке» // Банки Казахстана, №9, - 2005 г. 2-3 стр.
10. Мақыш С.Б. Коммерциялық банктiң делдалдық операциялары: факторинг және форфейтинг // ҚазЭУ хабаршысы. – 2003. - №2. – 70-75 бет.
11. Садвакасова Ж. «Кредитная политика коммерческого банка» // Вестник КазНУ, Серия экономическая. №2. – 2005 г.
12. Қазақстан Республикасы үкіметінің 2006-2008 жылдарға арналған орта мерзімді фискалдық саясаты.

Пән: Банк ісі
Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:   
Банктік емес несие институттарының экономикалық мәні мен маңызы

Өркениетті мемлекеттердің тәжірибесінде несие жүйесі туралы екі ұғым
қалыптасқан: біріншісі – несие-есеп қатынастары, оның түрлері мен несиелеу
әдістерінің жиынтығы; екіншісі – несие-қаржы институттарының жиынтығы.
Несие қатынастары қарыз капиталының қалыптасуымен оның жұмсалуынан туындап,
несиенің барлық формалары мен түрлерін қамтиды. Несие жүйесі несие-қаржы
мекемелерінің жиынтығы ретінде жеке және заңды тұлғалардың уақытша бос
ақшаларын есепшоттарда шоғырландырып, оларды кәсіпорындарға, үкіметке және
халықтың әр түрлі топтарына қарызға береді. Несие жүйесінің қызметінен
несие қатынастары туындайды. Несие қатынастарының мазмұнын несие
мекемелерінде әр түрлі субъектілердің уақытша бос ақша капиталдарын
шоғырландырып және оларды белгілі бір мерзімнен кейін және белгілі бір
төлем ақымен қайтару үшін бөліп беру анықтайды. Сонымен бірге несие жүйесі
мемлекеттің ақша айналысын реттеп, ақша қаражатының экономиканың бір
саласынан екінші саласына ауысуын қамтамасыз ету арқылы өндірістің
тиімділігін арттыруға ықпал етеді. Несие жүйесі арқылы кәсіпорындардың ,
ұйымдардың және халықтың ақшалы есеп айырысуы мен төлемдері жүргізіліп,
сондай-ақ әр түрлі несиелік сақтандыру, делдалдық, инвестициялық,
сенімділік, кеңес беру және көптеген операциялар өтеді. 2, 114 б
Несие қатынастарының даму дәрежесі, несие мекемелерінің көбеюі,
өндіріс пен тұтыну салаларының банк операцияларын пайдалануы жөнінен
дүниежүзіндегі дамыған мемлекеттердің ішінде АҚШ алдыңғы қатарда келеді.
Оған дәлел, ол елде ақша капиталының орташа алғанда ¾ бөлігінің несие
жүйесі арқылы өтуі.
Несие жүйесі – жалпы экономикадағы банктердің (Ұлттық және
коммерциялық) және банктік операциялардың жекелеген түрлерін жүзеге
асыратын банктік емес (парабанктік жүйенің) мекемелердің жиынтығынан
тұрады. Несие жүйесі ұғымы банк жүйесіне қарағанда кеңірек, яғни мұнда өзге
де несиелік мекемелер қамтылады. Әр елдің өзіндік ерекшелігіне қарай несие
немесе банк жүйесінің құрылымы қалыптасады.
Нарықтық экономикада несие-банк жүйесі маңызды рөл атқарады. Ол
арқылы кәсіпорындардың, ұйымдардың және халықтың ақшалай есеп айырысулар
мен төлемдері жүргізіледі, ол уақытша бос ақшалай қаражаттарды, халықтың
жинақтары мен табыстарын жұмылдырады және оны экономикада белсенді түрде
жұмыс жасайтын капиталға айналдырады, сондай-ақ көптеген түрлі несиелік
сақтандыру, делдалдық, инвестициялық және тағы басқа операцияларды
орындайды.
Несие жүйесі – жалпы экономикадағы банктердің (Ұлттық және
коммерциялық) және банктік операциялардың жекелеген түрлерін жүзеге
асыратын банктік емес (парабанктік жүйенің) мекемелердің жиынтығынан
тұрады. Несие жүйесі ұғымы банк жүйесіне қарағанда кеңірек, яғни мұнда өзге
де несиелік мекемелер қамтылады. Әр елдің өзіндік ерекшелігіне қарай несие
немесе банк жүйесінің құрылымы қалыптасады. 1, 123 б
Нарықтық экономикада несие-банк жүйесі маңызды рөл атқарады. Ол
арқылы кәсіпорындардың, ұйымдардың және халықтың ақшалай есеп айырысулар
мен төлемдері жүргізіледі, ол уақытша бос ақшалай қаражаттарды, халықтың
жинақтары мен табыстарын жұмылдырады және оны экономикада белсенді түрде
жұмыс жасайтын капиталға айналдырады, сондай-ақ көптеген түрлі несиелік
сақтандыру, делдалдық, инвестициялық және тағы басқа операцияларды
орындайды.
Тарихи маманданған қаржы-несие институттарының алғашқы мекемелері
қарыз капиталы нарығындағы кейбір сұраныстарды қанағаттандыру мақсатында
пайда болды. Мысалы, бұрынғы КСРО-да коммерциялық банктер тұтыну несиесін
берумен шұғылданбағандықтан, сол кезде тұтыну несиелерін беретін көптеген
мекемелер пайда болды. Жалпы қаржы-несие мекемелері белгілі бір қаржылық
немесе несиелік операцияларды іске асыратын, халыққа қызмет көрсететін,
соның негізінде өздеріне пайда әкелетін мекемелерді айтамыз. Олардың ең
ірісі банктер болып табылады. Банктер өз кезегінде мемлекеттік және
коммерцияллық негізде елдің негізгі қаржылық қайнар көзін қалыптастырушы
және реттеуші қызметін атқарады.
Жалпы қаржы – несие мекемелерін келесідей негізгі ірі топтарға бөлсек
болады:
• Мемлекеттің Орталық банкі немесе мемлекеттік банк, бұл өз кезегінде
мемлекеттік саясатты жүзеге асырушы, эмиссиялаушы және басқа да
мекемелерді несиелеу мен қаржыландыруды, ақша-несие саясатын іске
асырушы мекеме.
• Екінші деңгейлі коммерциялық банктер немесе шетелдік банктер – банк
жүйесінің негізгі құрамын құраушы, қаржы-несиелік операциялар мен
қызметтердің барлық трлерін жүзеге асыратын және экономиканы нақты
қаржыландыруды және несиелеу т.б. қызметтерді көрсетуші заңды тұлғалар
болып табылады.
• Маманданған қаржы-несие институттары (немесе оларды парабанктік
мекемелер деп те атайды) не белгілі бір клиенттерге қызмет көрсететін,
бір-екі қызмет түрін менгерген мекемелерді жатады. Ол мекемелер бір
жағынан клиенттердің несие-есеп операцияларын жүргізіп Орталық банктің
талаптарын орындаса, екінші жағынан қаржы, сақтандыру, инвестициялық
және т.с.с. операциялар орындаумен сол салалардың бақылауымен қызмет
жасайды. Олар әр маманданған қаржы институттарының жиынтығы: несие-
жинақтау мекемелері, инвестициялық қорлар немесе компаниялар,
зейнетақы қорлары, сақтандыру компаниялары, мекемелердегі өзара көмек
кассалары, ломбардтар және т.б. 2, 227 б
Экономикасы дамыған мемлекеттерде бұл институттар, яғни банктік емес
мекемелер коммерциялық банктермен қаржы нарығында бәсекеге түсіп, халыққа,
фирмалар мен компанияларға сан алуан қызмет көрсетуде.
Бүгінгі таңда Жапонияда 6000-нан аса коммерциялық қаржы-несие ұйымдары
қызмет етеді. Банктік бизнес пен несиелік қатынастар Жапонияда ең басты
мемлекеттік реттеудің құрылымы болып табылады. Осы уақытқа дейін Жапония
бірде-бір банк немесе қаржылық-несиелік мекемелер банкротқа немесе
тоқырауға ұшыраған емес. Жапонияның несие жүйесінің басты элементтері 11
ірі коммерциялық банктер, яғни бұлар ол елде қалалық банктер деп аталады
және 64 жекеменшік жергілікті банктер, яғни жекелеген операцияларды жүзеге
асырушы, сондай-ақ үш әйгілі ұзақ мерзімді несиелеуді жүзеге асырушы
банктер жатады. Қалалық 11 банк негізгі ірі бизнесті қаржыландырады және
мемлекеттің корпорацияларының қызметтеріне қаржылық қолдау көрсетеді. 5
372 б
Жапонияның несие жүйесінің келесі құрылымының элементтері 47
сақтандыру компаниялары, яғни олар қаржы көздері мен ресурстарының басым
бөлігін шоғырландырыушы болып табылады. Ол компаниялар жиналған қаржыларды
бағалы қағаздарды инвестициялауға жұмсайды. Сонымен қатар елде 220 қор
компаниялары қызмет етуде. Олардың басым көпшілігі бағалы қағаздар
негізінде өз қызметтерін жүзеге асырады және олардың ішіндегі ірілері
халықаралық қор биржасы бағалы қағаздарымен операцияларға қатысып, әлемдегі
өздерінің көлемі жағынан ірі компаниялар болып табылады. Негізінен
Жапонияның несие жүйессі Американдық үлгіде қалыптасқан. Жапонияның әлемнің
басқа елдерінің несие жүйесінен айырмашылығы жапон несие жүйесінде банктер
мен қаржы компанияларының қызметтері мен операцияларын жүзеге асыру деңгейі
мен түрлері бойынша нақты заң қабылдаған, олар тек қана өзіне тиесілі
операцияларды ғана жүзеге асырады.
Жапонияның несие жүйесі келесідей жіктеледі:
1. Жапония Банкі (орталық банк);
2. Коммерциялық банктер;
3. Мамандандырылған несие институттары, яғни қаржы компаниялары (шағын
және орта бизнес, ауыл шаруашылығы, орман шаруашылығы, басқа да
жекелеген қаржылық компаниялар жатады.
Ал банктік жүйенің дамыған мемлекеті болып табылатын швейцарияныңқаржы-
несиелік мекемелері келесідей топтарға жіктеледі:
Швейцарияда банктер үш негізгі топқа бөлінеді: 5, 375 б
• Ірі ұлттық банктер – Юнион бэнк оф Свитцеленд, Суисс бэнк корпорэйшн
және Суисс кредит бэнк.
• Кантональды, жергілікті және жинақ банктері , өз аймағындағы
жергілікті салымшылар мен несиелеуді жүзеге асырушы банктер.
• Жекеменшік банктер, негізгі қызмет түрі инвестициялық портфельдермен
қызмет істеу болып табылады.
Маманданған несие-қаржы институттары кейбір шаруашыылқ аясында кең
түрде қызмет көрсетуде:
• Халықтың ұсақ жинақатырн тартуда;
• Ипотекалық несие беруде;
• Тұтыну несиелерін беруде;
• Ауыл шаруашылық несиесін беруде;
• Сыртық сауда операцяиларын қаржыландыруда және есеп айырысуда.
• Өнеркәсіп компанияларының бағалы қағаздарын орналастыру мен капиталды
инвестициялауда.
• Қаржыны барынша қажет ететін экономикалық басым салалрды тиімді
қаржыландыруда, яғни лизингтік несиелерді беру, инвестициялар салу
және ынталндыру қызметтерін жүзеге асырады.

Банктік емес қаржы-несиелік мекемелер түрлері және олардың қызмет ету
ерекшеліктері

Парабанктік жүйе экономикамыздың нарықтық қатынастарға көшуі барысында
жаңадан қалыптасып, енді ғана біртіндеп дамып келе жатқан құрылымды
сипаттайды. Банктік емес мекемелердің немесе парабанктік мекемелердің
банктерден айырмашылығы – олар біріншіден, клиеннттердің белгілі бір түріне
қызмет етсе, екіншіден, банктік операциялардың жекелеген түрлеріне қызмет
көрсетеді. 2, 129 б
Кейбір экономикалық әдебиеттерде парабанктік жүйенің ішіндегі несиелік
мекемелерге ломбардтарды, несиелік серіктестіктерді, несиелік қоғамдарды
және несиелік жедел жүргізу ұйымдарын кіргізеді.
Ломбардтар – бұл жылжитын мүліктерді кепілге ала отырып, қысқа
мерзімзе ссудалар беретін несиелік мекеме. Тарихта ломбардтар өсімқорлық
несие беретін жеке меншік кәсіпорын ретінде пайда болды. Ломбардтардың
мамандану саласы жылжитын мүлік, оның ішінде бағалы металдар мен асыл
тастарды кепілге алып, тұтыну несиесін беру болып табылады. Олардың
несиелері негізінен қысқа мерзімге 1-3 ай аралығы және кепілге салынған
мүлік құнының 50-80% мөлшерінде беріледі. Кепілге алып ссуда берумен қаатр
олар клиенттердің құндылықтарын сақтау, сондай-ақ комиссиондық негізде
кепілге салынған мүліктерді сатумен айналысады.
Несиелік операцияны ұйымдастырудың басты ерекшелігі мұнда несиелік
шарт және кепіл міндеттемелері болмайды.
Несиелік серіктестіктер - өз мүшелеріне несие-есеп айырысу қызметін
көрсету мақсатында құрылған несиелік мекеме. Несиелік серіктестіктердің
жарғылық капиталы пай қосу және міндетті кіру жарнасын төлеу жолымен
қалыптасады. Несиелік серіктестіктердің бір түріне ауыл шаруашылығы
несиелік қоғамдары жатады. Олардың басты қызметі – ауыл шаруашылығына несие-
есеп айырысу қызметін көрсету; шаруашылық заттарын, мал, тұқым, тыңайтқыш
сатып алу шығындарын несиелеу болып табылады.
Несиелік одақтар – бұл белгілі бір жеке тұлғалардан немесе ұсақ
несиелік мекемелерден ұйымдастырылатын несиелік кооперативтер. Олар негізгі
екі типте болуы мүмкін: 1) қысқа мерзімді тұтыну несиесін беру мақсатында
кәсіби немесе аумақтық белгілеріне қарай жеке тұлғалар тобымен
ұйымдастырылған; 2) еркімен қосылған дербес несиелік серіктестік түрінде,
мысалы, ссуда жинақ серіктестіктері, өзара несие қоғамдары жатады. Олардың
негізгі операцтяларына келесілер жатады: салымдарды тарту және займдарды
шығару; өзінің мүшелеріне қамьамасыз етілген ссуда беру; сауда-делдалдық
және комиссиондық операциялар; өз мүшелеріне аудиторлық қызмет көрсету.
Бірсыпыра мемлекеттерде маманданған қаржы-несие институттарына: жинақ
мекемелері, сақтандыру компаниялары, зейнетақы қорлары,, инвестициялық
компаниялар, қаржы компаниялары, ақша нарығындағы өзара қорлар жатады.
Жинақ мекемелері несие жүйесінің көмегінсіз өз алдына капитал ретінде
пайдалануға болмайтын ұсақ жинақтар мен табыстарды өзінде жинақтайды.
Алғашында жинақ мекемелері жүйесі не жергілікті басқару органдары, не почта
ведомствосы ұйымдастырған мемлекеттік мекемелер түрінде, әсіресе, Еуропа
елдерінде кең тараған.
Сақтандыру компаниялары сақтандыру полистерін сату арқылы қаражат
жинайды. Олардың пассивті сақтандыру жарналары мен ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Несие жүйесінің құрылымы
Несие жүйесінің құрылымы және оның субъектілері
Несиенің қызметтері және оның экономикадағы маңызы
Несие жүйесі жайында
Несие және несие жүйесінің ұғымы, маңызы туралы ақпарат
Альянс банктің несие қабілеттілігі
Несие жүйесінің нарықтық қатынаста жетілдіру
Қарыз капиталынның құрылымы және қажеттілігі
Қазақстан Республикасында несие жүйесінің қалыптасуы және дамуы
Несие жүйесінің экономикалық мәні және маңызы
Пәндер